170
BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
№3
Humanitar elmlər seriyası
2013
UOT 94(479.24)
XIX ƏSRİN 2-Cİ YARISINDA BAKININ DEMOQRAFİK DURUMUNA
M
İQRASİYA PROSESLƏRİNİN TƏSİRİNƏ DAİR
H.F.SADIQOVA
AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu
sadiqova hicabe@mail.ru
Məqalədə XIX əsrin II yarısında baş vermiş miqrasiya prosesləri nəticəsində Bakı
şəhərinin demoqrafik durumunun hansı dəyişikliklərə məruz qalmasından bəhs olunur.
Məqalənin ümumi məzmunundan aydın olur ki, bəhs olunan dövrdə həyata keçirilən
köçürmələrdə çar hökumətinin əsas məqsədi özünə etnik dayaq yaratmaq olmuşdur.
Açar
sözlər: miqrasiya, demoqrafik, köçürmə, əhali, məskunlaşmaq
Məlumdur ki, kapitalist münasibətlərinin bərqərar və özünün yüksək inki-
şaf mərhələsinə daxil olması dövrünü əhatə edən bütün məsələlərin tədqiq olun-
ması aktual elmi vəzifədir. Bu məqalədə biz ümumi şəkildə çar hökumətinin
xristian məzhəbinə mənsub olan rus və erməni əhalisini Şimali Azərbaycan əra-
zisinə köçürməsi və bununla əlaqədar Bakı şəhərinin əhalisinin tərkibində hansı
demoqrafik dəyişikliklərin baş verməsi prosesini araşdırmağa cəhd göstəririk.
Çağdaş Azərbaycan müəlliflərindən M.Sərdarov elmi ədəbiyyatda əhalinin
miqrasiyasını tədqiq edən tədqiqatçıları 3 qrupa bölür. 1-ci qrupu təmsil edən
N.N.Filippov və V.A.Suxovun fikrincə, miqrasiya adı altında əhalinin yaşadığı
məkan daxilində yerdəyişməsi başa düşülür. Bu, geniş mənada, əhalinin təsərrüfat
sahələri, ərazi, peşələr və sosial istiqamətlər üzrə yenidən bölüşdürülməsi anlamını
verir. 2-
ci qrupun tərəfdarları E.F.Baranov və B.D.Breyev yazırlar ki, geniş
mənada “əhalinin miqrasiyası” məfhumu əmək fəaliyyətinin dəyişməsi ilə bağlı
olaraq insanlar
ın yaşadıqları hər hansı bir ərazidən digər bir əraziyə köçməsi kimi
dərk edilməlidir. 3-cü qrupu təmsil edən Y.N.Kozırev isə miqrasiya dedikdə
əhalinin ticarət və məişətlə bağlı xidmət sahələrində işləmək məqsədilə yeni
yaşayış məntəqəsində məskunlaşmasını, yaşayış yerini dəyişməsini nəzərdə tutur.
Beləliklə, əhalinin miqrasiyası dedikdə, onun yaşadığı yeri dəyişməklə əlaqədar
bir ərazidən digər əraziyə köçməsi prosesi başa düşülməlidir [6, 12].
M.Sərdarovun əsərində göstərildiyi kimi, Y.V.Bromley tərəfindən tarixi
baxımdan miqrasiyanın ayrı-ayrı növlərinin 2 qrupa bölünməsi fikrimizcə
uğurlu sayılmalıdır [6, 27].
1.
Əhalinin böyük qruplarla köçməsi.
171
2.
Nisbətən kiçik qruplarla, əsasən ailələrlə köçmə.
Məlumdur ki, hələ XIX əsrin 20-30-cu illərində miqrasiya prosesinin 3
isti
qamətdə cərəyan etməsi ilə əlaqədar olaraq Şimali Azərbaycanın etnik xəri-
təsində bir sıra dəyişikliklər baş vermişdi. XIX əsrin əvvəllərində Napoleonun
Av
ropaya yürüşləri nəticəsində 1-ci miqrasiya prosesi baş verdi və nisbətən az
say
da almanlar Şimali Azərbaycan ərazisində yerləşdirildilər [1, 126]. XIX əs-
rin 90-
cı illərinin əvvəllərində Bakı şəhərində yaşayan xaricilərin sayı 3.000-
dən artıq idi [7, 63].
