Część 1: Starożytność I Średniowiecze Wykład pierwszy
Yüklə 4,93 Mb.
|
                                                  Filozofia
Część 1: Starożytność i Średniowiecze Wykład pierwszy Filozofia, etymologia: granic. phileo, sophia Definicja filozofii, omówienie definicji
1) Filozofia jońska, presokratycy – VII-V pne 2) Okres oświecenia starożytnego, filozofia humanistyczna –V pne 3) Okres klasyczny (systemów starożytnych, Platon, Arystoteles) – IV pne 4) Okres szkół (stoicy, hedoniści, sceptycy) – III-I pne 5) Okres synkretyczny (filozofia religijna) – I pne – V ne Początki filozofii 1. Religia i mitologia starożytnej Grecji a) Nurty greckiej religijności - religia instytucjonalna/oficjalna; Ateny, Eleusis - mitologia archaiczna: Apollon - Delfy; Demeter, Kore – Eleusis (XII w. pne) - mitologia bogów Olimpu (Zeus …); Homer, Hezjod - ruchy ezoteryczne: orfizm, pitagoreizm b) Filozoficzne podejście do tradycyjnego przekazu (Ksenofanes)
- Kolonie greckie: Azja Mniejsza, kolonie jońskie (Efez); płd. Italia (Elea), Sycylia - Style filozofii greckiej: - joński - umiejętności praktyczne (praksis) - italski - mitologia - Wielka Grecja – spekulacja Wiek VI pne – przejście od mitologii (mythos) i umiejętności (techne) do filozofii i nauki.
Pytania, problemy: początek (arche) przyrody, pierwotny rodzaj ciał, pierwotna materia Pojęcia: - materia (hyle); późniejsze rozróżnia: kształt, siła ruch - hilozoizm ( hyle, dzoe- życie) materia, życie, dusza. Tales z Miletu (VII/VI w. pne; 624 – 547) - Przejście od umiejętności do nauki (theoria) - geometria, astronomia - geometria balibońska i egipska a geometria grecka (Elementy Euklidesa; definicje punktu, okręgu) - umiejętności praktyczne (praksis) versus nauka - nauka: porządek, pojęciowe ujęcie; metody; analiza, uzasadnienie (dowodzenie) - cel umiejętności a cel nauki (teoretyczny, wiedza dla niej samej)
- Przewrót w sposobie myślenia; przejście od myślenia mitologicznego do naukowego –racjonalne wyjaśnianie zjawisk. - Pojęcia filozoficzne: - physis - hyle - bios - logos - nous - Problemy filozoficzne: - pytanie o początek (arche) - teoria przyrody (physis)
- Traktat O przyrodzie (Peri physeos) - Pojęcia: - początek (arche); idea pierwotnego, trwającego stanu - zasada (arche, łac. principium); właściwa natura czegoś - zjawisko (phainomenom); to, co się przejawia, ukazuje; przejaw - przyroda (physis); to, co się (ciągle) staje, rozwija, rozrasta - natura (physis); stały czynnik; to, co nie ulega zmianom, „natura” rzeczy/ zjawisk Natura (physis łac. natura); prawo zjawisk, ogólna zasada, ład kosmiczny - Teza filozoficzna: Zmienne zjawiska posiadają stałą naturę Opozycja: zjawiska versus natura
Natura jest konieczna, powszechna, niezależna od człowieka. (physis łac. natura); prawo zjawisk, ogólna zasada, ład kosmiczny - Teza filozoficzna: Zasadą świata jest bezkres (apeiron) - Bezkresna natura (apeiron); bezgraniczność pierwotnego stanu, nieokreśloność; analogia do motywu bezładu (chaos, kosmos) - Odmienna metoda ustalania zasady (arche) – nie obserwacja, lecz dedukcja - Późniejszy sposób myślenia: określoność, skończoność ( peras), miara (metron) Ferekydes z Syros (VI w. pne) - Dzieło Pięciokąt (Pentemychos); przedstawia mitologiczno - filozoficzny opis powstania świata (kosmogenesis). - poeta kosmoginiczny, kontynuował myśl Anaksymandra - koncepcja transmigracji i metempsychozy; dusza (psyche) jest nieśmiertelna i w kolejnych inkarnacjach powraca na Ziemię. Heraklit z Efezu (VI/V w. pne) - Efez (Azja Mniejsza) - akme - skoteinos Pojęcia: - logos – słowo, rozum - arche - ogień kosmiczny - ogień – równoważnik wszystkich rzeczy - ekpyrosis – zognienie świata Poglądy Teza filozoficzna: Nic z tego, co istnieje, nie posiada stałych i bezwzględnych własności . Wszystko wciąż się zmienia i przechodzi z przeciwieństwa w przeciwieństwo. - wariabilizm – nieustanna zmienność świata; jego odmienność - Zmienność jest zasadniczą własnością świata (pantha rhei) - obraz: płynąca rzeka Jest tylko stawanie się, nie ma bytu (tego, co jest). Teza kosmologiczna: Świat istnieje odwiecznie i odwiecznie się przekształca. - relatywizm - przeciwieństwa; napięcie i harmonia - jest wieczny - Rozumność świata (Logos) Wszechświatem i człowiekiem rządzi rozumna zasada (Logos); wszystko rozgrywa się i przebiega harmonijnie, „według miary” (metron) Logos – rozum, siła obecna w kosmosie, człowiek ma w niej udział. Logos (rozumność) nie jest specjalnie ludzką zdolnością. Parmenides (VI w. pne) - akme ok. 500 r pne - Elea - Pojęcia - byt (to on) - istnieć (estin) - Teza filozoficzna: Tylko to, co jest, istnieje. Byt jest, niebytu nie ma. Teoria bytu; metoda dedukcyjna a) Byt: - nie ma początku, nie ma końca - jest wieczny - jest ciągły - jest niezmienny, niepodzielny, niezróżnicowany - jest jeden b) Byt jest przeciwieństwem stawania się i mnogości zjawisk Przyroda staje się, nie jest. Świat przyrody nie jest bytem Teoria poznania - Jak możemy poznać byt ? Rozumowo, dedukcyjnie, nie czysto zmysłowo. Zjawiska – przedmiotem poznania zmysłowego, doświadczenia Byt – przedmiotem czystego rozumowania, dedukcji Wiedza dedukcyjna: - odrzucenie doświadczenia jako źródła poznania - wyprowadzenie wiedzy z przesłanek ogólnych a priori - Poznanie prawdziwe (episteme) versus mniemanie (doksa) Poznanie zmysłowe daje złudny obraz rzeczy. - Byt a myśl Zachodzi ścisły związek między myślą a bytem: - tym samym jest myśl i rzecz (obiekt), której myśl dotyczy - to samo: jest i jest myślane - Niebyt: o niebycie niepodobna w ogóle myśleć, niebytu nie można poznać ani wypowiedzieć. Myśl (nooein): intuicja, ogląd rzeczywistości przez umysł. Kontynuatorzy Parmenidesa Zenon z Elei Paradoksy (4); przeciw ruchowi Szkoła megarejska: Euklides, Eubulides - erystyka - antynomie: kłamcy, rogacza
Archytas z Tarentu, Timajos z Lokri, Eudoksos, Filolaos, Eurytas - misteria: apollińskie i orfickie - rytuały - misteria: apollińskie i orfickie - etyczne reguły życia Wierzenia pitagorejskie: 1) psyche, soma – odrębne istnienie 2) Dusza (psyche) – trwalsza i doskonalsza od ciała (soma) – odrębne istnienie 3) Egzystencja cielesna – upadek, przewina - Motyw: ciało więzieniem dla duszy (soma sema) – konsekwencja w/w opozycji 4) Potrzeba oczyszczenia (katharsis) i uwolnienia duszy. 5) Cel życia cielesnego: wyzwolenie (soteria), istnienie pośmiertne. 