2
Azərbaycan MEA Naxçıvan
Bölməsi Rəyasət Heyətinin
qərarı ilə çap olunur.
Baş məsləhətçi:
Vasif TALIBOV
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri
Rəyçilər: I.Həbibbəyli, AMEA-nın həqiqi üzvü
I.Hacıyev, AMEA-nın həqiqi üzvü
Tərtib edənlər: Məhərrəm Cəfərli,
Rafiq Babayev.
Redaktoru: filol.e.d., prof. M.Cəfərli.
Dialektoloji sözlüyü hazırlayan: Ə.A. Quliyev
AMEA-nın müxbir üzvü
Naxçıvan folkloru antologiyası. I cild.
Naxçıvan MR Ali Məclisi Sədrinin sərəncamına əsasən
Azərbaycan MEA Naxçıvan Bölməsi Incəsənət, Dil və
Ədəbiyyat Institutu Folklorşünaslıq şöbəsinin hazırladığı
"Naxçıvan folkloru antologiyası"nın birinci cildinə ən qədim
yaşayış məskənlərindən və sivilizasiya mərkəzlərindən olan
Naxçıvan bölgəsindən toplanmış folklor nümunələrinin bir
qismi daxil edilmişdir.
3
Naxçıvan folkloru antologiyası, 2009
"Azərbaycanın, onun xalqının tarixini, mədəniyyətini,
keçmişini dürüst, əsaslı şəkildə sübut edən hər bir əsər
bəyəniləcəkdir."
"Əgər
bizim
millətimizin
keçmişini,
tarixini,
mədəniyyətini, onun mənliyini bizim alimlərimiz, ziyalılarımız
tədqiq etməsələr, xalqımıza, dünyaya göstərməsələr, sübut
etməsələr, bəs bunu kim edəcəkdir?"
Heydər Əliyev
Ümummilli lider.
4
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLIKASI ALI MƏCLISI
SƏDRININ
S Ə R Ə N C A M I
Naxçıvan Muxtar Respublikasında
Xalq yaradıcılığı günlərinin
keçirilməsi haqqında
Hər bir xalqın tarixində xalq yaradıcılığı onun milli –
mənəvi dəyərlərinin və dünyagörüşünün, təşəbbüskarlıq və
novatorluğunun təzahür formalarından biridir. Tarixi – mədəni
və bədii irsimizin daşıyıcısı olan Azərbaycan xalq yaradıcılığı
əsrlər boyu formalaşaraq və inkişaf edərək günümüzədək gəlib
çatmışdır.
Azərbaycanın qədim Naxçıvan torpağında yayılmış el
sənəti nümunələri böyük və zəngin bir tarixi mərhələni, mədəni
inkişaf dövrünü əhatə edir. Qədim sivilizasiyaya və müasir
mədəni inkişaфa layiqli töhfə olan bu yaradıcılıq nümunələri
xalqımıza xas milli xüsusiyyətləri və xarakteri, adət –
ənənələri, həyat və məişət tərzini özündə cəmləşdirərək müasir
dövrdə parlaq şəkildə nümayiş etdirir.
Xalq yaradıcılığımız öz kökünü ən qədim dövrlərdən
götürür. Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində aparılmış
arxeoloji qazıntılar xalq yaradıcılığının mühüm qolu olan el
sənətkarlığının 5 –7 min illik inkişaf dövrü keçdiyini sübuta
yetirir. Qədim xalq sənəti sahələri olan dulusçuluq və
daşişləmə Neolit, metalişləmə isə Eneolit dövründən məlum
idi. Naxçıvanda əkinçiliyin və maldarlığın intensiv inkişafı
sənətkarlığın da inkişafına təsir göstərmiş, mədəni tələbatın
artması müxtəlif bəzək əşyalarının düzəldilməsi, hətta əmək
alətlərinin, məişət avadanlıqlarının, silahların müəyyən
hissələrinin
gözəl
bədii
tərtibatla
hazırlanması
ilə
nəticələnmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının indiki və
5
tarixi ərazilərində yaşamış əcdadlarımızın sosial həyat tərzi,
dini – ideoloji baxışları, inamları və adət – ənənələri bu dövrün
sənətkarlığında öz əksini tapmışdır.
Qədim xalq sənətkarlığının mühüm sahələrindən olan
dulusçuluq Naxçıvan ərazisində eradan əvvəl 7– ci – 6– cı
minilliklərdə yaranmış, Eneolit dövründən başlayaraq dulus
çarxlarında gil qab hazırlanması və xüsusi kürələrdə bişirilməsi
geniş yayılmışıdr.
Naxçıvan, eyni zamanda dünyanın ilk metalişləmə
ocaqlarından biri olmuşdur. I Kültəpənin ən qədim mədəni
təbəqəsindən müxtəlif mis-mərgümüş, nikel – mərgümüş
qatışığı olan alətlər və bəzək nümunələri əldə edilmişdir.
Ordubad
rayonunun
Plovdağ
nekropolundan
tuncdan
hazırlanmış sancaqlar, I Kültəpədən isə tunc dövrünə aid bıçaq
və sancaqlar tapılmışdır. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində əldə
olunmuş materiallar Naxçıvanın qədim sakinlərinin sümükdən
və daşdan da əmək və bəzək alətləri hazırladıqlarını göstərir.
Sonrakı dövrlərdə sənətkarlıq daha da inkişaf etmiş, xalq
sənətinin
ağacişləmə,
misgərlik,
zərgərlik,
ipəkçilik,
boyaqçılıq, papaqçılıq, dabbaqlıq, dülgərlik, toxuculuq,
xüsusilə də xalçaçılıq kimi sahələri genişlənmiş, Naxçıvanın
zövqlə hazırlanmış müxtəlif məişət əşyaları və zərgərlik
məmulatları böyük şöhrət qazanmışdır.
Naxçıvanda toxuculuğun, boyaqçılığın və ipəkçiliyin
inkişafı tarixən milli geyim mədəniyyətinin də formalaşmasına
şərait yaratmışdır. Milli geyim və milli mətbəx xalq
yaradıcılığının ən mühüm sahələrindən biridir. Naxçıvanda bu
sahələr daha qədim dövrlərdən yaranmış, təbii–coğrafi şəraitə
uyğun olaraq formalaşmış, inkişaf etmiş, hər əsrdə
özünəməxsus milli cəhətlərlə daha da zənginləşmişdir. Xalqın
tarixini,
etnoqrafik
və
bədii
xüsusiyyətlərini
özündə
cəmləşdirən milli geyimlər və mətbəx nümunələri bu gün
maddi və mənəvi mədəniyyətimizin qaynaqları kimi qorunur
və inkişaf etdirilir. Təkrarsız milli yaradıcılığımızın nəticəsi