Dərslik II hiSSƏ 2



Yüklə 389,42 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/142
tarix05.02.2018
ölçüsü389,42 Kb.
#24606
növüDərs
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   142


 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Anar İsayev  Ramil Rəhimov 
 
Abituriyentlər üçün vəsait 
 
AZƏRBAYCAN 
T A R İ X 
 
interaktiv dərslik 
 
II HİSSƏ 
 


 

 
ÖN SÖZ 
 
Azərbaycan Tarixi fənni üzrə interaktiv dərs vəsaiti şagirdlərə təlim materiallarını elmi-
metodik cəhətdən mənimsəməyə kömək məqsədi ilə hazırlanmışdır.  
Azərbaycan  Tarixi  fənni  üzrə  interaktiv  dərs  vəsaitinin  hazırlanması  zamanı  məktəb 
dərsliklərindən,  TQDK-nın  Test  Bankından,  Azərbaycan  tarixi  üzrə  audiovizual  tədris 
vəsaitlərindən istifadə olunmuş, orta məktəb dərsliklərinin tam  məzmunu nəzərə alınmış  və 
heç bir ixtisar aparılmamışdır. 
Vəsait  hazırlanarkən,  qabaqcıl  təcrübə  öyrənilərək  ümumiləşdirilmş,  təcrübədə  tətbiq 
olunan müasir metodika və texnologiyalardan,  üsul və vasitələrdən,  xüsusilə testləşdirmədən 
geniş  istifadə  edilmişdir.  Burada  TQDK  tərəfindən  təsdiq  olunmuş    proqramda  nəzərdə 
tutulmuş mövzular daha çox diqqət mərkəzində saxlanılmışdı.  
Vəsait didaktik istiqamətdə işlənmişdir. Məktəblilərin tarixi bilik, bacarıq və vərdişlərinin 
formalaşdırılması bir biri ilə bağlı olan bir neçə mərhələdən ibarətdir. Bu mərhələlərin ən əsası 
şagirdlərə biliyin mənimsədilməsi prosesidir. Biliyin tam mənimsədilməsi üçün əsas vasitə isə 
dərslikdir.  Dərsliyin  didaktik  baxımından  nə  qədər  yaxsı  və  son  texnologiyalarla  işlənməsi 
şagirdlərə  biliyin  mənimsədilməsinə  çox  kömək  edir.  Odur  ki,  şagirdlərdə  nəzərdə  tutulmuş 
bilik,  bacarıq  və  vərdişləri  formalaşdırmaq  üçün  öyrənmə  üsulları  müəyyənləşdirilmiş, 
materiallar didaktik məqsədlərə görə təsnif edilmişdir.. Bu da şagirdlərdə motivasiya yaradır, 
düşünülmüş şəkildə şüurlu mənimsəmə və diqqətlə öyrənməyə imkan verir,. Hadisələr aydın, 
təhlil formasında, müqayisə oxşarlıq,  xüsusiyyətləri, səbəb-nəticə əlaqələri  aydın  verilmiş, 
əsas diqqət  faktların təhlilinə, onlar arasında oxşar və fərqli cəhətlərə  yönəldilmişdir. Bu isə 
passiv  öyrənməni  tamamilə  aradan  qaldırır.    Vəsait  terminlər  və  xronologiya  ilə  təchiz 
olunmuşdur.
 
 
 
 
 
 
 


 

 
 
AZƏRBAYCAN XVII ƏSRİN İKİNCİ YARISINDA 
 
XVII əsrin ikinci yarısında Azərbaycanda siyasi vəziyyət 
 
Azərbaycanın inzibati və idarəetmə sistemi 
XVII  əsrin  ikinci  yarısı  dinc  inkişaf  şəraiti  ilə  əlamətdar  idi.  Bu  dövrdə  Azərbaycan  Səfəvilər  dövlətinin  tərkibində  olub 
ərazisi inzibati cəhətdən bəylərbəyliklərə  ona tabe olan vilayətlərə  bölünmüşdür. XVII əsrin ikinci yarısında Azərbaycan ərazizi 
dörd bəylərbəyliyə bölünmüşdür: 
1.
 
Təbriz (Cənubi Azərbaycan torpaqlarını əhatə edirdi). 
2.
 
Qarabağ (mərkəzi Gəncə şəhəri idi). 
3.
 
Çuxursəd (mərkəzi İrəvan şəhəri idi). 
4.
 
Şirvan (mərkəzi Şamaxı şəhəri idi). 
XVII  əsrdə  Naxçıvan  vilayəti  Çuxursəd  bəylərbəyiliyinin  tərkibində  idi.  Ən  iri  inzibati  vahid  kimi  bəylərbəyilik,  daha  sonra 
mahal və vilayətlər Səfəvilər imperiyasının əsasən sərhəd zolağında fəaliyyət göstərirdi. Daxili vilayətlər isə şah sarayının bilavasitə 
hakimiyyətində idi. Həmin vilayətlərdən dövlət vergiləri və töycülərindən yığılan gəlir birbaşa şah sarayına çatdırılırdı.  
XVII əsrin ikinci yarısında Azərbaycanda mövcud olan – Səfəvilər dövlətinin idarəetmə sisteminə aşağıdakı rütbələr daxil idi: 

 
Şah – dövləti idarə edən qeyri məhdud hakimiyyətə malik birinci şəxs idi. 

 
Vəkil şahdan sonra ikinci şəxs, şahın dünyəvi və dini işlərdə tamhüquqlu müavini idi. 

 
Əmir-ül-üməra - Səfəvilər dövlətində ordunun baş komandanı, başçısı idi. 

 
Qorçubaşı - Şahın Azərbaycan tayfalarından ibarət olan və çərik adlanan xüsusi hərbi dəstəsinə  rəhbərlik edirdi. 

 
Sədr - ölkənin baş rühanisi, şahın nəvvabı-müavini idi 

 
Şeyxülislam, qazı  müftilər - şəriət normaları ilə faliyyət göstərən məhkəmə orqanlarına başçılıq edən şəxslər idi.  
XVII əsrdə inzibati əraziləri aşağıdakı şəxslər idarə edirdilər: 

 
Bəylərbəyi – yerlərdə ali hakimiyyət nümayəndəsi və bəylərbəyiliyi idarə edən şəxs idi. 

 
Vəzir – bəylərbəyilərin maliyyə işlərini yerinə yetirirdi. 

 
Qolbəyi – bəylərbəyiyə tabe edilmiş mahal hakimi idi. 

 
Naib -  mahalları idarə edirdi 

 
Xan - ali hərbi inzibati mövqe tutan şəxs idi. 

 
Sultan - daha kiçik inzibati bölgə başçıları idi (Sultanlar qolbəyilərə, bəzən isə bəylərbəyiyə tabe idilər). 

 
Məlik - Qarabağda  Şirvanda əyanların ali nümayəndələrinin daşıdığı titul idi. 

 
Kələntər – şəhərləri idarə edirdi. 

 
Kəndxuda – kəndləri idarə edirdi. 
Səfəvilər dövlətinin idarəetmə sistemində Bəylərbəyilər xüsusi yer tuturdu. Bəylərbəyilər: 

 
Yalnız Şah tərəfindən təyin edilirdi 

 
Yerlərdə ali hakimiyyət nümayəndələri idi 
Bu dövrdə bəylərbəyiliklərdə ümumi qaydalar mövcud idi. Həmin qaydalara aiddir:  

 
Bəylərbəyilik qoşununun əsasını təşkil edən silahlı hərbi qulluqçular saxlayırdılar. 

 
Bəylərbəyiliklərdə maliyyə işlərinə vəzirlər başçılıq edirdi. 

 
Bəylərbəyilər şaha əlamətdar hadisələr münasibətilə hədiyyə və bəxşişlər göndərirdilər. 

 
Bəylərbəyiliyin başlıca gəlir mənbəyi yığılan vergilər idi. 

 
Qoşun bəylərbəyiliyin gəliri hesabına saxlanırdı. 

 
Bəylərbəyiliyin  qoşunlarından  iki  məqsəd  üçün  -  xarici  təhlükə  yaranarkən  onların  dəf  edilməsində  və  dövlət  əleyhinə 
irimiqyaslı çıxışların yatırılmasında istifadə edilirdi. 
 
XVII əsrdə inzibati ərazilərin idarə olunmasında iştirak edən şəxslər (ardıcıllıqla) 
 
 
 
I BÖLMƏ 
 
Bəylərbəyi 
 
Qolbəyi 
 
Sultan, xan 
 
Kəndxuda 
 


Yüklə 389,42 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   142




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə