Commitment without borde ers antisemitizmi Önleme ve Holokost Eğitimi Kılavuzu

---

Commitment 
without 
BORDE
ERS
Antisemitizmi Önleme ve  
Holokost Eğitimi Kılavuzu
TÜRKÇE

---

BORDERS

---

Commitment 
without
BORDERS 
 
Antisemitizmi Önleme ve  
Holokost Eğitimi Kılavuzu

---

İÇİNDEKİLER
7
 Önsöz
Teori
ANTİSEMİTİZM VE HOLOKOST EĞİTİMİ –  
ARKA PLAN VE SÖYLEM
9
  
Müslüman-Yahudi İlişkilerine Tarihsel Bakış

Dr. Nuh Arslantaş
12
  Türkiye Tarihinde Antisemitizm
 
Dr. Umut Uzer
15
   Antisemitizmin Güncel Diskurları
 
Aycan Demirel
19
  Türkiye’de Antisemitizmle Mücadelede 
 
Bir Araç Olarak Holokost Eğitimi

Dr. Pınar Dost-Niyego
22
   İsrail-Türkiye İlişkilerinin Dünü 
 
Bugünü ve Geleceği

Hay Eytan Cohen Yanarocak
24
   Günümüz Almanya’sında Antisemitizm 
 
Dr. Juliane Wetzel
26
   İsrail Eleştirisi ve Antisemitizm

Dr. Rosa Fava
31
   Antisemitizmle Hesaplaşmada Tarihsel-Siyasal  
Eğitimin İmkan ve Sınırlılıkları

Patrick Siegele
Uygulama 
EĞİTİM ÇALIŞMALARINA YAKINDAN BAKIŞ 
39
  Hatırlamanın Dört Köşesi 

Metot: Anne Frank Merkezi
41
  Tarihi Yerlerde Bulunan Nesnelerle Öğrenim 

Martin Schellenberg, Sachsenhausen
44
  Evet-Hayır Oyunu

Metot: Gesicht Zeigen
47
  “ju:an” – Antisemitizme ve Irkçılığa Karşı 
 
Eleştirel Gençlik Çalışması

Judith Rahner, Amadeu Antonio Vakfı
50
   Siyah ve Beyaz’ın Ara Tonları:  
İsrail-Filistin Çatışmasının  
Zaman Çizelgesi  

Metot: KIgA
53
  “Suçlu Onlar!” – Ekonomi Eleştirisi 
 
Bağlamında Antisemitizm 

Metot: KIgA
55
   “Ebedi Düşmanlık?” – İslami Kültür  
Dünyasında Yahudi Tecrübesi

Metot: KIgA
58
  Yaşayan Kütüphane 

Metot: Toplum Gönüllüleri Vakfı
60
  Hafıza Yolculuğu 

Metot: Karakutu
62
  SEHAK’ın Holokost Eğitimi ve Antisemitizmle 
 
Mücadele Çalışmaları
 
Söyleşi: Öndercan Muti
65
  “All is One” – Türk Öğrencilerin Auschwitz Ziyareti  
 
Üzerine James Macmillan ile Görüşme

Söyleşi: Öndercan Muti

---

İÇİNDEKİLER
Değerlendirme
PROJE İZLENİMLERİ 
69
  Ortakların Gözünden “Commitment without Borders”

Söyleşi: Öndercan Muti
73
  Bir Fırsat Olarak Müze

Derviş Hızarcı
75
  İki Mektupta Holokost Anmaları ve Hissettirdikleri

Mehmet Sinan Birdal, Rita Ender
84
   Yahudiler İçin “Güvenli Bir Liman” Olarak Türkiye? 

