Азярбайъан Республикасы
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. I və II Rus – İran müharibələri, Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri. 12 Azərbaycan xanlığının Rusiyanın əsarəti altına düşməsi
| "Biz... İranla dostluq münasibətləri saxlayırıq. Ümumiyyətlə, biz əməkdaşlığa və dostluğa üstünlük veririk... İranla – mən bunu təkrar edirəm - qədim tarixmiz var." Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev
Müəllif : tarix elmlər namizədi Məhərrəm Zülfüqarlı Redaktor: prof. Ədalət Əliyev
MÜNDƏRİCAT
1. Səfəvilər dövləti müştərək tarixin ən parlaq dövrü kimi 2. Mərkəzləşmiş dövlətin xanlıqlara parçalanması və bəzi ziddiyyətlərin başlanğıcının qoyulması. 3. I və II Rus – İran müharibələri, Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri. 12 Azərbaycan xanlığının Rusiyanın əsarəti altına düşməsi 4. Çar Rusiyası zülmünə qarşı üsyanlar Nəticə
4 Tarixə obyektiv deyil, subyektiv, bu günün siyasi münasibətləri konteksindən yanaşılması müasir dövrdə bir sıra ciddi problemlərin yaranmasına səbəb olmuşdur. Bu problemlərin aradan qaldırılmaması "Azərbaycan tarixi"ndə çar Rusiyası və sovet dövründən qalmış ağ və qara ləkələrin təmizlənməsinə imkan vermir. Çox təəssüf ki, müasir dövrdə də "Azərbaycan tarixi"ndə olan qara və ağ ləkələrin təmizlənməsi sahəsində elə bir ciddi addımlar atılmır. Fikirimizcə bunun əsas səbəbi Azərbaycan tarixinin, xüsusilə də XVIII – XIX əsrlər dövrünün çar Rusiyası və sovet dövründə obyektiv tədqiq olunmaması və müasir dövrdə həmin səhvlərin təkrar olunmasıdır. Azərbaycan Resublikası Milli Ellər Akademiyası Tarix Institunun direktoru, professor Y. Mahmudov bu məsələ barəsində hələ 1989 – cu ildə belə demişdir: "Tarixçilər içərisində torpağının, el - obasının təəssübünü çəkən, nurlu ideyaları olan tədqiqatçılar az olmamışdır. Lakin onlara istənilən səviyyədə sərbəst işləmək imkanı verilməyib. Sifarişlə tarix yazmağa məcbur ediliblər. Bir sıra problemlərin analizi məsələsi sadəcə olaraq qadağan edilib. Mədhiyyələr yazılmasına isə yaşıl işıq yandırılıb. Tarixçilər illərlə müxtəlif siyasi yarlıqlar kabusu altında fəaliyyət göstəriblər."(1) Çox təəssüf ki, tarixi tədqiqatlara bu cür anormal münasibət bu gün də aradan qaldırılmamışdır. 1920 – ci il 27 aprel işğalından sonra Azərbaycan xalqını öz tarixi köklərindən ayırmaq və müsəlman şərqinə qarşı qoymaq üçün kommunist ideoloqları fəaliyyətlərini genişləndirmiş və hətta Azərbaycanda kommunist hərəkatı tarixinin IX əsrdə Babəkin başçılıq etdiyi Xürrəmilər hərəkatından başladığını iddia edən əsərlər də yazmışlar. Belə əsərlərdən biri professor P.K. Juzenin 1921 - ci ildə rus dilində nəşr olunmuş "Babək və Babəkizm. IX əsr Azərbaycanda kommunist hərəkatı tarixindən" adlanan əsəridir. Əsərdə müəllif mülkiyyətə, qırmızı bayrağa və s. amillərə münasibətdə xürrəmi və kommunist dünyagörüşləri arasında əlaqələr olduğunu sübut etməyə çalışaraq, Azərbaycan əhalisində islama qarşı düşmənçilik və kommunist ideologiyasına məhəbbət hissləri aşılamağı qarşısına məqsəd qoymuşdur.(2) Bundan başqa hətta Dərbənd divarının şimaldan deyil, cənubdan gözlənilən təcavüzə qarşı tikildiyini iddia edən kommunist ideoloqu Mixayloviç (Valantyor) "Bakinski raboçi" qəzetində bu mövzuya məqalə də həsr etmişdir.