Azerbiajan
Yüklə 161,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
| AZƏRBAYCAN
Konstitusiya dini etiqad azadlığını müdafiə etsə də digər qanun və qaydalar dini etiqad azadlığını məhdudlaşdırır və təcrübədə hökumət ümumilikdə bu məhdudiyyətləri həyata keçirir. Əksər dini qruplar hökumətin müdaxiləsi olmadan görüşlər keçiriblər, lakin buna baxmayaraq verilən məlumatlara əsasən hakimiyyət orqanları bəzi dini ibadət yerlərində yoxlamalar və reydlər həyata keçirib, dini materialları müsadirə edib və müsəlman və xristian qruplarının üzvlərini təqib edib və saxlayıblar. Bu qruplardan bəziləri ölkədə uzun tarixə malik olmayan dini azlıqlardır. Eyni zamanda dini qruplara qarşı ağır qeydiyyat tələbləri irəli sürülür.
Hesabat dövründə hökumətin dini etiqad azadlığına hörmət etməsi ilə bağlı vəziyyətdə heç bir dəyişiklik baş verməmişdir, lakin bəzi sahələrdə mənfi dəyişikliklər baş vermişdir. Hökumətin tətbiq etdiyi yeni məhdudiyyətlərə nümunə olaraq aşağıdakıları misal göstərmək olar: ölkədəki orta ümumtəhsil məktəblərində dünyəvi mühitin qorunub saxlanılması naminə ibtidai və orta siniflərdə təhsil alan qız şagirdlərinin məktəbə hicab (baş örtüyü) ilə gəlməsinin qadağan edilməsi və dini fəaliyyət haqqında qanunların tələblərinin pozulmasına görə nəzərdə tutulan cərimələrin əsaslı şəkildə artırılması.
Dini mənsubiyyət, etiqad və ya ibadət zəminində sosial ayrı-seçkiliyin olması barədə məlumatlar olmuşdur. Öz məzhəblərinə dəvət edən qruplar, xüsusilə də Yehova şahidləri, Yevangel xristianlar və digər missioner qruplar vaxtaşırı ədavətə məruz qalıblar.
ABŞ hökuməti özünün ümumilikdə insan hüquqlarının gücləndirilməsi və müdafiə edilməsi siyasətinin tərkib hissəsi olaraq hökumətlə dini etiqad azadlığını müzakirə edir.
Bölmə I. Dini demoqrafiya
Ölkənin ərazisi 33,774 kvadrat mil və əhalisi doqquz milyondur. Xüsusi dini qruplara üzvlüklə əlaqədar olaraq hər hansı dəqiq statistik məlumatlar yoxdur, lakin rəsmi rəqəmlərə əsasən əhalinin 96 faizini müsəlmanlar təşkil edir. Yerdə qalan əhali əsasən rus Ortodoks, erməni Ortodoks, digər xristian qruplarının tərəfdarlarından, yəhudilərdən və ateistlərdən ibarətdir.
Çoxluq təşkil edən müsəlman əhali arasında dini ayinlərin yerinə yetirilməsi nisbətən aşağıdır və müsəlman olaraq özünü təyin etmə dini deyil daha çox mədəni və etnik mənsubiyyət üzərində dayanır, lakin müsəlmanlar arasında dini ayinlərə AZƏRBAYCAN 2
əməl edənlərin sayı getdikcə artır. Dini fəaliyyətə nəzarət edən dövlət orqanı olan Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin (DQİDK) verdiyi məlumata əsasən müsəlman əhalinin təxminən 65 faizi şiə və 35 faizi sünnidir. Bir qayda olaraq ölkədə onların arasında kəskin fərqlər müəyyən edilmir.
Xristianların əksəriyyəti rus ortodokslardır ki, müsəlmanlarda olduğu kimi, onların da özünü təyin etmələri dini deyil daha çox mədəni və etnik mənsubiyyət üzərində dayanır. Xristianlar əsasən Bakı və bir sıra digər şəhərlərdə yaşayırlar.
Təxminən 20,000 nəfərdən ibarət olan yəhudi əhalinin böyük əksəriyyəti Bakı şəhərində yaşayır. Daha kiçik icmalar Quba rayonunda və digər yerlərdə mövcuddur.
Şiə, Sünni, Rus Ortodoks və Yəhudi ölkənin “ənənəvi” dini qrupları hesab edilir. Lüteranlar, Roma katolikləri, baptistlər, molokanlar (rus ortodoks qədim möminləri), Yeddinci Gün adventistləri və bəhailərin kiçik icmaları 100 ildən çox müddətdə mövcud olmuşlar.
1991-ci ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra hökumət tərəfindən əcnəbi və ya “qeyri-ənənəvi” hesab olunan bir sıra dini qruplar, o cümlədən “Vəhhabi” və “Sələfi müsəlmanlar”, Troitsa və digər Yevangel xristianlar, Yehova şahidləri və krişnaitlər mövcud olmağa başlamışlar. Bakıda çoxlu sayda xarici rezident xristian icmaları vardır.
