Biostatistika faniga kirish

---

BIOSTATISTIKA FANIGA KIRISH.
 
Biologiyada statistikaning rivojlanishi bosqichlari. Matematik statistikanıning 
ekologiyada tutgan ӯrni. Belgilar turlari va ӯzgaruvchanlik. Bosh va tanlama 
tӯplam. Variatsion qator. Chastotali va nisbiy chastotali variatsion qatorlar. 
Biologiyada statistik tanlamalarni grafikada tasvirlash. Emperik taqsimot 
funktsiya va uning grafigi. Biologiyada statistik xarakteristikalar. Biologiyada 
statistik kӯrsatkichlar: ӯrtacha va uning xossalari. Dispersiya, ӯrta kvadartik 
tarqoqlik va uni h’isoblash formulalari. Variatsiya koeffitsenti. Mediana, moda, 
assimetriya va ekstsessa koeffitsenti; Eh’timollar nazariyasi elementlari;ekologik 
stoxastik tajribatasodifiy ekologik h’odisa va uning eh’timoli tushunchasi. 
Eh’timolni h’isoblash usullari, uning klassik, geometrik va statistik tariflari. 
Eh’timolning asosiy xossalari. Tasodifiy miqdor va uning taqsimot qonuni 
tushinchasi. Taqsimot funktsiya. Binominal va Puasson taqsimotlari. Normal 
qonun va» plyus – minus 3 ᵨ qoidasi. Tasodifiy miqdorning sonli 
xarakteristikalari. Matematik kutilma va dispersiya. Ularning xossalari. Muh’im 
taqsimotlarning matematik kutilmasi va dispersiyalari. İkki ulchovli tasodifiy 
miqdorlar. Biologiyada statistik munosabatlar. Korrelyatsiya koeffitsenti va uning 
xossalari. Regressiya koeffitsentlari va tenglamalari. Kӯp belgilar korrelyatsiyasi. 
Biologiyada statistik kӯrsatkichlar muqarrarligin bah’olash. Bah’olar turlari va 
ularni olish usullari. Biologiyada statistik kӯrsatkichlarning xatoliklari. Nomalum 
taqsimot ӯrtachasini bah’olash. İkki tӯplam ӯrtachalari, dispersiyalari orasidagi 
farq muqarrarligin bah’olash. Korrelyatsiya koeffitsentini taqqoslash. Bosh tӯplam 
ӯrtachasi va dispersiyani tanlanma ӯrtachasi va dispersiya buyicha bah’olash. 
Statistik gipotezalarni tekshirish tushunchasi. Taqsimot h’aqidagi gipotezalarni 
tekshirish 
ᵡ
kriteriyasi. Sifat belgilari buyicha variantlarni statistik analiz qilish. 
Biologiyada matematik usullar biologik obektlarni matematik (variatsion) 
statistik usullar bilan uo’rganiladi. Biologiyada matematik usullar fanining asosi 
XIX asrning oxirida ingliz olımları F.Galton va K.Pris asarlarida aks eygan. 
Biologiyada matematik usullar biologiyanıng turli bo’limlerida (botanika, 
zoologiya, ekologiya, fiziologiya, genetika, mikrobiologiya h’.t.b) hamda 
agronomiya va zootexnikada teoriya va amaliy masalalarini yechishda ahamiyatli 
o’rın tutadı. Biologiyada matematik usullar belgilari o’zgaruvchan xarakterdan 
bolg’an eksperemental malumotlarda, tanlangan obektlar to’plamları h’amda turli 
tanlangan parametrlerni salıshtırıshda ishlatiladi. Masalan biologik to’plam (tur, 
nasl, nav va .h.k)ni o’rganishda belgilangan belgilarnin’ bo’lishtirilsh xarakterini 
o’rranishda anıq belginin’ papulyatsiyaga mos bo’lgan o’rtacha ko’rsatkichlardan 
cheklangan xususiyatini anıqlashda: ikki va undan ortıq biologik toplarni
solıshtırısh asosida ular o’rtasıdagı farqni baholash va yana boshqlarda ishlatiladi. 

---

O’rganilayotgan miqdorlar o’rtasıdagı aloqani anıqlar va ular o’rtasıda 
miqdoriy munosabatini topishning asoslari korrelyatsion va regresion analiz 
usulları hisoblanadı. Bir qator o’zgaruvchan ’ usullar (ekin unumdorligini hosil 
yig’indisi nihollaridan qalınlıgı, o’g’it norması va h.k. tabiiy usullargabog’liq) 
hisobga olish zarur bolgan eksperemental masalalarni yechishda statistik analiz 
usuliı juda ko’p amallar ichida eng a’hamiyatlisini ajratıb olishga imkoniyat 
beradi. BAholash ko’plik regressiyası tenglamasi yordamidayechiladi.. Tajriba 
malumotlar sonı yetarli darajada ko’p bo’lgandagina natijalar anıq boladı. Hozirgi 
zamon tadqiqotlarida tanlash usuli keng qollanılmoqda, unın’ asosini ayrım 
tanlashlar xususiyatlariga qarab butunning miqdoriy darajasini anıqlashdan 
ibarot.Dinamik sharoitlarni o’rganish bir ikki bir necha belgilarnin’ qo’shilishini 
anıqlash katta amaliy ahmiyatga ega. Selektsiya, tuxımchılık va dehqonchilikning 
usullarnı qollash tajriba ishları natijalarini anıqlıkka asoslari va yakunlashlar 
chiqarishga imkon beradi. 
Hozirgi zamon biologiyası, asosan, eksperementalfan . O’lchash texnikası va 
biologic eksperement metodları hamisha rivojlanibbormoqda . Biologiya fani 
vaqtning o’tishi bilan anıq fanga aylanmoqda. Bir turdagi ko’rinishdagi 
individlardan ibarot to’plamnıng o’zidan ularnın’ xususiyatlari juda o’zgaruvchan 
bo’ladı. Shunıng’ uchun biologiyada variatsion statistika metodlarıni qollanılishi 
katta ahamiyatga ega ekanligi o’z-o’zidan belgili. 
Biologiyada ta’jriba natijalarini hisoblashda variatsion statistik metodlar 
qollash va variatsion statistikanıng yangi metodları, h’ozirgi zamon informatsion 
usulları asosida analiz qılısh yaxshi natija beradi. Bu fan kurs kurs bitirish ishlarini 
va umumiy ilmiy tadqiqot ishlarini o’tkazishda matematik statistika metodlarıni 
qollash usılları h’aqıda tushuncha beradi. 
Biologiyada kuzatish va tajribalarga asoslanib natijalar olınadı. Kuzatishlar 
h’a’r tu’rli bolganlıgıdan vizual kuzatish usılları h’a’m h’a’r tu’rli. Bularnı puxta 
egallab olish uchun negizgi metodologik tushunchalar biologic kuzatishlarni 
qanday olib borish , dala va laboratoriya ta’jribalari qanday qoyılıshı ta’jriba 
natijalarining anıqlıgı va boshqalar haqida tolıq fikrga ega bolısh lozım.