Azərbaycan газети, 4 сентйабр, 2004
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
2004-cü il 3 sentyabr tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir Korrupsiyaya qarşı mübarizə
üzrə Dövlət Proqramı (2004-2006-cı illər)
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən insan və vətəndaş hüquqlarının və
azadlıqlarının təmin edilməsinin dövlətin ali məqsədi olduğunu, Azərbaycan dövlətinin
xalqın və hər bir vətəndaşın rifahının yüksəldilməsinin, sosial müdafiəsinin və layiqli həyat
səviyyəsinin qayğısına qaldığını qeyd edərək;
Korrupsiyanın qanunun aliliyinə, demokratik təsisatlara və insan hüquqlarına təhlükə
yaratdığını, dövlət idarəçiliyini səmərəsiz etdiyini, bərabərlik və sosial ədalət prinsiplərini
pozduğunu nəzərə alaraq;
Korrupsiyanın iqtisadi inkişaf üçün maneələr törətdiyini, ədalətsiz rəqabətin və kölgə
iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaratdığını, sərmayələrin qoyuluşu üçün mühiti əlverişsiz
etdiyini, büdcə vəsaitlərinin və kredit ehtiyatlarının qeyri-səmərəli istifadəsinə səbəb
olduğunu qeyd edərək;
Korrupsiyanın digər mütəşəkkil və iqtisadi cinayətkarlıqla, xüsuslilə qeyri-qanuni
fəaliyyətdən əldə edilmiş gəlirlərin leqallaşdırılması ilə əlaqəli olmasından narahatlığı
ifadə edərək;
Korrupsiyaya qarşı mübarizədə ümumi dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi, bu sahədə
qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi, dövlət orqanlarının
fəaliyyətində şəffaflığın və səmərəliliyin artırılması, korrupsiya hüquqpozmaları törətmiş
şəxslərin məsuliyyətə cəlb edilməsi, bu hüquqpozmalardan zərər çəkmiş şəxslərin
hüquqlarının müdafiəsi, korrupsiyaya qarşı mübarizədə səmərəli nəzarət mexanizminin
təmin edilməsi zərurətini qeyd edərək;
Korrupsiyanın transmilli xarakter daşıdığını qeyd edərək və korrupsiyaya qarşı
mübarizədə beynəlxalq əməkdaşlığın vacibliyini nəzərə alaraq, bu sahədə həyata keçirilən
beynəlxalq səyləri və tədbirləri dəstəkləyərək;
"Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun,
korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının, Avropa Şurasının
konvensiyalarının və digər beynəlxalq sənədlərin müddəalarını nəzərə alaraq,
Azərbaycan Respublikası korrupsiyaya qarşı mübarizədə siyasi iradəsini bir daha
təsdiqləyərək Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Dövlət Proqramını qəbul edir.
I. Ümumi müddəalar
1. Korrupsiyaya qarşı mübarizədə siyasi iradə Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində
Azərbaycan Respublikasının strateji kursunun əsasları hələ Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin "Cinayətkarlığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, qanunçuluğun və hüquq
qaydasının möhkəmləndirilməsi tədbirləri haqqında" 1994-cü il 9 avqust tarixli və
"Azərbaycan Respublikasında korrupsiyaya qarşı mübarizənin gücləndirilməsinə dair"
2000-ci il 8 iyun tarixli fərmanları ilə müəyyən edilmişdir.
Bu müddət ərzində Azərbaycan Respublikası korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə bağlı bir
neçə beynəlxalq sənədə, o cümlədən Avropa Şurasının "Korrupsiya ilə əlaqədar cinayət
məsuliyyəti haqqında", "Korrupsiya ilə əlaqədar mülki-hüquqi məsuliyyət haqqında" və
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının "Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı"
konvensiyalarına qoşulmuş, həmçinin "Korrupsiyaya qarşı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
Konvensiyası"nı imzalamışdır.
İqtisadi, sosial, maliyyə-bank, ədalət mühakiməsi, hüquq-mühafizə və digər sahələrdə
islahatlar aparılmış, qanunvericilik bazası təkmilləşdirilmişdir. Özəlləşdirmə, banklar,
dövlət qulluğu, yerli özünüidarə, dövlət satınalmaları ilə əlaqədar yeni qanunlar, Gömrük,
Vergi, Cinayət, Cinayət-Prosessual, Mülki, Mülki-Prosessual, İnzibati Xətalar, Əmək
Məcəllələri, "Azərbaycan Respublikasında dövlət əmlakının özəlləşdirilməsinin II Dövlət
Pryqramı" "Yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramı", "Azərbaycan
Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" və digər normativ
hüquqi aktlar qəbul ilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin"İstehsal, xidmət,
maliyyə-kredit fəaliyyətinə dövlət nəzarətinin qaydaya salınması və əsassız yoxlamaların
qadağan edilməsi barədə" 1996-cı il 17 iyuntarixli,"Dövlət nəzarəti sisteminin
təkmilləşdirilməsi və sahibkarlığın inkişafı sahəsində süni maneələrin aradan qaldırılması
haqqında" 1999-cu il 7 yanvar tarixli, "Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi
inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında" 2003-cü il 24 noyabr tarixli fərmanları
ölkədə iqtisadi islahatların yeni mərhələsinə təkan vermiş və korrupsiyaya qarşı mübarizə
üçün iqtisadi-hüquqi zəmin yaratmışdır.
