Barmaqlarinda
Yüklə 146,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
| DAHİLƏRİN MUSİQİSİ KÖRPƏ BARMAQLARINDA ztempo.com 2 Bu sərbəst iş üç cilddən ibarət olub, dahi bəstəkarların qısa tərcümeyi- halını, onların məşhur əsərlərinin fortepiano üçün sadələşdirilmiş not yazılışını özündə cəmləşdirir. ztempo.com 3 “Dahilərin musiqisi körpə barmaqlarında” Sərbəst iş Hazırladı: Zərrin Şükür Rəhbər: Nərminə Əliverdi-zadə Təqdim olunan “Dahilərin musiqisi körpə barmaqlarında” sərbəst işinə istinad verilmədən istifadə etmək, rəsmi icazəsiz kommersiya məqsədi üçün təkrar nəşr etmək qəti qadağandır. Bütün hüqüqlar Azərbaycan Respublikası mövcud Qanunvericiliyi ilə qorunur. BAKI-2017 ztempo.com 4 I və II hissədəki bəstəkarlar İ.S.Bax Ş.F.Quno A.L.Vivaldi C.Puççini H.Eklis Y.F.Haydn V.R.Vaqner Q.Donizetti K.V.Qlük N.Rimski-Korsakov B.Marçello C.Rossini G.Hendel Ş.Adam M.Şarpantiye K.Sen-Sans L.V.Bethoven B.Smetana L.R.Bokkerini J.Offenbax Ü.Hacıbəyli P.Maskanni K.Veber F.Şubert C.Verdi S.Prokofyev P.İ.Çaykovskiy K.Debüssi ztempo.com 5 III hissə ztempo.com 6 Mündəricat Ön söz 9 V.A.Mozart 29 D.Leo 33 A.Ponkelli 37 İ.Brams 41 R.Şuman 51 J.Bize 57 E.Qriq 67 F.List 73 F.Şopen 81 A.Borodin 89 A.Dvorjak 95 M.İ.Qlinka 99 İ.Ştraus 103 ztempo.com 7 içik yaşlı uşaqların inkişafında, dünya görüşünün formalaşması istiqamətində incəsənətin çox saylı növləri arasında musiqi önəmli yelərdən birini tutur. Onlarda erkən yaşlardan bədii yaradıcılıq xüsusiyyətlərinin və eləcə də estetik zövqün formalaşması gələcəkdə mənəvi zəngin şəxs kimi yetişməsi üçün möhkəm təməl yaradır. “Dahilərin musiqisi körpə barmaqlarında” sərbəst işinin ideyası II sinif şagirdim Şükürova Zərrinlə dərs əsnasında yarandı. Dərs zamanı əsas tədris proqramı (imtahan, musabiqə, festival və konsert) materiallarını işlədikdən sonra biz “üzündən oxuma” üçün də zaman ayırırdıq. Zərrinin valideynləri tərəfindən toplanmış zəngin kitabxanasından olan kitablar isə “üzündən oxuma” üçün əsas vəsait oldu. Bu vəsaitlərdən digər şagirdlərimlə də “üzündən oxuma” vərdişlərini aşılamaq və inkişaf etdirmək üçün istifadə etdim. İstər ibtidai, istərsə də yuxarı sinif şagirdlərimin musiqiyə olan böyük marağını, müxtəlif dövrlərdə yaşamış və musiqi xəzinəsinə əvəzsiz töhvələr vermiş dünya şöhrətli bəstəkarların yaradıcılığı ilə tanış olmaq həvəsini nəzərə alıb Zərrinlə bu sərbəst işi hazırlamaq qərarına gəldik. Sərbəst iş üç hissədən ibarətdir və hər hissədə 14 bəstəkar olmaqla ümumilikdə 42 bəstəkar haqqında məlumat verilib. K ztempo.com 8 Uşaqların marağını nəzərə alaraq, burada əsərlərdən əvvəl bəstəkarın şəkili, onun həyatı və zəngin yaradıcılığının yığcam şəkildə xronologiyası qeyd edilmişdir. Bundan əlavə sərbəst işdə dahi bəstəkarlar haqqında deyilən fikirlər və ya onların özlərinin söylədikləri aforizmlər də yer alıb. Sonra bəstəkarların ən məşhur opera, balet, simfoniya, sonata, süita və digər iri həcmli əsərlərinin fortepianoda ifa üçün daha yüngül tonallıqlarda, asan və orta çətinlik dərəcəsində olan sadələşdirilmiş formaları yerləşdirilib. Ümid edirəm ki, “Dahilərin musiqisi körpə barmaqlarında” sərbəst işi fortepiano ixtisası üzrə dərs aparan pedaqoqların, musiqi nəzəriyyəsi müəllimlərinin “royal üstü” kitabına çevriləcək. Şagirdlər də isə klassik musiqiyə marağı artırmaqla yanaşı, onlarda bu əsərləri gələcəkdə orijinal not yazılışında çalmaq həvəsini gücləndirəcəkdir. Inanıram ki, bu bizim sonuncu işimiz deyil və gələcəkdə başqa mövzulara da müraciət edərək sərbəst işlər hazırlayacağıq. N.Əliverdi-zadə ztempo.com 9 İohann Xrizostom Volfqanq Amadey Teofil Mozart Musiqi dahisi ztempo.com 10 27.01.1756-cı ildə Zaltsburqda anadan olmuş 05.12.1791-ci ildə Vyanada vəfat etmiş, dünya musiqi mədəniyyətinə böyük töhvələr vermiş avstriya bəstəkarı və virtuoz musiqiçisi. Müasirlərinin dediyinə görə, o fenomenal eşitmə qabiliyyətinə, yaddaşa və improvizasiya etmək qabiliyyətinə malik olan musiqiçi olub. Onun bəstələdiyi əsərlər bu gün simfonik kamera, opera və xor musiqisinin şedevrləri sayılır. Mozart ailənin yeddinci övladı idi. Atası Leopold Mozart (1719-1787) musiqi nəzəriyyəçisi və bəstəkar idi. Leopoldun 7 övladından yalnız Volfqanq və Mariya Anna boya-başa çatır. 