Bölmə II. Hökumətin dini etiqad azadlığına olan hörmətinin vəziyyəti
Hüquqi/siyasi çərçivə Hökumətin beynəlxalq hüquqi standartları qəbul etməsi haqqında İnsan Haqları üzrə Ölkə Hesabatları ilə Əlavə C-də tanış ola bilərsiniz http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2010/appendices/index.htm .
etiqad azadlığını məhdudlaşdırır və təcrübədə hökumət ümumilikdə bu məhdudiyyətləri həyata keçirmişdir.
Konstitusiyaya əsasən dinə etiqad etmək bir kəsin öz etiqadını digər fərdlərlə paylaşmasını tələb etmirdsə hər bir şəxsin öz dini mənsubiyyətini və inamını (o cümlədən ateizm) seçmək və dəyişmək, öz seçiminə əsasən dini qruplara qoşulmaq və ya yaratmaq və dinə etiqad etmək hüququ vardır və. Dini etiqad azadlığı
AZƏRBAYCAN 3
haqqında qanun hökumətin hər hansı fərd və ya qrupun dini fəaliyyətinə müdaxilə etməsini aydın şəkildə qadağan edir, lakin müəyyən istisnalar da mövcuddur ki,onlara hər hansı dini qrupun fəaliyyətinin ictimai asayiş və sabitliyə təhlükə yaratması kimi hallar da daxildir. Digər bir bölmədə qeyd edilir ki, heç kəs öz dini etiqadını və əqidəsini ifadə etməyə (nümayiş etdirməyə) məcbur edilə bilməz.
Bir sıra qanunlar hökumətə dini qrupları tənzimləməyə imkan verir, o cümlədən dini etiqad azadlığı haqqında qanunda belə bir tələb müəyyən olunmuşdur ki, dini təşkilatlar, o cümlədən dini yönümlü qruplar hökumət tərəfindən qeydiyyatdan keçməlidirlər. Qeydiyyatdan keçmə hər hansı dini təşkilata bank hesabı açmağa, əmlak icarəyə götürməyə və ümumilikdə hüquqi təşkilat kimi fəaliyyət göstərməyə imkan verir. Təcrübədə bəzi qruplar qeydiyyatdan keçmədən ibadətlə məşğul olduqlarına görə hökumətin keçirdiyi reydlərə məruz qalmışlar.
DQİDK və onun sədrinin qeydiyyat üzərində geniş səlahiyyətləri vardır və hər hansı dini qrupun fəaliyyətinin dayandırılması məqsədilə məhkəmələrə müraciət edə bilərlər.
Hökumət qeydiyyatdan keçmiş bütün dini qrupların yanvar ayından gec olmayaraq DQİDK-də təkrar qeydiyyatdan keçməsini tələb etmişdir və qeydiyyatla bağlı əlavə tələblər tətbiq etmişdir. Bir sıra ənənəvi müsəlman və bəzi qeyri-müsəlman qruplar qeydiyyatdan keçsələr də, əksər qrupların qeydiyyatla bağlı müraciətləri rədd edilmiş və ya onlar qeydiyyat müraciətlərinə məhkəmə tərəfindən qərar qəbul olunmasını gözləyirlər. Qanunda hökumətdən qeydiyyat müraciətinin qəbul olunduğu tarixdən sonrakı 30 gün ərzində müraciətə baxmaq tələb olunsa da, hələ də qeyri-müəyyən, ağır və qeyri-şəffaf qeydiyyat prosedurları müşahidə olunur. Bunun nəticəsində bəzi dini qruplar hələ də qeydiyyatdan keçməyiblər.
Qeydiyyatla bağlı müraciətə rədd cavabı alan dini qruplara məhkəməyə şikayət etməyə icazə verilir. Qrupların eyni zamanda İnsan Haqları üzrə Avropa Məhkəməsinə (İHAM) də müraciət etmək hüquqları vardır. Bu halda hər hansı bir qrup İHAM-nə müraciət etməzdən əvvəl ölkədə mövcud olan bütün məhkəmə instansiyalarına müraciət etmiş olmalıdır ki, bu da çox vaxt bir neçə il çəkir.
Qeydiyyatdan keçmiş Müsəlman təşkilatları Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin (QMİ) tabeçiliyindədir. Sovet dövründən qalmış müfti rolunu oynayan bu İdarə məscidlərə müsəlman din xadimlərini təyin edir, İslam təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinə nəzarət edir, vaxtaşırı moizələrin mopnitorinqini keçirir və hər il Məkkə şəhərinə keçirilən həcc ziyarətini təşkil edir. Müsəlman dini qruplar DQİDK-də qeydiyyatdan keçməzdən əvvəl QMİ tərəfindən təsdiq məktubu
AZƏRBAYCAN 4
almalıdırlar. QMİ-nin müvafiq icra hakimiyyəti orqanına məlumat verməklə İslam dininə etiqad edən təşkilatlara din xadimlərini təyin etmək səlahiyyəti vardır.
Konstitusiya və Dini Etiqad Haqqında Qanun insanların ləyaqətini alçaldan və humanizm prinsiplərinə zidd olan dinin (dini hərəkatların) təbliğ olunmasını qadağan edir.