2004-cü il yanvarın 13-də "Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında" Azərbaycan
Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir.
Qanunun tənzimlədiyi məsələlər əsasən aşağıdakılardır:
- korrupsiya anlayışı;
- korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmaların subyektləri;
- korrupsiyaya qarşı mübarizəni həyata keçirən orqanlar;
- maliyyə xarakterli tələblər və bu tələblərin pozulmasına görə məsuliyyət;
- korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalar və bu hüquqpozmalara görə məsuliyyət.
"Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq
edilməsi barədə" 2004-cü il martın 3-də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
sərəncamı imzalanmışdır. Sərəncamın tənzimlədiyi məsələlər əsasən aşağıdakılardır:
- qüvvədə olan qanunvericilik aktlarının "Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında"
Azərbaycan Respublikası Qanununa uyğunlaşdırılması barədə təkliflərin hazırlanması;
- Dövlət Qulluğunu İdarəetmə Şurası yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiya
haqqında Əsasnamənin layihəsininin hazırlanması;
- Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə
İdarəsinin yaradılması.
Göstərilən sərəncamla həmçinin Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə
tapşırılmışdır ki, "Korrpusiyaya qarşı mübarizə haqqında" Azərbaycan Respublikası
Qanununun və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrin
tələblərinə uyğunlaşdırmaqla "Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Dövlət Proqramı"nın
(bundan sonra "Dövlət Proqramı") layihəsini təkmilləşdirərək Azərbaycan Respublikasının
Prezidentinə təqdim etsin.
Dövlət Proqramının layihəsinə yenidən baxılması üçün Azərbaycan Respublikasının
Nazirlər Kabineti yanında orqanlararası işçi qrup yaradılmışdır.
Dövlət Proqramının hazırlanmasında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının, Avropa Şurasının,
Dünya Bankının, Beynəlxalq Valyuta Fondunun, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının
və digər beynəlxalq təşkilatların, qeyri-hökumət təşkilatlarının təklif və rəylərindən,
habelə korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində nailiyyətlər əldə etmiş dövlətlərin
təcrübəsindən istifadə olunmuşdur.
Dövlət Proqramı bir daha təsdiq edir ki, korrupsiyaya qarşı mübarizədə aydın şəkildə
ifadə edilmiş siyasi iradə nümayiş etdirilməklə hakimiyyət orqanları ilə ictimaiyyətin
səyləri birləşdirilməli, ölkədə sosial-iqtisadi vəziyyətin xüsusiyyətləri və beynəlxalq
təcrübə nəzərə alınmaqla ümumbəşəri problem olan korrupsiyaya qarşı ardıcıl mübarizə
aparılmalıdır.
2. Dövlət Prqramının məqsəd və vəzifələri
Dövlət Proqramının əsas məqsədi vahid sistem çərçivəsində kompleks tədbirlərin həyata
keçirilməsini təmin etməklə korrupsiyaya qarşı mübarizəni gücləndirməkdən və sosialiqtisadi
münasibətlərin daha sağlam əsaslar üzərində formalaşmasına şərait yaratmaqdan
ibarətdir. Bu məqsədlə Dövlət Proqramı ümumi vəzifə və tədbirləri, onların icra
edilməsində müxtəlif qurumların iştirakını və bu qurumların qarşılıqlı fəaliyyətini nəzərdə
tutur.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan bütün orqanlar öz fəaliyyətini Dövlət Proqramının
müəyyən etdiyi ümümi vəzifələri əsas tutmaqla həyata keçirirlər. Dövlət Proqramının
korrupsiyaya qarşı mübarizədə müəyyən etdiyi ümümi vəzifələr aşağıdakıl_üÿA_____lardır:
2.1. Qanunçuluğun təmin edilməsi
Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində həyata keçirilən tədbirlər və bununla bağlı dövlət
orqanlarının vəzifə və səlahiyyətləri normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir. Korrupsiyaya
qarşı mübarizə aparan orqanlar bu aktlara uyğun fəaliyyət göstərirlər.
2.2. Şəffaflığın təmin edilməsi
Dövlət orqanları öz fəaliyyətini şəffaflıq prinsipinə əsaslanaraq həyata keçirirlər. Şəffaflıq
təmin edildiyi təqdirdə ictimaiyyət dövlət orqanlarının qəbul edəcəyi qərarlar haqqında
daha çox məlumata malik olur və bu orqanlar üzərində ictimai nəzarət daha səmərəli
həyata keçirilir. Şəffaflıq ictimai diskussiyaya şərait yaradır, dövlət orqanlarına ictimai
etimadı gücləndirir və bu orqanların məsuliyyətini daha da artırır. Şəffaflıq dövlət
orqanlarının fəaliyyətinin təkmilləşməsinə, sui-istifadə hallarının aradan qaldırılmasına,
dövlət orqanlarının fəaliyyətinin daha səmərəli surətdə təhlil edilməsinə və
qiymətləndirilməsinə xidmət edir.
2.3. Dövlət orqanlarının fəaliyyətinə nəzarət
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq korrupsiyaya qarşı mübarizə
sahəsində dövlət orqanlarının fəaliyyəti üzərində inzibati, məhkəmə, parlament nəzarəti
həyata keçirilir və bu məqsədlə dəqiq nəzarət mexanizmləri müəyyən edilir.
