2
Tədqiqat işi Azərbaycan Dillər Universitetinin Müasir alman dili
kafedrasında yerinə yetirilmişdir
Elmi rəhbər:
filologiya üzrə elmlər doktoru, professor
Sərxan Əvəz oğlu Abdullayev
Rəsmi opponentlər:
filologiya üzrə elmlər doktoru, professor
İsmayıl Oruc oğlu Məmmədli
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
İbrahim Qurban oğlu Kərimov
Aparıcı müəssisə:
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin
Xarici dillər və Azərbaycan dilçiliyi kafedraları
Müdafiə «30___» __03_______ 2015-ci il tarixdə saat ____ Bakı
Slavyan Universiteti nəzdində filologiya üzrə elmlər doktoru və fəlsəfə
doktoru elmi dərəcələri almaq üçün təqdim edilən dissertasiyaların
müdafiəsi üzrə D 02.071 Dissertasiya Şurasının iclasında keçiriləcək.
Ünvan: AZ 1014, Bakı ş., S.Rüstəm küç., 25.
Dissertasiya ilə Bakı Slavyan Universitetinin kitabxanasında tanış
olmaq olar.
Avtoreferat «_____» _______ 2015-ci il tarixdə göndərilmişdir
D 02.071 Dissertasiya Şurasının
elmi katibi filologiya üzrə
fəlsəfə doktoru, dosent
N.R.Muqimova
3
İŞİN ÜMUMİ SƏCİYYƏSİ
Movzunun aktuallığı. Dilçilikdə rəng adları az tədqiq olunmuş sahə-
lərdəndir. Ayrı-ayrı lüğətlərdə və bədii mətnin təhlilinə həsr olunmuş
əsərlərdə rəng adları və onların müxtəlif məna çalarları haqqında müəyyən
fikirlərə rast gəlmək olur. Amma bu problem, demək olar ki, çox az
hallarda müqayisəli şəkildə xüsusi tədqiqat obyeki olmuşdır. Bu
dissertasiya işində alman və Azərbaycan dillərinin materialları əsasında
rəng adları qarşılıqlı müqayisəli şəkildə təhlil olunur və onların semantik-
struktur xüsusiyyətləri müəyyənləşdirilir. Rəng adları hər bir dildə mürək-
kəb sistem təşkil edir və hər bir dil sistemi səciyyəvi xüsusiyyətlər büruzə
verir. Bu səciyyəvi cəhətlər rənglər və onların çalarlarının fərqləndiril-
məsinə aid olduğu kimi, onların adlandırılma tərzlərinə də aiddir.
Bu sahə ilə məşğul olan T.T.Paşaleşvili
1
, V.A.Moskoviç
2
, C.Layons
3
və başqaları rəng adları və onların çalarlarının öyrənilməsindən bəhs et-
mişlər. Bundan başqa, rus, Azərbaycan, ləzgi və ingilis dillərində rəng ad-
larının semantik sahəsini tədqiq edən X.İsazadənin
4
tədqiqatı da diqqətəla-
yiqdir. İstər alman, istərsə də Azərbaycan dilində rəng adlarının xüsusiy-
yətlərinin tədqiqinə həsr olunmuş elmi əsərlərdə bu məsələyə ötəri də olsa
toxunulmuşdur, lakin onlar müqayisəli şəkildə tədqiqat obyekti olmamış-
dır. Odur ki, alman və Azərbaycan dillərinin materialları əsasında rəng ad-
larının geniş tədqiqata, onların semantik-struktur təhlilinə ehtiyac duyulur.
Mövzunun aktuallığı, hər şeydən əvvəl, müxtəlifsistemli dillərin ayrı-
ayrı leksik-semantik sistemlərinin müqayisəli-tipoloji planda araş-dırıl-
ması, invariant-semantik funksiyaların reallaşma özünəməxsus-luğunun,
həmin yarusda ümumi-universal və spesifik cəhətlərinin aşkarlanması
zərurəti ilə şərtlənir. Mətn dilçiliyinin, mətnyaratma və mətnin qavranıl-
masının qanunauyğunluqlarının, linqvistik praqmatikanın, xüsusilə koq-
nititiv dilçilik problemlərinin tədqiqi sahə nəzəriyyəsinin yeni rakursdan
və yeni vəzifələr, prioritetlər işığında şərh olunmasının əhəmiyyətini daha
1
Пашалешвили Т.Т. Цветообозначающая лексика в персидском языке.
Автореф.дис.канд.филол.наук, Тбилиси, 1991, 35 c.
2
Москович В.А. Семантическое поле цветообозначений в современном
английском языке, ВЯ, 1960, №6, стр. 83-87
3
Lyons J. Die Sprache. München, 1990, 3, Auflage, 318 S.
4
.Исазаде Х.O. Семантическае поле цветообозначений, Автореф. дисс. канд.
фи-лол.наук, Баку, 2001, 30 с.