Azerbaycan Tarixi 6-cı sinif
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏLİ HUSEYNOV Pedaqoji elmlər doktoru, professor, əməkdar müəllim Kurkulum üzrə məslehetçi: KÖNÜL MAHMUDOVA
- Əliyev V., Babayev 1., Cəfərov H., Məmmədova A. Ə56 Azərbaycan tarixi.
- Arxeologiya*
- Eneolit*
- *Arxeologiya
| Nüşabə Məmmədova Həyat bilgisi Ümumtəhsil mekteblerinin 6-cı sinfi üçün dərslik — Bakı, "Şərq-Qərb" Nəşriyyat Evi, 2013, 88 səh. ISBN 978-9952-404-38-8 Elmi redaktor: ƏLİ HUSEYNOV Pedaqoji elmlər doktoru, professor, əməkdar müəllim Kurkulum üzrə məslehetçi: KÖNÜL MAHMUDOVA Təhsil Problemleri İnstitutunun Kurikulum Mərkezinin böyük elmi işçisi Kitabla işləyərken, tapşırıqları həll ederkən kitabı yazmaq, kəsmək ve sairə hallara yol vermək olmaz. Tapşırıqları dəftərinizde işləyin. Kitabın məzmunu və tərtibatı üzrə təklif və iradlarınızı info@eastwest.az ünvana göndərə bilersiniz. Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri ve yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxartmaq, elektron informasiya vasitələri ile yaymaq qanuna ziddir. © Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, 2013 Əliyev V., Babayev 1., Cəfərov H., Məmmədova A. Ə56 Azərbaycan tarixi. Ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinfi üçün dərslik. Bakı, «Təhsil», 2013, 128 səh. Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir. © Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, 2013 § 1. AZƏRBAYCAN QƏDİM ÖLKƏDİR Azərbaycan dünyanın ən qədim insan məskənlərindən biridir. İlk insan dəstələri (ulu icma) Azərbaycan ərazisində 1,5 milyon il əvvəl meydana gəlmişdir. Alimlər Azərbaycanın Qarabağ, Qazax, Naxçıvan, Lerik rayonlarının ərazilərində qədim insan məskənləri aşkar etmişlər. Bu məskənlərdən qədim insanlara məxsus daş əmək alətləri, silahlar, ibtidai insanın ovladığı müxtəlif heyvanların sümükləri tapılmışdır. Azərbaycanın zəngin təbii şəraiti olduğundan burada çayların, göllərin kənarında, əlverişli dağ mağaralarında ibtidai insanlar məskən salmışlar. Burada şirin su qaynaqları, bitki və heyvanat aləmi zəngin idi. Təbii mağaralar insanları soyuqdan, küləkdən, yağışdan qoruyurdu. Ona görə də qədim insanlar Azərbaycan ərazisində məskən salmışlar. Zaman keçdikcə onlar məişət işlərini daha asanlıqla yerinə yetirməyi öyrənmişlər. İbtidai insanın görkəmi də dəyişmiş, tədricən müasir insanlar formalaşmışlar. Beləliklə, Azərbaycan ərazisində ibtidai icma quruluşu yaranmışdır. İbtidai icma quruluşunu quldarlıq, daha sonra isə feodalizm quruluşu əvəz etmişdir. Siz Azərbaycan tarixini öyrənməyə başlayarkən əvvəlcə ibtidai icma quruluşu ilə tanış olacaq, onun inkişaf mərhələlərini maddi və yazılı mənbələr əsasında iz- əyəcəksiniz. Azərbaycanın qədim tarixi arxeoloji və yazılı qaynaqlar əsasında yazılmışdır. Tarixi hadisələrin zamanını bilmədən ölkəmizin tarixi barədə ardıcıl təsəvvür yaratmaq mümkün deyil. Tarixi hadisələrin zamanını ardıcıllıqla öyrənən köməkçi elm xronologiya