6) Środek do celu: pitagorejski sposób życia: asceza, pobożność, sprawiedliwość, wiedza. Poglądy i osiągnięcia naukowe Matematyka, geometria; - liczba jako zasad bytu, liczby pitagorejskie - twierdzenie o sumie kątów trójkąta, twierdzenie Pitagorasa Akustyka: twierdzenie o przyczynie dźwięku: jest nią ruch, harmonia jako stosunek liczbowy Astronomia: wypukłość (kulistość) Ziemi, obrót Ziemi dookoła osi, regularność ruchu planet harmonijność świata, „muzyka sfer” Anaksagoras (VI w. pne) - Ateny - Pojęcia duch (nous) - Teza filozoficzna: Pierwszym impulsem powodującym ruch materii ( ze swojej natury bezładnej i nieruchomej) jest czynnik duchowy (nous) - Początek (arche) nie jest ani przypadkowy, ani konieczny; jest innej natury. - Duch (nous) jest poza i ponad przyrodą; w przyrodzie się objawia. - Duch (nous) jest nieosobowy. Demokryt (460 – 360) Abdera Pojęcia: - hyle - atomos atom: niepodzielna, niezmienna cząstka ruch atomów w przestrzeni - Teza: Materia składa się z atomów (atoma) 1) Rzeczy, przyroda składa się z atomów; materia jest nieciągła 2) Atomy mają tylko cechy ilościowe: kształt, położenie, porządek; nie mają cech jakościowych (kolor, ciepło) 3) Atomy znajdują się w odwiecznym ruchu (zmiana miejsca) 4) Atomy znajdują się i poruszają w próżni. - Jakości zmysłowe: barwy, smaki, ciepło, zimno nie istnieją w przyrodzie; są tylko subiektywne. - Metoda filozofii i nauki: przyczynowe badanie przyrody - przyczyny: materialne i mechanistyczne. Sokrates (ok. 470 – 399) Ateny arete – morale, cnota Poglądy - Prawo moralne (arete) jest jedno dla wszystkich ludzi; odwaga, panowanie nad sobą – wartością zawsze i wszędzie, dla każdego. - Prawa moralne wywodzą się z samej natury człowieka, nie są czymś stanowionym. - Ponieważ wywodzą się z samej natury człowieka, prawa moralne są powszechne, jednakowe dla wszystkich. - Są niepisane, ale trwalsze od praw stanowionych. - Dobra: zdrowie, bogactwo, sława. - Moralność (arete) jest największym i najważniejszym dobrem człowieka (moralizm). - Dobro (to agaton) a pożytek - Intelektualizm etyczny - Moralność (arete) jest wiedzą - Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości, niewiedzy. - Dobro, bycie dobrym nie jest człowiekowi wrodzone; można je nabyć i rozwinąć przede wszystkim przez uczenie się. Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości, niewiedzy. Moralność (arete) jest wiedzą największym i najważniejszym dobrem człowieka (moralizm). Metoda majeutyczna Platon (427 – 347) I. Życie - Nauczyciel: Sokrates - Podróże 12 lat - Akademia, gaj boga Akademosa; 14 lat Akademia – szkoła założona w Atenach ok. 387 p.n.e. przez Platona, istniała do 529, kiedy została zlikwidowana przez cesarza bizantyjskiego Justyniana. Platon założył Akademię po pierwszej podróży na Sycylię, ok. 387 p.n.e. Założenie Akademii mogło być inspirowane przez instytucjonalne formy bractwa pitagorejskiego, z którymi Platon zapoznał się w Italii. Mieściła się w gaju poświęconym herosowi ateńskiemu Akademosowihttp://pl.wikipedia.org/wiki/Akademos, od którego imienia pochodzi jej nazwa. Zajmowano się w niej przede wszystkim filozofią i matematyką, a także retoryką i naukami przyrodniczymi. Akademia była przedmieściem Aten położonym ok. 3 km na północny wschód od Agory, wzdłuż drogi na przedmieście Keramejkos. Wzięła nazwę od ateńskiego herosa Akademosa – poza murami miasta znajdował się poświęcony mu święty gaj. Archaiczna nazwa dzielnicy brzmiała Hekademeia, w czasach klasycznych nazywano ją Akademeia. ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω Niech nie wchodzi nikt nieobeznany z geometrią II. Pisma: Dialogi, 36 - Obrona Sokratesa - Fajdros - Fedon - Uczta - Sofista - Parmenides - Timajos - Państwo - Listy III. Poglądy Yüklə 4,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|