2
1-mavzu: «Turkiy filologiyaga kirish» kursining predmeti va mazmuni
R e j a:
1.“Turkiy filologiyaga kirish” kursining vazifasi, mazmuni, ahamiyati.
2. “Turkiy filologiyaga kirish” fani doirasida o‘rganiladigan masalalar.
3. Turkiy tillar oilasi.
4. “Turk” etnonimi va uning etimologiyasi.
5. Turkiy tillar va xalqlar,
ularning soni, yashash hududlari.
Tayanch so’z va iboralar:
Tillar oilasi, turkiy tillar oilasi, jonli va o'lik tillar, turkologiya,
turkiy filologiya.
Turkologiyaning asosiy muammolaridan biri turkiy tillar tarixini shu til egalari tarixi bilan
bog'lab o'rganish masalasidir. Mazkur muammoni to'g'ri va muvaffaqiyatli
hal qilinishi turkiy
tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi hamda lug'atlarini yaratish imkonini beradi.
Davlat tili haqidagi qonunning 19-bandida: «O'tmishning ijtimoiy, iqtisodiy, tarixiy, adabiy-
badiiy, madaniy va ilmiy merosini keng targ'ib qilish va chuqur o'rganish uchun o'zbek xalqining
tarixiy-madaniy yodgorliklari asl nusxada nashr etilishi ta'minlanadi»,-deyiladi.
Turkiy xalqlarning etnik tarkibi murakkab va xilma-xildir. Hatto, turkiy xalqlarning alohida
qismlari (bulgor, qipchoq, qorluq va hokazo) o'rtasida ham til tafovutlari mavjud. Lekin turkiy tillar
geneologik va tipologik jihatdan bir-biriga juda yaqin bo’lgan tillar oilasini tashkil qiladi.
Tilshunos olimlarning keyingi ma'lumotlariga ko'ra dunyoda kishilar 5600 xil til va dialektlar
vositasida aloqa qilishar ekan. M; Sudan aholisi 117 tilda, Dog'istonda 100 dan ortiq tillarda muloqot
qilishar ekan. Kongoda 500 ta, Indoneziyada 250 ta til mavjud. Hindistonda to'rt
uzvdan iborat
ekzogloss lisoniy holat mavjud. 1) mahalliy tillar: 2)hududiy tillar, 3) makrovositachi til: 4) diniy
yoki kasbiy til.' Shuning uchun ham tilshunoslikda tillar til oilalariga ajratiladi.
O’zaro o'xshashligi kelib chiqish asosining umumiyligi bilan izohlanadigan tillar
guruhi