Dekabr ayının 9-da Təhsil Naziri ölkənin dünyəvi xarakterinə istinad edərək orta ümumtəhsil məktəblərinin direktorlarına ibtidai və orta siniflərdə oxuyan qız şagirdlərinin hicab geyinməsini qadağan etmələrini bildirən şifahi təlimat verdi. Nazirin mətbuata verdiyi müsahibə zamanı elan olunan bu qərar prezident fərmanı ilə dəstəklənmədi, parlamentdə müzakirə edilmədivə ya qanunvericiliyə salınmadı. Nazirin bu qeydləri 2010-cu ildə nazirliyin məktəb şagirdlərinin vahid məktəbli formasının qəbul olunması qərarının davamı idi. Nazir qeyd etdi ki, hicab vahid məktəbli formasının tələblərinə uyğun gəlmir və vurğuladı ki, məktəbdən kənarda hicabda gəzməyə heç bir məhdudiyyət yoxdur. Hicabı qadağan edən və ya qadınların nə geyinib nə geyinməməli olmaları haqqında heç bir qanun yoxdur.
DQİDK dini ədəbiyyatın nəşri, idxalı və paylanmasına nəzarət edir və qanunun tələblərini pozan qrupların fəaliyyətini dayandırmaq səlahiyyətinə malikdir.
Əcnəbilərin missioner fəaliyyəti ilə məşğul olmaları qanunla qadağan edilir.
Qanunda eyni zamanda qeyd olunur ki, İslam dini ayinləri və mərasimləri yalnız öz təhsillərini ölkədə almış vətəndaşlar tərəfindən həyata keçirilməlidir.
Dini təlimat məcburi deyil və özəl və ya dövlət ibtidai və orta məktəblərində dini tədris planı yoxdur. Tələbələr dini təhsili ali təhsil müəssisələrində əldə edə bilərlər. QMİ xaricdə müəyyən dini təlimləri maliyyələşdirir. Dövlət tərəfindən xaricdə maliyyələşdirilən dini təhsil proqramlarında iştirak etmək istəyənlər DQİDK-dən və ya Təhsil Nazirliyindən icazə almalı və ya qeydiyyatdan keçməlidirlər. Digər hallarda xaricdə təhsil almaq üçün dövlət təşkilatlarından ilkin icazənin alınması tələb olunmur.
Hökumət aşağıdakı dini bayramları milli bayram kimi qeyd edir: Qurban Bayramı və Ramazan.
Siyasi partiyaların dini fəaliyyətlə məşğul olması qanunla qadağan edilib. Din xadimləri eyni vaxtda dövlət orqanında və dini rəhbər vəzifəsində çalışa bilməzlər, lakin bu hər hansı dövlət rəsmisinin ibadətlə məşğul olmasını məhdudlaşdırmır. Dini ibadət yerlərindən siyasi məqsədlər üçün istifadə etmək olmaz.
AZƏRBAYCAN 5
Sərhədsiz İnsan Haqları (SİH) qeyri-hökumət təşkilatına əsasən konstitusiyada qeyd olunur ki, “əgər vətəndaşların əqidəsi həqiqi hərbi xidmət keçməyə ziddirsə, qanunla müəyyən edilmiş hallarda həqiqi hərbi xidmətin alternativ xidmətlə əvəz olunmasına yol verilir”. Bu cür mexanizm qəbul edilməmişdir və dinc dövrdə hərbi xidmət keçməkdən imtina etməyə görə Cinayət Məcəlləsinin 321.1 Maddəsinə əsasən cəza müəyyən edilmişdir.
Dini etiqad azadlığına məhdudiyyətlər
Hökumət ümumilikdə dini etiqad azadlığına seçmə qaydada hüquqi və siyasi məhdudiyyətlər tətbiq etmişdir. Əlavə məhdudiyyətlər ağır qeydiyyat prosedurlarında, qeydiyyatdan keçməmiş dini fəaliyyətə olan məhdudiyyətlərdə, əmlak mübahisələrində və müəyyən ərazilərdə azan verilməsinə qadağaların qoyulmasının iddia edilməsində özünü göstərmişdir. Qanunların həyata keçirilməsində və şərh olunmasında yerli dövlət rəsmiləri əhəmiyyətli dərəcədə səlahiyyətə malikdirlər və qeyd olunan məhdudiyyətlərin bəziləri paytaxtdan kənarda olan ərazilərdə baş vermişdir.
Əvvəlki qeydiyyat statusundan asılı olmayaraq bütün dini qrupların 2010-cu ildə təkrar qeydiyyatdan keçməsi tələbi bəzi qruplar tərəfindən asanlıqla yerinə yetirildi. Buna baxmayaraq digər qrupların qeydiyyat müraciətləri rədd edildi və bir çoxu qeyri-müəyyən vəziyyətdə gözləyirlər. Yehova şahidləri, baptistlər, Yeddinci Gün adventistlərinin bəzi icmaları, Fatimeyi-Zəhra məscidi, Bakı Beynəlxalq Qardaşlıq, Əliabaddakı baptist kilsəsi və Mədh kilsəsinin qeydiyyatdan keçmək müraciəti rədd edilmişdir. SİH təşkilatının bildirdiyinə görə Nehemiya və Trotisa kilsələrinin də qeydiyyatdan keçmək barədə müraciətləri qəbul olunmamışdır. Qeydiyyatdan keçmək barədə müraciətlərinə rədd cavabı alan qruplar hüquqi keçid sahəsindədirlər, yəni onlar hüquqi baxımdan toplaşa bilməzlər və hüquq mühafizə orqanları tərəfindən rahatsız edilə bilərlər. Hesabat dövrünün sonunda katolik kilsəsi hələ də özünün qeydiyyatla bağlı müraciəti barəsində qərar qəbul olunmasını gözləyirdi. 24 dekabr tarixinə DQİDK-nin verdiyi məlumata əsasən ümumilikdə 510 dini icma qeydiyyatdan keçmişdir ki, onlardan 493-ü Müsəlman və 17-si qeyri-Müsəlman icmasıdır.