2.4. Korrupsiyanın qarşısının alınması və korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalara görə
məsuliyyət
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əsasən, korrupsiya ilə əlaqədar
hüquqpozmalar intizam, mülki-hüquqi, inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə səbəb olur.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə yalnız korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalara görə
məsulliyyətə cəlb etməklə deyil, həmçinin korrupsiyaya şərait yaradan halların müəyyən
edilməsi, aradan qaldırılması və qabaqlayıcı tədbirlər vasitəsilə həyata keçirilir.
2.5. Korrupsiyaya qarşı maarifləndirmə və əməkdaşlıq
Korrupsiyaya qarşı mübarizənin səmərəli surətdə həyata kçirilməsi üçün ictimaiyyətin
maarifləndirilməsi və məlumatlandırılması məqsədi ilə müvafiq tədbirlər həyata keçirilir,
digər ölkələrin təcrübəsindən istifadə olunur, beynəlxalq təşəbbüslərdə iştirak edilir,
eləcə də korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində fəaliyyət göstərən dövlət və qeyrihökumət
qurumları, kütləvi informasiya vasitələri, beynəlxalq təşkilatlar və digər
tərəfdaşlarla əməkdaşlıq edilir.
II. Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə tədbirlər
Dövlət Proqramı korrupsiyaya qarşı mübarizədə kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini
müəyyən edir.
3. Qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi sahəsində tədbirlər
Dövlət Proqramında müəyyən edilən tədbirlərin icrasının təmin edilməsi və korrupsiyaya
qarşı səmərəli mübarizənin həyata keçirilməsi üçün qanunvericilik sahəsində aşağıda
göstərilən tədbirlər həyata keçirilir:
- Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində
Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının, Avropa
Şurasının konvensiyalarına və digər beynəlxalq sənədlərə uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi;
-korrupsiya ilə bağlı bir sıra əməllərin beynəlxalq konvensiyalara uyğun olaraq cinayət
kimi tanınması və həmin əməllərə görə məsuliyyətin beynəlxalq təcrübəyə
uyğunlaşdırılması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinə əlavə və
dəyişikliklər edilməsi;
- beynəlxalq standartlara və beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq korrupsiya
hüquqpozmalarına görə hüquqi şəxslərin məsuliyyətini müəyyən edən qanunların qəbul
edilməsi, korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalardan əldə edilən əmlakın üzərinə həbs
qoyulması və müsadirəsi ilə bağlı qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi;
- özəl müəssisələrə rəhbərlik edən və həmin müəssisələrdə bu və ya digər vəzifədə
işləyən şəxslər tərəfindən korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmaların törədilməsinə görə
məsuliyyət müəyyən edən qanunların qəbul edilməsi;
- korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində ixtisaslaşmış orqanlar olan Dövlət Qulluğunu
İdarəetmə Şurası yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiyanın və Azərbaycan
Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsinin
əsasnamələrinin qəbul edilməsi;
- Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş digər tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin
etmək məqsədi ilə müvafiq normativ hüquqi aktarının qəbul edilməsi.
Qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə normativ hüquqi aktların layihələrinin
korrupsiyaya qarşı mübarizə nöqteyi-nəzərindən müvafiq ekspertizası həyata keçirilir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi üçün həmçinin
işçi qrupun yaradılması nəzərdə tutulur.
Qanunvericilik sahəsində şəffaflığı təmin etmək məqsədi ilə normativ hüquqi aktların
vahid internet elektron bazasının yaradılması, həmçinin qanun layihələrinin ictimai
müzakirəyə təqdim ediməsi işinin təkmilləşdirilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
4. Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan orqanların fəaliyyəti sahəsində tədbirlər
"Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 4.1-ci
maddəsinə əsasən bütün dövlət orqanları və vəzifəli şəxslər səlahiyyətləri çərçivəsində
korrupsiyaya qarşı mübarizəni həyata keçirirlər. Qanunun 4.2-ci maddəsinə əsasən
korrupsiyanın qarşısının alınması sahəsində ixtisaslaşmış orqan funksiyalarını Dövlət
Qulluğunu İdarəetmə Şurası yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiya (bundan
sonra "Komissiya") həyata keçirir.
Komissiyanın tərkibi icra, qanunvericilik və məhkəmə hakimiyyəti orqanları tərəfindən
təyin edilən üzvlərdən ibarətdir. Komissiyanın səlahiyyətləri qanunla təsdiq edilən
əsasnamə ilə müəyyən edilir. 2004-cü il aprelin 21-də Komissiyanın qanunvericilik, icra
və məhkəmə hakimiyyətlərini təmsil edən üzvləri təyin edilmişlər.
Komissiya Dövlət Proqramının yerinə yetirilməsinə nəzarəti həyata keçirəcək, mərkəzi və
yerli icra hakimiyyəti, habelə müvafiq dövlət orqanları tərəfindən Dövlət Proqramında
nəzərdə tutulan tədbirlərin yerinə yetirilməsi barədə məlumatları qəbul edəcək, Dövlət
Proqramının yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar görülən işlərin vəziyyətini müntəzəm təhlil
edəcək və korrupsiya halları aşkar edildiyi təqdirdə həmin məlumatları tədbir görülməsi,
həmçinin cinayət təqibinin həyata keçirilməsi üçün müvafiq orqanlara təqdim edəcəkdir.
Komissiyanın səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən
ediləcəkdir.