Ferda Ataman
87
  Türk-Alman-Yahudi-Ermeni Tarihine Yolculuk

Dr. Esra Özyürek
Hakkında
KURULUŞLAR
 
91
  ABD Holokost Anma Müzesi (USHMM)
91
  Amadeu Antonio Vakfı
 
 
92
  Anne Frank House
92
  Anne Frank Merkezi
93
   Antisemitizm Araştırma Merkezi 
93
  Gesicht Zeigen!
96
  Karakutu
 
96
  KIgA
 
97
  Sachsenhausen Anma Mekanı ve Müzesi 
 
97
  Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği – SEHAK
 
98
  Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Merkezi – SEÇBİR
98
  Toplum Gönüllüleri Vakfı – TOG
99
  Wannsee Konferansı Evi
 

---

---

7
Önsöz
Elinizde tuttuğunuz yayın KIgA, Karakutu ve TOG ortaklığında yürüt- 
tüğümüz  2014’te  başlayan  Commitment  without  Borders  (CwB) 
projesinin bir ürünü olarak doğdu. Bu Türkçe yayın, geçen sene çı-
kardığımız Almanca yayınla büyük ölçüde benzer bir içeriğe sahip. 
Tabi ki yerel ihtiyaçları ve güncel durumu gözeterek bazı ekleme ve 
düzenlemeler de yaptık. Proje esnasında veya ekseninde üretilen 
bilgiyi ve ortaklarımızın uygulama deneyimlerini eğitimciler, sivil top- 
lum çalışanları ve gönüllüleri, insan hakları aktivistleri ve diğer ilgili 
kişilerin faydalanacağı bir formatta sunduğumuzu düşünüyoruz.
CwB,  Türkiye-Almanya  arasında  eğitim  alanında  çalışanlar  başta 
olmak üzere uzmanlar arasında antisemitizmi önleme ve Holokost 
eğitimi alanlarında bilgi ve deneyim değişimine imkan sağlayan bir 
projeydi. Elbette bu projenin sağladığı platformlar katılımcı kurum  
ve kişilerin çok şey öğrenmesine vesile oldu. Bundan sonra ortakla- 
rımızla beraber üreteceğimiz etkinliklerle antisemitizm ve diğer nef-
ret  türleriyle  mücadele  etme  ve  tarihle  yüzleşme  çabalarımıza  de-
vam edeceğiz.
Bu yayın dört bölümden oluşuyor: Teori, Uygulama, Değerlendirme 
ve  Hakkında.  Teori  bölümünde  Türkiye  eksenli  yazılar  yer  alıyor.  
Nuh Arslantaş’ın Müslüman ve Yahudilerin ilişkilerini tarihsel açıdan 
ele alan, Umut Uzer’in Modern Türkiye’nin antisemitizm tarihini an-
latan ve Aycan Demirel’in antisemitizmin güncel tezahürlerine deği-
nen yazıları bu bölümde bulunmakta. Pınar Dost-Niyego’nun Holo-
kost  eğitimine  ve  Hay  Eytan  Cohen  Yanarocak’ın  Türkiye-İsrail 
ilişkilerine  değinen  yazılarıyla  ise  önemli  iki  meseleye  daha  yakın-
dan bakıyoruz. Ardından gelen yazılar ise Almanya’dan uzmanların 
değerli birikimlerini yansıtıyor. Juliane Wetzel Almanya’daki antise-
mitizme genel bir bakış atmamızı, Rosa Fava “İsrail göndermeli an-
tisemitizm” kavramıyla tanışmamızı ve Patrick Siegele ise tarihsel- 
siyasal  eğitimin  (historisch-politische  Bildung)  getirdiği  imkanları 
görmemizi sağlıyor.
İkinci  bölüm  “Uygulama”da  ise  denenmiş  ve  olumlu  öğrenme  çık-
tıları olan metot ve çalışmalar paylaşılıyor. Buradaki örneklerin bu 
yayını okuyan eğitimcilerin somut çalışmalarına katkı sağlayacağını 
düşünüyoruz. Bu bölümde paylaşılan Anne Frank Merkezi, Sachsen-
hausen  Anma  Mekanı,  Gesicht  Zeigen!,  Amadeu  Antonio  Vakfı, 
KIgA, TOG, Karakutu, SEHAK ve Adapazarı Enka Okulları‘nın dene- 
yimlerinden öğrenecek çok şey var. 
“Değerlendirme” bölümünde ise CwB kapsamındaki faaliyetlerle ilgi- 