1760-cı ildə ata özünün musiqiçi kimi karyerasını bitirərək iki övladının təhsili və tərbiyəsi ilə məşğul olur. Fenomenal musiqi istedadına malik olan Volfqanq 4 yaşında klavesində çalır, 5-6 yaşında artıq bəstələyir və 10-11 yaşında musiqi teatrları üçün əsərlər yazırdı. 1762-ci ildə Volfqanq və Mariya Anna valideynlərinin müşayəti ilə Almaniyada, Fransada, İngiltərədə, İsveçrədə uğurla çıxışlar edirlər və İngiltərə, Fransa saraylarında qəbul edilirlər. 1764-cü ildə ilk dəfə Parisdə Volfqanqın skripka üçün dörd sonatası nəşr edilir. 1767-ci ildə Zaltsburq universitetində onun “Apollon və Giasint” məktəbli operası tamaşaya qoyulur. Bir müddətdən sonra “Basten və Basteyena” tamaşası da oynanılır. Mozartın İtaliyada olduğu müddət onun üçün olduqca əhəməiyyətli və məhsuldar olur. İtaliyada o, Covanni Battista Martinidən kontrapunkt üzrə ustad dərsləri alır və Milanda 1770-ci idə “Pontiy çarı Mitridat”, 1771-ci ildə isə “Luisi Sulla” operalarını tamaşaya qoyur. 1770-ci ildə V.A. Mozart “ Ordo Militia Aurata or Ordine dello Speron d'Oro o Milizia Aurata” ordeni ilə təltif edilir və Bolonya Filarmonik Akademiyasının üzvü seçilir. 1782-ci ildə Mozart bütün Vyananın kumiri idi. 1784-cü ildə 6 həftə ərzində bəstəkar 22 konsertlə çıxış etmişdir. 1786-cı ildə onun “Teatr diektoru” musiqili komediyasının və “Fiqaronun toyu” operasının böyük uğurla premyerası keçirilir. 1787-ci ildə bu uğuru “Don Juan” operasının premyerası da qazanır. Vyana sarayı üçün isə bəstəkar şən opera “Sevgililər məktəbi”ni yazır. 1782-1786-cı illərdə Mozartın əsas işlədiyi janr fortepiano konsertləri idi. Bu müddət ərzində o 15 konsert yazmışdır və konsertlərdə o dirijor, solist kimi çıxış edib. 1780-cı illərin sonunda avstriya imperatoru II İosifin saray bəstəkarı və kapelmeystri vəzifəsində çalışıb. 1791-ci ildə “Sehirli fleyta” operasını yazır. Bu ilin mart ayında o özünün sonuncu çıxışını fortepiano konserti KV 595 ilə edir. ztempo.com 11 1791-ci ilin yayında artıq xəstə olan bəstəkar “Rekviyem” üçün anonim sifarış alır. Xəstə bəstəkar bu əsər üzərində işləməyə başlasa da, yalnız 6 hissəni yazır və yeddinci hissə “Lacrimosa”nı tamamlamağa çatmır. 05.12.1791-ci ildə dahi Mozart vəfat edir. Kral II Leopold fərdi dəfnə qadağa qoyduğundan bəstəkar Müqəddəs Mark qəbristanlığında kütləvi qəbirdə basdırılır. “Rekviyem” onun tələbəsi olmuş F.K. Züsmayr tərəfindən (Mozartın xəstə ikən Züsmayra verdiyi göstərişlərə əsasən) tamamlanır. Bəstəkarın altı övladı olmasına baxmayaraq, dördü kiçik yaşlarında tələf olmuşdur. Oğlanlarından Karl Tomas (1784-1858) Milan konservatoriyası bitirsə də, dövlət məmuru olmuşdur. Frans Ksaver (1791-1844) isə atasının yolunu davam etdirərək bəstəkar və pianoçu olmuşdur. Kyöxel tərəfindən 1862-ci ildə “Mozartın bəstələrinin tematik kataloqu” tərtib edildi. Kataloqa ümümilikdə 626 əsər daxildir. Bu kataloq mozartşünaşlar tərəfindən dəfələrlə yenidən baxılır, araşdırılır və tədqiq edilir. ztempo.com 12 Aria ztempo.com 13 ztempo.com 14 Zənglər ztempo.com 15 ztempo.com 16 “Yupiter” simfoniyasından bir parça ztempo.com 17 ztempo.com 18 Sonata KV 622 ztempo.com 19 ztempo.com 21 ztempo.com 22 Serenada ztempo.com 23 ztempo.com 24 “Titus” operasından bir parça “Sehirli fleyta” operasından duetto ztempo.com 25 “Don Juan” operasından aria ztempo.com 26 “Sehirli Fleyta” operasından bir parça ztempo.com 27 ztempo.com 28 “Sehirli Fleyta” operasından aria ztempo.com 29 Daniel Fransua Espri Ober Fransız komik operasının mahir bəstəkarı ztempo.com 30 1782-1871-ci illərdə yaşamışdır. Daniel Oberin atası həvəskar-rəssam, musiqi maraqlanan, skripkada çalmağı bacaran şəxs olmuşdur. Ailə antikivar dükanına sahib idi və incəsənət əşyalarının satışı ilə məşğul olurdu. Ailədə gənc Danielin musiqi ilə məşğul olmasına heç bir əngəl və maneə yox idi. O, artıq çox erkən yaşdan bir neçə musiqi alətində çala bilirdi. Onun ilk müəllimi bəstəkar Yozef Alois Ladurner olmuşdur. İyirmi yaşında Daniel Ober təhsili davam etdirmək üçün Londona gedir. Lakin Amyen Sülh Müqaviləsinin pozulması nəticəsində yenidən vətənə qayıdır. 1822-ci ildə Ober sonralar onun operalarının liberettolarını yazan görkəmli fransın dramaturqu Ejen Skriblə tanış olur. Onların ilk birgə iş birliyinin məhsulu 1823-cü ildə yazılan “Leyçester və ya Kenilvotr qəsri” operası olur. Bəstəkarın bu əsərində Rossinin üsulubunun təsiri aydın görünür. Lakin tezliklə Daniel Ober özünün təkrar olunmaz dəsti-xəttini tapır. Onun musiqisi zərifliyi, canlılığı, yüngüllüyü və cazibədarlığı ilə seçilir. İki ildən sonra bəstəkar ona ilk mühüm uğuru qazandıran “Bənna” operasını yazır və bu iş XIX əsr fransız opera teatrların bəzəyinə çevrilir. Bu əsər “Opera Comique” də 525 dəfə oynanılıb. 1828-ci ldə fevral ayının 29-da, fransız musiqisi tarixində adı sanballı tarixi musiqi dramı kimi qeyd edilən “Portiçili lal qadın” operası “Opera Comique” də işıq üzü görür. Bu əsər “Mazanyello” adı ilə də tanınır.Opera üzərində bəstəkar tam üç il çalışır. Fransız opera teatrı tarixində ilk dəfə bu əsərdə xüsusi texniki səhnə effektlərdən istifadə olunur. Oberin bəstəkar kimi sonuncu qəələbəsi 15.02.1868-ci ildə premyerası keçirilən “Xoşbəxtliyin ilk günü” operası ilə olub. Ober 1871-ci ildə may ayının 13-də ürək tutması nəticəsində vəfat edir. ztempo.com 31 “Portiçli lal qadın” operasından bir parça ztempo.com 32 “Portiçli lal qadın” operasından barkarolla ztempo.com 33 Delib Leo Şərq koloritini Qərb operasında təcəssüm etdirən bəstəkar ztempo.com 34 21.02.1836-16.01.1891-ci illərdə yaşamış fransız bəstəkarı. Onun atası poçt işçisi, anası isə “Opera komik” vokalçısının qızı idi. Atası rəhmətə getdikdən sonra ailə 1847-ci ildə Parisə köçməli oldu. Leo ilk musiqi təhsilini anasından və Sent-Estaş kilsəsində orqan ifaçı, Paris konservatoriyasında vokal dərsi verən dayısından alıb. Ali musiqi təhsili almaq üçün Delib Paris konservatoriyasına Tarionun sinfinə daxil olur. 1849-cu ildə solfeciodan II mükafata, bir ildən sonra isə I mükafata layiq görülür. O, Fransua Benuadan orqan dərsləri, Adolf Adannan, Feliks de Kuppe və Fransua Bazendən bəstəkarlıq dərsləri alır. İlk 13 kiçik həcmli operalar Delibə o qədər də uğur qazandırmadı. Yetmişinci illərdə bəstəkar iri həcmli operalar və baletlər yazır. Onun baletləri arasında “Koppeliya”, “Silviya və ya Diananın pərisi” çox məşhurdur. “Silviya”nın musiqisi haqqında P.İ.Çaykovskiy belə demişdir: “necə də incəlik, necə də məlahət, necə də melodik, ritmik, və harmoniya xəzinəsidir!” Bəstəkarın operaları arasında ən məşhuru “Lakme” operasıdır. Bu operanın liberettosu ingilis zabitinin hindistanli buddist rahibin qızına olan sevgisindən bəhs edilir. Əsərdə şərq koloriti olduqca incə verilib. Bəstəkar 1884-cü ildə Fransız İncəsənət Akademiyasının üzvü seçilmişdir. ztempo.com 35 “Lakme” operasından bir parça ztempo.com 37 Amilkare Ponkelli Musiqi tarixinə adı bir opera və iki tələbəsinə görə əbədi yazılan bəstəkar. ztempo.com 38 01.09.1834-cü ildə Padernoda (indi isə kənd onun adı ilə adlanır Poderno- Ponkelli) anadan olub. 17.01.1886-cı ildə Milanda vəfat edən italyan bəstəkarı. Amilkarenin atası kəndin orqan ifaçısı olmaqla yanaşı, dükanı da var idi. O oğlunun ilk musiqi müəllimi də idi. 9 yaşında Amilkare Milan konservatoriyasına qəbul edilir. Oranı bitirdikdən sonra 1881-ci ildə Berqamoda kilsə regenti vəzifəsində çalışır. 1883-cü ildən Milan konservatoriyasında bəstəkarlıqdan dərs vermişdir. İlk operaları ona heç bir uğur gətirmir. Bəstəkara ən böyük uğur 1876-cı ildə Milanda tamaşaya qoyulan, liberettosu V.Huqoya məxsus “Cokonde” operası ilə gəlir. Bu əsər bu gün də dünya opera teatrlarının səhnəsinin bəzəyidir. Onun 1882-ci ildə yazdığı “Cüzeppi Qaribaldinin xatirəsinə himn”, 1873-cü ildə bəstələdiyi birpərdəli və yalnız bir bariton muğənninin ifası üçün nəzərdə tutulan “l'oratore eterna” operası ona şöhrət gətirir. 