Trend informasiya agentliyinin 21 dekabr tarixdə verdiyi məlumata əsasən Milli Məclis (Parlament) müəyyən dini materialların idxal edilməsi də daxil olmaqla dini fəaliyyət haqqında qanunların tələblərinin pozulmasına görə nəzərdə tutulan cərimələrin əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasını nəzərdə tutan qanun qəbul etmişdir. Prezident Əliyev qanunu 29 dekabr tarixdə təsdiq etmişdir. Qanun pozuntusu kimi AZƏRBAYCAN 6
müəyyən edilmiş fəaliyyətə dini təşkilatın qeydiyyatdan keçirilməməsi, DQİDK- nin icazəsi olmadan dini ədəbiyyatın hazırlanması, idxalı və ya paylanması və əcnəbilər tərəfindən “dini təbliğatın” yayılması daxildir. Əvvəlki qanuna əsasən qanunu pozduğu sübuta yetirilmiş hər hansı bir şəxs 100 manatdan 300 manata (121-365 ABŞ dolları) qədər cərimə edilirdi. Yeni qanuna əsasən eyni qanun pozuntusuna görə barəsində məhkəmə qərarı çıxan hər hansı bir şəxs 1,500 manatdan 2,000 manata qədər (1,829-2,439 ABŞ Dolları) cərimə edilir.
DQİDK müraciətləri barədə son qərarın verilməsini gözləyən dini qruplara müvəqqəti status vermişdir. Bununla belə, ən azı bir halda yerli dövlət orqanları daimi şəhadətnaməsi olmayan icmanın dini liderlərinə əmlak icarəyə götürməyə icazə verməmişdir.
Əvvəlki hesabatlarda qeyd olunduğu kimi qeydiyyat prosesi hökumətin arzuolunmaz hesab etdiyi dini qruplara qarşı istifadə etdiyi təsir vasitəsi kimi görünür. Hökumət tərəfindən aparılan yoxlamalara qarşı daha həssas olan qruplar bir qayda olaraq daha az tanınmış dini qruplardır və onlardan bəziləri müsəlman dini qruplarıdır. Bu yoxlamalardan əziyyət çəkmiş qruplardan bəziləri missionerlərdir.
Rəsmi qeydiyyatdan keçmədən dini fəaliyyətlə məşğul olan təşkilatların qeyri- qanuni elan olunması və bağlanması və ya yerli dövlət orqanları tərəfindən rahatsız edilməsi ehtimalı yüksəkdir. Nəticədə onların fəaliyyət göstərməsi çətinləşir və ya bəzi hallarda qeyri-mümkün olur.
Səfirliklə əlaqəsi olan mənbədən verilən məlumata əsasən sentyabr ayının sonlarında universitet rəhbərliyi hicab geyinən qadınların universitetin binasına daxil olmasına mane olublar.
Hicab qadağasının həyata keçirilməsi ölkənin hər bir yerində baş verməmişdir. Orta məktəb direktorları müxtəlif hallarda Təhsil Nazirinin göstərişinə uyğun hərəkət etmişlər.
Ölkənin digər ərazilərində əvvəlki hesabat dövrlərində olduğu kimi dövlət orqanları müsəlmanların pasport və şəxsiyyəti təsdiq edən digər rəsmi sənədlərin alınması üçün şəkil çəkdirən zaman baş örtüyündə olmasına icazə verməmişdirlər.
Verilən məlumatlara əsasən hökumət dini simvolların və ədəbiyyatın hökumət işçilərinin iş otaqlarında qoyulmasını qadağan edib.
AZƏRBAYCAN 7
DQİDK-in icazəsi ilə dini ədəbiyyatın hazırlanması və yayılmasına qanunla icazə verilir, lakin buna baxmayaraq dövlət orqanları dini materialların idxalı və paylanmasını öz seçimləri əsasında məhdudlaşdırıb. Dini ədəbiyyatın idxalına icazə alınması hələ də çətindir və müsəlman və xristian qruplar prosesin uzun çəkməsindən şikayət edirlər.
İslam dini ilə əlaqəsi olan müxtəlif fəaliyyətlər, o cümlədən dini televiziya proqramlarının yayımı və metroda dini ədəbiyyatın satışı üzərində nəzarətin təmin olunması qüvvədə qalmışdır.