li izlenim ve değerlendirmeler yer alıyor. Bu bölümde proje ortakla- 
rının genel değerlendirmesinin ardından Derviş Hızarcı (Berlin Yahu-
di Müzesi ziyareti), Mehmet Sinan Birdal ile Rita Ender (Berlin’deki 
çalışma ziyareti), Ferda Ataman (İstanbul’daki çalışma ziyareti) ve 
Esra  Özyürek  (staj  programı  kapsamında  düzenlenen  hafıza  turu) 
izlenimlerini paylaşıyorlar.
Son bölümde ise yayına katkı sağlayan kuruluşların tanıtım ve ile-
tişim  bilgileri  bulunuyor.  Her  biri  projemize  değer  katmış  olan  bu 
kuruluşlarda  çalışan  arkadaşlarımıza  ayrı  ayrı  teşekkür  ediyoruz. 
Tanıtılan kuruluşlar şöyle: USHMM, Amadeu Antonio Vakfı, Anne 
Frank House, Anne Frank Merkezi, Antisemitizm Araştırma Merke-
zi, Gesicht Zeigen!, Karakutu, KIgA, Sachsenhausen Anma Meka- 
nı, SEHAK, SEÇBİR, TOG ve Wannsee Konferansı Evi. 
Katkı  sağlayan  kuruluşları  saymaya  başlamışken  maddi  destekleri 
nedeniyle IHRA, Erasmus+ programı ve Almanya Aile Bakanlığı’na  
teşekkür etmek isteriz. Ayrıca burada projeye katkı sağlayan diğer 
kuruluşları da saymak gerekir: 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi, 
AJC Berlin, Archiv der Jugendkulturen, Berlin Yahudi Müzesi, DTK 
Wasserturm,  Hafıza  Merkezi,  Hrant  Dink  Vakfı,  Jugend  Museum 
Berlin, Salaam-Schalom Girişimi, Stiftung Denkmal für die ermorde-
ten Juden Europas, Şalom Gazetesi, Terörün Topografyası, Türk Mu-
sevi Cemaati…
Proje koordinasyonunu benimle beraber yürüten Eren Yıldırım Yetkin,  
Başak Tuğsavul, Beate Klammt, Aycan Demirel ve Derya Acuner’i de  
değerli emekleri nedeniyle anmadan olmaz. Yine bu yayına emeği 
geçen Alper Çırakoğlu, Başak Günsever, Doğan Akhanlı, Öndercan 
Muti ve Serin Erengezgin’in de ellerine sağlık. Son olarak burada tek 
tek ismini sayamadığımız en başından beri gerek katılımlarıyla ge-
rekse de fikirleriyle destek vermiş tüm değerli dostlarımıza teşekkür 
etmek isteriz. İyi okumalar!
Emrah Gürsel, Mart 2017, Berlin
ÖNSÖZ
Tüm metinler ya CwB faaliyetlerinin birer çıktısı ya da proje 
ortaklarının bu faaliyetlerde paylaştıkları bilgi ve deneyimlerin 
birer özeti olarak bu yayına eklendi. Bu yayını sıradan bir 
derlemeden farklı kılan en önemli özellik katkı sağlayan 
herkesin en azından bir proje faaliyetine aktif olarak katılmış 
olması. Bu nedenle proje faaliyetlerini kısaca hatırlatmakta 
fayda var:
–  Kasım 2014 / Berlin Çalışma Ziyareti: Türkiye’den uzman-
ların katılımıyla kuruluş ziyaretleri ve seminerler.
–  Mart 2015 / Haftasonu Eğitim Semineri, İstanbul 
–  Mayıs 2015 / İstanbul Çalışma Ziyareti: Almanya’dan 
uzmanların katılımıyla kuruluş ziyaretleri ve seminerler.
–  Ekim 2015 / Atölye Çalışması, Adrasan: Eğitim uygulama- 
ları üzerine derinlemesine tartışma ve deneyim aktarımı.
–  Haziran 2016 / CwB Konferansı, Berlin: Proje çıktılarının 
paylaşımı ve ilgili panel ve oturumlar.
–  Yaz 2016 / KIgA’da Staj: Türkiye’den üç öğretmenin 
katılımıyla
–  Ekim 2016 / CwB Türkiye-Almanya Ağ Buluşması, Berlin: 
Eğitim uygulamalarıyla ilgili deneyim ve fikir paylaşımı.
–  Aralık 2016 / CwB‘nin Almanca Yayını (Ein deutsch- 
türkisches Handbuch zu Antisemitismusprävention und 
Holocaust Education)

---