Dağliq qarabağda erməNİ terroru
Yüklə 211,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DAĞLIQ QARABAĞDA ERMƏNĠ TERRORU QARADAĞLI
| 2
Bu kitab Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə nəşr edilmişdir.
Müəllif: tarix elmləri namizədi Məhərrəm Zülfüqarlı
Ön söz
I Faciədən əvvəl kəndin vəziyyəti II Qaradağlının işğalı III Faciənin canlı şahidləri
3
Ön söz
Azərbaycanın çağdaş tarixinin dərindən öyrənilməmiş səhifələrindən biri də XX əsrin sonlarında yenidən qızışdırılan Dağlıq Qarabağ münanaqişəsi zəminində azərbaycanlıların yaşadığı kənd və rayonlarda törədilən soyqırım hadısələridir. Bu hadisələr zamanı çoxlu sayda yerli azərbaycan əhalisi erməni işğalçıları tərəfindən məhv edilməklə yanaşı, xeyli maddi – mədəniyyyət abidələri də məhv edilmişdir. Münaqişə başlayandan 547 memarlıq abidəsi, o cümlədən 5 dünya, 393 ölkə və 149 yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi, 205 arxeoloji abidə, 927 kitabxana, 808 klub müəssisəsi, 85 musiqi məktəbi, 12 monument, 22 muzey, 4 şəkil qalereyası, 10 mədəniyyət və istirahət parkı, 4 dövlət teatrı və 2 konsert müəssisəsi dağıdılmış, beynəlxalq əhəmiyyətə malik 40 minə yaxın qiymətli və XI-XIX əsrlərin nadir muzey əşyaları, erməni təcavüzkarları tərəfindən qarət edilmişdir.(1) Dağlıq Qarabağ probleminin 1988 – 2010 – cu illər tarixşünaslığının tədqiqi göstərir ki, bu mövzuda çoxlu sayda kitab və məqalələr yazılıb. (2) Lakin bunların mütləq əksəriyyəti yalnız yerli oxucu üçün nəzərdə tutulduğundan bu nəşrlərdən beynəlxalq ictimaiyyət demək olar ki, xəbərsizdir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1994-cü ildə qəbul etdiyi Xocalı soyqırımı günü haqqında qərarından sonra Xocalı faciəsi haqqında həqiqətlərin dünyaya çatdırılmasında bir sıra məqsədyönlü işlər görülüb. Xocalı faciəsi haqqında bir sıra kitab və məqalələr yazılıb (3), faciənin baş verdiyi dövrdə hətta müxtəlif xarici KİV - lərdə hadisə barədə məlumatlar yayılıb.(4) Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyası (AVCİYA) da Xocalı soyqırımının haqqında obyektiv məlumatların dünyaya çatdırılmasında bir sıra mühüm işlər həyata keçirib və 3 kitab nəşr edib.(5) Kitabların elektron variantı www.avciya.az saytına yerləşdirilib. Assosiasiya 2006 - cı ildə Xocalı soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanınması tələbilə kütləvi imzatoplama kampaniyasına başlayaraq bir milyon Azərbaycan vətəndaşının imzası toplanmış və “Xocalı soyqırımı (sənədlər, faktlarda və xarici mətbuatda)” adlı kitabı azərbaycan, ingilis, rus dillərində nəşr edib müxtəlif beynəlxalq qurumlara göndərib. Xocalı faciəsi ilə əlaqədar informasiya blokadasını yarmaq sahəsində müəyyən işlər görülsə də, digər faciələr haqqında bunu etmək çox təəssüf hələ ki, mümkün olmayıb. Diqqətdən kənarda qalmış və az öyrənilmiş belə faciələrdən biri Xocavənd rayonu Qaradağlı kəndində baş vermiş faciədir. Hətta Azərbaycan Respublikası Milli Məclisin rəsmi saytında (www.meclis.gov.az) - Münaqişələrin tarixi “Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü” başlıqlı yazının 1992 – ci ilə aid xronologiyasında da Qaradağlı faciəsi haqqında məlumat yoxdur. Fikrimizcə bunu əsas səbəbi Dağlıq Qarabağda erməni cinayətlərinin həddən artıq çox olması və bu cinayətlərin əksəriyyəti haqqında informasiya qıtlığının mövcudluğudur. Çağdaş tarixdə dünyanın digər bölgələrində də Qaradağlı faciəsinə oxşar hadisələr baş verib