Daha sonra ermənilərin köçürülməsi ilə 2-ci miqrasiya prosesi həyata
keçirildi.
Rusiya ilə Qacarlar arasında bağlanan Türkmənçay müqaviləsindən,
Osmanlılarla ilə bağlanan Ədirnə sülh müqavilərindən sonra ermənilərin
kütləvi surətdə köçürülüb Cənubi Qafqazda, xüsusilə, Şimali Azərbaycanda
yerləşdirilməsinə rəvac verilmişdir [6, 54].
Ruslaşdırma siyasəti Şimali Azərbaycan ərazisinin Rusiya imperiyasının
ucqarına çevrilməsində az rol oynamırdı. XIX əsrin 50-70-ci illərində Bakı
quberniyasında ermənilərin sayının artması sosial-iqtisadi və hərbi-siyasi
amillərlə bağlı idi. 1886-cı ildə Bakı quberniyasında ermənilərin sayı 56.591
nəfərə bərabər idi ki, onların da 24.490 nəfəri Bakı şəhərində yaşayırdı. Bu
rəqəm bütün Bakı quberniyasında yaşayan erməni əhalisinin 43,27% -ni təşkil
edirdi [9, 233].
Etnik dayaq yaradılması məqsədilə rusların köçürülməsi ilə 3-cü miqrasi-
ya prosesi baş verdi. Şimali Azərbaycan ərazisinə rusların köçürülməsi bütün
XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində baş vermişdi. Əgər əvvəlki köçürmələr etnik
da
yaq yaratmaq məqsədilə həyata keçirilirdisə, XIX əsrin 30-cu illərində köçü-
rü
lənlər malakanlar, babtistlər, duxoborlar, subbotniklər, priqunlardan və sairə-
dən ibarət idi. Onlar əsasən Qarabağ, Şirvan, Şəki, Lənkəran zonalarında yer-
ləşdirilirdilər. 1830-cu ildə çar hökuməti “etibarsız ünsürlərin mərkəzdən uc-
qar
lara sürgün edilməsi haqqında” xüsusi fərman verdi. Həmin ildə köçürü-
lənlər Tambov, Saratov, Tavrida, Voronej, Orenburq, Yenisey və Bessarabiya
bölgələrindən idilər. XIX əsrin 50-70-ci illərində Bakı quberniyasında artıq 61
rus kəndi var idi [9, 173, 179, 210].
Beləliklə, məlum olur ki, hələ XVIII əsrin əvvəllərində I Pyotrun döv-
ründən başlayan çarizmin Qafqazda, eləcə də Azərbaycanda özünə etnik dayaq
yaratmaq siyasəti sonrakı illərdə də davam etdirilmiş, Şimali Azərbaycan
ərazisinə rusların və ermənilərin köçürülməsi işi həyata keçirilmişdir. Bundan
başqa, Şimali Azərbaycanın Avropa ilə Asiyanın qovşağında yerləşməsi amili
də onun hərbi-strateji və qonşu ölkələrlə ticarət aparılması nöqteyi-nəzərdən
buranın çar hökuməti üçün necə böyük əhəmiyyət daşıdığını göstərir.
XIX əsrin II yarısında həyata keçirilən burjua islahatları Bakının iqtisadi
in
kişafına və əhalinin artımına öz təsirini göstərdi. 1861-ci ildə Rusiyada təh-
kim
çilik hüququnun ləğv edilməsi sənayenin inkişafına şərait yaratdı və kənd-
dən şəhərə əhali axınını gücləndirdi. Rusiya quberniyalarından minlərlə kəndli
qa
zanc dalınca Bakı neft rayonuna üz tuturdular. Bakı fəhlələri arasında Voro-
nej, Vyatsk, Sankt-
Peterburq, Tver, Xarkov, Stavropol quberniyalarından, elə-
cə də Volqa-Don və Tver vilayətlərindən gələnlərin sayı xeyli artmışdı [14,
172
83].
Qafqaza rusların köçürülməsində Qafqaz canişini knyaz Vorontsovun da
bö
yük rolu olmuşdur [12, 1]. 1861-1888-ci illər ərzində kənd təsərrüfatında
məhsuldarlığın çox aşağı olması ilə əlaqədar Rusiyanın bir çox quberniya-
larından və Volqaboyu ərazidən Bakıya əhali axını baş vermişdi. Yeni yerlərə
köçənlərin yerli əhali ilə problemləri yaranırdı. Bu xüsusi ilə kənd yerlərində
daha ciddi şəkil alırdı. 1888-ci ilin siyahıya almalarına görə, 1642 yaşayış
məntəqəsindən 60-da rus kəndliləri yaşayırdılar [4, 350].
