BüYÜK ÖLÇekli mekansal (COĞrafi ) BİLGİlerin ve haritalarin üretiMİ YÖnetmeliĞİ (taslak )

Gerçek (True) Ortofoto Ve Coğrafi Veri Üretimi İşi
TEKNİK ŞARTNAME

NİSAN 2014

İÇİNDEKİLER


BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Yetki ve Sorumluluk, Yükümlülük

3

İKİNCİ BÖLÜM

Tanımlar, Kısaltmalar, Standartlar, Koordinat Sistemi

4-10

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Jeodezik Çalışmalar

11-14

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Fotogrametrik Çalışmalar

15-22

BEŞİNCİ BÖLÜM

Sayısal Yüzey Modeli ve Gerçek (True) Ortofoto Üretimi

23-25

ALTINCI BÖLÜM

Bina Katmanı ve Yol Orta Çizgilerinin Üretimi

26-27

YEDİNCİ BÖLÜM Çizim İşleri

28-29
SEKİZİNCİ BÖLÜM Kontrol İşleri

30-31
EKLER LİSTESİ

32-39
ÖZEL ŞARTLAR

40-41
TEKNİK ŞARTNAME

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Yetki ve Sorumluluk, Yükümlülük

Madde 1  Amaç

Bu şartnamenin amacı, Türkiye genelinde yerleşim alanlarında (il, ilçe ve belde) bina envanterinin çıkartılması, şehir içi ulaşım ağı verisini elde edilmesi (yol orta çizgisi), her türlü planlama, projelendirme ve konumsal uygulamalarda kullanılmak üzere 1/1000 ölçekli renkli ve yapay renkli gerçek ortofoto ve coğrafi veri (konuma bağlı veri) üretilmesinde uygulanacak teknik esasların belirlenmesidir.
Madde 2  Kapsam

Bu şartname, Türkiye genelinde yerleşim alanlarında (il, ilçe ve belde) bina envanterinin çıkartılması, şehir içi ulaşım ağı verisini elde edilmesi (yol orta çizgisi), her türlü planlama, projelendirme ve konumsal uygulamalarda kullanılmak üzere 1/1000 ölçekli renkli ve yapay renkli gerçek ortofoto ve coğrafi veri (konuma bağlı veri) üretilmesine ilişkin teknik esasları kapsar.

Madde 3   Yetki ve sorumluluk

Büyük ölçekli coğrafi bilgilerin ve haritaların; kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişilerce üretilmesi veya ürettirilmesi durumlarında, proje kapsamında olsa bile, yetki ve sorumluluk bir Jeodezi ve Fotogrametri (Harita, Harita ve Kadastro ve Geomatik) Mühendisi tarafından üstlenilir.

Madde 4  Yükümlülük

Türkiye genelinde yerleşim alanlarında (il, ilçe ve belde) 1/1000 ölçekli renkli ve yapay renkli gerçek ortofoto ve coğrafi veri (konuma bağlı veri) üretimi bu şartname esaslarına göre üretim yapılır.

Madde 5  Süreçler

Bu şartname kapsamında Türkiye genelinde yerleşim alanlarında (il, ilçe ve belde) 1/1000 ölçekli renkli ve yapay renkli gerçek ortofoto ve coğrafi veri (konuma bağlı veri) üretimi projesi;

• 
  Yer kontrol noktalarının tesisi, ölçümü ve işaretlenmesi,
  
• 
  Havadan sayısal hava kameraları ile görüntü alımı,
  
• 
  Fotogrametrik nirengi çalışmaları,
  
• 
  Sayısal Yüzey Modeli Üretimi,
  
• 
  Renkli ve yapay renkli Sayısal Gerçek Ortofoto Harita Üretimi,
  
• 
  Bina katmanlarının üretimi,
  
• 
  Yol orta çizgilerinin üretimi,
  
• 
  Üretilen verilerin sayısal ortamda ve basılı olarak teslim edilmesi,
  
• 
  Üretim süreçlerine ilişkin raporlama ve dokümantasyon
  

süreçlerine ve bu süreçlere ilişkin kontrol ve teknik esasları kapsar.