Korrupsiya hüquqpozmaları ilə əlaqədar cinayət təqibi Azərbaycan Respublikasının Baş
prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsi tərəfindən həyata keçiriləcəkdir.
Bu məqsədlə Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsi və digər hüquq-mühafizə orqanları
arasında səmərəli əməkdaşlıq qurulmalı və bu orqanlar arasında vahid informasiya bazası
yaradılmalıdır.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə məqsədi ilə mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarında daxili
nəzarətin təşkil edilməsi nəzərdə tutulur. Daxili nəzarətin həyata keçirilməsinin əsas
məqsədi dövlət orqanlarında inzibati nəzarəti təmin etmək, korrupsiya ilə əlaqədar
hüquqpozma törədən əməkdaşları müəyyən edərək müvafiq tədbirlər görməkdir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində ixtisaslaşmış orqanların səmərəli surətdə fəaliyyət
göstərməsi üçün bu orqanların müstəqil olması və heç bir təsirə məruz qalmaması təmin
edilməlidir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan orqanların fəaliyyəti daim təkmilləşdirilməli, onların
iş təcrübəsi ümumiləşdirilməli və bu orqanlar arasında əməkdaşlığın daha səmərəli
mexanizmləri müəyyən edilməlidir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan ixtisaslaşmış orqanlar öz fəaliyyətini ictimaiyyətin,
qeyri-hökumət təşkilatlarının və özəl sektorun nümayəndələri ilə əlaqəli şəkildə qururlar.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan orqanlara ictimai etimadın olması korrupsiyaya qarşı
mübarizədə əsas amillərdəndir. Buna görə də həmin orqanların işi mümkün qədər şəffaf
qurulmalı və bu orqanlar korrupsiyaya qarşı həyata keçirdikləri tədbirlər haqqında
ictimaiyyəti məlumatlandırmalı, bu məqsədlə öz fəaliyyəti barədə dövri məruzələr tərtib
etməlidirlər.
5. Dövlət orqanlarının fəaliyyəti sahəsində tədbirlər
Dövlət orqanlarının fəaliyyəti sahəsində tədbirlər həmin orqanların işinin
təkmilləşdirilməsinə, onların fəaliyyətində peşəkarlığın və şəffaflığın artırılmasına
yönəlmişdir.
Dövlət orqanları öz fəaliyyətini təkmilləşdirmək məqsədi ilə qərarların qəbul edilməsi
prosedurları və müddətlərini dəqiq müəyyən etməli, ərizə və şikayətlərə baxılması işini və
qaydalarını təkmilləşdirməli, onların ictimaiyyətə çatdırılması üçün tədbirlər həyata
keçirməlidirlər. Şəffaflığın və səmərəliliyin arıtırılması üçün bütün dövlət orqanları onların
fəaliyyətini ətraflı surətdə əks etdirən internet səhifələrinin tərtib edilməsi işini başa
çatdırmalı, ərizə və müraciətlərin elektron vasitələrlə qəbul edilməsini təşkil etməlidirlər.
Dövlət Proqramı inzibati icraatın - yəni şəxslərin müraciəti və ya inzibati orqanların öz
təşəbbüsü əsasında inzibati aktın qəbul edilməsi, əsaslandırılması, icra olunması və ya
ləğv edilməsi ilə bağlı fəaliyyətin, habelə şikayətlərə inzibati orqanlar tərəfindən baxılması
qaydalarının təkmilləşdirilməsi və bu məqsədlə inzibati icraatla bağlı qanunun qəbul
edilməsini və digər qanunvericilik aktlarına əlavə və dəyişikliklər ediməsini nəzərdə tutur.
Dövlət orqanlarının səlahiyyətlərinin daha dəqiq müəyyən edilməsi, həmin orqanların
fəaliyyətində təkrarlanan funksiyalar və vəzifələr müəyyən edildikdə onların aradan
qaldırılması, bu məqsədlə qanunvericilik tədbirlərinin həyata keçirilməsi və dövlət
orqanlarının statusunu müəyyən edən normativ hüquqi aktlara müvafiq dəyişikliklər
edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
Mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti, habelə yerli özünüidarə orqanlarında korrupsiyaya qarşı
mübarizə üzrə kompleks tədbirlər planlarının hazırlanması və onların tətbiq edilməsi,
dövlət və özəl sektorda korrupsiyanın səviyyəsinin öyrənilməsi məqsədi ilə
ixtisaslaşdırılmış tədqiqatların təşkil edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
Şəxslərin məlumat azadlığından istifadəsi dövlət orqanlarının fəaliyyətində şəffaflığın
təmin edilməsinin əsas amillərindən biridir. Bunun üçün məlumat azadlığından
istifadənin, məlumat əldə edilməsi qaydalarının və üsullarının təkmilləşdirilməsi,
məlumatın təmin edilməsində dövlət orqanlarının vəzifələrinin dəqiq müəyyən edilməsi,
məlumat əldə etmə sisteminin təkmilləşdirilməsi və bu məqsədlə məlumat azadlığını
tənzimləyən qanunvericilik aktlarına əlavə və dəyişikliklər edilməsi üçün tədbirlər həyata
keçirilir.
Dövlət Proqramı dövlət qulluqçularının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, onların madditexniki
və maliyyə təminatının yaxşılaşdırılması üçün müvafiq tədbirlərin həyata
keçirilməsini nəzərdə tutur.
Dövlət qulluqçularının etik davranış kodekslərinin hazırlanması və ya onların
təkmilləşdirilməsi, etik davranış kodekslərinin bu sahədə mövcud olan BMT və Avropa
Şurasının tövsiyələrinə uyğunlaşdırılması, etik davranış kodekslərinin pozulmasına görə
məsuliyyətin müəyyən edilməsi, həmçinin dövlət qulluqçularının korrupsiyaya qarşı
mübarizə ilə bağlı maarifləndirilməsi və onlara təlim keçilməsi üçün tədbirlər həyata
keçirilir.
Dövlət orqanlarında qulluğa ixtisaslı və peşəkar kadrların cəlb edilməsi bu orqanların
fəaliyyətinin müasir tələblərə uyğun qurulması və səmərəliliyinin artırılması üçün
zəruridir. "Dövlət qulluğu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununda və dövlət
qulluğunu tənzimləyən digər qanunvericilik aktlarında nəzərdə tutulan dövlət qulluğuna
qəbulun qaydaları təkmilləşdirilməli və dövlət qulluğunun bütün sahələrində qulluğa
qəbulun müsabiqə yolu ilə həyata keçirilməsi təmin edilməlidir. Bununla yanaşı dövlət
orqanlarında qulluğun nüfuzunun artırılması, dövlət qulluğuna həvəsləndirmə
proqramlarının həyata keçirilməsi, dövlət qulluğuna həmçinin özəl sektorda iş təcrübəsi
əldə etmiş mütəxəssislərin də cəlb edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilməlidir.
Dövlət qulluğunun səmərəliliyinin artırılması üçün dövlət qulluqçularının fəaliyyətini
dəyərləndirmə sisteminin yaradılması məqsədi ilə tədbirlər görülməli, həmçinin dövlət
qulluğunun rotasiya sistemi üzrə həyata keçirildiyi sahələr dəqiq müəyyən edilməlidir.
Dövlət qulluqçularının maddi-texniki və maliyyə təminatının yaxşılaşdırılması üçün dövlət
məvaciblərinin mərhələlərlə artırılması, dövlət qulluqçularının sosial təminatının
yaxşılaşdırılması üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirilir.
Vəzifəli şəxslərin əmlak və maliyyə vəziyyəti haqqında məlumat vermə qaydalarının
müəyyən edilməsi və bu qaydalara uyğun olaraq vəzifəli şəslərin əmlak və maliyyə
vəziyyəti üzərində nəzarət mexanizminin, həmçinin məlumatların təqdim ediləcəyi
orqanların müəyyən edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
BMT və Avropa Şurasının tövsiyələrinə və beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq siyasi
partiyaların maliyyə vəsaitlərinin xərclənməsində şəffaflığın artırılması və bu məqsədlə
nəzarət mexanizminin müəyyən edilməsi, siyasi partiyaların maliyyələşməsinə nəzarətin
təkmilləşdirilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
6. Hüquq-mühafizə orqanlarının və məhkəmələrin fəaliyyəti sahəsində tədbirlər
Azərbaycan Respublikasında 2005-ci ildə keçiriləcək hakim seçkiləri ilə əlaqədar
məhkəmə islahatlarının davam etdirilməsi nəzərdə tutulur. Bu islahatların məqsədi
məhkəmələrin müstəqilliyinin və onların fəaliyyətinin səmərəliliyinin artırılması,
hakimlərin seçilməsi prosedurlarının təkmilləşdirilməsi, Məhkəmə-Hüquq Şurasının
yenidən formalaşdırılması və hakimlərin seçilməsində yeni seçki qurumunun iştirakının
təmin edilməsidir. İslahatlar BMT və Avropa Şurasının bu sahədə tövsiyələrinə uyğun
həyata keçiriləcəkdir.
Aparılacaq islahatlar çərçivəsində hakimlər barəsində intizam icraatının başlanmasının
yeni proseduru və korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalara görə intizam icraatının
başlanması hallarının müəyyən edilməsi nəzərdə tutulur.
Nəzərdə tutulmuş islahatlara əsasən hakimliyə namizədlər öz vəzifələrinin icrasına
başlamamışdan əvvəl müəyyən müddət ərzində tədris kursları keçəcəklər. Tədris zamanı
gələcək hakimlər ixtisas fənləri ilə yanaşı korrupsiyanın və mütəşəkkil cinayətkarlığın yeni
formaları ilə tanış olacaq və bu sahədə biliklər əldə edəcək, beynəlxalq konvensiyaları
öyrənəcək və İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin təcrübəsi ilə tanış olacaqlar.
Həmçinin hazırda fəaliyyət göstərən hakimlərin, o cümlədən prokurorların korrupsiyaya
qarşı mübarizə sahəsində ixtisaslaşması və təlim keçməsi, habelə hüquq mühafizə
orqanları əməkdaşlarının etik davranış kodekslərinin qəbul edilməsi üçün tədbirlər həyata
keçiriləcəkdir.
Azərbaycan Respublikasının korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində beynəlxalq
öhdəlikləri hakimlərin cinayət təqibi ilə bağlı toxunulmazlığının demokratik cəmiyyətdə
zəruri olan dərəcədə məhdudlaşdırılmasını tələb edir. Bu məqsədlə hakimlərin
toxunulmazlığına xitam verilməsini tənzimləyən qanunvericilik aktlarının beynəlxalq
standartlar və beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılması üçün tədbirlər nəzərdə tutulur.