Çar hökuməti tərəfindən həyata keçirilən burjua islahatları, eləcə də
1861-
ci ildə təhkimçilik hüququnun ləğv edilməsi kənddən şəhərə axının güc-
lənməsinə, yəni miqrasiya proseslərinin artmasına səbəb oldu. Bu, həm şəhər
əhalisinin sayının artmasına, həm də şəhərin iqtisadi həyatının güclənməsinə
təsir göstərdi. Əgər 1854-cü ildə Bakı şəhər əhalisinin sayı 8374 nəfərdən iba-
rət idisə, 1874-cü ildə onların sayı 14577 nəfərə çatmışdı [11, 205]. Bakıda fəa-
liy
yət göstərən rus millətinə mənsub olan fəhlələrin əksəriyyətini Povoljye qu-
ber
niyalarından gələn torpaqsız kəndlilər təşkil edirdilər. Volqaboyu quberni-
ya
larından Bakıya olan axının əsas səbəbi kənd təsərrüfatında baş verən quraq-
lığın doğurduğu aclıqlarla bağlı idi. 1881-1890-cı illər ərzində Samara quberni-
yasında 8, Saratovda 7, Kazanda 5, Simbirskidə isə 4 il quraqlıq olmuşdur [13].
Bakı şəhər əhalisinin ümumi sayı 1859-cu ldə 12191, 1873-cü ildə
15105, 1886-
cı ildə 86611, 1889-cu ildə 92601 [7, 63], 1897-ci ildə isə 111904
nəfərdən ibarət olmuşdur.
1897-
ci ildə ümumi əhalinin 71591 nəfərini gəlmələr
təşkil edirdilər ki, onlar da şəhər əhalisinin ümumi sayının 63%-nə bərabər idi.
1859-
cu ildən 1897-ci ilə qədər, yəni 38 il ərzində Bakı şəhər əhalisinin sayı 9
dəfə artmışdı [9, 255-257]. 1897-ci ildə keçirilən siyahıya almanın nəticələrinə
gö
rə, Bakı qəzasında yaşayan 182897 nəfər əhalinin 71169 nəfərini (38,9%)
gəlmələr təşkil edirdilər [16, 187, 190]. Həmin siyahıya almaya görə, Bakı qu-
ber
niyasına Yelizavetpol quberniyasından 5355 (5304 kişi, 51 qadın; bunlardan
5082-
si fəhlə idi), Saratovdan 3196 (2268 kişi, 928 qadın; bunlardan 3180-ı
fəhlə idi), Penzadan 1393 (1201 kişi, 192 qadın; bunlardan 1392-si fəhlə idi);
Tambovdan
1292 (1156 kişi, 136 qadın; bunlardan 1290-ı fəhlə idi), Simbirski-
dən 1280 (1023 kişi, 257 qadın; bunlardan 1279-u fəhlə idi), Dağıstan hiyyə-
sindən isə 2741 nəfər əhali (2678 kişi, 63 qadın; bunlardan 2690-ı fəhlə idi)
daxil olmuşdur [10, 13].
Rəqəmlərə diqqət yetirdikdə qadınların sayının kişilərin sayından xeyli
çox olduğunu görürük. Bu da onların coxunun məhz işlə əlaqədar olaraq Bakı
şəhərinə gəldiklərini göstərir.
XIX əsrin sonunda Bakı şəhər əhalisinin sayı Şimali Azərbaycanın bütün
şəhərlərinin əhalisinin 41,7%-nə bərabər idi. Şəhər əhalisinin çoxsaylı artımı
işçi axınının olması ilə əlaqədar idi [10, 13]. Eyni zamanda həmin vaxt Bakı
qu
berniyasında, eləcə də Bakının özündə kişi cinsinə aid olan əhali artımının
səbəbi də həmin işçi axını ilə bağlı idi. XIX əsrin 70-ci illərinin sonlarında Şi-
mali Azərbaycana gələn rus köçkünlərinin sayı 27,5 min nəfərə bərabər idi ki,
bu rəqəm də bütün əhalinin 2,2%-ni təşkil edirdi. 80-ci illərin ortalarında təbii
artımın və yeni gələnlərin hesabına həmin rəqəm 11,3%-ə bərabər oldu. 1897-
ci ildə Şimali Azərbaycanın rus əhalisinin 40,2%-i Bakıda yaşayırdı [10, 19].