1880-ci ildə şöhrəti bütün İtaliyaya və onun hüdudlarından kənara yayılan bəstəkar Milan konservatoriyasında bəstəkarlıq kafedrasının professoru olur. Bəstəkar 1885-ci ildə yenidən Huqo yaradıcılığına müraciət edir və “Marion Delorm” operasını yazır. Lakin bəstəkar 1876-cı ildəki uğuru təkrarlaya bilmir. Ponkelli pedaqoq kimi daha böyük uğurlara imza atır. Bəstəkar C. Puccini və P. Maskaninin müəllimi olmuşdur. Bəstəkar 1886-cı ildə Milanda vəfat etmişdir. ztempo.com 39 Saatların rəqsi ztempo.com 40 ztempo.com 41 İohannes Brams “Xalq mahnıları-mənim idealımdır” deyən bəstəkar ztempo.com 42 Alman bəstəkarı və pianoçusu. Romantizm dövrünün əsas simalarından biri olan bəstəkar musiqi dünyasına R. Şumanın davamçısı kimi daxil olub. İohannes Almaniyanın şimalında, 07.05.1833-cü ildə Hamburqda anadan olub. Atası küçə musiqiçiliyindən Hamburq filarmonik orkestrində kontrabass ifaçısına kimi yüksələrək, çətin yol keçmişdir və oğluna kiçik yaşlardan müxtəlif alətlərdə çalmağı öyrədirdi, amma İohannesin ən çox fortepianoya maraq göstərməsini gördükdə, fərdi dərslər almasını təmin edir. F.Kossellə dərslərdə əldə etdiyi uğurlar və sonralar məşhur pedaqoq Marksenlə əldə etdiyi nailiyyətlər ona 10 yaşında kamera ansamblında çalmağa imkan verir. 15 yaşında isə solo konsertlərlə çıxış edir. 1853-cü ildə Brams macar skripka ifaçısı ilə qastrol səfərinə çıxır. Bu səfər zamanı konsertlərdə ifa edilən macar xalq mahnı və musiqiləri əsasında sonralar Brams özünün məşhur “Macar rəqsləri”ni yazır. Bəstəkar gənclikdə bir çox əsərlər yazsa da, onların çoxu nəşr edilməyib. İlk rəsmi nəşri 20 yaşına təsadüf edir. Bu topluya fortepiano üçün 3 sonata və skerso, mahnılar aiddir. 1853-cü ildə Düsseldorfda Şumanla görüş bəstəkarın həyatında mühüm əhəmiyyət kəsb edir və onun bütün həyatının qayəsinə təsir göstərir. Şumanın dəsti-xəttinin izlərini gənc Bramsın 1853-cü ildə yazdığı III sonatada, 1854-cü ildə yazdığı “Şuman mövzusunda variasiyalar”da aydın görünür. Musiqişunasların fikrincə sanki alman musiqisinin təəsübünü çəkməyi Şuman gənc Bramsa ötürdü. 1862-ci ildə Brams Vyanaya gəlir və ömrünün sonuna kimi bu şəhərdə yaşayır. 1867-ci ildə fortepiano üçün valslar, “Məhəbbət mahnıları”-nı 1869-cu ildə, “Yeni məhəbbət mahnıları”nı isə 1874-cü ildə yazır. 1868-ci Bremendə özünün iri həcmli əsəri olan “Alman rekviyemi” ilə özünü bəstəkar kimi bu şəhərdə tam təsdiqləyir. Brams o dövrdə o qədər də məşhur olmayan A. Dvorjaka əsərlərinin nəşri üçün də xeyli köməklik göstərir. Xalqını, musiqisini çox sevən bəstəkar belə demişdir: “Mənim həyatında iki əhəmiyyətli hadisə olub: Almaniyanın birləşməsi və Baxın əsərlərinin nəşrini sona çatdırmağım”. Tənqidçilər, musiqişunaşlar onu “Böyük üçlüyün sonuncusu” adlandırır: Bax, Bethoven və Brams. Bramsın bəstəkar kamilliyi 1876-1885-ci illərdə bəstələdiyi dörd simfoniyalarda aydın görünür. “Xalq mahnıları-mənim idealımdır” deyən bəstəkar bu illərdə alman xalq mahnılarını toplayıb nota salır. Bariz nümunə kimi 1894-cü ildə nəşr etdirdiyi “49 alman xalq mahnısı” toplusunu göstərmək olar. Özünə qarşı olduqca tələbkar olan və alman musiqi ənənələrinə sadiq qalan bəstəkar belə deyirdi: “Biz daha Mozart kimi gözəl yaza bilmirik, heç olmasa onun kimi təmiz yazmağa çalışaq”. Alman və dünya bəstəkarlıq məktəbinin görkəmli simalarından olan Brams 03.04.1897-ci ildə Vyanada vəfat edib. ztempo.com 43 Beşik nəğməsi ztempo.com 44 ztempo.com 45 Macar rəqsi N 5 ztempo.com 46 ztempo.com 47 Vals 15 ztempo.com 48 ztempo.com 49 Macar rəqsi 4 ztempo.com 50 ztempo.com 52 1810-1856-cı illərdə yaşamış, bəstəkar, pedaqoq və nüfuzlu musiqi tənqidçisi. Robetr Almaniyanın Svikkau şəhərində kitab nəşriyyatçısı ailəsində anadan olmuşdur. Musiqi ilə məşğul olmağa 7 yaşından başlayır. 1828-ci ildə Leypziq universitetinin hüquq fakultəsinə daxil olur. Bu şəhərdə o fortepiano ifaçılığı üzrə ən yaxşı pedaqoq olan Fridrix Vikdən dərslər almağa başlayır. Vik inanırdı ki, Robert Avropada ən yaxşı pianoçulardan biri olacaq, lakin əlinin zədə almasından sonra Robert pianoçu karyerasından əl çəkməli olur. 1829- cu ildə Heydelberq universitinin hüquq fakultəsinə keçir, lakin yekunda hüquqşunaş olmayacağına tam əmin olaraq universiteti tərk edir. 1834-cü ildə R.Şuman “Yeni musiqi jurnalı”nı təhsis edir və 1844-cü ilə kimi bu jurnalın baş redaktoru, nəşriyyatçısı və əsas müəllifi olur. Bəstəkar yaradıcılığında əsas yeri fortepiano musiqisi tutur. Bir-birinin ardınca “Variasiyalar” (1830), “Kəpənəklər”(1831) , “Karnaval”(1835) əsərləri işıq üzü görür. 