Ölkədə dini etiqad azadlığının pozulması, o cümlədən dini məhbuslar və saxlanılanların olması barədə məlumatlar yayılıb. Hökumət orqanları eyni zamanda dini icmalara reydlər həyata keçirib və dini ədəbiyyatı müsadirə ediblər. Hökumət orqanları çox vaxt Yehova Şahidləri və icazəsiz fəaliyyət göstərən və İslam dinini siyasiləşdirdiyini iddia etdiyi müsəlman dini təşkilatlarını hədəfə almışdır.
“Azeri-Press” Agentliyinin (APA) verdiyi məlumata əsasən 29 aprel tarixdə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi və yerli polis əməkdaşları müvafiq qeydiyyatı olmadan “Süleymançılar” adlı dini sektanı təbliğ edən dörd nəfər Türkiyə vətəndaşını saxlayıblar. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
“Forum 18” verdiyi məlumata əsasən Zaqatala rayonunun Əliabad ərsizində qeydiyyatdan keçməmiş Baptist evinin keşişinə 30 aprel tarixdə xəbərdarlıq edilib ki, əgər onun icması öz görüşlərini keçirməyə davam edərsə onun “qanunla problemi” olacaq. Polis həmçinin onun mənzilində çəkiliş aparıb və ona məxsus olan dini ədəbiyyatı yoxlayıb. Sonradan baş verənlər haqqında heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
Əvvəlki hesabat dövründə dövlət orqanları tərəfindən bağlanmış bir sıra məscidlər bağlı olaraq qalıblar.
İcmanın dəfələrlə öz fəaliyyətini bərpa etmək barədə etdiyi çağırışlara və təkrarlanan məhkəmə müraciətlərinə baxmayaraq Bakı şəhərində yerləşən və hökumət tərəfindən bağlanmış “Əbubəkr” məscidinin fəaliyyəti bərpa edilməmişdir. 17 avqust, 2008-ci il tarixdə “Əbubəkr” məscidində baş vermiş partlayış nəticəsində iki nəfər həlak olmuş və dini icmanın rəhbəri də daxil olmaqla 11 nəfər yaralanmışdı. Dini icmanın rəhbəri öz sağlamlığını bərpa etmişdir. Bu hadisədən dərhal sonra hökumət orqanları məscidi bağladılar. Bir neçə dəfə AZƏRBAYCAN 8
məhkəmə iddiasına və müraciətlərə baxmayaraq məscid bağlı qalmışdır. Hökumət bu müddət ərzində istintaqın davam etdirilməsini səbəb gətirmişdir. Bu haqda heç bir əlavə məlumat yoxdur.
Müxtəlif səbəblərə görə 2009-cu ildə bir sıra məscidlər bağlanmış və ya dağıdılmışdır. 26 aprel, 2009-cu il tarixdə polis Yasamal rayonunda yerləşən dini icmaya məxsus olan Məhəmməd Peyğəmbər Məscidini uçurtdu. 2009-cu il aprel ayının sonlarında dövlət orqanları Türkiyənin dəstəyi ilə inşa edilmiş Şəhidlər Məscidini bağladılar. Bəzi müşahidəçilər bu addımın Türkiyənin Ermənistanla olan əlaqələrini bərpa etdirmək səylərinə cavab olaraq atıldığını hesab etdilər. Türkiyə Səfirliyinin verdiyi məlumata əsasən məscid təmirə bağlanıb. Hal-hazırda da bağlıdır. 2009-cu ilin iyun ayında dövlət orqanları iddia etdikləri təhlükəsizlik səbəblərindən Neft Daşları adlanan qəsəbədəki məscidi bağladılar. Bu haqda heç bir əlavə məlumat yoxdur.
18 sentyabr, 2009-cu il tarixdə Azadlıq qəzetinin verdiyi məlumata əsasən dövlət orqanları Gəncə şəhərindəki dörd məscidi bağlayıb və dini materialları müsadirə edib. 2009-cu ilin sentyabr ayında dövlət orqanları qeydiyyat tələblərinə əməl etmədiyinə görə Gəncə şəhərində yerləşən və yerli əhali arasında “Alban məbədi” (bu hazırkı Albaniya deyil, Qafqazda yaşamış qədim xalqa istinad edir) kimi tanınan Sünni Cümə məscidini bağladılar. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
19 oktyabr, 2009-cu il tarixdə “Qaynar.info” xəbər portalının verdiyi məlumata əsasən təmir işlərinin görülməsi məqsədilə yerli icra hakimiyyəti Mehdiabad məscidini bağlayıb. Bu haqda hər hansı əlavə məlumat verilməmişdir.