İKİNCİ BÖLÜM

Tanımlar, Kısaltmalar, Standartlar, Koordinat Sistemi

Madde 6   Tanımlar

Bu Şartnamede geçen;
İşveren : Doğal Afet Sigortaları Kurumunu,
Teknik Koordinatör: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğünü,
Yüklenici : Üzerine ihale yapılan ve sözleşme imzalanan istekliyi,

Coğrafî (konuma bağlı) bilgi: Yer yuvarına bağlı bir koordinat sisteminde tanımlanan konum ve bu konumla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkilendirilen bilgiyi,
Sayısal Harita: Yeryüzündeki nokta ve nokta kümelerinden oluşan çizgilerin koordinatları, özel işaretleri ve ilgili diğer bilgileri ile bilgisayar ortamında saklanan, gerektiğinde bilgisayar ekranında görüntülenebilen harita türü.

Yer Kontrol Noktası: Arazide tesis edilen koordinatları ve/veya yüksekliği jeodezik yöntemlerle belirlenen noktaların genel adını,

Yer Örnekleme Aralığı (YÖA) : Çerçeve kayıt yapan sayısal hava kameralarda elde edilen görüntüdeki bir pikselin arazideki karşılığı. GSD (“Ground Sample Distance”)
Fotogrametrik Nirengi: Proje alanında sınırlı sayıdaki yer kontrol noktalarına dayanarak ve gerekli ölçme ve hesaplamalar ile fotoğrafların dış yöneltme elemanlarının bulunması işlemi ya da stereo-modellerin tek tek mutlak yöneltmelerini yapabilmek için gerekli olan kontrol noktalarının koordinatlarının elde edilmesi için yapılan çalışmalar.
Stereo-sayısallaştırma: Mutlak yöneltmesi yapılmış bir üçboyutlu modelden harita üzerinde gösterilecek ayrıntıların sayısallaştırılması. Sayısal stereo-değerlendirme, fotogrametrik yöntemle üç boyutlu sayısallaştırma.
Bütünleme: Stereo-sayısallaştırma sırasında, fotoğraflarda, çeşitli nedenlerle görülemediği için sayısallaştırılamayan ayrıntıların arazide ölçmeler yapılarak haritanın eksikliklerinin tamamlanması, sokak ve önemli yapıların adlarının belirlenerek bu bilgilerin haritalara eklenmesi. Bu bütünleme işlemi, çatı paylarının düşülerek zemin noktalarının bulunması işlemlerini içermez.
Ortofoto: eğiklik dönüklük ve diferansiyel alanlarda yükseklik etkileri giderilmiş, ölçeklenmiş, bir haritanın geometrik niteliklerine sahip yeniden örneklenmiş bir fotoğraf, görüntü olarak tanımlanabilir.

Ortofoto Harita: çizgi haritalar gibi belirli bir pafta bölümlemesine göre üretilmiş, mevkii cadde sokak isimleri eklenmiş ortofoto olarak tanımlanabilir.
Ortofoto mozaik: Birden fazla ortofotonun bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş tek bir görüntüdür.
Sayısal Yükseklik Modeli (SYM): Arazinin yükseklik bilgisinin kullanılan ortak bir düşey datumda X ve Y yönünde düzenli aralıklarla sayısal gösterimidir. SYM genelde bitki örtüsü ve insan yapısı objeler olmadan çıplak yer yüzeyine ilişkin yükseklik bilgilerini ifade eder.
Sayısal Arazi Modeli (SAM): Faklı şekillerde tanımlanmakla birlikte bazı ülkelerde SAM SYM ile eş anlamlı kullanılmaktadır ve arazi yüzeyini ifade eden rasgele dağılmış Z leri ifade etmektedir. SAM genellikle arazi yüzeyinin belirgin topoğrafik özelliklerinin düzensiz olarak dağılmış noktalar ve arazinin su ayrım ve su toplama çizgilerinin (break lines) arazinin gerçek şeklinin daha iyi bir biçimde sayısal olarak sunulmuş biçimidir.
Sayısal Yüzey Modeli (YM): SAM ve SYM ile benzerdir, farkı yükseklik bilgilerinin bina, ağaç, kule ve diğer objelerin yüzeyine ilişkin olmasıdır.
Dış Yöneltme Elemanları: Fotoğraf çekim noktalarının (izdüşüm merkezlerinin) üç koordinatı ile fotoğrafın üç eksen çevresindeki dönüklük açıları: X₀,Y₀,Z₀, , , 
Mutlak Yöneltme Elemanları: Karşılıklı yöneltilmesi yapılan bir stereo-modelin, arazi koordinat sistemine dönüştürülebilmesi için gerekli olan yedi parametre: 1 ölçek ( ), 3 öteleme (X₀, Y₀, Z₀), 3 dönüklük ( ,,)
Sayısal Fotogrametri: Sayısal fotoğraflar ile çalışan fotogrametri.
Hava İşareti: Hava fotoğraflarının çekiminden önce, yer kontrol noktalarına ve diğer önemli olan noktalara, fotoğraflarda görünecek biçimde ve büyüklükte yapılan işaretler.
Hava İşareti Görüş Konisi: Tepesi hava işaretinde olan, fotoğraf çekiminde kullanılacak kameranın görüş açısına denk düşen bir tepe açısına sahip koni.
Görüntü Yürümesi: Hava fotoğraflarının çekimi sırasında, objektifin açık olduğu poz süresi içinde, uçağın hareketi nedeni ile, noktalara karşı çizgilerin oluşması ile ortaya çıkan ve görüntü netliğinin bozulması ile sonuçlanan durum. Resim yürümesi.
Kamera Kalibrasyon Raporu: Hava kameralarının iç yöneltme elemanları, çerçeve işaretlerinin koordinatları, distorsiyon hataları ve optik çözünürlük gibi kullanıcı için önemli bilgileri içeren kamera kimlik belgesi.

Güneşin Yükseklik Açısı: Güneşin ufuk düzleminden olan yüksekliği. Güneşin başucu açısını 90º ye tamamlayan açı.
GPS Denetimli Uçuş Sistemi: Uçakta bulunan bir GPS alıcısı, işleyicisi ve görüntüleyicisi ile tasarlanan uçuş planına uygun fotoğraf çekimini gerçekleştiren sistem. Navigasyon GPS’i.
Radyometrik Çözünürlük: Tarayıcının gri düzeylerini ölçme yeteneği, gri skalasının genişliği. 8 bit’lik bir çözünürlük 256 gri düzeyine karşılık gelir.
Ortalama Hata, Standart Sapma: En küçük kareler dengelemesi sonucu elde edilen düzeltmelerden ya da artık hatalardan hesaplanan ölçüt. Düzeltmelerin karelerinin toplamının fazla ölçü sayısına bölünerek ve karekökü alınarak bulunacak büyüklük. Bir geometrik büyüklüğün ölçülen değeri ile verilen değer arasındaki farklardan da benzer şekilde hesaplanacak büyüklük,
Artık Hata: Koordinat dönüşümü ya da En Küçük Kareler uygulaması sonucu verilen koordinat değerleri ile dengelenmiş değerler arasındaki fark, kalıntı hata.
Maksimum Artık Hata: Artık hatalar kümesindeki en büyük değer.
Fotogrametrik Blok: Paralel uçuş kolonlarından %20-%60 aralığında yan ve %60-%80 aralığında ileri bindirmeli olarak çekilmiş fotogrametrik nirengi ölçmeleri ve blok dengeleme ile aynı anda tüm dış yöneltme elemanları elde edilen fotoğraflar topluluğu.
Kolon: Aynı uçuş çizgisinden çekilmiş en az %60 boyuna bindirmeli fotoğraflar ya da modeller topluluğu.
Çapraz Kolon : Uçuş çizgilerine dik ya da çapraz durumda düzenlenmiş uçuş kolonları. Paralel kolonlar kümesini kesen paralel olmayan tüm diğer kolonlar.
Kinematik GPS: Hareket eden araçlar ile, Hava fotogrametrisinde, uçaktaki GPS algılayıcıları ile fotoğraf çekim anındaki koordinatları kaydeden sistem.
GPS / INS Sistemi: Dış yöneltme elemanlarının doğrudan belirlenmesi amacı ile uçakta bulunan kinematik GPS ve INS (‘’Inertial Navigation System’’) yada IMU (‘’Inertial Measurement Unit’’)’ den oluşan sistem.
Otomatik Fotogrametrik Nirengi Yöntemi : Program denetiminde fotogrametrik nirengi ölçmelerinin operatör karışması olmaksızın ya da çok az yardımla yapılması, çerçeve işaretlerinin bulunarak ölçülmesi, fotoğrafların, modellerin ve kolonların ortak alanlarındaki bağlama noktalarının otomatik seçilmesi ve diğer fotoğraflarda bulunması ve koordinatlarının otomatik ölçülmesi yöntemi. Bu görevlerin bir bölümü operatör tarafından yapılıyorsa bu yaklaşım Yarı Otomatik Fotogrametrik Nirengi Yöntemi olarak adlandırılmıştır.
İç Yöneltme : Çerçeve işaretlerinin koordinatlarının ölçülmesi, bu işaretler ile tanımlanmış fotoğraf koordinat sistemine dönüşüm parametrelerinin bulunması.