1838-ci ildə isə bir neçə şedevr birdən “Uşaq lövhələri”, “Kreysleriana”, “Novelettalar” nəşr edilir. 1840-cı ildə Şuman öz müəllimin qızı Klara Viklə ailə həyatı qurur. Bu il bəstəkarın həyatında mahnı ili kimi qalır. O 140 mahnı bəstələyir. Bəstəkar 1841, 1846, 1850, 1851-ci illərdə simfonik musiqiyə muraciət edir. Şuman dörd simfoniyanın müəllifidir. 1848-ci ildə isə yeganə operası olan “Genoveva” bəstələyir. Opera 1850-ci ildə Leypziq şəhər operasında tamaşa qoyulur, bəyənilməyən əsər cəmi üç dəfə oynanılır. Bəstəkar 8 konsertin, 7 üverturanın müəllifidir. Şumanın musiqi tənqidçisi kimi fəaliyyəti xüsusi ilə əhəmiyyətli və vacib idi. O yeni romantizmi təbliğ edir və dəstəkləyirdi. Bəstəkar psixi pozğunluqdan əziyyət çəkdiyi üçün ömrünün son iki ilini xəstəxanada keçirib. 29.07.1856-cı ildə Bonn yaxınlığında, Endenipde vəfat edib. Bəstəkar onu sevənlərin yaddaşında təkcə musiqisi ilə deyil, həm də gözəl aforizmləri ilə də qalıb. - İstedad işləyir, dahi yaradır. - Musiqini bəstələmək üçün heç kəsin ağlına gəlməyən səsləri yada salmaq lazımdır. - Kim fortepiano ilə birlikdə ifa etmirsə, deməli onda ifa edə bilmir. ztempo.com 53 Xülya ztempo.com 54 Şən kəndli ztempo.com 55 ztempo.com 56 Melodiya ztempo.com 57 Jorj Bize Mirvarini musiqidə axtaran bəstəkar ztempo.com 58 25.10.1838-ci ildə Parisdə anadan olan romantizm dövrünün fransız bəstəkarı. Jorj mədəni bir ailədə dünyaya gəlmişdir. Atası nəğmə müəllimi idi, anası isə gözəl fortepiano çalırdı və oğlunun dörd yaşı olanda onunla musiqi ilə məşğul olmağa başlamışdır. Bize 10 yaşında Paris Konservatoriyasına qəbul edilir və ona Fransanın görkəmli musiqiçiləri pianoçu Marmontel, nəzəriyyəçi Simmerman, bəstəkar Quno dərslər verir. Onun istedadı belə dahi müəllim-musiqiçilərin vasitəsi ilə daha da cilalanır. O parlaq pianoçu-virtuoz kimi tanınır və çalğısı ilə hətta bütün dövrlərin dahi pianoçusi sayılan F.Listi belə heyrətləndirir. Dəfələrlə nəzəriyyə fənləri üzrə keçirilən müsabiqələrdə mükafatlar qazanır. Orqan ifaçılığına maraq göstərir və S. Frankdan orqan dərsləri alır. 1848-1858-ci illərdə konservatoriyada təhsil aldığı dövrdə do major simfoniyasını, J. Offenbaxın təşkil etdiyi müsabiqə üçün “Doktorun evi” komik operasını yazaraq mükafata layiq görülür. Konservatoriyanı bitirdikdən sonra “Klovis və Klotilda” kantatasına görə Roma mükafatını qazanaraq dörd il İtaliyada təhsil almaq hüqüqu qazanır. İtaliyada 1858-1860-cı illərdə bəstəkar çox məhsuldar işləyir. O çoxlu kitablar oxuyur və rəssamlıq inciləri ilə tanış olur. Bize özü üçün iki şəxsi ideal qəbul edirdi: rəssamlıqda Rafael, musiqidə Mozart. İtaliyadan qayıdan bəstəkar hesabat kimi kantata yerinə C.Rossini ənənələrinə əsaslanan “Don Prokopio” komik operasını və “Vasko da Qama” oda-simfoniyasını təqdim edir. Parisə dönən bəstəkarı maddi sıxıntılar öz cənginə alır və o əziyyət çəkir: “mən hər gün zənci kimi 16 saat işləyirəm... sanki işlər arasında parçalanıram... yeni sifarışçi nəşriyyat üçün bir romans bitirdim. Qorxuram, elə bil adi alındı, amma pul lazımdı. Pul, həmişə pul-cəhənnəm olsun.” Bu sözlər bəstəkarın özünə aid olub, onun neçə çətinliklə yaşadığını əks etdirir. Şarl Qunodan sonra Bize də lirik operaya müraciət edərək 1863-cü ildə “Mirvari axtaranlar”, 1867-ci ildə “Pert gözəli” operalarını yazır. Müasir dövrdə dünya opera səhnələrinin bəzəyi olan bu əsərlər rəğbətlə qarşılansalar da, bəstəkarın maddi vəziyyətini o qədər yaxşılaşdırmadı. Bizenin “Karmen” operası isə onun adının sonradan dahi bəstəkarlarla eyni cərgədə çəkilməsinə səbəb olsa da, 03.03.1875-ci il tarixdəki premyera olduqca uğursuz olur. Bəstəkar 03.06.1875-ci ildə ürək tutmasından Parisdə vəfat edib. ztempo.com 59 “Pert gözəli” operasından serenada ztempo.com 60 “Mirvari axtaranlar” operasından aria ztempo.com 61 “Mirvari axtaranlar” operasından aria “Karmen” operasından bir parça ztempo.com 62 “Karmen” operasından oğlanların xoru ztempo.com 63 “Karmen” operasından Qaraçı mahnısı ztempo.com 64 “Karmen” operasından Habanera ztempo.com 65 ztempo.com 66 “Karmen” operasından Eskamilionun kupletləri ztempo.com 67 Edvard Hagerup Qrieq “Zəif” skandinaviya üslubunun əvəzinə daha “güclu” olan “şimal tərzinin” yaradıcısı ztempo.com 68 Romantizm dövrünün görkəmli Norveç bəstəkarı, pianoçusu, dirijoru. 