Mədh kilsəsinin icmasının hökumətin də maraqları olduğu əmlak mübahisəsi davam edir və bu mübahisə nəticəsində kilsənin inşa edildiyi ərazi də daxil olmaqla icmanın torpağının təxminən üçdə biri müsadirə edilib. İcma tərəfindən qurulmuş müvəqqəti çadır 10 yanvar tarixdə tamamilə yanmışdır və yanğının səbəbləri naməlum olaraq qalır. 4 mart tarixdə icma öz çadırını yenidən qurmaq barədə müraciət etsə də Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti bu müraciəti rədd etmişdir. Bununla belə icmanın sonradan verdiyi məlumata görə təzminat olaraq onlara digər yerdə torpaq sahəsi təklif edilmişdir. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
1 may tarixdə Ali Məhkəmə Bakı şəhəri Suraxanı rayonu Yeni Günəşli qəsəbəsindəki qismən inşa edilmiş “Fatimeyi-Zəhra” məscidinin uçurdulması barədə aşağı instansiya məhkəmələrinin qərarlarını qüvvədə saxladı. Lakin verilən AZƏRBAYCAN 9
məlumatlara əsasən 14 may tarixdə Prezident Əliyev bu məsələyə müdaxilə edərək məscidin səlahiyyətlərini QMİ-nə verib və beləliklə də onun uçurdulmasının qarşısını alıb. DQİDK əvvəllər icmanın qeydiyyatdan keçmək barədə müraciətini rədd etmişdir və hesabat dövrünün sonuna qədər icmanın statusu naməlum olaraq qalmışdır. Bu haqda əlavə məlumat verilməmişdir.
Əcnəbilər tərəfindən dinə dəvət qanunla qadağan edilir və bu qadağaya əməl olunmasına rəsmilər tərəfindən ciddi şəkildə nəzarət olunur. Yehova Şahidlərinin verdiyi məlumata əsasən icmanın Gürcüstan vətəndaşı olan iki nəfər üzvü 2009-cu ilin iyul ayında həbs edilib və deportasiya olunub. APA agentliyinin verdiyi məlumata əsasən 12 avqust 2009-cu il tarixdə Yehova Şahidlərinin naməlum sayda üzvləri Qax rayonunda öz etiqadlarını təbliğ etdiklərinə görə yerli polis tərəfindən saxlanılıb. Verilən məlumatlara görə polis 60 ədəd vərəqə və yeddi ədəd kitab müsadirə edib. Saxlanılanlar sonradan sərbəst buraxılıb. 2009-cu ilin sentyabr ayında hüquq mühafizə orqanları şimalda yerləşən Yalama kəndində öz evində dini tədbirlər keçirən bir nəfəri cərimə edib və ölkədən çıxarıb. Baptist kilsəsinə mənsub olan bu şəxs Rusiya pasportuna sahib olub. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
16 fevral tarixdə səfirlik rəsmilərinə verilən məlumata əsasən Yehova Şahidləri icmasının iki nəfər üzvü qapı-qapı təbliğat apararkən kimsə polisə xəbər verib. Bu icmanın tərəfdarları polis məntəqəsinə aparılıb, lakin onlar ifadə verməkdən imtina ediblər. Verilən məlumata əsasən polis onları bir neçə saat saxlayıb onlar barəsində məlumat topladıqdan sonra buraxıb. Bu haqda əlavə məlumat verilməmişdir.
8 oktyabr tarixdə Azadlıq Radiosunun verdiyi məlumata əsasən yerli polis mömin Müsəlmanları təqib etmiş, bir neçəsini döymüş və onları öz saqqallarını qırxmağa məcbur etmişdir. Noyabr ayında səfirliyə verilən digər məlumata əsasən həmin rayondakı yerli hökumət orqanları bəzi mömin müsəlmanları saqqallarını qırxmaları üçün incitmişdir və ümumilikdə onların toplaşmaq və ibadət etmək imkanlarını məhdudlaşdırmışdır.
26 yanvar tarixdə dövlət orqanları Türk ilahiyyatçısı Səyid Nursinin əsərlərinin tərəfdarı olan Sumqayıt şəhərindəki bir evdə toplaşmış 80 Müsəlmanı həbs etmişdir. Verilən məlumatlara əsasən polis mənzildən 148 ədəd qadağan olunmuş kitab müsadirə etmişdir. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
Mart ayından may ayına qədər Yehova Şahidləri və digər media mənbələrinin verdikləri məlumata əsasən dini materialların müsadirəsi, saxlanılması, eləcə də öz AZƏRBAYCAN 10
dini etiqadlarını təbliğ etdiyinə və dini ədəbiyyatı yaydıqlarına görə cərimə və həbs olunma halları baş vermişdir. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
“Forum 18” təşkilatının 20 may tarixdə verdiyi məlumata əsasən Nursinin əsərini oxuyan bir nəfər Naxçıvan hava limanında həbs edilmişdir və bu dini ədəbiyyat onun əşyalarının içərisindən tapılmışdır. Bundan sonra Nursinin tərəfdarlarından olan beş nəfərin öz evlərində saxlanıldığı, bəzilərinin dərhal buraxıldığı, bəzilərinin isə üç gün ərində zirzəmidə saxlanıldığı barədə məlumatlar yayılmışdır. Bu haqda heç bir əlavə məlumat yoxdur.
Trend informasiya agentliyinin may ayında verdiyi məlumata əsasən Lənkəran rayonunda bir nəfərin evinə reyd keçirilib və mənzildən kitablar müsadirə olunub, çünki həmin şəxs öz evindən qeyri-qanuni dini məktəb kimi istifadə edirmiş. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
Azadlıq Radiosunun 15 dekabrda verdiyi məlumata əsasən yerli rəsmilər ənənəvi Şiə bayramını qeyd etmək məqsədilə toplaşmış möminlərin qarşısını kəsmişdir. Verilən məlumata əsasən dövlət orqanları iki nəfəri saxlayıb və bir qədər sonra onları azad edib.
