Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи

135 
 
33. Əgər mənimlə çox da yaxın münasibətlərdə olmadığım kolleqalarımdan 
biri birdən – birə mənə dostcasına ünsiyyət yaratmağa baĢlasa, mən də ... 
 
a) eyni cür yanaĢmağa baĢlayıram. 
 
b) əvvəlcə bunun səbəbini anlamağa çalıĢıram, daha sonra özümü 
necə aparacağım haqqında qərar verirəm. 
 
c) dostluq münasibətləri yaratmaqdan çəkinirəm. 
34. Əgər iĢ yoldaĢım mənim xətrimə dəysə, mən yəqin ki, ... 
 
a) onu tezliklə bağıĢlayaram. 
 
b) fikir edəcəyəm, amma çalıĢacağam ki, o, bunu bilməsin. 
 
c) nə vaxtsa eyni Ģeylə ona cavab verəcəyəm. 
35. ĠĢdəki vəziyyət çox vaxt ... yaradır 
 
a) yaxĢı və ya gümrah, yüksək əhvali-ruhiyyə. 
 
b) daxili gərginlik, narahatlıq. 
 
c) əsəbilik və ya düĢkün əhvali-ruhiyyə. 
36. TanıĢlarımın verdiyi faydalı məsləhətləri mən adətən ... 
 
a) dərhal minnətdarlıqla qəbul edirəm. 
 
b) diqqətlə düĢünürəm və onların etibarlığını yoxlayıram. 
 
c) hesaba salmıram, öz ağlıma yaĢamağa çalıĢıram. 
37. Əgər kolleqalarınızın biri bizim iĢimizdəki qarıĢıqlığa görə öz 
narazılığını bildirirsə, mən, yəqin ki, ... 
 
a) münaqiĢəni aradan qaldırmaq üçün səy göstərərəm. 
 
b) hadisələrin gediĢini müĢahidə edəcəyəm. 
 
c) narazı olanların və ya incik düĢənlərin tərəfini  tutaram. 
38. ĠĢdə (təhsil müəssisəsində) mənim ətrafımda olan adamların əksəriyyəti 
... 
 
a) özlərinə qarĢı inam yaradırlar. 
 
b) sayıq qalmağa məcbur edirlər. 
 
c) inamsızlıq doğurur. 
39. Son dövrlərdə mən bayramları adətən ... qarĢılayıram. 
 
a) ruh yüksəkliyi və sevinclə. 
 
b) bir qədər qəmgin, həyəcan, ümidsizlik və ya laqeyidliklə. 
 
c) aĢkar dilxorluq, əsəbilik və ya tənhalıq, boĢluq hissi ilə. 
 
Məlumatların iĢlənilməsi 
Ġki parametr nəzərə alınır. 
1) ―Xaricdə olan eyforik aktivlik‖ – a, ―daxildə olan refraktor aktivlik‖ – b 
və ―xaricdə disforik aktivlik‖ – c; 
2) Stimulların xarakteri: 
Müsbət  olanlar:-  pozitiv  insani  mənasına  və  ya  sosial  əhəmiyyətə 
malik  olur  (yaxĢı  hava,  ürəkdən  sevinmək,  ətrafdakıların  komplimenti, 
zarafat); 

---

136 
 
Ambivalent  (və  ya  neytral)  olanlar–  onlar  öz  təbiətlərinə  görə 
ikilidirlər, onlarda ya müsbət, ya da mənfi məna aĢkar etmək olar – hər Ģey 
Ģəxsiyyətin  öz  istiqamətlənməsindən,  onun  əĢyalara,  hadisələrə,  adamlara 
yaxĢı  və  ya  pis  keyfiyyətlər  aid  etmək  tendesiyasından  asılıdır  (yeni  iĢ 
partnyoru,  televiziya  veriliĢi,  Ģübhəli  ideyalar,  əhatə  edən  adamlar, 
bütövlükdə  həyatın  özü,  iĢdəki  adi  Ģərait,  ümumiyyətlə  bir  stimul  kimi 
ambibalentdirlər); 
Mənfi  olanlar–  mənfi  məna,  əhəmiyyət  (yorğunluq  hissi,  intellektual 
sınaqdan çıxmaq lazımdır, həyatda çətin vəziyyət). 
 
Cavablarınız  haqqında  olan  məlumatları  cədvələ  köçürün  –  lazım 
olan qrafaya bir rəqəmi yazın – bu cədvəlin köməyi ilə yekun vurmaq alar. 
Cədvəlin sütunları üzrə a, b, c cavablarının miqdarını hesablayın. 
 
Stimullar 
Suallar 
Emosional reaksiya tipi 
Eyforik 
(―a‖ 
cavabı) 
Refrakter 
(―b‖ cavabı) 
Disforik 
(―c‖ cavabı) 
neqativ 
 
 
ambivalent 
 
 
pozitiv 
1,4,7,10,13,16, 
19,22,25,28,31, 
34,37 
2,5,8,11,14,17, 
20,23,26,29,32, 
35,38 
3,6,9,12,15,18, 
21,24,27,30,33, 
36,39 
 
 
 
 
CƏMĠ: 
 
 
 
 
 
Nəticələrin  interpretasiyası.  Hansı  cavab  tipi  üstünlük  təĢkil  edir: 
Əgər ―a‖ çoxluq təĢkil edirsə, bu eyforik tipin dominantlıq etdiyini göstərir, 
bu  zaman  neqativ,  pozitiv  və  ambivalent  faktorlar  fəaliyyətdə  olurlar, 
reaksiyalar isə refraktor və ya disforik olur. 
 