adlanır. Xronologiya yunan sözüdür. «Xronos» — zaman, «loqos» — elm deməkdir. Tarix müəyyən bir başlanğıc anından hesablanır. Bu başlanğıc anı həqiqi və əfsanəvi tarixi hadisə ilə bağlı ola bilər. Belə başlanğıc anı və ya nöqtəsi era adlanır. Tarixi hesablama həmin başlanğıc nöqtəsindən həm qədimə, həm də indiki dövrə doğru aparılır. Başlanğıc nöqtəsinə qədər hadisələrdən danışarkən «eradan (yaxud miladdan) əvvəl» sözləri işlədilir. Hazırda dünyada xristian erasından başlayan təqvim geniş yayılmışdır. Azərbaycan Respublikasında da bu təqvim işlədilir. Bu təqvimin yaranması xristian dininin banisi İsa peyğəmbərin adı ilə bağlıdır. İsanın anadan olduğu gündən başlayan era müsəlman aləmində milad (yəni «anadanolma») adlanır. Bu, zaman oxudur. Zaman oxunun üzərində eradan əvvəlki minilliklər və əsrlər, bizim eranın əsrləri əks olunur. Siz Azərbaycan ərazisində qədim dövrlərdə baş verən hadisələrin xronoloji çərçivələrini bu ox vasitəsilə asanlıqla müəyyən edə biləcəksiniz. Bir çox müsəlman ölkələrində Hicri təqvimdən istifadə olunur. Hicrat sözünün mənası «köçmək» deməkdir. Bu təqvim İslam dininin banisi Məhəmməd peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə köçdüyü ildən başlayır. Həmin hadisə xristian erasının 622-ci ilində baş vermişdir. Hicri təqvimi ilə başlanan vaxta Hicri era da deyilir. SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR 1. Azərbaycanın yerləşdiyi tarixi məkan, təbii şərait ona hansı imkanları vermişdir? 2. Xronologiyanı bilmək nə üçün lazımdır? 3. Miladi təqvim necə yaranmışdır? 4. Hicri eranın yaranması nə ilə bağlı olmuşdur? «Azərbaycan ən qədim insan məskənlərindən biridir» adlı hekayə qurun. İBTİDAİ İCMA QURULUŞU § 2. AZƏRBAYCAN ƏRAZİSİNDƏ ƏN QƏDİM İNSAN MƏSKƏNİ QARABAĞDADIR Qədim insanların yaratdığı cəmiyyət ibtidai icma quruluşu adlanır. Arxeologiya* elminə görə, ibtidai icma quruluşu şərti olaraq üç dövrə bölünür: Daş dövrü, Tunc dövrü və Dəmir dövrü. Cəmiyyət tarixinin ən qədim dövrü Daş dövrüdür. Daş dövrü üç xronoloji inkişaf mərhələsindən keçmişdir: Tarixdə Eneolit* dövrü adlanan bir dövr də vardır ki, bu, daş dövründən metal dövrünə keçid kimi qiymətləndirilir. Paleolit dövrü də üç inkişaf mərhələsindən keçmişdir: Alt Paleolit, Orta Paleolit, Üst Paleolit. Paleolit dövrünün ilk mərhələsi Alt Paleolit adlanır. Alt Paleolit ilk insan tipinin — «bacarıqlı insan»ın yaranması ilə başlamışdır. Paleolit dövrünün bu mərhələsi 100 min il əvvələ qədər davam etmişdir. «Bacarıqlı insan» iki ayaq üzərində hərəkət edə bilir, sadə işlər görür və əsasən, daşdan, ağacdan, sümükdən əmək alətləri hazırlamağı bacarırdı. Qədim insanların ilk əmək alətləri: sivri daş, yerqazan çubuq və dəyənək olmuşdur. *Arxeologiya (yunan sözü olub, «arxoyos» — qədim, «logos» — elm deməkdir) — insan cəmiyyətinin tarixini maddi və yazılı mənbələr əsasında öyrənir *Eneolit — «eneos» latınca mis, «litos» yunanca daş deməkdir. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|