(3) Bolşeviklərin bu siyasətini ifşa edərək M.Ə.Rəsulzadə yazırdı: "Azərbaycanda vətən və milli istiqlal uğrunda unudulmaz mübarizəsi ilə tanınmış Dağıstanın böyük imamı Şamil ilə Gəncənin igid müdafiəçisi Cavaddan bəhs etmirlər. Bunun yerinə isə Azərbaycan tarixinin dərinlikləri aranaraq, oradan Babək kimi şəxsiyyətlər çıxarılıb ideallaşdırılır... Babək Azərbaycanı şimala deyil cənuba qarşı qoyurdu. 5 Bu halda o, Sovetlər Birliyinin ehtimal olunan düşməninə qarşı savaşın rəmzi ola bilər... "Babəki" sözü hələ XIX əsrdə Azərbaycanda söyüş kimi işlədilirdi... qırmızılar islamiyyət əleyhdarları olan bu simanı idealizə etməklə Azərbaycandakı vətənpərvərlik duyğularını şimala doğru çevirmək istədilər."(4) Tarixə bu cür münasibət sonrakı illərdə də partiya rəhbərlərinin istiqamətverici çıxışlarında və tarixçilərin əsərlərində davam etmişdir. Azərbaycan tarixinin bu cür saxtalaşdırılması və müasir dövrdə bu problemin həll olunmaması bir çox sahələrdə olduğu kimi Azərbaycan – Iran münasibətlərinin inkişafına da mənfi təsir göstərir. XIX əsrin əvvəllərindən baş vermiş I və II Rus - Iran müharibələrindən 1991 – ci ilin 18 oktyabrına kimi şimali Azərbaycan Çar Rusiyasının və Sovet Ittifaqının tərkibində olduğu üçün tarixi proseslərə münasibətdə tarixçilər həmin dövlətlərin irəli sürdüyü konsepsiyalardan kənara çıxa bilməmişlər. Həm çar Rusiyası, həm də SSRI dövründə Irana qarşı düşmən siyasət yeridildiyinə görə tarixin saxtalaşdırılması prosesi baş vermişdi ki, bu təbliğatın da acı nəticələri bu gün də hiss olunmaqdadır. Iran Islam Respublikasının sabiq prezidenti Seyid Məhəmməd Xatəmi 2004 – cü ilin avqustunda Azərbaycan Respublikasına səfəri zamanı Milli Məclisindəki çıxışında demişdir: "Iran və Azərbaycana gələn hər kəs həmişə ən yüksək zirvədə dayanan ədəb və əxlaqımıza pərəstiş və təəccüblə baxır. Azərbaycan şairi, ustad Nizami Gəncəvinin "Sirlər xəzinəsi" əsəri əxlaq kitabıdır və insanlığa, ədalətə həsr olunmuşdur."(5) Iran prezdenti əksəriyyət tərəfindən böyük ruh yüksəkliyi ilə qarşılanmasına baxmayaraq onun Gəncədə olarkən Nizami Gəncəvi haqqında dediyi sözlərdən bəzi qüvvələrin sui – stifadə edərək ictimai rəyi çaşdırmaq cəhdləri fikrimizcə münasibətlərin yaxşılaşmasına qısqanclıqla yanaşılmasından başqa bir şey deyil. Bü kimi hallar müştərək tarix və ədəbiyyat haqqında xalq arasında geniş izahat işlərinin aparılmasına ehtiyac olduğunu sübut edir. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində dinə qarşı, xüsusilə də islam dininə qarşı düşmən siyasətin yeridilməsi, "allahsızlar cəmiyyəti"nin din xadimlərinə qarşı ləyaqətsiz hərəkətləri, 1929 – cu ildə ərəb əlifbasının latın əlifbası ilə əvəz edildikdən sonra əski əlifba ilə yazılmış kitabların, o cümlədən dini kitabların məhv edilməsi, evində ərəb əlifbası ilə yazılmış kitab saxlayan şəxslərin panislamist damğası vuraraq həbsxanalara salınması insanlarda böyük sarsınılara səbəb olmuşdur. Bu dövrdə aparılan siyasətin mahiyəti belə rəy formalaşdırmaqdan ibarət olmuşdur ki, guya sovet hakimiyyəti qurulana qədər Azərbaycan savadsızlar ölkəsi olmuş, "mədəni inqilab" nəticəsində bu çatışmazlıq aradan qaldırılmışdır. Akademik Ziya Bünyadov bu fikirə münasibət bildirərək Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|