Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 65 saylı 23. 01. 2001-ci IL tarixli əmri ilə
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İcindəkilər Giriş
- II. FƏSİL. Orta əsr coğrafiyası (V-XV əsrlər)
- III. FƏSİL. Yeni dovrun coğrafiyası (XV-XIX əsərlər)
- IV. FƏSİL. Muasir dovrun coğrafiyasının yaranması (XIX əsrin ikinci yarısı – XX əsrin başlanğıcı)
- V. FƏSİL. Muasir dovrun coğrafiyası
- VI. FƏSİL. Azərbaycanın coğrafiyasının inkişaf tarixi
- ƏDƏBİYYAT * * * Coğrafiya tarixi
|
Əbdurrəhim Hacızadə Coğrafiya tarixi Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 65 saylı 23.01.2001-ci il tarixli əmri ilə ali məktəblərin coğrafiya ixtisasları ucun dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir. Bakı Universitetinin Nəşriyyatı, 2001 Elmi redaktor: Akademik A.A. Nadirov Rəycilər: c.e.d., Professor N.A. Babaxanov, p.e.n., Dosent B.A. Paşayev Dərs vəsaiti maraqlı coğrafi axtarışlar və kəşflər nəticəsində Yerin hərtərəfli oyrənilməsi, xəritələşdirilməsi, coğrafi ideyaların yaranması və inkişafı tarixindən bəhs edir. Azər- baycanda coğrafiya elmi, onun sahələrinin inkişaf tarixi və gorkəmli coğrafiyacı alimləri və s. haqqında kitabda geniş məlumat verilir. Dərs vəsaiti tələbələr, magistrlər, aspirantlar və orta məktəbin coğrafiya muəllimləri ucun nəzərdə tutulur.
Kursun mahiyyəti, obyekti və vəzifələri I. FƏSİL. Qədim dunya coğrafiyası (V əsrə qədərki dovr) İlkin coğrafi bilik və təsəvvurlərin yaranması Qədim misirlilərin coğrafi təsəvvur Qərbi, Cənubi və Şərqi Asiyanın qədim xalqlarının coğrafi təsəvvurləri Avropa antik dovrunun coğrafiyası II. FƏSİL. Orta əsr coğrafiyası (V-XV əsrlər)
Ərəb coğrafiyası Turk xalqlarının coğrafi kəşfləri və nailiyyətləri Normanların coğrafi kəşfləri Orta əsr Rusiyasında coğrafi biliklər Marko Polo və onun Kitabı haqqında Boyuk İpək yolu III. FƏSİL. Yeni dovrun coğrafiyası (XV-XIX əsərlər) Boyuk Coğrafi kəşflər dovru (XV-XVII əsərlər) Boyuk Coğrafi kəşflərə hazırlıq dovru Boyuk Coğrafi kəşflərin birinci dovru (1492-1550-ci illər) Boyuk Coğrafi kəşflərin ikinci dovru (1550-1650-ci illər) Yeni dovrun başlanğıcı (XVII əsrin ortası – XVIII əsrin ortası) Yeni dovrun coğrafiyası (XVIII əsrin ortası XIX əsrin ortası)
XIX əsrin yeni coğrafiyasının yaranması XIX əsrin ortalarında coğrafi ideyaların inkişafı XIX əsrin ikinci yarısında coğrafi ideyaların inkişafı Coğrafiya XX əsrin əvvəllərində (1900-1918-ci illər)
Xarici olkələrin muasir dovrunun coğrafiyası MDB məkanında muasir coğrafiyanın inkişafının birinci mərhələsi (1918-1945-ci illər) MDB məkanında muasir coğrafiyanın inkişafının ikinci mərhələsi (1945-1980-ci illər) Muasir coğrafiya XX əsrin 90-cı illərində
.Azərbaycan coğrafiya tarixinin umumi icmalı Umumi fiziki coğrafiyanın inkişafı Landşaftşunaslıq Paleocoğrafiyanın inkişafı Geomorfologiya elminin inkişafı İqlimşunaslıq və hidrologiya elmi ideyalarının inkişafı Xəzər dənizinin oyrənilməsi İqtisadi və sosial coğrafiya Toponimika Kartoqrafiya və aerokosmik tədqiqatlar Ətraf muhitin muhafizəsi Məktəb coğrafiyası Xulasə əvəzi ƏDƏBİYYAT * * * Coğrafiya tarixi Taptıq Həsənov, Əbdurrəhim Hacızadə Giriş Coğrafiya Yer səthini və təbiətlə cəmiyyətin qarşılıqlı təsiri gedişində onda yaranan təbii-təsərrufat ərazi sistemlərinin inkişafı və idarə olunmasının qanunauyğunluqlarını oyrənən yeganə elmdir. Bu elmin ufuqləri getdikcə genişlənir, nəzəri və təcrubi əhəmiyyəti artır. Ona gorə də coğrafiya elminin muxtəlif sahələrinə, o cumlədən tarixinə maraq xeyli artmışdır. Bunu nəzərə alaraq Bakı Dovlət Universitetinin coğrafiya fakultəsində bakalavr-coğraf ixtisas pilləsində yeni tədris kursu – «Coğrafiya tarixi» kecirilməyə başlanmışdır. Bu boyuk təhsil ocağında butun elmlərin, o cumlədən coğrafiyanın tarixinə həmişə boyuk əhəmiyyət verilir. Lakin Azərbaycan dilində coğrafiya tarixi kursu uzrə umumiləşdirilmiş dərs vəsaiti və yaxud digər yazılı ədəbiyyatlar hələlik yox dərəcəsində idi. Tələbələr bu sahədə olan bilikləri coğrafiyanın ayrı-ayrı kurslarında səpələnmiş halda verilən tarixi məlumatlardan toplamalı olurdular. Bu da onların sistem şəklində biliklər almasına cətinliklər torədirdi və hazırlıq səviyyələrinə mənfi təsir gostərirdi. Ona gorə də «Coğrafiya tarixi» kursunun proqramının və dərs vəsaitinin hazırlanmasına və Azərbaycan dilində capına boyuk ehtiyac var idi. Coğrafiya tarixi kursunda qədim, orta əsr, yeni və muasir dovrdə Yerin butovlukdə təbiəti, onun təsərrufatda mənimsənilməsi yolları, materik və okeanların kəşf olunması və s. haqqında biliklərin toplanması və xəritələşdirilməsi tarixi işıqlandırılır. Ozu də ilk dəfə olaraq mustəqil Azərbaycanın yaxın cevrəsi olan Şərqi Avropa, Cənubi, Qərbi və Mərkəzi Asiya və Qafqazın coğrafiya tarixinə daha geniş yer verilir. Kitabda ilk dəfədir ki, turk xalqları və onların icərisindən cıxmış alimlərin coğrafi təsəvvurləri və kəşfləri ayrıca bolmə şəklində verilir. Boyuk coğrafi əhəmiyyəti olan məşhur «Tarixi İpək yolunun» yaranması, onun kecdiyi olkələr, ticarət əlaqələrində rolu və Azərbaycanla bağlılığı, muasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhəmiyyəti və s. haqqında yığcam biliklər vermək ucun kitabda xususi bolmə ayrılmışdır. Coğrafiya tarixi elmi Yerin coğrafi mənzərəsinin tarixini tələbələr qarşısında aydınlaşdırır, onun oyrənilməsi mərhələlərini acıb gostərir. Bir sozlə, «Coğrafiya tarixi» kursunun başlıca vəzifəsi Yer haqqındakı ilkin coğrafi təsəvvurlərin, elmi biliklərin kecmişi, indisi və həm də gələcək istiqamətləri haqqında yetkin biliklər verməkdir. Tələbələr əmin olacaqlar ki, Yerin umumi mənzərəsinin işıqlandırılması və xəritələrin duzəldilməsi coxlu xalqların, səyyahların, dənizcilərin və coğrafiyacı alimlərin boyuk fədakar əməklərinin nəticəsidir. Kitabın yazılmasında Azərbaycanın gorkəmli coğrafiyaşunas alim prof. Ə.M.Hacızadənin (1920- 1991) hazırladığı, lakin vəfatı ilə bağlı cap etdirə bilmədiyi «Coğrafiyanın tarixi və metodologiyası»na aid əlyazmaları ilkin mənbə rolunu oynamışdır. Ancaq Azərbaycan 1991-ci ildə mustəqillik qazanandan və informasiya səddləri cokəndən sonra cəmiyyət sovet vaxtı marksizm-leninizm «prinsiplərinə» uyğun olmadığına gorə qadağan olunan biliklərlə azad şəkildə tanış olmaq imkanı əldə etdi. Bundan başqa, kursun yeni proqramına uyğun olaraq coğrafiyanın tarixinə aid bolmələr genişləndirilib və coxlu əlavələr edilmişdir. Deyilənləri nəzərə alaraq c.e.d., prof. Ə.M.Hacızadənin movzu ilə bağlı topladığı materialların Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|