CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920)
2
“Müsəlman Şərqində ilk demokratik cümhuriyyətin məhz Azərbaycan
torpağında yaranması xalqımızın o dövrdə və o illər ərəfəsində – XIX
əsrin sonunda və XX əsrin əvvəllərində milli müstəqillik, azadlıq duyğu-
ları ilə yaşaması ilə bağlıdır. O illərdə xalqımızın qabaqcıl şəxsiyyətləri,
mütəfəkkir adamları, ziyalıları xalqımızda milli azadlıq, milli müstəqil-
lik duyğularını gücləndirmiş, milli dirçəliş, milli oyanış əhval-ruhiyyəsi
yaymış və bunların hamısı məntiqi olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriy-
yətinin yaranmasına gətirib çıxarmışdır”.
Heydər Əliyev
Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri
CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920)
4
“Azərbaycan o ölkələrdəndir ki, hələ yüz il bundan əvvəl ən ülvi demok-
ratik dəyərləri nəinki bəyan edib, öz praktiki fəaliyyətində onları təmin
edib. Bugünkü Azərbaycan, müstəqil Azərbaycan Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyətinin varisidir. Biz Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bütün
demokratik ənənələrinə sadiqik və bu ənənələri yaşadırıq… Biz Azərbay-
can Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyətini çox düzgün təhlil etməliyik. Bu
müsbət və çətin məqamları gizlətməməliyik”.
İlham Əliyev,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzi
Elmi redaktoru və ön sözün müəllifi:
Musa Qasımlı,
AMEA-nın müxbir üzvü, professor
Rəyçilər:
Ədalət Qasımov,
tarix üzrə elmlər doktoru
Kamran İsmayılov,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru
Redaktor:
Aqşin
Məmmədov,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Dizayner:
İntiqam Məhəmmədli
Cəlal Qasımov. Cümhuriyyətin təhlükəsizlik orqanları (1918-1920). Bakı:
____, 2018, ___səh.
Geniş oxucu kütləsinə təqdim olunan bu kitabda Şərqdə ilk demokratik döv-
lət olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin təhlükəsizlik orqanlarının
- Müdafiə
Nazirliyinin tərkibində Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat bölməsinin, bir qədər sonra
Əksinqilabla Mübarizə Təşkilatının təsis edilməsi, həmin təhlükəsizlik orqanları-
nın hansı zərurətdən yaradılması, süqutu, əməkdaşlarının taleyi və digər bu kimi
məsələlər dövrün mətbuat orqanları və arxiv materialları əsasında tədqiq edilmiş-
dir. Monoqrafiyada Əksinqilabla Mübarizə Təşkilatı
rəhbərlərindən Məmməd-
bağır Şeyxzamanlı, Əli Razi Şamçızadə, Mahmud Səfikürdiski, Məmmədtağı Da-
daşov kimi əməkdaşların sonrakı taleyi də tədqiqatın predmetinə çevrilmişdir.
ISBN___________
7
Ön söz. Məxfi qurumun açıq tarixi haqqında qiymətli əsər
(M.Qasımlı) ........................................................................................................13
Giriş ....................................................................................................................18
I fəsil. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin təhlükəsizlik
orqanlarının yaradılması və fəaliyyəti ....................................................37
I.1. Cümhuriyyətin yaranması ərəfəsində Azərbaycanda
ictimai-siyasi vəziyyət ......................................................................................39
I.2. Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat bölməsinin yaradılması ...........................48
II fəsil. Əksinqilabla Mübarizə Təşkilatı Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyətinin müstəqil təhlükəsizlik orqanı kimi ..........61
II.1. Əksinqilabla Mübarizə Təşkilatının yaradılması
və onun kadr siyasəti ........................................................................................63
II.2. Əksinqilabla Mübarizə Təşkilatının fəaliyyət istiqamətləri ............70
III fəsil. Əksinqilabla Mübarizə Təşkilatının ləğv
edilməsinin səbəbləri ..................................................................................75
IV fəsil. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti təhlükəsizlik
orqanlarının əməkdaşlarının taleyi ........................................................81
IV.1. Mahmud Səfikürdiskiyə qarşı ittihamlar ....................................... 107
MÜNDƏRICAT