173
XIX əsrin 80-ci illərində Cənubi Azərbaycandan Bakı neft rayonuna xey-
li ucuz işçi qüvvəsi gəlirdi. Şimali Azərbaycanın bir sıra bölgələrindən də Bakı
şəhərinə axınlar olurdu. 80-90-cı illərdə Zəngəzurdan Bakı neft mədənlərinə
əhali axını baş verdi. Onların 90,9%-i ermənilərdən, 9,1%-i isə azərbaycanlılar-
dan ibarət idilər. Bu dövrdə “Nobel qardaşları” şirkətinin Balaxanı neft mədən-
lərində Polşadan, Sibirdən, Orta Asiyadan və Avropa Rusiyasından gələn
fəhlələr işləyirdilər. Bundan başqa, həmin mədənlərdə işləyən fəhlələrin
13,3%-ni
Simbirskdən, 9,5%-ni Saratovdan, 16,6%-ni Tambovdan, 14,6%-ni
isə Penzadan gələnlər təşkil edirdilər. Şibayevin zavodunda çalışanların 13,8%-
i Penzadan, 8,9%-i Saratovdan, 7,9%-i Ryazandan, 7,5%-
i Simbirskdən, 7,1%-i
Nijneqoroddan, 6%-i Kazandan, 4,9%-
i Vladimirdən, 4,8%-i isə Tambovdan
gələn kəndlilər idilər [14, 93-94,96].
1897-
ci ildə Şimali Azərbaycanda 94000 rus yaşayırdı ki [9, 350],
onların da 38965 nəfəri Bakıda məskunlaşmışdı və şəhər əhalisinin 35,6%-ni
təşkil edirdilər [8, 6].
1898-
ci ildə Qafqazın baş mülki rəisi vəzifəsinə knyaz Qolitsının təyin
olunması ilə rusların Cənubi Qafqazda məskunlaşdırılması məsələsi yenidən
aktuallaşdı. 1899-cu ilin aprelində çar hökuməti rusların Şimali Azərbaycana
və Qafqaza köçməsini xüsusi nəzarət altına alan qanun qəbul etdi [12, 1, 5].
Bakıya işçi axını Cənubi Azərbaycandan da olurdu. Bunun üçün qısa
xülasəyə diqqət yetirək. Hələ Türkmənçay müqaviləsinin 14-cü maddəsi ilə
qanuni surətdə əhalinin İrandan Cənubi Qafqaza və ya əksinə hərəkətinə icazə
verilirdi [17, 15].
1844-cü il iyulun 3-
də əhalinin İrandan Şimali Azərbaycana və əksinə
gediş- gəlişi və ya köcməsi üçün iki ölkə arasında konvensiya baglanmışdı.
Cənubi Azərbaycandan köcüb gedənlər 1844-cü il konvensiyasından daha
qabaq olmuşdur [17, 15].
1868-
ci il dekabrın 11-də İranın dövlət sərhəd rayonlarından Rusiya ərazi-
sinə ancaq milli pasportlarla buraxılırdı və rus konsulunun icazəsinə ehtiyac yox
idi. 1869-1872-
ci illərdə İranda cox kəskin aclıq olmuş və təxminən 1,5 milyon
adam ölmüşdü. Bahalıq, aclıq, yoxsulluq, yoluxucu xəstəliklər və quraqlıq 1871-
1872-
ci illərdə böyük miqdarda əhali itkisinə səbəb olmuşdu [17, 16].
Cənubi Azərbaycandan xüsusi ilə kəndlilər qazanc ardınca Bakıya və Ru-
siya
ya gedirdilər. Onların gəlişi xüsusi pasportların verilməsi ilə asanlaşdırılır-
dı [2, vər. 3]. Arxiv sənədlərində qeyd olunur ki, Cənubi azərbaycanlılar Bakını
öz doğma şəhəri hesab edərək gəlirdilər. Onlardan əsasən qara fəhlə kimi
istifadə olunurdu ki, bunun da müqabilində onlara çox cüzi miqdarda əmək
haqqı verilirdi [3, vər. 6].