1843-cü idə Şimal dənizinin sahilində yerləşən Bergendə anadan olub. Atası şotland sülaləsi olan Qreyqlərdən idi və Berhendə Britaniya konsulu vəzifəsində çalışırdı. Edvard altı yaşından anası ilə musiqilə məşğul olmağa başlayır. Məşhur norveç skripka ifaçısı Bullun təşəbbüsü ilə 15 yaşlı Edvardı Leypziq konservatoriyasında təhsil almağa göndərirlər. Qrieqin gənc Nurdrokla tanışlığı həyatında böyük dəyişikliklərə səbəb olur. Qrieq bu dəyişikliyi belə xarakterizə edirdi: “mənim gözlərimdən pərdə yalnız Nurdrokla tanışlıqdan sonra düşdü, mən norveç xalq musiqisi ilə tanış olub, özümü dərk etdim”. Bu iki gənc musiqidə “zəif” skandinaviya üslubunun əvəzinə daha “güclu” olan “şimal tərzini” yaratdılar. 1865-ci ildə Qrieq vərəmə tutulur və İtaliyaya getməli olur. Burada o, səhhətini bərpa etsə də, möhkəm sağlamlığa malik olmur. Roma o artıq yaşlanmış F. Listlə tanış olur və List onun fortepiano üçün bəstələdiyi lya minor konsertinə heyranlığını bildirir. Qrieq vətənə qayıtdıqdan sonra 1867-ci ildə Norveç Musiqi Akademiyasını yaradır. 1873-cü ildən dövlət təqaüdləri hesabına bəstəkar maddi müstəqillik qazandığı üçün özünü tam yaradıcılığa həsr edir. O Fransada, İngiltərədə, Polşada, Macarıstanda çıxışlar edir. E.Qrieq milli ruhda yazan bəstəkar idi. Onun əsərlərində şimalın mənzərələri, adətləri parlaq, isti çalarlarla əks olunur. Qrieq kiçik musiqi əsərlərində özünün fikirlərini daha aydın şəkildə təsvir edə bilən bəstəkarlardan idi. Bəstəkar 240 mahnı bəstələmişdir və onları həyat yoldaşı gözəl mügənni N. Hagerupa ithaf edib. Bəstəkarın yaradıcılığında 1867-1901-ci illərdə yazdığı piano üçün lirik pyeslər dəftərləri məxsusi yer tutur. Dünyaca məşhur olan “Per Günt” əsəri də bəstəkarın qələminə məxsusdur. Bəstəkar 1898-ci ildə uğurla keçirilən ilk Norveç musiqi festivalının yaradıcısı olur. Xalqının sevimlisi olan bəstəkar 04.09.1907-ci ildə vəfat edəndə bütün Norveç göz yaşları içində idi. ztempo.com 69 Səhər ztempo.com 70 ztempo.com 71 “Per-Günt” suitasından bir parça ztempo.com 72 ztempo.com 74 Frans 22.10.1811-ci ildə Macarıstanın Doboryan kəndində anadan olmuşdur. Uşaq yaşlarında qaraçı musiqisi və macar kəndlilərinin rəqslərinə heyran olub. Atası Adam List qraf Esterxazinin iqamətgahında çalışmaqla bərabər, həvəskar musiqiçi idi və oğlunda da musiqiyə maraq aşılayırdı. 9 yaşında Şoprone şəhərində Frans ilk konsertini verir. Bir müddətdən sonra qraf Esterxazinin sarayında verdiyi konsertdə çalğısına heyran qalan zadəganlardan altısı onun tam musiqi təhsili alması üçün Vyanaya getməsi və oxumaq xərclərini öz üzərinə götürürlər. Vyanaya göndərilən Frans List Karl Çernidən fortepiano, Salyeridən bəstəkarlıq dərsləri alır. Vyanada ilk çıxışı 01.12.1822-ci ildə olur. Tənqidçilər bu konsertdən heyranlıqla ayrılır və elə o vaxtdan Listin bütün solo konsertlərinə böyük uğur və dolu tamaşaçı zalı ilə hakim olur. Vyanaya gələn gənc List Bethoven, Şubert kimi dahilərin əhatəsində olur, onlardan məsləhətlər alır. Macar vətəndaşı olduğu üçün onu Paris konservatoriyasına qəbul etmirlər və List fərdi şəkildə dərslər almalı olur. Atası Adamın 1827-ci ildə vəfatından sonra Frans özü müəllim kimi çalışmağa başlayır. Bu dövrdə o gənc Berlioz və Şopenlə də tanış olur ki, bu da onların hər birinin yaradıcılığına öz töhvəsini verir. 1830-cu illərin əvvəllərində virtuoz-pianoçu Frans List heç bir rəqib tanımır. Bəstəkar və trnaskripsiya müəllifi kimi List 1300-dən artıq əsərə imza atıb. Şubert, Mozart, Menselson, Paqanini, Rossini, Sen-Sans, Quno Verdi kimi bəstəkarların əsərlərini fortepianoya transkripsiya edib. List ilk simfonik poemanın müəllifi olub. Onun yaradıcılığında “Macar rapsodiyaları”nın xüsusi yeri var. Bu əsərlərin kökündə macar xalq musiqi olduğu üçün heç vaxt öz əhəmiyyətini və gözəlliyini itirməyəcək. Frans List 75 yaşında, 31.07.1886-cı ildə vəfat edir. ztempo.com 75 Məhəbbət xülyası ztempo.com 76 ztempo.com 77 Macar rapsodiyası 2 ztempo.com 78 ztempo.com 79 Kampanella ztempo.com 