və beynəlxalq ictimaiyyət bunlar barədə kifayət qədər məlumatlıdırlar. Məsələn, 1995-ci ilin iyulunda serb etnik millətçiləri tərəfindən Bosniyanın Srebrenitsa şəhərində 17-70 yaş arası olan 10 mindən artıq müsəlman əhalini kütləvi şəkildə qətlə yetirmış, insanlar diri-diri kütləvi məzarlıqlarda basıdırılmışdır. Bu dövrdə Bosniyanın 4 13 yaşayış məntəqəsində müsəlmanlara qarşı kütləvi qətliamlar həyata keçirilib. Bu hadisələrdə 200 mindən artıq günahsız insan qətlə yetirilib, minlərlə insan yaralanıb, 2 milyondan artıq adam qaçqına çevrilib. Bosniyanın 13 yaşayış məntəqəsində baş verən soyqırımdan, BMT, Avropa Parlamenti və digər beynəlxalq qurumlar heç olmasa birini, Srebrenitsa soyqırımını tanımasına baxmayaraq, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri çoxsaylı soyqırımlarla bağlı hələ ki, susmağa üstünlük verirlər.(6) Qaradağlı faciəsinin canlı şahidləri bu faciəni Xocalı soyqırımı ilə müqayisə edilə biləcək faciə kimi qiymətləndirirlər. Bəziləri Qaradağlı faciəsini ikinci Xaocalı faciəsi adlandırılar. Dağlıq Qarabağda Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndi və azərbaycanlıların yaşadığı digər yaşayış məntəqələrində baş vermiş cinayətlər haqqında uzun müddət mövcud olmuş informasiya qıtlığının əsas səbəbləri fikrimizcə aşağıdakılardır:
faciələri haqqında məlumatları ört- basdır etməyə, ictimaiyyətdən gizlətməyə çalışması;
maraqlı olan daxili və xarici qüvvələrin faciələrdən öz məqsədləri üçün istifadə etmək cəhdləri;
biganə qalması;
Faciələrin baş verdiyi ərazilərin dünyadan təcrid edilməsi, həmin ərazilərdən informasiya əldə etməyin olduqca çətin və təhlükəli olması;
tədbirlər görməsi;
Faciələrin baş verdiyi dövrdə Azərbaycanın haqq səsinin beynəlxalq qurumlar tərəfindən eşidilməməsi və ya onların Azərbaycanın haqq səsini eşitmək istəməmələri və s. Qaradağlı faciəsi haqqında informasiya qıtlığının olmasına baxmayaraq canlı şahidlərin verdiyi məlumatlar çağdaş tarixin bir sıra qaranlıq səhifələrinə işıq salınmasına kömək edir. Qaradağlı faciəsi ilə bağlı tədqiqat işləri apararkən məlum olmuşdur ki, “Qaradağlı” adında Azərbaycanın 16 rayonlarında eyni adlı kənd mövcuddur. Konkret olaraq Azərbaycan Respublikasının Şəki, Xaçmaz, Gədəbəy, Salyan, Şuşa, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Kəlbəcər, Beyləqan, Tərtər, Goranboy, Kəngərli, Bərdə, Ağaş, Ucar rayonlarında, bundan başqa tarixi Azərbaycan ərəzisi olan, hazırda Rusiya Federasiyasının Dağıstan MR tərkibindəki Dərbənd rayonda da əhalisi azərbaycanlılardan ibarət Qaradağlı kəndi var. Hətta Ermənistan SSR-in azərbaycanlılar yaşayan Qəmərli (Artaşat) rayonunda da Qaradağlı kəndi olub. Lakin sonradan kəndin adı dəyişdirilib. Cənubi Azərbaycanda Qaradağ vilayətinin olması, Xürrəmilərin əsas iqamətgahı olan Bəzz qalasının bu vilayətdə yerləşməsi, Azərbaycan xalqının qəhraman oğlu, 1905 - 1911 – ci illər hərəkatının lideri, “Sərdari milli” adını almış Səttar xanın burada anadan olması və s. faktlar qaradağlıların tarixən qəhrəman və mərd insanlar olduğunu sübut edir. (7) Bundan başqa Xocavənd atlılarının I və II Rus – İran müharibəsində rus işğalcılarına qarşı göstərdiyi qəhrəmanlıqlar haqqında hətta xarici tarixçilərin kitablarında (8) geniş məlumatlar verməsi bu torpaqda yaşayan əhalinin vətən uğrunda canından keçməyə hazır olan mərd insanlar olduğunu göstərir. Yüklə 211,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|