Daġ DÖVRÜ alti cġlddə



Yüklə 2,35 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/106
tarix30.12.2017
ölçüsü2,35 Mb.
#18438
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   106


 

AZƏRBA YCA N MİLLİ ELM LƏR AKADEM İYASI 



ARXEOLOGĠYA VƏ ETNOQRAFĠYA ĠNSTĠTUTU 

 

 

 

AZƏRBAYCAN 

ARXEOLOGĠYASI 

 

DAġ DÖVRÜ 

 

ALTI CĠLDDƏ 

 



CĠLD 

 

 



 ŞƏRQ-QƏRB 

 BAKI 2008 

 



 

 



ĠSBN 979-9952-448-38-2 

 

947.54-dc22 

Arxeologiya – Azərbaycan 

 

Azərbaycan arxeologiyası. Altı cilddə, I cild. 

Bakı, “Şərq-Qərb”, 2008, 448 səh. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 




 

  



ÖN SÖZ 

 

Azərbaycan  ərazisində  son  100  ildə  aparılan  arxeoloji 

kəşfiyyat  və  tədqiqat  işləri  nəticəsində  zəngin  maddi  mədəniyyət 

qalıqları  tapılıb  tədqiq  olunmuşdur.  Məhz  həmin  maddi 

mədəniyyət  qalıqları  əsasında  xalqımızın  ən  qədim  tarixinin 

arxeoloji mənbələr əsasında öyrənilməsinə  zəmin yaranmışdır. 

XX  əsrin  II  yarısından  başlayaraq  respublikamızın 

ərazisində  arxeoloji  ekspedisiyaların  sayı  artmış  və  əsasən  bütün 

bölgələrdə elmi tədqiqat  işləri aparılmağa başlanmışdır.  Arxeoloji 

kəşfiyyat  və  tədqiqat  işləri  nəticəsində  Paleolit,  Mezolit,  Neolit, 

Eneolit,  Tunc,  Dəmir,  Antik  və  Orta  əsrlərə  aid  çoxtəbəqəli 

abidələr qeydə alınmış və tədqiq edilməyə başlanmışdır. 

Azərbaycan  Respublikasına  1969-cu  ilin  iyulundan 

rəhbərlik etməyə başlayan  ümummilli  liderimiz H.Ə.Əliyev tarixi 

keçmişimizin  elmi  tədqiqinə  və  təbliğ  olunmasına  xüsusi  qayğı 

göstərmiş    və  tədbirlər  planının  həyata  keçirilməsinə  köməklik 

etmişdir.  1974-cü  ildə  yerli  arxeoloq  kadrlarının  olması  nəzərə 

alınaraq  elmi  tədqiqat  işlərinin  keyfiyyətini  artırmaq  məqsədilə  

Azərbaycan  Elmlər  Akademiyası  Tarix  İnstitutunun  tərkibində  

Arxeologiya  və  Etnoqrafiya  Sektoru  təşkil  olunmuşdur.  Məhz  bu 




 

vaxtdan başlayaraq Qarabağın  çoxtəbəqəli Azıx  və  Tağlar paleolit 



düşərgələrində  kompleks  şəkildə  arxeoloji  tədqiqat  işlərinə 

başlanmışdır.  M.M.Hüseynovun  rəhbərliyi  altında  Paleolit 

arxeoloji  ekspedisiyasının  Qarabağın  dağlıq  ərazilərində  apardığı 

elmi  tədqiqatlar  zamanı  müəyyən  olunmuşdur  ki,  hələ  çox  qədin 

zamanlardan bu diyarda canlı  həyatın  inkişafı  üçün əlverişli  təbii 

coğrafi  şərait  olmuşdur.  Məhz  buna  görə  də  ibtidai  insanlar  daş 

dövründə  Azıx  və  Tağlar  mağaralarında  yaşamağa  başlamışlar. 

Çünki Quruçay vadisi ibtidai insanların ovçuluq, yığıcılıq və əmək 

alətləri  hazırlamaları  üçün  zəngin  xammal  mənbəyinə  malik 

olmuşdur. 

Çoxtəbəqəli  Azıx  paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji 

qazıntılar  zamanı  daş  dövrünün  ayrı-ayrı  inkişaf  mərhələsinə  aid 

10  mindən  artıq  daş  məmulatı  və  bir  milyondan  artıq  ovlanmış 

heyvan sümükləri tapılmışdır. 