Afin Dönüşüm : Koordinatların birbirinden bağımsız olarak alındığı ve her koordinat için üç dönüşüm parametresi bulunan toplam altı parametreli iki boyutlu dönüşüm.
Karşılıklı Yöneltme : Bir çift fotoğrafın on iki dış yöneltme elemanından uygun beşini kullanarak karşılıklı izdüşüm ışınlarının kesiştirilmesi, düşey paralaksların yok edilmesi.
Model Bağlama Noktası : Komşu iki stereomodelin ortak alanında bulunan ve bu iki modeli birbirine bağlayan nokta.
Kolon Bağlama Noktası : Komşu iki kolonu, ya da çapraz kolonlar ile paralel kolonları birbirine bağlayan nokta.
Eşleştirme : Kare ya da dikdörtgen biçimindeki piksel kümesinin oluşturduğu görüntü parçasının diğer fotoğraflarda karşılıklarının, eşlerinin bulunması, otomatik olarak yatay ve düşey paralaksların korelasyon vb algoritmalar ile giderilmesi.
Işın Desteleri Yöntemi: Düzeltmelerin getirildiği ölçü değerleri olarak fotoğraf koordinatlarının alındığı blok dengeleme yöntemi. Işın Demetleri Yöntemi.
Ek Parametreler Yöntemi: Fotoğraflarda giderilemeye sistematik hataların etkisini yok etmek amacıyla, yeni bilinmeyen ek katsayılarla uygulanan blok dengeleme yöntemi. “Self Calibration” Yöntemi.
Duyarlık : Ölçü grubunun iç tutarlılığı, ölçülerin birbirine yakınlığını tanımlayan bir nitelik.
Doğruluk : Ölçülerin gerçek ya da gerçek olduğu varsayılan değere yakınlık ve uzaklığını tanımlayan bir nitelik.
Düşey Paralaks : Karşılıklı izdüşüm ışınlarının kesiştirilmesi sırasında ilgili yatay düzlemde oluşan göz bazına dik yöndeki farklılık. Karşılıklı yöneltmede stereoskopik görüşün sağlanabilmesi için yok edilen düşey yöndeki farklılık.

Kesintisiz Veri Tabanı : Proje alanındaki tüm grafik verileri içine alan geniş bir veri tabanı. Bu veri tabanında idari bölge, pafta vb yapay sınırlar bulunmaz.,
İfade eder.