Qacarlar
hökuməti əhalinin Rusiyaya axınından çox narahatlıq və qorxu
içərisində idi. Biz diqqət yetirdikdə görürük ki, həm Rusiya dövləti , həm də
İran dövləti oz əhalisinin Azərbaycana və digər ölkələrə axışmasından bərk
narahat idilər və qərarlar verməklə əhalinin köçməsinin qarşısını almAğa
çalışırdılar.
Lakin bununla belə koçkünlərin qarşısını almaq olmurdu. 1901-ci ildə
İrandan gələnlərin sayı neftçıxarma işində 6198 nəfərə bərabər idi. Xüsusilə,
174
Cənubi Azərbaycandan gələnlərin 26,8%-i, yəni 1801 nəfəri sırf buruqda
işləyirdi. 1901-ci ildə mədən rayonunda Cənubi Azərbaycandan gələnlərin sayı
3168 nəfər, yəni 27,3% təşkil edirdi. Bakının neft sənayesində İrandan gələn
köçklünlər bütün fəhlələrin 21-22%-ni təşkil edirdilər [17, 22].
XX əsrin əvvəllərində rus kəndlilərinin köçməsi genişləndi. Cənubi Qaf-
qaz
da 119000 adam yerləşdirildi ki, onlar da əsasən şəhərlərdə məskunlaşırdı-
lar. Əhali əsasən Bakı və Tiflis şəhərlərinə axın edirdi [16, 70].
1905-07-
ci illərdən sonra Stolıpinin köçürmə siyasəti geniş vüsət aldı.
Sto
lıpinin siyasətində əsas məqsəd köhnə icma təsərrüfatını dağıtmaq, ”təhkim-
li zadəganların“ yeni “mülkədarlarla”, yəni varlı kəndlilər ilə kəndli burjuazi-
ya
sının ittifaqına arxalanmaq idi. Stolıpinin aqrar siyasəti özünün əməli tət-
biqinə başlıca olaraq icma təsərrüfatlarının dağıdılmasını və “carizmin yerlərdə
siyasi daya
q “yaratmaq niyyəti ilə ucqarlara rus kəndlilərinin köçürülməsini
məqsəd qoymuşdu.
Kapitalist münasibətlərinin inkişafı əhalinin demoqrafik dəyişikliklərə
məruz qalmasına da səbəb oldu. Şimali Azərbaycan ərazisinə ruslar, ukrayna-
lılar, Kazan tatarları, dağıstanlılar, yəhudilər və almanlar köçüb gəldilər. Bu
dövrdə Şimali Azərbaycanın, xüsusilə, Bakı şəhər əhalisinin etnik tərkibi
rəngarəng idi. Bunu 1897-ci ilin siyahıya alınması işi də təsdiq edir. Bakı şəhər
əhalisinin 29,2%-ni azərbaycanlılar, 27,1%-ni gürcülər, 21,9%-ni ermənilər və
45%-
ni ruslar təşkil edirdilər [15, 280]. Artıq XIX əsrdən etibarən Bakı şəhəri
özünün milli etnik tərkibinə görə beynəlmiləl şəhər olmuşdu. XX əsrin
əvvəllərində Bakıda 80000 nəfər azərbaycanlı milləti ilə birlikdə 72000 rusdilli
əhali də yaşayırdı [5, 31].
Beləliklə, belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, yuxarıda göstərilən miqrasiya
pro
seslərinin həyata keçirilməsi Bakı şəhərinin ticarət, sənaye və digər sahələ-
rin
də etnik tərkibi müxtəlif olan millətlərin sayının çoxalmasına səbəb olurdu.
Bu proseslərdən ermənilər Şimali Azərbaycanda öz ərazi iddialarını irəli sür-
məyə və bunun üçün çar hökumətinin hamiliyindən istifadə etməyə çalışırdılar.
Yəni ermənilərin bu torpaqlara köçürülməsi gələcəkdə onların öz çirkin niy-
yətlərini həyata keçirmək üçün bir mənbə rolunu oynadı. Burjua islahatlarının
tətbiq olunmasına gəldikdə isə bu tədbirlərin həyata keçirilməsi bürokratik
xarakterə malik olmuş və əsasən, xristianların mənafeyinə xidmət etmişdir.
Müasir dövrümüzdə torpaqlarımızın 20%-nin ermənilər tərəfindən işğal
olunmasında yuxarıda göstərilən proseslərin rolu heç də az deyildir. Hal-
hazırda demoqrafik məlumatları toplamaqla informasiya müharibəsi sahəsində
Müstəqil Azərbaycan Respublikası öz sözünü deməyə qadirdir. Həmin
məlumatlar nəinki Bakı şəhərində, həmçinin Qarabağda, İrəvanda, Zəngəzurda,
Göyçədə, Borçalıda və bir sıra başqa ərazilərdə əzəldən azərbaycanlı türklərin
yaşadıqlarını sübut edir.
ƏDƏBİYYAT
1.
Ахундова Т. Немцы – колонисты Азербайджана XIX – нач. XX вв. Баку: Шуша,
1999, 122 с.
2.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Tarix Arxivi (ARDTA), f.23, siy.11, iş 812.
3.
ARDTA, f.44, siy.6, iş 17.
175
4.
Сavadov Q. Azərbaycanın azsaylı xalqları və milli azlıqları. Tarix və müasirlik. Bakı:
Elm, 2000, 439 s.
5.
Orucov H.Ə. Stolıpinin aqrar siyasətinin Azərbaycana tətbiqi məsələsinə dair ∕∕ Azərbaycan
SSR Elmlər Akademiyasının Xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası. 1964, №5, s.31-39.
6.
Sərdarov M. Azərbaycanda miqrasiya prosesləri. Bakı: Adiloğlu, 2004, 155 s.
7.
Баку и его окрестности. Тифлис, 1889, 98 с.
8.
Баку и его район. Справочный ежегодник на 1912 год. Баку: Типографии:
А.Н.Тараева, Л.Д. Мирзоянц и «Труд» С.Г.Берладира, 1912, 340 с.
9.
Вердиева Х.Ю. Переселенческая политика Российской империи в Северном Азер-
байджане, XIX – начале XX вв. Баку: Алтай, 1999, 298 с.
10.
Лернер Б.А. Количественные и качественные изменения в составе населения Азер-
байджана в последней трети XIX века. Баку, 1989, 27 c.
11.
Мильман А.Ш. Политический строй Азербайджана в XIX – начале XX веков. Баку:
Азернешр, 1966, 318 с.
12.
Обзор переселенческого дела на Кавказе за пятилетие 1908-1912 гг. Санкт-
Петербург, 1913, 39 с.
13.
Журн. «Русское богатство», 1893, №2.
14.
Стригунов И.В. Из истории формирования Бакинского пролетариата (70-90-е годы
XIX
в.). Баку: АН Азербайджанской ССР, 1960, 289 с.
15.
Сумбатзаде А.С. Азербайджанцы – этногенез и формирование народа. Баку: Элм,
1990, 303 с.
16.
Тихонов В.В. Переселение в России во второй половине XIX века. М.: Наука, 1978, 262 с.
17.
Шукюров К.К. Отходничество в Закавказье из Южного Азербайджана (вторая треть
XIX
в. – 1905 г.). Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата
исторических наук. Баку, 1984, 25 с.
О ВЛИЯНИИ МИГРАЦИОННЫХ ПРОЦЕССОВ ВО ВТОРОЙ ПОЛОВИНЕ
XIX
ВЕКА НА ДЕМОГРАФИЧЕСКУЮ СИТУАЦИЮ В ГОРОДЕ БАКУ
Х.Ф.CАДЫГОВА
РЕЗЮМЕ
В статье говорится об изменениях в демографической ситуации в городе Баку в
результате миграционных процессов во второй половине ХIХ века. Из статьи выясняет-
ся, что основная цель Царского правительства в переселении населения в вышеуказан-
ный период была создания для себя этнической поддержки в регионе.
Ключевые слова: миграция, демография, переселение, население, проживание
ON THE INFLUENCE OF MIGRATION PROCESSES IN THE SECOND HALF OF THE
XIX CENTURY ON THE DEMOGRAPHIC SITUATION IN THE CITY OF BAKU
H.F.SADIGOVA
SUMMARY
The article deals with the changes in the demographic situation in the City of Baku as a
result of migration processes took place in the second half of the XIX century. The general idea
of the article is that the Tsar government of Russia intended to strengthen its position in the
region by migrating certain ethnic groups to Baku thus creating an ethnic backing for its ruling.
Key words: emigration, demographic, transfer, people, settle in
Dostları ilə paylaş: |