Contents
Ön söz........................................................................................................................... 5
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qlobal Sazişinin On Prinsipi ..................................... 7
Giriş .............................................................................................................................. 8
Əmək Prinsipləri......................................................................................................... 10
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qlobal Sazişinin əmək prinsipləri haradan
gəlir: İşdə əsas prinsiplər və hüquqlar üzrə Beynəlxalq Əmək Təşkilatının
Bəyannaməsi............................................................................................................... 10
Şirkətlərin bilməli olduğu çox saylı əmək prinsipləri................................................. 12
Əmək prinsipləri və biznes arasında əlaqə ................................................................. 12
Assosiasiya azadlığının və kollektiv danışıqlar hüquqlarının effektiv şəkildə
tanınması müstəqilliyinin tanınması və dəstəklənməsi............................................... 15
Assosiasiya azadlığı nə deməkdir? ............................................................................. 15
Kollektiv danışıqların aparılması nə deməkdir? ......................................................... 15
Hökumətin vəzifəsi nəyi ifadə edir............................................................................. 16
Assosiasiya azadlığı və kollektiv danışıqların aparılması üçün hüquqların
effektiv şəkildə tanınması nə üçün mühümdür........................................................... 17
Şirkətlər assosiasiya azadlığı və kollektiv danışıqların aparılması hüququnun
effektiv şəkildə tanınmasını necə mühafizə edə bilərlər............................................. 17
Məcburi və icbari əməyin bütün formalarının aradan qaldırılmasını
dəstəkləmək. ............................................................................................................... 20
İcbari Əmək nə deməkdir? ......................................................................................... 20
Şirkətlər məcburi əməyin aradan qaldırılmasına necə imkan yarada bilər? ............... 21
Uşaq əməyinin aradan qaldırılmasını dəstəkləmək .................................................... 24
Məşğulluq və işlə əlaqədar ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması.................................. 27
Məşğulluq və İşlə Əlaqədar ayrı-seçkilik nə deməkdir? ............................................ 28
Məşğulluq və vəzifə ilə bağlı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün şirkətlər nə
edə bilər ...................................................................................................................... 29
Beynəlxalq Əmək Təşkilatı resurslarının siyahısı ...................................................... 32
Əlavə: Beynəlxalq Əmək Təşkilatının Transmilli Şirkətlər və Sosial Siyasətə
dair Prinsiplərin Üçtərəfli Bəyannaməsinin qısa xülasəsi .......................................... 38
- -
3
Müqәddimә
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qlobal Saziş Şəbəkəsinin əmək
prinsipləri təşəbbüsün ən məxsusi on prinsipi arasında olasa da,
bu o demək
deyildir ki, onların tətbiqi belə asandır. Bir çox şirkətlər onlardan nə tələb
olunduğunu və bu prinsipləri müdafiə etmək üçün daha nələr edə biləcəklərini
bilməkdə çətinliklər ilə üzləşirlər. Belə ki, əmək təcrübələrində məqsədi olan
digər yanaşmaları tamamlamaq vasitəsi kimi əməkdaşlıq da daxil olmaqla,
geniş öyrənmə, dialoq və birgə fəaliyyət sahəsi var. Bu Birləşmiş Millətlər
Təşkilatının Qlobal Sazişinin həyata keçirmək istədiyi bir köməkdir. Bu gün
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qlobal sazişi 130 ölkəni əhatə edən 6.000
biznes iştirakçıları və digər maraqlı şəxsləri özündə cəmləşdirən geniş
korporativ vətəndaş təşəbbüsüdür.
Minnətdarlıqla qeyd edək ki, hər sektordan və ərazidən olan müxtəlif növ
bizneslərə kömək etmək üçün bir neçə mükəmməl bələdçi materialları inkişaf
etdirilmişdir. Biz ümid edirik ki bu bələdçi - yenicə yaradılmış Qlobal Saziş
Əmək İşçi qrupunun nəşri bu cür materialların mövcudluğu haqda insanları
daha da məlumatlandıracaq və hər yerdə biznes üçün faydalı bələdçi olacaq.
George Kell
İcraçı direktor
Birləşmiş Millətlər Qlobal Saziş İdarəsi
- -
4
Ön söz
Beynəlxalq İşəgötürənlər Təşkilatı və Beynəlxalq Həmkarlar İttifaqı
Konfederasiyası belə bir konvensiya irəli sürür ki, dövlətlərin işə götürənlər və
işçilər də daxil olmaqla bütün vətəndaşların hüquqlarının müdafiəsini təmin etmək
kimi əsaslı öhdəliyi vardır. Onlar, həmçinin razılaşırlar ki, əgər ətraf mühiti
qorumaq və ciddi inkişafa nail olmaq üçün dövlət tərəfindən olan ictimai tədbirlər
çox vacibdir. Əmək normaları olan ərazilərdə 1919-cu ildə üçtərəfli Beynəlxalq
Əmək Təşkilatı yaranandan sonra işçi və işə götürən təşkilatlar beynəlxalq əmək
normalarının inkişaf etdirilməsi və qəbul edilməsində iştirak ediblər.
Biz bilirik ki, norma və ya qanunların qəbul edilməsi onlara əməl olunması
üçün kifayət deyil. Əmək normaları olan ərazidə səmərəli, düzgün və effektli
əmək nəzarəti və ədalətli sistem tələb olunur. Əslində, qanunların idarə edilməsi
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Qlobal Sazişinin 10 prinsipinin əhatə etdiyi bütün
ərazilərdə vətəndaşların, işə götürənlərin, işçilərin və onların həmkarlar
ittifaqlarının hüquqlarını tamamilə qorumağı təmin etmək üçün çox vacibdir.
Beynəlxalq Həmkarlar İttifaqı Konfederasiyası və İşə götürənlər Təşkilatı
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qlobal Sazişini adekvat idarəçiliyə nail olmağa
kömək edəcək dialoqlara girmək üçün bir yol kimi görürlər, belə ki, ictimai nüfuz
mümkündür və hökumət ədalətlidir və funksiyaları hər kəs üçün yaxşıdır. Yalnız
hökumətin qanun vermək və həyata keçirmək hüququ və öhdəliyi var. Biz
öhdəlikləri gizli tərəflərə ötürməkdən daha çox hökumətləri bu öhdəliklərə cəlb
edirik.
Biz bilirik ki, şirkətlər beynəlxalq əmək normalarında olan bəzi prinsipləri
həyata keçirməkdə vacib və müsbət rol oynaya bilərlər. Qlobal Saziş insan
hüquqları hesab olunan prinsiplərin daxil olduğu bir neçə mühüm prinsipləri
özündə birləşdirir. İşdə fundamental prinsip və hüquqlar üzrə beynəlxalq Əmək
Təşkilatı bu prinsiplərin əsas mənbəyidir.
Bu bələdçi Qlobal Sazişin hər dörd əmək prinsipinin qısaca təsvirindən
ibarətdir: assosiasiya və kollektiv danışıqlar hüququnun səmərəli tanınması;
məcburi və icbari əməyin bütün formalarının aradan qaldırılması; uşaq əməyinin
aradan qaldırılması; məşğulluqda və peşə üzrə hər bir növ diskriminasiyanın
aradan qaldırılması. Bu, həmçinin Beynəlxalq Əmək Təşkilatının bu prinsiplərini
əhatə edən materiallarının siyahısından da ibarətdir.
Beynəlxalq əmək normalarından götürülmüş sağlamlıq və təhlükəsizlik,
xidmət və təlimin vacib sahələri də daxil olmaqla bir çox prinsiplər də var. Bir
sıra bu cür prinsiplər Beynəlxalq Əmək Təşkilatının Transmilli Şirkətlər və Sosial
Siyasət üzrə Prinsiplərinin Üçtərəfli Bəyannaməsində əks olunub. Beynəlxalq
İşəgötrənlər Təşkilatı və Beynəlxalq Həmkarlar İttifaqı Konfederasiyası
- -
5