Əgər  ―b‖  cavabı  çoxluq  təĢkil  edirsə,  bu  onu  göstərir  ki,  sizin 
emosional  qavrayıĢ  sisteminiz  müxtəlif,  yəni  müsbət,  mənfi  və  ambivalent 
təsirlər  qarĢısında  təslim  olur.  Onu  əhatə  edən  gerçəklikdən  ancaq 
ambivalent stimulları seçir. Bu zaman onlar Ģəxsiyyətə bir növ ―iliĢirlər‖ və 
xoĢagəlməz  həyacan  çöküntüsü,  düĢüncələr,  gizlədilmiĢ  qəmginlik,  qəzəb 
Ģəklində qalırlar. 
 
Disforik  formulun  dominantlığı  (―c‖  cavablarının  çoxluğu)  zamanı 
müsbət  və  mənfi  stimullar  neqativ  həyəcanlara  çevrilir,  sizin  emosional 
sistem isə ümumilikdə neqativ stimullara köklənmiĢ olur. 

---

137 
 
 
Əlavə  olaraq  məhz  hansı  stimulların    -  neqativ,  pozitiv  və  ya 
ambivalent – enerji dəyiĢdirilməsinin hansı tipinin (a,b və ya c) daha tez-tez 
yaranmasına səbəb olduğunu qeyd etmək lazımdır. 
 
Bizim  müayinələrdə  128  tibb  bacısı  iĢtirak  etmiĢdir.  Məlumatlar 
göstərir  ki,  təsirlərin  enerjisinin  dəyiĢdirilməsinin  ―təmiz‖  formullarına  çox 
az  rast  gəlinir  və  adətən  onları  xarakterlərində  müxtəlif  vurğular  olan, 
nevrotik  əlamətli  Ģəxsiyyətlər  nümayiĢ  etdirirlər.  Xarici  və  daxili  təsirlərə 
reaksiya verən  ―qarıĢıq‖ tiplərə də tez-tez rast  gəlmək olur, bunu aĢağıdakı 
cədvəldən görmək olar (sorğulananların sayına görə %-lə). 
Enerjinin dəyiĢdirilməsi formulu 
 
1. Eyforik 
2. Eyforik-refraktor 
3. Refraktor 
4. Refraktor-disforik 
5. Eyforik-disforik 
6. Eyforik-refraktor-disforik 
7. Disforik 
6,2 
47,6 
18,0 
3,1 
2,3 
22,6 
0 
 
ġƏXSĠYYƏTĠN ÇOXFAKTORLU TƏDQĠQĠ ÜZRƏ 
R.KETTELLĠN METODĠKASI (№ 187) 
 
 
R.Kettell  tərəfindən  təklif  olunmuĢ  bu  sorğu  Ģəxsiyyətin  on  altı 
faktorunu  ölçmək  üçün  nəzərdə  tutulmuĢdur  və  Ģəxsiyyətin  xüsusiyyətləri 
haqqında hansılar ki, konstitusion faktor adlandırılır – çoxtərəfli informasiya 
verir. 
 
Sorğu  müayinədən  keçənlərin  (ən  azı  8-9  sinif  təhsili  olan  yaĢlı 
adamlar) cavab verməli olduğu 187 sualdan ibarətdir. 
 
Sınaqdan  keçən  qeydiyyat  blankına  suala  ―hə‖,  ―yox‖,  ―bilmirəm‖ 
(və  ya  ―a‖,  ―b‖,  ―c‖)  kimi  cavab  variantlarının  birini  qeyd  etmək  təklif 
olunur. 
Təlimat.  ―Sizə  bir  sıra  suallara  cavab  vermək  təklif  olunur.  Məqsəd 
sizin  xarakterinizin  xüsusiyyətlərini,  meyllərini  və  maraqlarını  aĢkara 
çıxarmaqdır. Cavablarda ―düzgün‖ və ya ―yanlıĢ‖ olan suallar yoxdur, çünki 
onlar ancaq müxtəlif insanlara xas olan xüsusiyyətləri əks etdirirlər. Əgər siz 
sizin  xarakterinizin  müxtəlif  situasiyalarda  təzahürünün  xüsusiyyətlərini 
düzgün  əks  etdirən  tövsiyyələr  almaq  istəyirsinizsə,  suallara  olduqca  dəqiq 
və doğru cavab verməyə çalıĢın. 
 
Suala cavab verərkən siz təklif olunmuĢ üç cavab variantından birini 
seçə  bilirsiniz.  Cavabın  blankdakı  nömrəsi  sualın  nömrəsinə  uyğun 
gəlməlidir. Siz ―a‖ cavabını seçəndə sol  kvadrata xaç iĢarəsini qoyun,  əgər 
―b‖  cavabını  seçmisinizsə  orta  kvadratı,  ―c‖  cavabını  seçmisinizsə,  sağ 
kvadratı iĢarələyin. 

---