Korrupsiya hüquqpozmalarına qarşı mübarizəni həyata keçirən orqanlar arasında
əməkdaşlıq təkmilləşdirilməli, korrupsiya ilə bağlı cinayətlər haqqında statistik hesabatlar
tərtib edilməli, korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalar barədə vahid informasiya
bazasının yaradılması üçün tədbirlər həyata keçirilməlidir.
Hüquq-mühafizə orqanları daxilində korrupsiya hallarına qarşı mübarizə aparılması
məqsədi ilə bu orqanların aparatında daxili nəzarəti həyata keçirən qurumlar müəyyən
edilir. Bu qurumların vəzifəsi müvafiq hüquq-mühafizə orqanında daxili təhlükəsizliyi
təmin etmək, inzibati nəzarəti həyata keçirmək, korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozma
törədən əməkdaşları müəyyən edərək səlahiyyətləri daxilində tədbir görməkdir. Bu
məqsədlə hüquq mühafizə orqanlarının müvafiq qurumlarının əsasnamələrinə əlavə və
dəyişikliklər edilməsi nəzərdə tutulur.
Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə
İdarəsinin, korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan digər dövlət orqanlarının, ekspert
təşkilatlarının maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, habelə korrupsiya
hüquqpozmalarının müəyyən edilməsi və qarşısının alınması işində hüquq-mühafizə
orqanları əməkdaşlarının stimullaşdırılması məqsədi ilə korrupsiya ilə bağlı cinayətlərinin
açılmasında pşəkarlıq göstərən əməkdaşların mükafatlandırılması istiqamətində tədbirlər
həyata keçirilir.
Hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşlarının yüksək dövlət məvacibi ilə təmin edilməsi
korrupsiyaya qarşı mübarizədə mühüm amillərdən biridir. Bu məqsədlə hüquq-mühafizə
orqanlarında qulluq keçən şəxslərin dövlət məvaciblərinin mərhələlərlə artırılması, onların
sosial təminatının yaxşılaşdırılması üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirilir.
Vəkillik institutunun təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə vəkillərə dövlət hesabına ödənilən
hüquqi yardımın məbləğinin artırılması, "Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında"
Azərbaycan Respublikasının Qanununa edilmiş yeni əlavə və dəyişikliklərdən irəli gələn
vəzifələrin icra olunması üçün müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Notariat işinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə notariat qaydasında təsdiq edilən əqdlər
üzrə tərəflərin bir-birinə ödəyəcəyi vəsaitlərin notariusların bankda açılan depozit
hesabları vasitəsi ilə həyata keçirilməsi, notariusların korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan
orqanlarla əməkdaşlığının genişləndirilməsi və göstərilənlərlə əlaqədar "Notariat
haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə və dəyişikliklər edilməsi nəzərdə
tutulur. Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi nağd pul kütləsi dövriyyəsinin azalmasına, qeyriqanuni
fəaliyyətdən əldə edilmiş gəlirlərin leqallaşdırılmasının qarşısının alınmasına, vergi
nəzarətinin gücləndirilməsinə, əldə edilən gəlirə görə vergilərin tam və vaxtında
ödənilməsinə, notariusların qərəzsiz fəaliyyət göstərmələrinə şərait yaradacaqdır.
7. İqtisadi və sosial sahədə tədbirlər
İ
qtisadi sahədə korrupsiya ədalətli rəqabətin pozulmasına, kölgə iqtisadiyyatın inkişaf
etməsinə, gəlirlərin vergidən yayınmasına, investisiya qoyuluşunun, qiymətli kağızlar,
sığorta və maliyyə bazarının inkişafının ləngiməsinə səbəb olur.
Ədalətli rəqabətin pozulması əsasən özünü inhisarların yaradılmasında büruzə verir.
İnhisarçılığın mövcud olması inhisarçı təsərrüfat subyektləri tərəfindən daxili bazarda
qiymət manipulyasiyalarına yol verilməsinə səbəb olur, sahibkarlığın inkişafına və
sahibkarların həmin fəaliyyət növləri ilə məşğul olmasına maneələr yaradır.
Ədalətli rəqabətin təmin edilməsi və inhisarçılığın tənzimlənməsi üçün Antiinhisar
Məcəlləsinin qəbul edilməsi, rəqabəti tənzimləmə fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və digər
tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Özəlləşdirmədə bütün şəxslərin bərabərhüquqlu iştirakının təmin edilməsi məqsədi ilə
özəlləşdirmə sahəsində şəffaflığın artırılması, özəlləşdirilən dövlət müəssisələrinin
qiymətləndirmə sistminin və özəlləşdirməyə nəzarətin təkmilləşdilriməsi üçün tədbirlər
həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Bəzi fəaliyyət növlərinə xüsusi razılıq (lisenziya)
verilməsi qaydalarının təkmilləşdirilməsi barədə" 2002-ci il 2 sentyabr tarixli fərmanı ilə
lisenziyalaşdırma sistemi əsaslı surətdə təkmilləşdirilmiş, lisenziyalaşdırılan fəaliyyət
növlərinin sayı əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmışdır. Fərmana uyğun olaraq fəaliyyət
növlərinin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq lisenziya verilməsi üçün tələb olunan sənədlərin
sayı minimuma endirilmiş, lisenziya verilməsinə görə ödənilən dövlət rüsumunun məbləği
təxminən 2,5 dəfə azaldılmış, lisenziyaların müddəti artırılmış, verilən lisenziyaların vahid
dövlət reyestri yaradılmışdır. Buna baxmayaraq lisenziyaların verilməsi işində
süründürməçilik, sui-istifadə halları hələ də qalmaqdadır.