28 dekabr, 2009-cu il tarixdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Bənənyar kəndində İslam dinində qeyd olunan Aşura gününü qeyd etdiyinə görə 10 nəfər şəxs dövlət orqanları tərəfindən həbs edilib. Həbs olunanların sayı barədə müxtəlif məlumatlar verilsə də müxtəlif xəbər mənbələrində həbs olunanların döyülməsi və sorğu-sual edilməsi barədə iddialar səsləndirilmişdir. Sonradan verilən məlumatlarda 5 yanvar tarixdə 200 nəfərin həbs olunduğu və müqavimət göstərənlərin isə döyüldüyü bildirilmişdir. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
13 fevral tarixdə təxminən 100 nəfər şəxs Məhəmməd Peyğəmbərin vəfatının ildönümünü qeyd etmək üçün Şəhidlər Xiyabanına yürüş etmək məqsədilə Bakının Nizami rayonunda toplaşmışdır. Bu zaman təxminən 10 nəfər şəxs saxlanılıb və hadisə zamanı bir neçə nəfərin xəsarət aldığı bildirilmişdir. Zorakılığın yürüş iştirakçıları və ya onların qarşısını kəsən polis nəfərləri tərəfindən başladıldığı barədə fərqli məlumatlar verilir. Bu haqda əlavə məlumat verilməmişdir.
Naxçıvandakı İnsan Hüquqları və Kütləvi Media Monitorinq qrupunun 21 sentyabr tarixdə verdiyi məlumata əsasən hökumət İranda təhsil almış və Naxçıvanda yaşayan dini liderin xaricə səfər etməsini qadağan etmişdir. Qrupun verdiyi AZƏRBAYCAN 11
məlumata əsasən hökumət orqanları həmin şəxsi dəfələrlə saxlayıb, sorğu-sual edib və ona dini paltar geyinməyi qadağan edib.
Yerli hüquq müdafiəçiləri hökuməti hərbi xidmətə alternativ olan mülki xidmət seçimini təmin etməməkdə tənqid edirlər və Yehova Şahidləri belə bir arqument gətirirlər ki, İnsan Haqları üzrə Avropa Konvensiyasını imzalamış tərəf olaraq ölkə hərbi xidmətə alternativ olan mülki xidmət seçimini işləyib hazırlamalıdır. Hökumət rəsmiləri Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll olunmadığını əsas gətirərək qrupun hərbi xidmətlə bağlı olan mövqeyini tənqid edərək onu “təslimçi” və “ictimai mənəviyyata zidd” adlandırıblar.
SİH-in verdiyi məlumata əsasən Yehova Şahidlərinin üzvü Fərid Məmmədov 16 iyul tarixdə Cinayət Məcəlləsinin 321.1 Maddəsi (dinc dövrdə hərbi xidmət keçməkdən imtina) ilə təqsirli bilinərək doqquz ay həbs cəzasına məhkum edilib. 8 sentyabr tarixdə onun verdiyi apelyasiya müraciəti rədd edilib.
“Forum 18” təşkilatının 15 dekabr, 2009-cu il tarixdə verdiyi məlumata əsasən Yehova Şahidləri qrupunun üzvünün bilərəkdən hərbi xidmət keçməkdən imtina etdiyinə görə məhkum edildiyi cinayət ittihamının ləğv olunması müraciəti rədd edilib. Bu haqda heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
Bır sıra xəbər mənbələrinin verdiyi məlumata əsasən 31 oktyabr tarixdə dövlət orqanları məhsul yığımı bayramını qeyd etmək məqsədilə təxminən 80 nəfərin toplaşdığı şəxsi evdə reyd keçirib və bunun nəticəsində Baptist icmasının dörd nəfər üzvü beş gün müddətinə saxlanılıb.
13 dekabr tarixdə Trend informasiya agentliyinin verdiyi məlumatda yerli dövlət orqanları tərəfindən Yeddinci Gün adventistləri qrupunun naməlum sayda üzvünün saxlanıldığı və dini ədəbiyyatın müsadirə edildiyi bildirilir. Bu reyd zamanı dövlət orqanları bir nəfər əcnəbi vətəndaşı da saxlayıblar.
29 noyabr 2009-cu il tarixdə polis Zaqatala rayonunda dini yığıncaqdan çıxarkən Yehova Şahidləri qrupunun 81 yaşlı qadın üzvünü saxlayıb və döyüb. Polis əməkdaşı onu avtobus dayanacağında saxlayıb və onu kafeyə gətirərək burada onun içərisində dini kitablar olan çantasını müsadirə edib və döyüb. “Forum 18” təşkilatının verdiyi məlumata əsasən saxlanılan qadın fahişəlikdə ittiham edilib və onu üzərində narkotik olub-olmadığını yoxlamaq məqsədilə paltarını soyunmağa məcbur ediblər. Sonra digər polis əməkdaşları onu polis məntəqəsinə aparıblar və burada onu oxuya bilmədiyi etirafı imzalamağa məcbur ediblər. Qadın bu haqda Baş Prokurorluğa şikayət etsə də məhkəmə tibbi ekspert onun xəsarət aldığını AZƏRBAYCAN 12
göstərən şəkillərin də olmasına baxmayaraq onu müayinə etməkdən imtina edib. Bu barədə heç bir əlavə məlumat verilməmişdir.