Azıx  paleolit  düşərgəsinin  VII-X  təbəqələrində  aparılan 

arxeoloji  qazıntılar  zamanı  300-dən  artıq  daş  məmulatı  və  fauna 

qalıqları aşkar olunmuşdur. Düşərgənin ən aşağı təbəqələrinin daş 

məmulatı  içərisində  nəhəng  kobud  çapma  alətləri  xüsusi  maraq 

doğurur.  Hələlik  ölkəmizin  və Qafqazın paleolit düşərgələrindən 

belə kobud çapma alətləri qeydə alınmamışdır. Ona  görə də təsvir 

olunan əmək alətləri Azıx tipli çapma alətlər adlandırılmışdır. 



 

Azıx  paleolit  düşərgəsinin    VII-X  təbəqələrindən  tapılmış 



əmək  alətlərinin  hazırlanma  texnikası  və  tipologiyasının 

özünəməxsus  cəhətləri  nəzərə  alınıb,  yeni  qeydə  alınmış 

tapıntılara    quruçay  arxeoloji  mədəniyyəti  adı  verilmişdir. 

Aparılan arxeoloji  tədqiqatlar  zamanı quruçay  mədəniyyətinin bir 

neçə inkişaf mərhələsi  müəyyən edilmişdir. 

1963-1986-cı illərdə Qarabağın quruçay vadisində yerləşən 

Tağlar paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 8 

mindən  artıq  daş  məmulatı  və  600  mindən  çox  ovlanmış  heyvan 

sümükləri tapılmışdır. 

Qafqaz  və  Yaxın Şərq ərazisində  Tağlar paleolit düşərgəsi 

yeganə abidədir ki, burada əmək alətlərinin  uzunmüddətli  inkişaf 

tarixini 

və 

yeni- yeni  əmək  alətlərinin 



meydana 

gəlmə 


xüsusiyyətlərini  tədqiq  etmək  olur.  Eyni  zamanda  Tağlar 

düşərgəsində  aparılan  arxeoloji  tədqiqatlar  respublikamızın 

ərazisində  mustye  mədəniyyətinin  özünəməxsus  xüsusiyyətləri 

olduğunu göstərdi. 

1975-ci  ildən başlayaraq Naxçıvan, Şamaxı, Qəbələ,  Şəki, 

Quba, Gəncə  və  digər bölgələrdə arxeoloji bazalar  təşkil olundu. 

Çoxtəbəqəli Azıx, Tağlar, Qobustan, Qəbələ abidələrində, orta əsr 

Şabran  şəhər  yerində  və  Bakının  İçərişəhər  ərazisində  kompleks 

şəkildə arxeoloji qazıntılara başlandı. 



 

1981-ci  il  sentyabr  ayında  H.Əliyevun  şəxsi  təşəbbüsü  ilə 



Azərbaycanın KP MK   və Nazirlər Sovetinin   “Azərbaycan SSR-

də  memarlıq  və  arxeoloji  abidələrin  qorunması,  bərpası    və 

istifadəsinin  yaxşılaşdırılması  tədbirləri”  haqqında  qərarı  qəbul 

olundu.  Azərbaycan  Respublikasında  arxeologiya  və  etnoqrafiya 

elminin  inkişafında bu qərarın  mühüm elmi  əhəmiyyəti oldu.  Hər 

il  ardıcıl  olaraq  respublikamızın  bütün  ərazisinə  arxeoloji 

ekspedisiya  və  dəstələr  göndərildi.  Onlarca  gənc  arxeoloq  və 

etnoqraf    Moskva  və  Lelinqradın  aparıcı  elmi  mərkəzlərinə 

aspirant və təcrübəçi-tədqiqatçı kimi göndərildi. 

1970-1980-ci  illərdə  arxeoloq  və  etnoqraflara  qayğı 

nəticəsində  elmi  potensial  daha  da  yüksəldi.  Arxeologiya  və 

Etnoqrafiya  sektorunda  hər  il  bir  neçə  doktorluq  və  namizədlik 

dissertasiyaları  müdafiə  olundu.  Bu  isə  sektorun  müstəqil  elmi-

tədqiqat institutuna çevrilməsinə zəmin yaratdı. 

Azərbaycan  Respublikası  Nazirlər  Kabinetinin  1993-cü  il 

8  iyul  tarixli  qərarı  ilə  Sektorun  bazasında  Arxeologiya  və 

Etnoqrafiya İnstitutu təşkil olundu. Bu  Azərbaycanda arxeologiya 

və  etnoqrafiya  elminin  daha  geniş  və  beynəlxalq  miqyasda 

tədqiqatlar aparmasına şərait yaratdı. 

Azərbaycanın  Qarabağ,  Naxçıvan,  Abşeron,  Gəncə  -

Qazax, Quba,  Xaçmaz,  Lənkəran, Masallı,  Lerik,  Astara  və digər 

bölgələrinə  təşkil  olunmuş  arxeoloji  ekspedisiyaların  fəaliyyəti 




Yüklə 2,35 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   106




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə