Dekret o ekumenizmie

---

Dekret o ekumenizmie 

WSTĘP 

 

DE 1. Jednym z zasadniczych zamierzeń Drugiego Watykańskiego Świętego Soboru 

Powszechnego jest wzmożenie wysiłków do przywrócenia jedności wśród wszystkich 

chrześcijan. Bo przecież Chrystus Pan założył jeden jedyny Kościół, a mimo to wiele jest 

chrześcijańskich Wspólnot, które wobec ludzi podają się za prawdziwe spadkobierczynie 

Jezusa Chrystusa. Wszyscy wyznają, że są uczniami Pana, a przecież mają rozbieżne 

przekonania i różnymi podążają drogami, jak gdyby sam Chrystus był rozdzielony. Ten brak 

jedności jawnie sprzeciwia się woli Chrystusa, jest zgorszeniem dla świata, a przy tym 

szkodzi najświętszej sprawie przepowiadania Ewangelii wszelkiemu stworzeniu.  

Wszakże Pan świata, który mądrze i cierpliwie dotrzymuje tego, co nam grzesznikom 

łaskawie obiecał, ostatnimi czasy wlewa skruchę w rozdzielonych chrześcijan, obficiej 

napełnia ich tęsknotę za zjednoczeniem. Łaska ta porusza bardzo wielu ludzi na całym 

świecie a także pod tchnieniem łaski Ducha Św. wśród naszych braci odłączonych powstał i z 

dnia na dzień zatacza coraz szersze kręgi ruch zmierzający do przywrócenia jedności 

wszystkich chrześcijan. W tym ruchu ku jedności, który zwie się ruchem ekumenicznym, 

uczestniczą ci, którzy wzywają Boga w Trójcy Jedynego, a Jezusa wyznają Panem i Zbawcą, i 

to nie tylko każdy z osobna, lecz także wspólnie w społecznościach, w których Ewangelię 

usłyszeli i o których każdy mówi, że to jego własny i Boży Kościół. Prawie wszyscy jednak, 

chociaż w różny sposób, tęsknią za jednym i widzialnym Kościołem Bożym, który by był 

naprawdę powszechny i miał posłannictwo do całego świata, aby ten świat zwrócił się do 

Ewangelii i w ten sposób zyskał zbawienie na chwałę Bożą. 

Obecny przeto święty Sobór, rozważając to wszystko z radością, po ogłoszeniu nauki o 

Kościele, wiedziony tęsknotą za przywróceniem jedności między wszystkimi uczniami 

Chrystusa, pragnie przedłożyć wszystkim katolikom środki, drogi i sposoby, przy pomocy 

których mogliby sami odpowiedzieć temu wezwaniu Bożemu i łasce. 

 

 Rozdział I 

KATOLICKIE ZASADY EKUMENIZMU 

 

DE 2. W tym okazała się miłość Boża ku nam, że Bóg Ojciec zesłał na świat Syna swego 

jednorodzonego, by stawszy się człowiekiem odrodził przez odkupienie cały rodzaj ludzki i 

zgromadził go w jedno. Syn Boży, zanim ofiarował sam siebie na ołtarzu krzyża jako 

niepokalaną hostię modlił się do Ojca za wierzących mówiąc: „Aby wszyscy byli jedno, jako 

Ty, Ojcze we mnie, a ja w Tobie, aby i oni w nas jedno byli, aby świat uwierzył, żeś Ty mnie 

posłał” (J 17,21), a w Kościele swoim ustanowił przedziwny sakrament Eucharystii, który 

oznacza i sprawia jedność Kościoła. Uczniom swoim dał nowe przykazanie wzajemnej 

miłości i przyrzekł Ducha Pocieszyciela, żeby został z nimi na zawsze jako Pan i Ożywiciel.  

A Pan Jezus ukrzyżowany i uwielbiony wylał przyobiecanego Ducha przez którego lud 

Nowego Przymierza, będący Kościołem, wezwał oraz zgromadził w jedność wiary, nadziei i 

miłości, jak naucza Apostoł: „Jedno ciało i jeden duch, jako wezwani jesteście do jednej 

nadziei wezwania waszego. Jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest” (Ef 4,4-5). Albowiem 

„wszyscy, którzyście zostali ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa... 

Wszyscy bowiem jedno jesteście w Chrystusie Jezusie” (Gal 3,27-28). Duch Święty, który 

mieszka w wierzących i napełnia cały Kościół oraz nim kieruje, jest sprawcą tej dziwnej 

wspólnoty wiernych i tak dogłębnie wszystkich zespala w Chrystusie iż jest zasadą jedności 

Kościoła. On dokonuje rozdawnictwa łask i posług ubogacając Kościół Jezusa Chrystusa w 

przeróżne dary „ku doskonaleniu świętych w dziele posługiwania, ku budowaniu Ciała 

Chrystusowego” (Ef 4,12). 

---

 

2 

Celem tedy utwierdzenia tego świętego Kościoła swego po całym świecie aż do skończenia 

wieków powierzył Kolegium Dwunastu władzę nauczania, rządzenia i uświęcania. Spośród 

nich wybrał Piotra, na którym po wyznaniu wiary postanowił zbudować Kościół swój, jemu 

przyobiecał klucze Królestwa niebieskiego, a po oświadczeniu miłości ku sobie zlecił mu 

umacnianie wszystkich owiec w wierze i pasienie ich w doskonałej jedności, z tym że sam 

Jezus Chrystus pozostaje na zawsze kamieniem węgielnym i pasterzem dusz naszych.  

Jezus Chrystus chce, by za sprawą Ducha Św. lud jego pomnażał się przez to, że apostołowie 

oraz ich następcy, czyli biskupi z następcą Piotra na czele, wiernie głosząc Ewangelię, i przez 

udzielanie sakramentów oraz pełne miłości rządy. Sam też sprawia, że społeczność jego 

jednoczy się coraz doskonalej w wyznawaniu jednej wiary, we wspólnym spełnianiu kultu 

Bożego oraz w braterskiej zgodzie rodziny Bożej. 

Tak to Kościół, jedyna trzoda Boża, jako znak podniesiony między narodami, podając 

Ewangelię pokoju całemu rodzajowi ludzkiemu, pielgrzymuje w nadziei aż do wyznaczonego 

w górnej ojczyźnie kresu. 

Na tym polega święta tajemnica jedności Kościoła w Chrystusie i przez Chrystusa, gdzie 

Duch Święty jest sprawcą różnorodnych darów. Największym wzorem i zasadą tej tajemnicy 

jest jedność jednego Boga Ojca i Syna w Duchu Św. w Troistości Osób. 

DE 3. W tym jednym i jedynym Kościele Bożym już od samego początku powstały pewne 

rozłamy, które Apostoł surowo karci jako godne potępienia. W następnych zaś wiekach 

zrodziły się jeszcze większe spory, a niemałe Społeczności odłączyły się od pełnej wspólnoty 

(communio) z Kościołem katolickim, często nie bez winy ludzi z jednej i drugiej strony. Tych 

zaś, którzy obecnie rodzą się w takich Społecznościach i przepajają się wiarą w Chrystusa, nie 

można obwiniać o grzech odłączenia. A Kościół katolicki otacza ich braterskim szacunkiem i 

miłością. Ci przecież, co wierzą w Chrystusa i otrzymali ważnie chrzest, pozostają w jakiejś, 

choć niedoskonałej wspólnocie (communio) ze społecznością Kościoła katolickiego. Faktem 

jest, że z powodu rozbieżności utrzymujących się w różnej formie między nimi a Kościołem 

katolickim, czy to w sprawach doktryny, a niekiedy też zasad karności, czy odnośnie do 

struktury Kościoła, pełna łączność (communio) kościelna napotyka niemało przeszkód, 

częstokroć bardzo poważnych, które przełamać usiłuje ruch ekumeniczny. Pomimo to 

usprawiedliwieni z wiary przez chrzest należą do Ciała Chrystusa, dlatego też zdobi ich 

należne im imię chrześcijańskie, a synowie Kościoła katolickiego słusznie ich uważają za 

braci w Panu. Ponadto wśród elementów czy dóbr, dzięki którym razem wziętym sam Kościół 

się buduje i ożywia, niektóre i to liczne i znamienite mogą istnieć poza widocznym obrębem 

Kościoła katolickiego, spisane słowo Boże, życie w łasce, wiara, nadzieja, miłość oraz inne 

wewnętrzne dary Ducha Św. oraz widzialne elementy: wszystko to, co pochodzi od Chrystusa 

i do Niego prowadzi, należy słusznie do jedynego Kościoła Chrystusowego. 

Nasi bracia odłączeni sprawują wiele chrześcijańskich obrzędów, które – zależnie od różnych 

warunków każdego Kościoła lub Wspólnoty – niewątpliwie mogą w rozmaity sposób 

wzbudzić rzeczywiste życie łaski i którym trzeba przyznać zdolność otwierania wstępu do 

społeczności zbawienia. Same te Kościoły i odłączone Wspólnoty, choć w naszym 

przekonaniu podlegają brakom, wcale nie są pozbawione znaczenia i wagi w tajemnicy 

zbawienia. Duch Chrystusa nie wzbrania się przecież posługiwać nimi jako środkami 

zbawienia, których moc pochodzi z samej pełni łaski i prawdy, powierzonej Kościołowi 

katolickiemu.  

Mimo to odłączeni od nas bracia, pojedynczo lub w swoich Kościołach czy Wspólnotach, nie 

cieszą się tą jednością, jakiej Jezus Chrystus chciał użyczyć hojnie tym wszystkim, których 

odrodził i jako jedno ciało obdarzył nowym życiem, a którą oznajmia Pismo św. i czcigodna 

Tradycja Kościoła. Pełnię bowiem zbawczych środków osiągnąć można jedynie w katolickim 

Kościele Chrystusowym, który stanowi powszechną pomoc do zbawienia. Wierzymy 

mianowicie, że jednemu Kolegium apostolskiemu, któremu przewodzi Piotr, powierzył Pan 

---

 

3 

wszystkie dobra Nowego Przymierza celem utworzenia jednego Ciała Chrystusowego na 

ziemi, z którym powinni zjednoczyć się całkowicie wszyscy, już w jakiś sposób przynależący 

do Ludu Bożego. Lud ten wprawdzie podczas swojej ziemskiej wędrówki nie przestaje 

podlegać grzechowi w członkach swoich, ale mimo to wzrasta w Chrystusie, a Bóg wiedzie 

go łaskawie wedle swoich tajemnych planów aż do radosnego zdobycia całej pełni wiecznej 

chwały w niebieskim Jeruzalem.  

DE 4. Ponieważ dziś w bardzo wielu stronach świata pod tchnieniem łaski Ducha Św. czyni 

się tyle wysiłków przez modlitwę, słowo i działalność, by przybliżyć się do tej pełni jedności, 

jakiej chce Jezus Chrystus, obecny Sobór święty zachęca wszystkich wiernych Kościoła 

katolickiego, by rozeznając znaki czasu pilnie uczestniczyli w dziele ekumenicznym.  

Przez „Ruch ekumeniczny” rozumie się działalność oraz przedsięwzięcia zmierzające do 

jedności chrześcijan, zależnie od różnych potrzeb Kościoła i warunków chwili, jak np.: 

najpierw wszelkie wysiłki celem usunięcia słów, opinii i czynów, które by w świetle 

sprawiedliwości i prawdy nie odpowiadały rzeczywistemu stanowi braci odłączonych, a stąd 

utrudniały wzajemne stosunki z nimi, następnie „dialog” podjęty między odpowiednio 

wykształconymi rzeczoznawcami na zebraniach chrześcijan z różnych Kościołów czy 

Wspólnot, zorganizowanych w duchu religijnym, w czasie którego to dialogu każdy wyjaśnia 

głębiej naukę swej Wspólnoty i podaje przejrzyście jej znamienne rysy. Przez taki bowiem 

dialog uzyskują wszyscy bliższe prawdy poznanie doktryny oraz życia jednej i drugiej 

Wspólnoty i bardziej bezstronną ocenę, wtedy też te Wspólnoty osiągają pełniejszą 

współpracę we wszystkich zadaniach, które dla wspólnego dobra stawia przed nimi sumienie 

chrześcijańskie, i gromadzą się, gdzie tylko się godzi, na jednomyślną modlitwę. Wszyscy 

wreszcie obliczają się ze swej wierności wobec woli Chrystusa co do Kościoła i jak należy 

biorą się rzetelnie do dzieła odnowy i reformy.  

Gdy wierni Kościoła katolickiego czynią to wszystko rozsądnie i wytrwale pod okiem swych 

pasterzy, wnoszą swój wkład dla dobra sprawiedliwości i prawdy, zgodnej współpracy, ducha 

braterstwa i zjednoczenia, żeby tą drogą powoli, po przełamaniu przeszkód utrudniających 

doskonałą więź (communio) kościelną, wszyscy chrześcijanie skupili się w jednym 

sprawowaniu Eucharystii w jedność jednego i jedynego Kościoła, której Chrystus od 

początku użyczył swemu Kościołowi, wierzymy że ta jedność trwa nieutracalnie w Kościele 

katolickim i ufamy, że z dniem każdym wzrasta aż do skończenia wieków. 

Jest rzeczą oczywistą, że sprawa przygotowania i pojednania tych jednostek, które pragną 

pełnej więzi (communio) katolickiej, różni się istotnie od ekumenicznych przedsięwzięć, nie 

ma tu jednak żadnej sprzeczności, ponieważ jedno i drugie zależy od przedziwnych zrządzeń 

Bożych.  

Wierni Kościoła katolickiego powinni bez wątpienia w pracy ekumenicznej troszczyć się o 

odłączonych braci, modląc się za nich, użyczając im wiadomości o sprawach Kościoła i 

pierwsi powinni wychodzić im naprzeciw. Przede wszystkim zaś winni sami bacznie i 

szczerze wziąć pod uwagę to, co trzeba w samej Rodzinie katolickiej odnowić i 

przeprowadzić, by jej życie wierniej i wyraźniej dawało świadectwo o tym, czego Chrystus 

nauczał i co ustanowił, a Apostołowie nam przekazali.  

Mimo że Kościół katolicki ubogacony został wszelką prawdą objawioną przez Boga i 

wszelkimi środkami łaski, to jednak jego członkowie nie żyją pełnią gorliwości w oparciu o 

nie, jakby to należało, tak że oblicze Kościoła za mało świeci braciom od nas odłączonym i 

całemu światu, a wzrost królestwa Bożego ulega opóźnieniu. Wobec tego wszyscy katolicy 

powinni dążyć do chrześcijańskiej doskonałości, a każdy – zależnie od swego stanu – ma 

dokładać starań, by Kościół nosząc w swym ciele Jezusowe uniżenie i umartwienie 

oczyszczał się z dnia na dzień i odnawiał, aż stanie się dla Chrystusa pełen chwały, bez skazy 

i bez zmarszczki.  

---

 

4 

Strzegąc jedności w rzeczach koniecznych niech wszyscy zachowają w Kościele należną 

wolność, stosownie do zleconych sobie zadań, zarówno w różnych formach życia duchowego 

i karności, jak też w rozmaitości obrzędów liturgicznych, owszem nawet w teologicznym 

opracowaniu objawionej prawdy: we wszystkim zaś niech pielęgnują miłość. W ten sposób 

działając sami będą z każdym dniem coraz pełniej objawiać w całym tego słowa znaczeniu 

katolickość, a zarazem i apostolskość Kościoła. 

Z drugiej strony muszą katolicy z radością uznać i ocenić dobra naprawdę chrześcijańskie 

płynące ze wspólnej ojcowizny, które się znajdują u braci od nas odłączonych. Słuszną i 

zbawienną jest rzeczą uznać Chrystusowe bogactwa i cnotliwe postępowanie w życiu drugich, 

którzy dają świadectwo Chrystusowi, czasem aż do przelania krwi. Bóg bowiem w swych 

dziełach jest zawsze podziwu godny i należy Go w nich podziwiać.  

Nie można też przeoczyć faktu, że cokolwiek sprawia łaska Ducha Św. w odłączonych 

braciach, może również nam posłużyć ku zbudowaniu. Wszystko, co szczerze 

chrześcijańskie, nigdy nie stoi w sprzeczności z prawdziwymi dobrami wiary, owszem, 

zawsze może posłużyć ku doskonalszemu wniknięciu w samą tajemnicę Chrystusa i Kościoła. 

Rozbicie między chrześcijanami jest jednak dla Kościoła zaporą na drodze do 

urzeczywistnienia właściwej mu pełni katolickości w tych dzieciach, które przez chrzest 

wprawdzie do niego przynależą, ale odłączyły się od pełnej wspólnoty (communio) z nim. 

Owszem, nawet samemu Kościołowi utrudnia to w konkretnym życiu uwypuklenie pełni 

katolickości pod każdym względem.  

Obecny święty Sobór z radością dostrzega, że nieustannie wzrasta udział wiernych Kościoła 

katolickiego w ruchu ekumenicznym, i zaleca biskupom na całym świecie, by go 

odpowiednio popierali i roztropnie nim kierowali.  

 

Rozdział II  

WPROWADZENIE EKUMENIZMU W ŻYCIE  

 

DE 5. O odnowienie jedności troszczyć się ma cały Kościół, zarówno wierni jak i ich 

pasterze, każdy wedle własnych sił, czy to w codziennym życiu chrześcijańskim, czy też w 

badaniach teologicznych i historycznych. To staranie ujawnia już poniekąd istniejącą między 

chrześcijanami braterską łączność i prowadzi wedle Bożej łaskawości do pełnej i doskonałej 

jedności. 

DE 6. Powód ruchów w stronę jedności tkwi niewątpliwie w tym, że każda odnowa Kościoła 

z istoty swej polega na wzroście wierności jego powołaniu. Do pielgrzymującego Kościoła 

kieruje Chrystus wołanie o nieustanną reformę, której Kościół, rozpatrywany jako ziemska i 

ludzka instytucja, wciąż potrzebuje. Czyli że trzeba w porę odnowić w rzetelny i właściwy 

sposób to, co nie dość pilnie w danych okolicznościach i czasie było przestrzegane w 

dziedzinie zasad obyczajowych, kościelnego ustawodawstwa, czy sposobu wyrażania 

doktryny, który należy stanowczo odróżnić od samego depozytu wiary.  

Ta właśnie odnowa ma wybitnie ekumeniczne znaczenie. Różnorodne zaś przejawy życia 

kościelnego, poprzez które urzeczywistnia się już ta odnowa – jak np. ruch biblijny i 

liturgiczny, głoszenie słowa Bożego, nauczanie katechizmu, apostolstwo świeckich, nowe 

formy życia zakonnego, duchowość małżeństwa, naukę i działalność społeczną Kościoła – 

należy uznać za rękojmię i swego rodzaju zapowiedź, wróżącą ekumenizmowi dalszy 

szczęśliwy rozwój. 

DE 7. Nie ma prawdziwego ekumenizmu bez wewnętrznej przemiany. Bo z nowości ducha 

przecież, z zaparcia się samego siebie i z nieskrępowanego wylania miłości rodzą się i 

dojrzewają pragnienia jedności. Musimy więc wypraszać u Ducha Świętego łaskę 

prawdziwego umartwienia, pokory i łagodności w posłudze, ducha braterskiej 

wspaniałomyślności w stosunku do drugich. „Proszę was tedy – powiada Apostoł narodów – 

---

 

5 

ja, więzień w Panu, abyście postępowali w sposób godny powołania, do którego wezwani 

jesteście, z wszelką pokorą i łagodnością, z cierpliwością znosząc jedni drugich w miłości, 

starając się zachować jedność ducha, złączeni węzłem pokoju” (Ef 4,1-3). Ta zachęta dotyczy 

głównie tych, którzy otrzymali święcenia kapłańskie w tym celu, by dalej podtrzymywać 

posłannictwo Chrystusa, który do nas „nie przyszedł, by mu służono, lecz żeby służyć” (Mt 

20,28).  

Również i do wykroczeń przeciw jedności odnosi się świadectwo św. Jana: „Jeślibyśmy 

powiedzieli, żeśmy nie zgrzeszyli, kłamcą Go czynimy i nie masz w nas słowa Jego” (1 J 

1,10). Z pokorną więc prośbą zwracamy się do Boga i do odłączonych braci o wybaczenie, 

jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.  

Niech pamiętają wszyscy wyznawcy Chrystusa, że tym lepiej posuwają naprzód sprawę 

jedności chrześcijan, a nawet ją realizują, im bardziej nieskazitelne usiłują wieść życie w 

duchu Ewangelii. Im mocniejszą więzią będą zespoleni z Ojcem, Słowem i Duchem, tym 

głębiej i łatwiej potrafią pomnażać wzajemne braterstwo.  

DE 8. To nawrócenie serca i świętość życia łącznie z publicznymi i prywatnymi modlitwami 

o jedność chrześcijan należy uznać za dusze całego ruchu ekumenicznego, a słusznie można 

je zwać ekumenizmem duchowym.  

Katolicy mają bowiem zwyczaj często się schodzić na tę modlitwę o jedność Kościoła, którą 

sam Zbawiciel w przeddzień swej śmierci gorąco wznosił do swego Ojca: „Aby wszyscy byli 

jedno” (J 17,21).  

W pewnych specjalnych okolicznościach, takich jak zapowiedziane modły „o jedność”, oraz 

na zebraniach ekumenicznych, dopuszczalne jest, a nawet pożądane zespolenie katolików z 

braćmi odłączonymi w modlitwie. Taka wspólna prośba jest zapewne nader skutecznym 

środkiem uproszenia łaski jedności i właściwym podkreśleniem więzów, które dotąd łączą 

katolików z braćmi odłączonymi: „Gdzie bowiem dwaj albo trzej są zgromadzeni w imię 

moje, tam ja jestem pośród nich” (Mt 18,20).  

Nie można wszakże uznać współudziału w świętych czynnościach (communicatio in sacris) 

za środek, który bez zastrzeżeń należałoby stosować dla przywrócenia jedności chrześcijan. 

Współudział ten szczególnie zawisł od dwóch zasad: od konieczności zaznaczania jedności 

Kościoła i od uczestnictwa w środkach łaski. Wzgląd na zaznaczenie jedności Kościoła 

najczęściej wzbrania współudziału. Łaska o którą należy zabiegać, niekiedy czyni go 

wskazanym. O konkretnym sposobie postępowania, z uwzględnieniem wszelkich 

okoliczności czasu, miejsca i osób, niech roztropnie zdecyduje miejscowy biskup, chyba że 

co innego zarządzi Konferencja Episkopatu w oparciu o własne wytyczne, bądź też Stolica 

Święta.  

DE 9. Należy się zapoznać z duchem braci odłączonych. Nieodzowne jest do tego studium, 

które trzeba podejmować zgodnie z prawdą i życzliwie. Katolicy należycie przygotowani 

muszą zdobyć lepszą znajomość doktryny i historii, życia duchowego i kultowego, 

psychologii religijnej oraz kultury właściwej braciom. Do osiągnięcia tego wielce są pomocne 

zebrania, z udziałem obu stron, dla omówienia głównie kwestii teologicznych, gdzie by każdy 

występował jako równy wśród równych, byle tylko ich uczestnicy, pozostający pod nadzorem 

biskupów byli naprawdę rzeczoznawcami. Przez taki dialog ujawni się wyraźniej rzeczywisty 

stan Kościoła katolickiego. Na tej drodze da się lepiej poznać poglądy braci odłączonych i w 

odpowiedniejszy sposób wyłożyć im naszą wiarę.  

DE 10. Naukę świętej teologii oraz innych dziedzin, zwłaszcza historycznych, należy 

podawać również i w aspekcie ekumenicznym, by coraz dokładniej odpowiadała faktycznemu 

stanowi rzeczy.  

Bardzo jest bowiem ważne, by przyszli duszpasterze i kapłani opanowali teologię w ten 

sposób ściśle opracowaną, a nie polemicznie, przede wszystkim gdy chodzi o sprawy 

dotyczące stosunku braci odłączonych do Kościoła katolickiego.  

---

 

6 

Bo przecież od urobienia kapłanów zależy jak najbardziej niezbędne wychowanie i urobienie 

duchowe wiernych oraz zakonników.  

Również katolicy, oddający się pracy misyjnej na tych samych terytoriach co inni 

chrześcijanie, dziś szczególnie muszą się zapoznać z zagadnieniami i osiągnięciami, które w 

ich pracy apostolskiej wypływają z ekumenizmu.  

DE 11. Sposób formułowania wiary katolickiej żadną miarą nie powinien stać się przeszkodą 

w dialogu z braćmi. Całą i nieskazitelną doktrynę trzeba przedstawić jasno. Nic nie jest tak 

obce ekumenizmowi jak fałszywy irenizm, który przynosi szkodę czystości nauki katolickiej i 

przyciemnia jej właściwy i pewny sens. 

Równocześnie trzeba dogłębniej i prościej wyjaśniać wiarę katolicką, w taki sposób i w takim 

stylu, by i bracia odłączeni mogli ją należycie zrozumieć.  

Nadto w dialogu ekumenicznym teologowie katoliccy, którzy razem z braćmi odłączonymi 

poświęcają się studiom nad Bożymi tajemnicami, a trzymają się ściśle nauki Kościoła, 

powinni kierować się umiłowaniem prawdy oraz odznaczać się nastawieniem pełnym miłości 

i pokory. Przy zestawianiu doktryn niech pamiętają o istnieniu porządku czy „hierarchii” 

prawd w nauce katolickiej, ponieważ różne jest ich powiązanie z zasadniczymi podstawami 

wiary chrześcijańskiej. W ten sposób utoruje się drogę, która dzięki temu bratniemu 

współzawodnictwu pobudzi wszystkich do głębszego poznania i jaśniejszego ukazania 

niedościgłych bogactw Chrystusowych.  

DE 12. W obliczu wszystkich narodów niech wszyscy chrześcijanie wyznają wiarę w Jednego 

i Troistego Boga, we Wcielonego Syna Bożego, naszego Pana i Zbawiciela, a wspólnym 

wysiłkiem we wzajemnym szacunku niech dają świadectwo naszej nadziei, który nie 

zawodzi. Ponieważ w dzisiejszych czasach na szeroką skalę organizuje się współpracę w 

dziedzinie społecznej, wszyscy ludzie powołani są do wspólnego wysiłku, szczególnie zaś ci, 

którzy wierzą w Boga, przede wszystkim zaś wszyscy chrześcijanie jako naznaczeni 

imieniem Chrystusa. Współpraca wszystkich chrześcijan w żywy sposób wyraża to 

zespolenie, które ich wzajem łączy, i w pełniejszym świetle stawia oblicze Chrystusa Sługi. 

Współpraca ta zapoczątkowana już wśród pokaźnej liczby narodów, musi się coraz bardziej 

udoskonalać w tych zwłaszcza krajach, które znajdują się na drodze rozwoju społecznego i 

technicznego, a przez docenianie godności osoby ludzkiej, popieranie dobra pokoju, 

stosowanie Ewangelii do życia społecznego, rozwój wiedzy i sztuki w duchu chrześcijańskim 

czy też stosowanie wszelkich środków zaradczych przeciw niedostatkom naszego wieku, 

takim jak głód i klęski, analfabetyzm i nędza, brak mieszkań i nierówny podział dóbr. Dzięki 

tej współpracy wszyscy wierzący w Chrystusa łatwo mogą się nauczyć, jak można się 

nawzajem lepiej się poznać i wyżej cenić oraz utorować drogę do jedności chrześcijan.  

Rozdział III  

KOŚCIOŁY I WSPÓLNOTY KOŚCIELNE  

ODŁĄCZONE OD RZYMSKIEJ STOLICY APOSTOLSKIEJ  

 

DE 13. Oczy swoje zwracamy na dwie zasadnicze kategorie rozłamów, godzących w całość 

nieszytej szaty Chrystusowej.  

Pierwsze rozłamy miały miejsce na Wschodzie: czy to na tle zaprzeczenia orzeczeniom 

dogmatycznym Soborów Efeskiego i Chalcedońskiego, czy też w późniejszym okresie na 

skutek rozerwania wspólnoty (communio) między wschodnimi patriarchatami a Stolicą 

Rzymską.  

Inne rozłamy miały miejsce ponad czterysta lat później na Zachodzie w następstwie zdarzeń 

określanych powszechnie nazwą reformacji. Wskutek tego liczne wspólnoty narodowe czy 

wyznaniowe odłączyły się od Stolicy Rzymskiej. Wśród tych, w których nieprzerwanie trwają 

w pewnej mierze tradycje i formy ustrojowe katolickie, szczególne miejsce zajmuje 

Wspólnota anglikańska. 

---

 

7 

Te różne rozłamy bardzo się między sobą różnią nie tyle ze względu na powstanie, miejsce i 

czas, ile przede wszystkim w istotnych i doniosłych zagadnieniach, dotyczących wiary i 

struktury Kościoła.  

Wobec tego ten święty Sobór nie lekceważąc odmiennego położenia różnych Wspólnot 

chrześcijańskich i nie przeoczając ocalałych wbrew rozdziałowi powiązań między nimi, 

postanowił przedłożyć następujące uwagi, mające na celu rozważne prowadzenie działalności 

ekumenicznej. 

 

I. UWAGI DOTYCZĄCE SZCZEGÓLNIE KOŚCIOŁÓW WSCHODNICH 

 

DE 14. Kościoły Wschodu i Zachodu przez szereg wieków kroczyły swą własną drogą, 

złączone jednak wspólnotą wiary i życia sakramentalnego, a jeśli wyłaniały się 

nieporozumienia między nimi co do wiary czy karności kościelnej (disciplina), miarkowała je 

Stolica Rzymska za obopólną zgodą. Święty Sobór z radością obok innych doniosłych spraw 

przypomina fakt, że na Wschodzie istnieje w żywotnym stanie wiele partykularnych, czyli 

lokalnych Kościołów, wśród których czołowe miejsce zajmują Kościoły patriarchalne, a 

pewna ilość szczyci się pochodzeniem od samych Apostołów. Toteż u wschodnich 

chrześcijan wybijała się na czoło i wciąż wybija usilna troska o zachowanie tych ścisłych 

związków bratnich we wspólnocie wiary i miłości, które powinny ujawniać swą żywotność w 

stosunkach między Kościołami lokalnymi jak między siostrami.  

Podobnie nie można pominąć faktu, że Kościoły Wschodnie od samego powstania posiadają 

skarb, z którego wiele zapożyczył Kościół Zachodni w zakresie liturgii, duchowej tradycji i 

porządku prawnego. Nie należy też nie doceniać tej prawdy, że podstawowe dogmaty 

chrześcijańskiej wiary o Trójcy Świętej i o Słowie Bożym, które przyjęło ciało z Maryi 

Dziewicy, określono na Soborach powszechnych, które odbyły się na Wschodzie. Kościoły te 

wiele przecierpiały i wciąż cierpią dla zachowania tej wiary.  

Przekazaną tedy przeze Apostołów spuściznę przyjmowano w różnej postaci i w różny 

sposób, a potem od zarania Kościoła tu czy tam różnie ją wyjaśniano, zależnie od różnicy 

mentalności i warunków życia. To wszystko, nie mówiąc już o przyczynach zewnętrznych, 

dało powód do rozłamów, spowodowanych też brakiem wzajemnego zrozumienia i miłości.  

Wobec tego święty Sobór zachęca wszystkich, zwłaszcza tych, którzy pieczołowicie 

zabiegają o przywrócenie pełnego zjednoczenia Kościołów Wschodnich z Kościołem 

katolickim, by należycie wzięli pod uwagę te specjalne warunki powstania i rozwoju 

Kościołów Wschodnich oraz charakter stosunków istniejących między nimi a Stolicą 

Rzymską przed podziałem, a również by urobili sobie słuszny osąd tego wszystkiego. 

Dokładne zastosowanie się do tego przyczyni się niezmiernie do zamierzonego dialogu.  

DE 15. Powszechnie również wiadomo, z jakim przywiązaniem chrześcijanie wschodni 

sprawują liturgiczne obrzędy, przede wszystkim obrzęd eucharystyczny, źródło życia 

Kościoła i zadatek przyszłej chwały: przez niego wierni złączeni z biskupem, mający dostęp 

do Boga Ojca przez Syna, Słowo Wcielone, umęczone i uwielbione, oraz w szczodrobliwości 

Ducha Świętego dostępują zjednoczenia z Przenajświętszą Trójcą, stawszy się „uczestnikami 

Bożej natury” (2 P 1,4). Dlatego przez sprawowanie Eucharystii Pańskiej w tych 

poszczególnych Kościołach buduje się i rozrasta Kościół Boży, a przez koncelebrację 

przejawia się ich wspólnota (communio). 

W tym liturgicznym kulcie chrześcijanie wschodni wysławiają przepięknymi hymnami 

Maryję zawsze Dziewicę, którą Sobór powszechny w Efezie uroczyście ogłosił Najświętszą 

Boga Rodzicielką, by rzeczywiście i właściwie uznano, że według Pisma św. Chrystus jest 

Synem bożym i Synem Człowieczym, czczą nadto wielu świętych, w tym Ojców Kościoła 

powszechnego. 

---

 

8 

Skoro więc Kościoły te mimo odłączenia posiadają prawdziwe sakramenty, szczególnie zaś, 

na mocy sukcesji apostolskiej, kapłaństwo i Eucharystię, dzięki którym są dotąd z nami 

złączone najściślejszym węzłem, pewien współudział w czynnościach świętych 

(communicatio in sacris), w odpowiednich okolicznościach i za zgodą kościelnej władzy, jest 

nie tylko możliwy, ale i wskazany.  

Na Wschodzie znajdują się także bogate tradycje życia wewnętrznego, które w szczególny 

sposób wyraża zjawisko życia mniszego. Tam przecież już od chlubnych czasów Ojców 

świętych kwitła duchowość monastyczna, która przeniknęła potem na tereny zachodnie, z niej 

to jako ze swego źródła wzięła początek łacińska koncepcja życia zakonnego, w niej 

niejednokrotnie później znajdowała nowe siły. Toteż jest bardzo wskazane, by katolicy dużo 

częściej sięgali po te duchowe bogactwa Ojców wschodnich, które wznoszą człowieka 

całkowicie ku kontemplacji rzeczy Bożych.  

Niech sobie wszyscy uświadomią, że dla wiernego strzeżenia pełni tradycji chrześcijańskiej i 

dla pojednania chrześcijan wschodnich z zachodnimi niesłychanej wagi jest zapoznanie się, 

uszanowanie, poparcie i podtrzymanie przebogatej spuścizny liturgicznej i ascetycznej 

Wschodu. 

DE 16. Ponadto Kościoły Wschodu już od samego początku kierowały się własnymi 

normami, ustalonymi przez Ojców Świętych i sobory, także powszechne. Jeżeli więc pewna 

różnorodność w obyczajach i zwyczajach wcale nie stoi na przeszkodzie jedności Kościoła, 

ale przydaje mu blasku i wiele wnosi do spełnienia jego posłannictwa, jak już wyżej 

wspomniano, Sobór święty dla uniknięcia wszelkich wątpliwości oznajmia, że Kościoły 

wschodu pomne na nieodzowną jedność całego Kościoła mają możność kierowania się 

własnymi normami (disciplina), jako bardziej zgodnymi z charakterem swoich wiernych i 

bardziej przydatnymi dla dobra ich dusz. całkowite przestrzeganie tej tradycyjnej zasady, 

której nie zawsze się trzymano, należy do tego, co jest bezwzględnie wymagane jako wstępny 

warunek przywrócenia jedności.  

DE 17. Co powiedziano wyżej o uprawnionej różnorodności, wypada również stwierdzić o 

odmiennym teologicznym formułowaniu prawd wiary, ponieważ na Wschodzie i na 

Zachodzie do badań nad prawdą objawioną stosowano odmienne metody i podejścia w celu 

poznania i wyznawania prawd Bożych. Stąd nic dziwnego, że niektóre aspekty objawionych 

tajemnic czasem znajdują stosowniejsze ujęcie i lepsze naświetlenie u jednych niż u drugich, 

tak że trzeba powiedzieć, iż te odmienne sformułowania teologiczne nierzadko raczej się 

wzajem uzupełniają, niż przeciwstawiają. Gdy chodzi o autentyczne tradycje teologiczne 

chrześcijan wschodnich, to trzeba przyznać, że są one znakomicie zakorzenione w Piśmie św., 

że wspiera je i uwydatnia liturgia, a zasila żywa tradycja apostolska oraz pisma Ojców 

wschodnich i autorów ascetycznych, że zamierzają one do właściwego unormowania życia, a 

nawet do pełnej kontemplacji prawdy chrześcijańskiej. 

Obecny Sobór święty, składając Bogu dzięki za to, że wielu wschodnich synów Kościoła 

katolickiego, strzegących tej ojcowizny i pragnących żyć nią wierniej i pełniej, utrzymuje już 

w pełni łączność z braćmi sprzyjającymi tradycji zachodniej, oświadcza, iż ta cała spuścizna 

duchowa i liturgiczna, obyczajowa i teologiczna przynależy w swych różnorodnych 

tradycjach do pełnej katolickości i apostolskości Kościoła. 

DE 18. Po starannym rozpatrzeniu tego wszystkiego obecny święty Sobór wznawia 

oświadczenia poprzednich świętych Soborów oraz papieży, mianowicie, że do wskrzeszenia i 

zachowania spójni i jedności nie trzeba „nakładać żadnego ciężaru nad to, co jest konieczne” 

(Dz 15,28). Wyraża również usilne pragnienie, by odtąd wszystkie wysiłki zmierzały krok za 

krokiem do jej osiągnięcia przez różne instytucje i formy życia kościelnego, głównie przez 

modlitwę i bratni dialog na temat doktryny i palących zadań urzędu pasterskiego w naszych 

czasach. Podobnie zaleca pasterzom i wiernym Kościoła katolickiego ścisłe kontakty z tymi, 

którzy żyją już nie na Wschodzie, ale z dala od ojczyzny, by wzrastała braterska współpraca z 

---

 

9 

nimi w duchu miłości, a z wykluczeniem wszelkiego ducha sporów i rywalizacji. Jeśli się 

poprze to dzieło całą duszą, święty Sobór ufa, że po usunięciu dzielącej Zachodni i Wschodni 

Kościół przegrody nastanie w końcu jedno mieszkanie, osadzone mocno na węgielnym 

kamieniu, Jezusie Chrystusie, który z dwojga uczyni jedno. 

 

II. KOŚCIOŁY I WSPÓLNOTY KOŚCIELNE ODŁĄCZONE NA ZACHODZIE 

 

DE 19. Kościoły i Wspólnoty kościelne, które odłączyły się od Rzymskiej Stolicy 

Apostolskiej w czasie najcięższego bodaj na Zachodzie przełomu, zapoczątkowanego u 

schyłku średniowiecza czy też w późniejszych czasach, łączy z Kościołem katolickim 

szczególny związek i powinowactwo, ponieważ lud chrześcijański przez wiele minionych 

wieków żył we wspólnym Kościele.  

Ponieważ jednak te Kościoły i wspólnoty kościelne różnią się znacznie nie tylko od nas, ale i 

między sobą odmiennym pochodzeniem, doktryną i życiem duchowym, byłoby nader trudno 

dać ich bezstronny opis, czego tutaj nie zamierzamy podejmować.  

Mimo że jeszcze nie wszędzie umocnił się ruch ekumeniczny i pragnienie pokoju z 

Kościołem katolickim, ufamy przecież, że stopniowo wzrastać będzie u wszystkich zmysł 

ekumeniczny i wzajemny szacunek.  

Trzeba jednak przyznać że między tymi Kościołami i Wspólnotami a Kościołem katolickim 

istnieją rozbieżności wielkiej wagi, nie tylko na podłożu historycznym, socjologicznym, 

psychologicznym i kulturowym, lecz głównie w interpretacji prawdy objawionej. By jednak 

bez względu na te różnice można było łatwiej podjąć dialog ekumeniczny, chcemy w dalszym 

ciągu podkreślić pewne punkty, które mogą i powinny stanowić oparcie i podnietę do tego 

dialogu.  

DE 20. Myśl nasza kieruje się przede wszystkim ku tym chrześcijanom, którzy jawnie 

wyznają Jezusa Chrystusa jako Boga i Pana, oraz jedynego Pośrednika między Bogiem a 

ludźmi na chwałę jedynego Boga, Ojca i syna i Ducha Świętego. Zdajemy sobie jednak 

sprawę z tego, że istnieją poważne odchylenia od nauki Kościoła katolickiego, nawet o 

Chrystusie – wcielonym Słowie Bożym i o dziele odkupienia, a stąd o tajemnicy i funkcji 

Kościoła oraz o roli Maryi w dziele zbawienia. Cieszymy się jednak, widząc odłączonych 

braci, skupiających się wokół Chrystusa jako źródła i ośrodka wspólnoty kościelnej. 

Pożądając zjednoczenia z Chrystusem czują się zniewoleni do coraz usilniejszego 

poszukiwania jedności, a nadto do dawania świadectwa swej wierze wobec wszystkich 

narodów. 

DE 21. Rozmiłowanie w Piśmie świętym oraz cześć czy prawie kult dla niego skłania braci 

naszych do ciągłego i wnikliwego studiowania tych świętych kart: Ewangelia bowiem „jest 

mocą Bożą ku zbawieniu każdego wierzącego, najpierw Żyda, a potem Greka” (Rz 1,16).  

Przyzywając Ducha Świętego doszukują się w Piśmie Świętym Boga jako przemawiającego 

do nich w Chrystusie, zapowiedzianym przez Proroków, wcielonym dla nas Słowie Bożym. 

Kontemplują w Piśmie świętym życie Chrystusa i to, czego boski Mistrz nauczał i dokonał 

dla zbawienia ludzi, zwłaszcza tajemnice Jego śmierci i zmartwychwstania.  

Lecz choć odłączeni od nas chrześcijanie przyznają świętym Księgom boską powagę, to 

jednak mają odmienne od nas zapatrywania – różni oczywiście różne – na stosunek Kościoła 

do Pisma św., w którym wedle wiary katolickiej urząd nauczycielski Kościoła zajmuje 

specjalne miejsce w wyjaśnianiu i głoszeniu pisanego słowa Bożego.  

Niemniej Pismo św. jest dla owego dialogu znakomitym narzędziem w potężnym ręku 

Bożym dla osiągnięcia tej jedności, którą Zbawca wskazuje wszystkim ludziom. 

DE 22. Poprzez sakrament chrztu, ilekroć się go udziela należycie, stosownie do Pańskiego 

ustanowienia, i przyjmuje w odpowiednim usposobieniu duszy, człowiek zostaje prawdziwie 

wcielony w Chrystusa ukrzyżowanego i uwielbionego i odradza się ku uczestnictwu w życiu 

---

 

10 

Bożym wedle owych słów Apostoła: „We chrzcie zostaliście razem z nami pogrzebani, w nim 

też powstaliście przez wiarę w potęgę Boga, który go wskrzesił” (Kol 2,12).  

Wobec tego chrzest stanowi sakramentalny węzeł jedności trwający między wszystkimi 

przezeń odrodzonymi. Wszelako chrzest sam przez się jest jedynie pierwszym zaczątkiem, 

jako że całkowicie zmierza do osiągnięcia pełni życia w Chrystusie. Zatem chrzest ma 

prowadzić do pełnego wyznawania wiary, do całkowitego wcielenia w zgodną z wolą 

Chrystusa instytucję zbawienia, wreszcie do pełnego wszczepienia w eucharystyczną 

wspólnotę.  

Pomimo że odłączonym od nas Wspólnotom kościelnym brakuje pełnej jedności z nami, 

wypływającej z chrztu, i choć w naszym przekonaniu nie przechowały one właściwej i 

całkowitej rzeczywistości eucharystycznego misterium, głównie przez brak sakramentu 

kapłaństwa, to jednak sprawując w Świętej Uczcie pamiątkę śmierci i zmartwychwstania 

Pańskiego, wyznają, że oznacza ona życie w łączności z Chrystusem i oczekują Jego 

chwalebnego przyjścia. Wobec tego nauka o Uczcie Pańskiej, o innych sakramentach i kulcie 

oraz o posługach Kościoła powinna stanowić przedmiot dialogu.  

DE 23. Chrześcijański styl życia tych braci zasila się wiarą w Chrystusa, a krzepi łaską chrztu 

i słuchaniem słowa bożego. Przejawia się zaś w osobistej modlitwie, w rozważaniu Pisma 

św., w życiu chrześcijańskiej rodziny w kulcie sprawowanym przez wspólnotę zbierającą się, 

aby chwalić Boga. Zresztą ich kult zawiera niejeden oczywisty pierwiastek wspólnej 

starożytnej liturgii.  

Pokładanie wiary w Chrystusie wydaje owoce w postaci uwielbienia i dziękczynienia za 

dobrodziejstwa otrzymane od Boga, dochodzi do tego żywe poczucie sprawiedliwości i 

szczera miłość ku bliźnim. Ta zaś czynna wiara stworzyła pokaźną ilość instytucji dla ulżenia 

nędzy duchowej i materialnej, lepszego wychowania młodzieży, dla stworzenia bardziej 

ludzkich warunków życia społecznego i utrwalenia powszechnego pokoju. 

Jakkolwiek więc wielu spośród chrześcijan nie zawsze w ten sam sposób pojmuje Ewangelię 

w dziedzinie moralnej co katolicy i nie przyjmuje tych samych rozwiązań w trudniejszych 

zagadnieniach dzisiejszego społeczeństwa, to mimo wszystko pragną oni tak jak i my mocno 

trwać przy Chrystusowym słowie jako źródle cnoty chrześcijańskiej i dać posłuch 

apostolskiemu nakazowi: „Wszystko, cokolwiek uczynicie w słowie albo uczynku, wszystko 

w imię Pana Jezusa Chrystusa czyńcie, dziękując przez Niego Bogu Ojcu” (Kol 3,17). Stąd 

ekumeniczny dialog można zacząć od moralnego zastosowania Ewangelii. 

DE 24. Tak więc po krótkim wyjaśnieniu warunków, dotyczących działalności ekumenicznej 

oraz zasad, jakimi ma się ona kierować, z ufnością zwracamy oczy w przyszłość. Święty 

Sobór obecny wzywa wiernych do powstrzymania się od wszelkiej lekkomyślności i 

nierozważnej gorliwości, które by mogły zaszkodzić prawdziwemu postępowi ku jedności. 

Ich bowiem działalność ekumeniczna nie może być inna jak tylko w pełni i szczerze 

katolicka, czyli wierna prawdzie, którą otrzymaliśmy po Apostołach i Ojcach, i zgodna z 

wiarą zawsze przez Kościół katolicki wyznawaną a zarazem zmierzającą do tej pełni, która z 

woli Pana ma z upływem czasu przydawać wzrostu Jego Ciału.  

Ten święty Sobór wyraża naglące życzenie, by poczynania synów Kościoła katolickiego 

zespolone z poczynaniami braci odłączonych posuwały się naprzód bez stwarzania 

jakichkolwiek przeszkód na drogach Opatrzności i bez uprzedzeń co do przyszłych podniet 

Ducha Świętego. Ponadto stwierdza swą świadomość, że ten święty plan pojednania 

wszystkich chrześcijan w jedności jednego i jedynego Kościoła Chrystusowego przekracza 

ludzkie siły i zdolności. Toteż nadzieję swą pokłada całkowicie w modlitwie Chrystusa za 

Kościół, w miłości Ojca ku nam, w mocy Ducha Świętego. „A nadzieja nie zawodzi, gdyż 

miłość Boga rozlana jest w sercach naszych przez Ducha Świętego, który nam jest dany” (Rz 

5,5).