80 ztempo.com 81 Frederik Fransua Şopen Ürəyinin vətənində basdırılmasını istəyən harmoniya dahisi ztempo.com 82 Polyak fortepiano ifaçılığı məktəbinin yaradıcı olan dahi bəstəkar-romantik, pianoçu, pedaqoq. Onu fortepianonun “ürəyi” adlandırırlar. Bəstəkar yaşadığı müddət ərzində simfonik orkestr üçün bir əsər belə yazmayıb. Amma onun fortepiano üçün bəstələdiyi əsərlər piano musiqisinin əlçatmaz zirvəsi sayılır. Frederik Fransua 1810-cu Polşada, Varşava yaxınlığında yerləşən Jelyazova Volyada anadan olub. Atası müəllim, anası isə zadəgan nəslindən idi və Şopen soyadı Varşavada hörmət və ehtiramla qarşılanırdı. Frederikdən başqa ailədə 3 qız uşağı da böyüyürdü. Təkcə Frederik bacılarından fərqli olaraq, fortepiano ifaçılığında böyük istedad nümayiş etdirirdi. Artıq 5 yaşında o solo konsertlərlə çıxış edirdi və 7 yaşında o dövrdə məşhur polyak pianoçu Voyzex Jivnovun sinfinə daxil olur. V. Jivnovun sinfində oxumaqla bərabər Yuzef Elsnerdən bəstəkarlıq dərsləri də alırdı. Beş ildən sonra 12 yaşlı Şopen böyük pianoçuları belə heyrətə salan ifaçılıq texnikasına malik olan pianoçu-virtoz idi. O Avropaya səyahətlər edir, Drezden, Berlin, Paris operalarında tamaşalara baxır, çıxışlar edirdi. Şopenin Parisdə ilk çıxışından sonra dövrü mətbuat “fortepiano musiqisinin intibahı”ndan yazır. Robert Şumanın həyat yoldaşı Klara Şuman Şopenin ifasını Leypziqdə dinləyəndə isə bu sözləri söyləyir: “Cənablar, şlyapalarınızı çıxarın, bu dahidir.” XIX əsrin 30-cu illəri bəstəkarın yaradıcılığının çiçəklənmə dövrü kimi qiymətləndirilir. Polyak şairi Adam Miskeviçin poeziyasının təsiri altında bəstəkar vətəni Polşaya həsr edilən dörd ballada yazır. Bu əsərlərlə yanaşı 4 skerso, valslar, mazurkalar, poloezlər və noktürnlər bəstələyir. Şopen hərfi tərcümədə “gecə mahnısı” olan noktürnlərə də yeni yanaşma verərək onlara lirik-dramatik ahəng qatır. Məlumdur ki, bəstəkar təkcə solo ifaçı və bəstəkar kimi fəaliyyət göstərməyib. F. Sopen fortepano ifaçılığı üzrə unikal metodikanın yaradıcısı olmuş və bir çox pianoçuların əsl profesional kimi yetişməsinə səbəb olan pedaqoq kimi də çalışmışdır. F.Şopen 1849-cu ildə Parisdə vəfat edir. Ölümünə səbəb kimi ağ çiyərlərinin vərəmi olur. O sağlığında xahiş edir ki, onun ürəyi çıxarılıb vətəni Polşaya aparılsın. Bədəni Per-Laşez qəbristanlığında basdırılan bəstəkarın ürəyini bacısı Lüdvika Polşaya gətirir. Şopenin ürəyi Varşava yaxınlığında Krakovda basdırılır. ztempo.com 83 Fantaziya ekspromt ztempo.com 84 Etüd N3 ztempo.com 85 Ballada ztempo.com 86 ztempo.com 87 Polonez ztempo.com 88 ztempo.com 89 Aleksandr Porfiryeviç Borodin Həkim, kimyaçı və bəstəkar ztempo.com 90 1833-cü ildə Peterburqda anadan olub. Atası İmeretinski nəslindən idi. Uşaq 7 yaşına kimi doğma atasının təhkimlisi olmuşdur və knyaz vəfat etməzdən əvvəl 1840-cı ildə oğluna azadlıq verməklə bərabər onun anasına da iki mərtəbəli mülk bağışlamışdır. Aleksandr məktəbə getməmiş yalnız ev təhsili almışdır. O alman, fransız dillərini mükəmməl öyrənir və 10 yaşından kimya fənninə böyük maraq göstərir. 1856-cı ildə Borodin Peterburq Tibbi Cərrahiyyə Akademiyasını bitirib. Kimya və musiqi onun bütün həyatının işi olur. Kimya sahəsində onun adı Qərbi Avropanın bir çox ali kimyaçı ziyalıları ilə yanaşı çəkilə bilər. O kimyaya dair 21 (bəzi mənbələrdə 40) sanballı elmi əsərin müəllifidir. Karbonatlı turşuların gümüşlə, duzlarının halogenlərlə kimyəvi reaksiyası ilk dəfə 1861-ci ildə Borodin tərəfindən verilmişdir. Reaksiyanın tam mexanizmi Hunsdikers tərəfindən 1942-ci ildə araşdırılmışdır. “Moquçaya Kuçka”-nın üzvü olan Borodin Rusiyada musiqili kvartetin, epik simfonizmin yaradıcısı sayılır. O, rus operasında milli qəhrəmanlıq səlnaməsi yazan bəstəkardır. Borodin “Knyaz İqor” operası üzərində 18 il çalışmışdır. Operanı onun vəfatından sonra Rimski-Korsakov və Qlazunov tamamlamışdır. Bəstəkar 1887-ci ildə vəfat edib. ztempo.com 91 “Knyaz İqor” operasından rəqs ztempo.com 92 ztempo.com 93 Mərkəzi Asiya cöllərində ztempo.com 94 ztempo.com 95 Antonin Leopold Dvorjak Romantizmin nümayəndəsi olmuş çex bəstəkarı ztempo.com 96 Ən məşhur əsərlərinə ABŞ-da bəstələdiyi “9-cu simfoniya”, “Su pərisi” operası, “Stabat Mater” əsəri və “Slavyan rəqsləri” aiddir. Antonin 1841-ci ildə Praqa şəhərinin yaxınlığında yerləşən Nelaqozeves kəndində anadan olmuşdur. O ailənin 8 övladından ilki idi. Atası, babası, ulu babası qəssab olmuşdur. Atası sitrada professional səviyyədə ifa edib. 6 yaşında kəndlərində olan məktəbə gedir və yerli kilsənin orqan ifaçısı ona musiqi dərsləri verir. 1857-1858-ci illərdə Dvorjak Praqa orqan ifaçıları məktəbində təhsil alır və bu müddət ərzində altda, fortepianoda və orqanda mükəmməl ifaçılıq vərdişlərinə yiyələnir. 1866-cı ildə Smetananın rəhbərlik etdiyi orkestrdə çalmağa başlayır. 1877-ci ildə Dvorjakın bəstələdiyi musiqi Bramsın diqqətini çəkir və beləliklə, Bramsla gənc bəstəkarın dostluğu başlayır. Məhz Brams onu musiqi əsərləri nəşriyyatçısı Zimrokla tanış edir və o Dvorjaka “Slavyan rəqsləri”nin ilk toplusunu sifariş edir. Əsər 1878-ci ildə nəşr edilir və böyük uğur qazanır. Dvorjakın xaricdə ifa edilən ilk əsəri “Stabat Mater”dir. 1892-1895-ci illərdə A.Dvorjak Nyu-York Milli Konservatoriyasının direktoru vəzifəsində çalışıb. Bəstəkar 1904-cü ildə vəfat etmişdir. ztempo.com 97 “Yeni dünya” simfoniyasından pir parça ztempo.com 98 ztempo.com 99 Mixail İvanoviç Qlinka Həqiqətin gizlənmə ehtiyacı yoxdur ztempo.com 100 1804-cü ildə Smolensk quberniyasında mülkədar ailəsində anadan olmuşdur. 1817-ci ildə onu Peterburq Pedaqoji İnstitutu nəzdində olan “Nəcib Pansiona” verirlər. 1822-ci ildə təhsilini bitirdikdən sonra o xaricə gedir və ilk səfər etdiyi ölkə İtaliya olur. Sonra isə Almaniya, Avstriyaya səyahət edir. 1833-1834-cü illərdə Almaniyada yaşayır. Vətənə qayıdan Qlinkanın rus milli operası üçün zəngin və yeni fikirləri, planları olur. 1836-ci ildə bəstəkarın bəstələdiyi “İvan Susanin” operasının məşqlərinə Peterburqda başlanılır. Məşqlərdən birinə gələn dövlət məmuru təklif edir ki, operanın adı dəyişilsin. Bəstəkar əvvəlcə heç cür razılıq vermir. Müzakirələr nəticəsində operanın adı dəyişdirilərək “Çar naminə”qoyulur. 1612-ci ildəki tarixi hadisəyə, qəhrəmanlığa həsr olunan opera uğur qazanır və Qlinka saray kapellasının kapelmeystri təyin edilir. 1844-cü ildə bəstəkar İspaniyaya gedir. Bu səfərin nəticəsi kimi “Madriddə gecə” və “Araqon ovu” əsərlərini yazır. Xaricdən qayıdan bəstəkar “Kamarinskaya” simfonik əsərinin yazır. Bəstəkar səfər zamanı 1857-ci ildə Berlində vəfat edir və nəşi sonradan Peterburqa gətirilir. ztempo.com 101 Torağay ztempo.com 102 ztempo.com 103 İohann Ştraus (oğul) Valsın kralı ztempo.com 104 Avstriya bəstəkarı, dirijoru, skripka ifaçısı. 25.10.1825-ci ildə Vyanada məşhur bəstəkar və dirijor Ştrausun ailəsində anadan olub. Musiqi nəzəriyyəsini Drekslerdən öyrənib. İki alətdə, fortepiano və skripkada ifaçılıq texnikasına tez yiyələnir. 1844-cü ildə atasının orkestri ilə rəqabət edən fərdi orkestrini yaradır və dirijor kimi fəaliyyət göstərir. Atasının vəfatından sonra hər iki orkestri birləşdirən İ. Ştraus Avropada konserlərlə çıxış edir. Bu konsertlərdə o digər bəstəkarların əsərləri ilə yanaşı öz əsərlərini də ifa edir. 1863-1870-ci illərdə o Vyana saray ballarının dirijoru vəzifəsində də çalışır. Ştrausun bəstəkar kimi sevimli janrı rəqs musiqisi: polkalar, mazurkalar, ələxsus da valslar idi. Bəstəkar tərəfindən 500-dən artıq rəqs musiqisi yazılmışdır. 1867-ci ildə yazdığı “Gözəl, mavi Dunayda” və “Artistin həyatı”, 1868-ci ildə bəstələdiyi “Vyana meşəsinin nağılları” və 1890-cı ildə yazdığı “İmperator valsı” şedevrləri bəstəkara “Valsın kralı” adını qazandırır. Valslardan sonra bəstəkarın yaradıcılığında II mühüm yeri operetta tutur. O 16 operettanın müəllifidir. Bu operettalar arasında “Roma karnavalı” (1873), “Yarasa” (1874), “Qaraçı baronu” (1885) ona böyük şöhrət və uğur qazandırır. Bəstəkarın musiqisi həyatsevər, parlaq, aydın olduğu üçün bu gün də bütün dünyada sevilir. ztempo.com 105 “Mavi Dunay” valsı ztempo.com 106 ztempo.com 107 “Qaraçı baronu” operettasından vals ztempo.com 108 “Bahar səsləri” ztempo.com 109 ztempo.com 110 Qeydlər ztempo.com 111 Qeydlər ztempo.com 112 Yüklə 146,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|