BöLÜM. 1918-1939-cü illərdə beynəlxalq münasibətlər
Yüklə 2,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstifadə edilmiş mənbə və ədəbiyyat
| MÜNDƏRİCAT ÖN SÖZ ........................................................................................... 4 I BÖLÜM. 1918-1939-cü illərdə beynəlxalq münasibətlər ......... 6 II BÖLÜM. Almaniya ................................................................. 68 III BÖLÜM. Böyük Britaniya .................................................. 106 IV BÖLÜM. Fransa ................................................................. 144 V BÖLÜM. Amerika Birləşmiş Ştatları .................................. 172 VI BÖLÜM. İtaliya ................................................................... 210 VII BÖLÜM. İspaniya .............................................................. 230 VIII BÖLÜM. Avstriya ............................................................ 256 IX BÖLÜM. Macarıstan......................................................... 272 X BÖLÜM. Rumıniya ............................................................. 286 XI BÖLÜM. Kanada ................................................................. 298 XII BÖLÜM. Argentina............................................................ 308 XIII BÖLÜM. Braziliya............................................................ 316 XIV BÖLÜM. Meksika ............................................................ 324 XV BÖLÜM. İkinci dünya müharibəsi ................................... 334 İstifadə edilmiş mənbə və ədəbiyyat ........................................ 369 ÖN SÖZ HörmətH oxucu, dövlət müstəqilliyi bərpa edildikdən sonra ölkəmizdə ilk dəfə olaraq ana dilimizdə ali məktəb tələbələri üçün yazdmış '‘Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi. I hissə (1918-1945-ci illər)" dərsliyi artıq qarşınızdadır. Məlum olduğu kimi, indiyədək Azərbaycan dilində belə dərslik olmadığından yabançı ideoloji prinsiplər və sinfi mübarizə baxımından rus dilində yanlış, bəzən də məqsədli şəkildə saxtalaşdırılaraq yazılmış kitablardan istifadə edən tələbələrimiz Avropa və Amerika ölkələrinin obyektiv müasir tarixini və bu tarixə dair Azərbaycan elminin nə olduğunu bilməkdə çətinlik çəkirdilər. Bunun isə milli təhsil konsepsiyamıza zidd olduğu kimsədə şübhə doğurmamalıdır. Ona görə də dərsliyin yazılması təhsil sistemimizin ehtiyaclarından, Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixini olduğu kimi öyrətmək zərurətindən irəli gəlmişdir. Dərs kitabı ölkəmizin ali məktəbləri üçün bu sətirlərin müəllifinin də iştirakı ilə hazırlanaraq çap edilmiş fənn proqramına uyğun olaraq, dünya tarix elmində qəbul edilmiş ümumi elmi prinsiplər və açıq cəmiyyətdə tarix dərsliklərinə verilən tələblər əsasında yazılmışdır. Dərslikdə Avropa və Amerika ölkələrinin 1918-1945-ci illər tarixi ideologiyalaşdırılmaya yol verilmədən gerçək şərh olunmuşdur. ABŞ, Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, İspaniya, Avstriya, Macarıstan, Rumıniya, Kanada, Argentina, Braziliya və Meksikanın sosial-iqtisadi, siyasi tarix və partiyalararası mübarizə məsələləri xronoloji ardıcıllıqla və problemlər üzrə konkret əks etdirilmişdir. Bu ölkələrin daxili və xarici siyasətdə zaman-zaman üzləşdikləri problemləri həll etməkdə hökumətlərinin həyata keçirdikləri tədbirlər və onların mahiyyəti geniş açılmışdır. Həmin təcrübənin öyrənilməsinin ölkəmizdə müstəqil dövlət quruculuğu üçün mühüm əhəmiyyət daşıdığı şəksizdir. Yeri gəldikcə ABŞ-ın və Avropa dövlətlərinin Azərbaycana münasibətdə yeritdikləri siyasətə də diqqət yetirilmişdir. İki dünya müharibəsi arasındakı dövrdə beynəlxalq münasibətlər və ikinci dünya müharibəsi tarixi yazılmışdır. Dərslik Avropa və Amerika ölkələrində demokratik cəmiyyət quruculuğıınıt və onun təkamül yolu ilə inkişafını izləmək baxımından da xeyirlidir. Mövzular yazılarkən kitabın sonunda verilmiş Azərbaycan, ingilis, türk və rus dillərindəki mənbə və ədəbiyyatlardan geniş istifadə edilmişdir. Təqdim edilən dərsliyin ilk nəşri 2003-cü ildə olmuşdur. Ötən müddətdə onun üzərində işlənilərək bəzi düzəliş və əlavələr edildiyindən, təkmilləşdirildiyindən təkrar çap olunması ehtiyacı yaranmışdır. Dərsliyin ikinci dünya müharibəsindən sonrakı dövrü əhatə edən hissəsi də çapa hazırdır. Dərs kitabının hər iki hissəsinin təhsil sistemimiz üçün yararlı olacağı inancındayam. Dərsliyin hazırlanması prosesində xeyirxah yardımlarını əsirgəməyən Azərbaycan və xarici ölkələrin mütəxəssislərinə dərin təşəkkürümü bildirirəm. I BÖLÜM 1918- 1939-CÜ İLLƏRDƏ BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR ABŞ prezidenti Vudro Vilsonun “14 maddəsi” Birinci dünya müharibəsinin sonuna yaxın döyüşən dövlətlər hərbi əməliyyatları dayandırmaq məqsədilə müxtəlif sülh proqramları ilə çıxış etdilər. Belə proqramlardan birini 1918-ci il yanvarın 8-də ABŞ prezidenti Vudro Vilson əsaslandırdı. Senatın müzakirəsinə verilən və sülhün təməl prinsiplərini özündə əks etdirən, “14 maddə” adlandırılan bu proqramda beynəlxalq münasibətlərə dair aşağıdakı məsələlər irəli sürülürdü: sülh müqavilələrinin açıq müzakirəsi. Bundan sonra heç bir gizli beynəlxalq saziş olmayacaq, diplomatiya isə həmişə açıq-aydın və hamının gözü qarşısında fəaliyyət göstərəcəkdir; ərazi suları xaricində həm sülh, həm də müharibə vaxtı gəmiçiliyin dənizlərdə mütləq sərbəstliyi; mümkün olduğu qədər bütün iqtisadi maneələrin ləğv edilməsi; dövlət təhlükəsizliyinə uyğun olaraq silahların mümkün qədər azaldılması üçün ədalətli zəmanətlərin verilməsi; müstəmləkələr üzərində suverenliklə bağlı bütün məsələlərin həllində əhalinin maraqlannm hökumətlərin ədalətli tələblərinə nisbətdə bərabər tutulması prinsipinə əsaslanaraq müstəmləkə mübahisələrinin sərbəst, səmimi və mütləq bitərəflik mövqeyindən həlli; bütün rus torpaqlarının azad edilməsi. Rusiya öz taleyini özü müəyyənləşdirməli, istədiyi idarə formasını seçməli və Millətlər Cəmiyyətinə qəbul olunmalıdır; Belçika boşaldılmalı və bərpa edilməlidir; Fransa boşaldılmalı, işğala məruz qalmış ərazilər bərpa olunmalı, Elzas və Lotaringiya Fransaya verilməlidir; İtaliyanın sərhədləri dəqiq müəyyənləşdirilən milli əlamətlərə görə dəyişdirilməlidir; Avstriya-Macarıstan xalqları inkişaf üçün Yüklə 2,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|