JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
http://www.newjournal.org/
Volume–22_Issue-1_February_2023
91
BUXGALTERIYA BALANSI, UNING TUZILISHI VA MAZMUNI.
Omonov Ikromjon Ilhomovich
Toshkent Moliya Instituti Magistratura ta'limi
Buxgalteriya hisobi yo’nalishi
BH-5 guruh talabasi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada Buxgalteriya balansi, uning tuzilishi va mazmuni
haqida ma'lumotlar berilgan.
Kalit so'zlar:
Buxgalteriya, moliyaviy hisobot, balans, mulkchilik, kreditorlar.
Buxgalteriya balansi moliyaviy hisobotning asosiy shakllaridan biridir. U
korxona mablag'larini guruhlash va ularning tarkibini pul qiymatida aks ettirish,
shuningdek, mablag'lar va ularni shakllantirish manbalarini ma'lum
bir sanaga
joylashtirish usulidan iborat.“Balans” atamasi lotincha bis “ikki marta”, banx “shkala
sxemasi” so‘zlaridan olingan bo‘lib, tom ma’noda “ikki davr” degan ma’noni bildiradi
va tenglik va muvozanat tushunchasi sifatida qo‘llaniladi.Buxgalteriya balansining
turli xil turlari mavjud bo'lib, ular quyidagi xususiyatlarga ko'ra tasniflanadi:
Qurilish vaqtiga ko'ra;
Axborot miqdori bo'yicha;
Mulkchilik shakliga ko'ra;
Fikrlash ob'ektiga ko'ra;
Tozalash usuliga ko'ra.[1]
Tuzilish vaqtiga ko'ra buxgalteriya balanslari kirish, joriy, yakuniy, bo'linish va
konsolidatsiya balanslariga bo'linadi.Kirish balansi korxona tashkil etilganda tuziladi.
U korxona boshlagan aktivlar miqdorini belgilaydi. Kirish balansida ta'sis hujjatlari va
ular bilan bog'liq badallar bo'yicha ustav kapitali pul mablag'lari,
boshqa mulklar,
nomoddiy aktivlar ko'rinishidagi intellektual mulk va boshqalar shaklida aks
ettiriladi.Joriy balanslar qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda korxona mavjud
bo'lgan davrda vaqti-vaqti bilan tuziladi.Tugatish balansi korxona faoliyati tugatilgan
sanadagi aktivlar va ularning resurslari holatini tavsiflash uchun tuziladi.
Tugatish
balansi asosida tugatish komissiyasi korxona tugatilayotgan paytdagi kreditorlar va
debitorlik
qarzlari miqdorini aniqlaydi, so‘ngra kreditorlar bilan hisob-kitob qiladi,
so‘ngra ta’sischilar tomonidan korxonani tashkil etish
vaqtida ustav kapitaliga
qo‘shgan badallarni qaytaradi.Keyin korxona o'zining qolgan aktivlarini o'z
ta'sischilari o'rtasida taqsimlaydi, ya'ni barcha batafsil
hisob-kitoblarni amalga
oshiradi.Tugatish balansida xo‘jalik yurituvchi subyektning mol-mulki tugatish
komissiyasi bahosi bo‘yicha, ya’ni sotish mumkin bo‘lgan bahoda aks ettiriladi.
Umidsiz qarzlar va zararlar tugatish balansiga kiritilmaydi.Dividend
balansi yirik