Lisenziyaların verilməsində şəffaflığın artırılması, lisenziya verilməsi şərtlərinin dəqiq
müəyyən edilməsi və ictimaiyyətə çatdırılması, lisenziyaların verilməsinin və
müddətlərinin uzadılmasının sadələşdirilməsi istiqamətində tədbirlər həyata keçirilir.
Yerli icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərə torpaq
sahələrinin ayrılması işinin təkmilləşdirilməsi, bu sahədə nəzarətin gücləndirilməsi,
torpaqdan istifadə üçün ədalətli və bərabər hüquqi imkanların təmin edilməsi məqsədi ilə
tədbirlər həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
İ
nvestisiya fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə investisiya fəaliyyəti haqqında yeni
qanunun qəbul edilməsi və investisiya fəaliyyətinin tənzimlənməsinin forma və
metodlarının təkmilləşdirilməsi üçün tədbirlər görülür.
Dövlət satınalmaları sahəsində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və satınalmalarla bağlı
normativ hüquqi aktların sistemləşdirilməsi həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikasında
dövlət satınalmalarını tənzimləyən bir neçə qanun və fərman qüvvəyə minmiş, həmçinin
Satınalmalar üzrə Dövlət Agentliyi yaradılmışdır. Satınalmalar üzrə Dövlət Agentliyinin
fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, dövlət satınalmaları haqqında ictimaiyyətin
məlumatlandırılması, dövlət satınalmalarının bütün mərhələlərində şəffaflığın təmin
edilməsi, müsabiqə meyarlarının və qiymətləndirmə prosesinin, o cümlədən satınalma
mexanizminin təkmilləşdirilməsi, qiymətləndirmə metodlarının dəqiq müəyyən edilməsi
üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Dövlət satınalmaları haqqında
qanunvericiliyin tələblərinin həmçinin yerli özünüidarə orqanları tərəfindən həyata
keçirilən satınalmalara tətbiq edilməsinin təmin olunması üçün müvafiq tədbirlər görülür.
Maliyyə və bank işinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə bank sistmində islahatların
sürətləndirilməsi, bank idmətinin yaşılaşdırılması, bank işi sahəsində ədalətli rəqabətin və
şəffaflığın artırılması üçün əlavə tədbirlər həyata keçirilir.
Korrupsiya bir çox hallarda digər mütəşəkkil və iqtisadi cinayətkarlıqla, xüsusilə də çirkli
pulların yuyulması ilə bağlı olur. Çirkli pulların yuyulması təkcə korrupsiya və digər
cinayətkar fəaliyyətdən əldə edilmiş gəlirlərin leqallaşdırılması ilə nəticələnmir, həmçinin
ölkənin maliyyə və bank sisteminə mənfi təsir göstərir. Korrupsiya ilə əlaqədar
hüquqpozmalardan əldə edilmiş gəlirlərin leqallaşdırılmasına qarşı mübarizənin
gücləndirilməsi məqsədi ilə cinayət qanunvericiliyinə müvafiq əlavə və dəyişikliklərin
edilməsi, qeyri-qanuni fəaliyyətdən əldə edilmiş gəlirlərin leqallaşdırılmasının qarşısının
alınması haqqında qanunun qəbul edilməsi, Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin
BMT və Avropa Şurasının bu sahədə konvensiyalarına və Maliyyə Tədbirləri üzrə İşçi
Qrupun (FATF) tövsiyələrinə uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə
həmçinin qeyri-qanuni fəaliyyətdən əldə dilmiş gəlirlərin leqallaşdırılmasına qarşı
tədbirlər proqramının hazırlanması, maliyyə vasitəçiləri tərəfindən müştərilərin və
benefisiarların identifikasiyası mexanizminin, maliyyə əməliyyatlarının qeydiyyatı, uçotu
və saxlanılması, şübhəli əməliyyatlar barədə hesabat sisteminin təkmilləşdirilməsi,
mühasibat uçotu və maliyyə hesabatında şəffaflığın artırılması üçün tədbirlər həyata
keçirilir.
Təsərrüfat subyektləri və iqtisadi agentlər arasında maliyyə əməliyyatlarının və
hesablaşmaların şəffaflığının təmin edilməsi məqsədi ilə mülki dövriyyənin iştirakçıları
arasında hesablaşmalarda nağdsız ödəmələrin həcminin artırılması üçün tədbirlər
görülməsi nəzərdə tutulur.