Azadlıq Radiosunun 12 avqust tarixdə verdiyi məlumatda radikal qrupların yaranmasının qarşını almaq məqsədilə bəzi hərbi hissələrdə Müsəlman möminlərin kazarmalara daxil olmasının qarşısının alındığı bildirilir.
Ölkənin digər yerlərində yerli hüquq mühafizə orqanları dini xidmət göstərən məkanlarda vaxtaşırı yoxlamalar keçirir və verilən məlumatlarda bəzi mömin xristian və müsəlmanların üzərində axtarış apardıqları bildirilir. Yerli müşahidəçilərin bildirdiyinə görə yerli dövlət orqanları müəyyən məscidlərdə müntəzəm yoxlamalar aparırlar.
Hökumət Dağlıq Qarabağ ərazisi üzərində nəzarəti həyata keçirməmişdir. Burada da müəyyən dini qruplar və QHT-lərin, o cümlədən Yehova Şahidləri qrupunun və “Forum 18” təşkilatının bildirdiyinə əsasən bəzi məhdudiyyətlər və hüquqların pozulması halları baş vermişdir.
Dağlıq Qarabağdakı Yehova Şahidləri qrupunun bildirdiyinə əsasən mart və aprel aylarında onların keçirdikləri yığıncaqlara reydlər keçirilmiş və həbslər baş vermişdir. Bu haqda hər hansı əlavə məlumat verilməmişdir.
“Forum 18” təşkilatının 27 aprel tarixdə verdiyi məlumata əsasən Dağlıq Qarabağ ərazisində dörd nəfər şəxs qeydiyyat müraciətləri rədd olunduğuna görə qeydiyyatsız keçmədən dini ibadətlə məşğul olduqlarına görə cərimə olunublar. “Forum 18” təşkilatı eyni zamanda qeyd edir ki, Dağlıq Qarabağdakı protestant icmalarına fevral və aprel ayları ərzində səkkiz dəfə reyd keçirilib. Bu haqda hər hansı əlavə məlumat verilməmişdir.
Dini etiqad azadlığına hörmətlə əlaqədar olan irəliləyişlər və müsbət inkişaf Yerli mətbuatın yaydığı məlumata əsasən 5 oktyabr tarixdə Prezident Əliyev Bakının Xətai rayonunda Yəhudi uşaqlar üçün “Xabad-Or-Avner” təhsil mərkəzinin açılışında iştirak edib.
Hesabat dövründə hökumət əlavə 175 dini qrupu qeydiyyatdan keçirib. Bölmə III. Dini etiqad azadlığından istifadəyə təsir edən sosial fəaliyyətin statusu
AZƏRBAYCAN 13
Dini cərəyanlara qoşulma, etiqad və ya ibadətlə məşğul olmaq zəminində sosial ayrı-seçkiliyin olması barədə bəzi məlumatlar yayılmışdır. Digər dini etiqadlara qoşulan müsəlman vətəndaşlara qarşı geniş yayılmış qərəz və dini təbliğatla məşğul olan qruplara, xüsusilə də xristian və digər missioner qruplara qarşı düşmənçilik münasibəti formalaşmışdır.
Hesabat dövründə qəzetlərdə “Sələfizm” və Xristian missionerləri tənqid edən məqalələr dərc edilmişdir. Ümumiyyətlə cəmiyyətdə əcnəbi (əsasən İran və Sələfi) missionerlərin fəaliyyətinə qarşı mənfi əhval ruhiyyə formalaşmışdır, belə ki, əksəriyyət bu cür fəaliyyətin siyasi İslamı yaymağa cəhd göstərdiyini və bu yolla sabitlik və sülhə təhlükə yaratdığını hesab edirdi. Hökumətin qeyri-qanuni fəaliyyətlə məşğul olduğunu iddia etdiyi bəzi müsəlman icmalar mətbuatın hədəfinə çevrilmişdir.
Azadlıq Radiosunun 3 sentyabr tarixdə verdiyi məlumata əsasən Azərbaycanın Lənkəran rayonundakı Qumbaşı məscidində yanğın baş vermiş və nəticədə bir nəfər həyatını itirmiş, biri isə xəsarət almışdır.
Bölmə IV. ABŞ Hökumətinin siyasəti ABŞ hökuməti özünün ümumilikdə insan hüquqlarının gücləndirilməsi və müdafiə edilməsi siyasətinin tərkib hissəsi olaraq hökumətlə dini etiqad azadlığını müzakirə edir. Səfirlik əməkdaşları dini etiqad azadlığı məsələlərinə diqqət yetirən QHT- lərlə sıx əlaqə qurublar. Səfirlik əməkdaşları eyni zamanda müsəlman, xristian və yəhudi dini liderləri ilə əlaqəni davam etdiriblər və dini etiqad azadlığının monitorinq edilməsi məqsədilə müxtəlif qrupların üzvləri ilə görüşlər keçiriblər. Yüklə 161,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|