Dərsin effektivliyinin artırılmasında şagirdlərin fəallığının təmin
Yüklə 50,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dərsin gedişi: I mərhələ Motivasiya. Problemin qoyuluşu.
- II mərhələ Tədqiqatın aparılması.
- Meyar cədvəli Meyarlar Qruplar
- Qruplarda mehriban əməkdaşlıq Əlavə materialdan istifadə
- «Использование из эффективных образовательных технологии в уроков химии» АННОТАЦИЯ
- “The use of effective educational technologies in chemistry lessons."
- Açar sözlər
| Kimya məktəbdə
29 KİMYA DƏRSLƏRİNDƏ EFFEKTİV TƏLİM TEXNOLOGİYALARINDAN İSTİFADƏ
Gəncə Dövlət Universiteti Kimya kafedrasının professoru, pedaqogika üzrə elmlər doktoru
Dərsin effektivliyinin artırılmasında şagirdlərin fəallığının təmin edilməsinin xüsusi əhəmiyyəti vardır. Bu məqsədlə müxtəlif üsullar və vasitələrdən istifadə etmək mümkündür. Məsələn: Qarşıda problemli vəziyyət yaratmaq və şagirdləri yaranmış problemin həllinə cəlb etmək, onların müstəqil düşünməsinə, mühakimə yürütməsinə nail olmaqla yanaşı analiz, sintez, ümumiləşdirmə, sistemləşdirmə, proqnoqlaşdırma əməliyyatlarını yertinə yetirmək bacarığı formalaşdırılır ki, nəticədə yaradıcılıq imkanları artırılır. Dərs prosesində bu kimi zehni fəaliyyət üsulları və priyomlardan istifadə edilməsi metodikasını “Xlor” mövzusunun tədrisi nümunəsində nəzərdən keçirək.
1. Bu mövzunun öyrənilməsi imkan verir ki, şagirdlərin müstəqilliyi inkişaf etdirilsin və dünyagörüş tərbiyəsi formalaşsın. 2. Şagirdlərin idraki fəaliyyətlərini aktivləşdirən metodlardan istifadə edilsin. 3. Hadisələrin mahiyyətinin maddələrin xüsusiyyətləri ilə qarşılıqlı əlaqəsi aşkar edilsin, maddələrin təbiətdə yayılması və praktik tətbiqi öyrədilsin.
hazırlanmış sxemlər və tablolar, hallogenli birləşmələrə aid kolleksiyalar. Dərsin planı: 1.
Hallogenlərin atomlarında elektronların paylanmasını əks etdirən dərslikdəki cədvəl üzrə müsahibə. 2.
etmək üçün qrafiki şəkildə çəkilmiş sxem üzərində izahat vermək. 3.
Xlorun laboratoriyada və sənayedə alınması üsulları. 4.
Xlorun fiziki və kimyəvi xassələri ilə şagirdləri tanış etmək. a)
Bəsit maddələrlə qarşılıqlı təsiri; b)
Mürəkkəb maddələrlə qarşılıqlı təsiri; c)
Xlorun tətbiqi; 1(45)2014
30 Dərsin gedişi: I mərhələ Motivasiya. Problemin qoyuluşu. Bu məqsədlə şagirdlərin qarşısında aşağıdakı formada problem-situasiya yaradılır: 1. Dövri sistemdə yarımqrup üzrə yuxarıdan aşağıya doğru istiqamətdə hallogenlərin elektromənfiliyi necə dəyişir? 2. Xloru laboratoriyada və sənayedə hansı üsullarla alırlar? Bu suallara cavab vermək üçün şagirdlərə təklif edilir ki, dərslikdən “Xlor” mövzusuna aid materialı oxuyaraq həmin suallara müstəqil cavab hazırlasınlar. Şagirdlər dərslikdən istifadə edərək həmin sualları cavablandırdıqdan sonra, müəllim onların qarşısında yeni bir problemli vəziyyət yaradır. Bu məqsədlə qarşıda aşağıdakı suallar qoyulur. Xlor atomunun radiusu flüor atomunun radiusundan böyük olmasına baxma- yaraq nə üçün xlor molekulunun atomlara parçalanmasına flüor molekulunun parçalanmasından çox enerji sərf edilir? Yəni nə üçün xlor molekulu flüor molekulundan davamlıdır? Şagirdləri düşündürücü fəaliyyətə cəlb etdikdən sonra müəllim xlor və flüor atomunun qrafik elektron formuluna əsasən xlor və flüor molekulunun qrafik elektron formulunun tərtib edilməsini şagirdlərə tapşırır. Müəllimin istiqamətverici köməkliyi ilə şagirdlər flüor və xlor molekulunun qrafik elektron formullarını aşağıdakı sxemlə ifadə edirlər.
3s 3p 3d Cl 2s 2p
¦ ¦ ¦ Cl F
3d 3p 3s 2s 2p
Müəllim şagirdlərin diqqətənin xlor molekulunun qrafik elektron formuluna cəlb edərək xlor atomlarını qoşalaşmamış 3p elektronlarının hesabına yaranan kovalent rabitədən başqa xlor atomunda qoşalaşmış 3p elektronlarının 3d yarım- səviyyəsinin vakant (boş) orbitallarına keçməsi nəticəsində əlavə iki kovalent rabitənin yarandığını göstərir. Burada qeyd edir ki, flüor atomunda d-orbital olmadığı üçün flüor molekulunda bu cür əlavə rabitə yaranmır, ona görə də onun molekulu davamsızdır. Yəni asanlıqla atomlara parçalanır. Beləliklə problem həll olunur.
Kimya məktəbdə
31 II mərhələ Tədqiqatın aparılması. Şagirdlərin hər biri 3-4 nəfərdən ibarət qruplara ayrılır.
Dərslikdə “Xlor” mövzusuna aid verilən materialdan xlorun laboratoriyada və sənayedə alınması üsullarını öyrənirlər. Sonra qruplara aşağıda verilən suallara müstəqil olaraq kitabdan istifadə etməklə cavab hazırlamaq tapşırılır. 1.
Xlorun fiziki xassələri hansılardır? 2.
Xlor hansı bəsit maddələrlə reaksiyaya girir? Reaksiyaların tənliklərini yazın, elektron keçidini göstərin. Oksidləşdirici və reduksiyaedicini göstərin. 3.
Xlor hansı mürəkkəıb maddələrlə reaksiyaya girir? Hər bir reaksiyanın tənliklərini yazın. 4.
harada tətbiq olunur? 5.
Xlorun tətbiqi sahələrini söyləyin. Şagirdlər qruplarla işləyirlər. III mərhələ İnformasiya mübadiləsi. Yuxarıdakı tapşırığa verilən cavablar əvvəlcə qrup daxilində müzakirə edilir, fikir mübadiləsi aparılır, sonra hər qrupun nümayəndəsi verilmiş sual tapşırıqlara aid cavabları lövhədə ümumi sinifə təqdim edir. IV mərhələ Alınan nəticələrin müzakirəsi. Bu mərhələdə cavablar dəqiqləşdirilir. V mərhələ Nəticələrin ümumiləşdirilməsi. Nəticə aşağıdakı müddəalar formasında ümumiləşdirilir: 1.
2.
Laboratoriyada xloru qatı xlorid turşusuna müxtəlif oksidləşdiricilərin (MnO 2 , KMnO 4 , KClO
3 , Ca (ClO) 2 və s) təsiri ilə almaq olar. 3.
Xlor sənayedə qələvi metalların xloridlərinin ərintiləri və suda məhlullarının elektrolizindən alınır. 1(45)2014
32 4.
Xlor adi şəraitdə sarımtıl-yaşıl rəngli qazdır. Xlor bəsit maddələrdən Na, Zn, Sb, F 2 , H
2 S, P, Fe, Cu ilə reaksiyaya girir. Xlor mürəkkəb maddələrdən H 2 O, NaOH, FeCl 2 , HBr, HJ, NaBr, NaJ ilə reaksiyaya girir. Xlor kağızların və parçaların ağardəlmasında, içməli suyun dezinfeksiya edilməsində müxtəlif pestisidlərin istehsalında, xlor-üzvi maddələrin və s. istehsalında tətbiq olunur. VI mərhələ Yaradıcı tətbiq etmə. Qruplara aşağıdakı çalışma və məsələləri həll etmək tapşırılır: 1. Nə üçün nəm olmadıqda xlorun kimyəvi aktivliyi zəif olur, lakin su buxarının hətta çox az miqdarı olduqda onun kimyəvi aktivliyi kəskin artır? 2. Fərz edək ki, atmosferdə sərbəst xlor var. Xlor hansı kimyəvi reaksiyalar nəticəsində birləşmə halına keçər? 3. Xlor bilavasitə oksigenlə reaksiyaya girmir. Nə üçün? (Ona görə ki, reaksiyanın getməsi üçün yüksək temperatur lazımdır. Cl-O rabitəsi isə davamsızdır. Yüksək enerjiyə davam gətirə bilmir). 4. Hansı bəsit maddə xloru oksidləşdirə bilər? 5. Xlor qələvi məhlulda ağardıcı xassə göstərir. Bu reaksiyanın tənliyini yazın və ağardıcı xassənin səbəbini izah edin. Şagirdlər aşağıdakı nəticəyə gətirilir:
2 + 2NaOH = NaCl + NaOCl + H 2 O NaOCl havadakı karbon qazı ilə reaksiyaya girir. OCl - + CO 2 + H
2 O → HCO
- 3 + HOCl HOCl - davamsız olduğu üçün oksigen ayırır, nəticədə rəngli maddə oksidləşir və rəngsizləşir. Müəllim suallara cavab aldıqdan sonra qiymətləndirməcədvəlini lövhədən asır və qiymətləndirmə aparılır. Meyar cədvəli Meyarlar Qruplar Suallara verilən cavabların düzgünlüyü Qrupların fəallığı Qruplarda mehriban əməkdaşlıq Əlavə materialdan istifadə Analiz, sintez ümumiləşdirmə bacarığı Nəticənin təqdim edilməsi I
II
III
IV
Kimya məktəbdə
33 Ev tapşıırığı §39-u öyrənmək. Suala cavab hazırlayın. 1.
ibarətdir? İzah edin. Reaksiyanın tənliyini yazın. İstifadə edilmiş ədəbiyyat: 1. Abbasov V.M və başqaları. Ümumtəhsil məktəblərinin IX sinfi üçün. “Kimya” dərslik. Bakı, 2012. 2. Tağıyev T.İ. “Kimyanın tədrisi metodikası” I və II hissələr. Bakı. “Elm” 2012. 264 səh, 2013, 216 səh.
1(45)2014
34 Т.И.Тагиев. д.п.н., профессор кафедра химия Гянджинского Государственного Университета
химии»
В статье даны методики использование из эффективных образовательных технологий в теме «Хлор» в уроках химии.
Ph.D., Professor Department of Chemistry Ganja State University
The article provides methods of use of effective educational technologies in the theme of "Chlorine" in chemistry lessons.
Açar sözlər: metodika, təlim texnologiyaları, problem, ümumiləşdirmə, sistemləşdirmə, yaradıcılıq.
систематизация, творчество.
classification, creativity. Yüklə 50,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|