Audit xidmətinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə audit fəaliyyətinin qanunvericilik
bazasının təkmilləşdirilməsi, bu növ fəaliyyətin beynəlxalq audit standartlarına
uyğunlaşdırılması, milli audit standartlarının hazırlanması, mühasibat və statistika uçotu
sisteminin beynəlxalq standartlara əsasən yenidən qurulması üçün tədbirlər həyata
keçirilir. Auditorlar Palatasının fəaliyyətinin, daxili audit xidmətləri rəhbərlərinin qulluğa
qəbulu və onların qulluğuna xitam verilməsi prosedurlarının təkmilləşdirilməsi nəzərdə
tutulur. Audit təşkilatlarının korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan orqanlarla
əməkdaşlığının gücləndirilməsi və onların korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində
öhdəliklərinin müəyyən edilməsi, auditorların etik davranış kodeksinin korrupsiyaya qarşı
mübarizə ilə bağlı təkmilləşdirilməsi və etik davranış kodeksinin pozulmasına görə
məsuliyyətin müəyyən edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
Vergi və gömrük işinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə vergi ödəmə prosedurlarının, vergi
qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi və izahlı şərhlərin hazırlanaraq ictimaiyyətə
çatdırılması üçün tədbirlər həyata keçirilir. Gömrük nəzarəti və gömrük
rəsmiləşdirməsinin avtomatlaşdırılmış sistminin tətbiqi, gömrük orqanlarında normativ
aktları və gömrük tariflərini özündə əks etdirən informasiya bürolarının yaradılması,
gömrük nəzarətinin sadələşdirilməsi, gömrük prosedurlarının şəffaflığının təmin edilməsi,
mövcud normativ hüquqi aktlar barədə iqtisadi əlaqələrin iştirakçılarının
məlumatlandırılması üçün tədbirlər həyata keçirilir. Eyni zamanda vergi və gömrük
orqanları qulluqçularının etik davranış kodekslərinin hazırlanması, bu kodekslərin
pozulmasına görə məsuliyyətin müəyyən edilməsi, gömrük qanunvericiliyinin Beynəlxalq
Gömrük Təşkilatının korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə bağlı tövsiyələrinə uyğunlaşdırılması
nəzərdə tutulur.
Maliyyə nəzarəti sahəsində qanunvericiliyin və maliyyə nəzarətini həyata keçirən
orqanların işinin təkmilləşdirilməsi, maliyyə nəzarəti prosedurlarının və bu prosedurları
tənzimləyən normaların dəqiq müəyyən edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
Maliyyə nəzarətini həyata keçirən orqanların fəaliyyətində şəffaflığın təmin edilməsi
məqsədi ilə həmin orqanlar tərəfindən dövri məruzələrin tərtib edilməsi həyata
keçiriləcəkdir. Maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi tədbirləri sırasında yerli büdcənin
icrasına, o cümlədən sərf edilən vəsaitin təsdiq edilmiş büdcə göstəricilərinə uyğunluğuna
nəzarət mexanizmlərinin və prosedurlarının müəyyən edilməsi nəzərdə tutulur.
Büdcə sisteminin qanunvericilik bazasının və büdcə təsnifatının təkmilləşdirilməsi,
həmçinin yerli özünüidarə orqanlarının vəsaitlərinin formalaşması və təyinatı üzrə
xərclənməsi prosesində şəffaflığın təmin edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə təkcə dövlət sektorunda deyil, həmçinin özəl sektorda da
həyata keçirilməlidir. Bu məqsədlə özəl sektorda korrupsiyaya qarşı mübarizə aparılması
üçün qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi, korrupsiya hüquqpozmalarına görə məsuliyyətin
müəyyən edilməsi üçün qanunvericiliyə əlavə və dəyişikliklərin edilməsi və digər
tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
8. Maarifləndirmə tədbirlərinin həyata keçirilməsi
Dövlət Proqramı korrupsiyanın mahiyyəti, səbəbləri və onun doğurduğu təhlükələr
haqqında ictimaiyyəti hərtərəfli maarifləndirmək və məlumatlandırmaq məqsədi ilə
müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. Maarifləndirmə və
məlumatlandırma Dövlət Proqramının bütün iştirakçıları tərəfindən həyata keçirilir.
9. Korrupsiyaya qarşı mübarizədə əməkdaşlığın həyata keçirilməsi
Dövlət Proqramının iştirakçıları korrupsiya ilə mübarizənin həyata keçirilməsində təkcə
dövlət orqanları ilə deyil, həmçinin İnsan hüquqları üzrə Müvəkkil (Ombudsman), qeyrihökumət
təşkilatları, kütləvi informasiya vasitələri, beynəlxalq təşkilatlar və digər
tərəfdaşlarla əməkdaşlıq edirlər. Eyni zamanda korrupsiya ilə mübarizə sahəsində
fəaliyyət göstərən beynəlxalq və regional təşkilatlarla əməkdaşlığın gücləndirilməsi,
korrupsiyaya qarşı mübarizədə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi üçün tədbirlər nəzərdə
tutulur.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparan orqanlar Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə və tərəfdar çıxdığı beynəlxalq konvensiyalara uyğun olaraq beynəlxalq
təşkilatlar və xarici dövlətlərin hüquq-mühafizə orqanları ilə əməkdaşlıq edirlər.
10. Dövlət Proqramının icrasına nəzarət
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti və Komissiya Dövlət Proqramının icrasına
nəzarəti həyata keçirir və Dövlət Proqramında nəzərdə tutulan tədbirlərin yerinə
yetirilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə mütəmadi olaraq məlumat
təqdim edirlər. Bundan əlavə, Dövlət Proqramında göstərilən tədbirlərin icrasına Dövlət
Proqramının müəyyən etdiyi formada (şəffaflığın təmin edilməsi, əməkdaşlıq,
maarifləndirmə) ictimai nəzarət həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi
qarşısında illik hesabatında həmçinin korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində həyata
keçirilmiş tədbirlər haqqında məlumat verir.
Dostları ilə paylaş: |