Dərslik kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1 Redaktoru: Rəy verənlər Dizayner: Naşir

---

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ 
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ 
 
ELEKTRON BİZNES 
Dərslik kimi tövsiyyə edilmişdir. 
B A K I - 2 0 1 6  

---

Redaktoru: 
Rəy verənlər 
Dizayner: 
Naşir: 
i.e.d., prof., İsayev Fəvrəddin Qurban oğlu 
i.e.d., prof, Balayev Rəsul Ənvər oğlu 
f-r.e.d., prof. Əliyev Ələkbər Əliağa oğlu 
p.e.n., prof, Məmmədov Əlif Məmmədhəsən oğlu 
Əliyev Zaur Nəsrəddin oğlu 
Mayılov Valeh Bayram oğlu 
MUSAYEV İSA KƏRİM OĞLU 
ƏLİZADƏ MƏTLƏB NURUŞ OĞLU 
MAHMUDOV AKİF BİLAL OĞLU 
ELEKTRON BİZNES, Bakı 2016, “MSV NƏŞR‘ 
Dərslik, şəkilli, 200 səhifə. 
© Musayev I.K. Əlizadə M.N.. Mahmudov A.B. 2016 

---

E L E K T R O N
  B I Z N E S
 
M U N D Ə R I C   A T  
Elektron biznes - xüsusi fenomen kimi ............................................  5 
Elektron biznesin əsas aniayışiarı ....................................................  7 
Elektron biznes sferasında biznes-həllərin 
27
 
komponentləri .......................................................................  
Eiektron biznesin inteqrasiya səviyyələri ........................................  39 
Satınalmaların elektron idarə edilməsi ...........................................  53 
Eiektron hərraclar ........................................................................  59 
Elektron birjalar ...........................................................................  69 
Portallar ......................................................................................  77 
Elektron reklam ...........................................................................  87 
Elektron ticarət ............................................................................  91 
Elektron biznes üçün texnoloji həllər ........................................  117 
Elektron biznesin ödəmə sistemləri ...............................................  155 
Mlkroprosessorlu və plastik kartlar................................................  163 
Mikroprosessorlu kartlarda ödəmə sistemlərinin 
yaradılması prinsipləri .............................................................  
Ədəbiyyat ...................................................................................  199 

---

 

---

E L E K T R O N
  B I Z N E S
 
ELEKTRON BİZNES - XÜSUSİ 
FENOMEN KİMİ 
İnformasiya  texnologiyalarının  (İNTEX-lərln)  intensiv  inkişafı  və 
verilənlərin  emalı  və  ötürülməsi  vasitələrinin  icmal  dəyərinin  əhəmiyyətli 
dərəcədə azalması 
informasiya  fəzası 
və ya 
kiberfəza 
adlanan yeni 
iqtisadi  fəaliyyət  sferasının  yaranmasına  gətirib  çıxarmışdır.  Kiberfəza 
dedikdə,  qəbul  edilmiş  texnologiya  şəraitində  biznes-partnyorlann  və 
müştərilərin müəssisənin informasiya resurslarına müraciət edə bilməsini 
təmin edən informasiya serveriəri topiusu nəzərdə tutulur. İqtisadi fəaliyyət 
subyektlərinin 
yeni, 
əhəmiyyətli 
dərəcədə 
genişlənmiş 
və 
avtomatlaşdırılmış  qarşılıqlı  informasion  fealiyyəti  formalarının  yaranması 
xüsusi  fenomen  olan 
elektron  biznes 
(Biznes-  ticarət,  saziş,  iş, 
sövdələşmə) meydana gətirmişdir. 
Verilənlərin  emalı  və  ötürülməsi  texnologiyalarının  aparat  və 
proqram  təminatlarının  inkişafı  ilə  bağlı  olaraq  iqtisadi  fəaliyyət 
subyektlərinin 
informasion 
infrastrukturunun 
dəyişilməsi 
biznes 
fəaliyyətinin yeni modellərinin tətbiqinə imkan vermişdir. 
Dərslikdə  elektron  biznesin  B2B  (biznes-partnyorlara  yönəlik 
elektron biznes modelidir) və B2C (əmtəə və xidmətlərin son istifadəçilərinə 
yönəlik  elektron  biznes  modelidir)  kimi  əsas  modelləri  ətraflı  şərh  edilir. 
Bütövlükdə dünya əmtəə dövrüyyəsinin 70%-dən çoxu biznes-partnyora 
yönəlik  elektron  biznes  sferasının  payına  düşür.  İqtisadi  fəaliyyətin  bu 
sahəsində  satınalmaların  (bazarlıqların)  elektron  idarə  edilməsi 
texnologiyası mühüm yer tutur. Biznes- 

---

E L E K T R O N   B İ Z N E S  
partnyorların birbaşa qarşılıqlı fəaliyyəti ilə yanaşı, satınalmaların elektron 
idarə  edilməsinə  elektron  birjaların  (Birja  -  ticarət  və  maliyyə  sazişləri 
bağlamaq  üçün  vasitəçi  idarə)  və  hərracların  (Auksion)  modellərində  də 
baxılır. 
Konkret  İqtisadi  fəaliyyətin  həyata  keçirilməsi  üçün  İnternet 
şəbəkəsindən istifadə məsələləri portallar adlı mövzuda işıqlandırılır. 
Son  istifadəçilərə  yönəlik  elektron  biznes  modeli  (B2C)  elektron 
ticarətin iqtisadi sxemləri və texnologiyalarını özündə əks etdirir. 
Elektron  biznesin  səmərəli  aparılması  adekvat  ödəmə  (tədiyyə) 
sisteminin  mövcudluğunu  nəzərdə  tutur.  Plastik  kartlara  və 
mikroprosessorlara  əsaslanan  ödəmə  sistemi  və  onun  təhlükəsizliyinin 
təmin edilməsi elektron biznesin çox vacib elementləridir. Konkret ödəmə 
sisteminin  tətbiqi  dəyər  və  tranzaksiyaların  həcmi  baxımından  elektron 
biznesin istifadə edilən modelinin reallaşdırılmasına müvafiq olmalıdır. 
"Elektron  biznes"  fənninin  məqsədi  müasir  şəraitdə  iqtisadi 
fəaliyyətin mühüm sferasına çevrilən biznes modellərinin təhlili və tətbiqi ilə 
bağlı problemlərin sistemli şərhindən ibarətdir. 
"Elektron biznes" fənninin məzmununa: 
elektron 
biznesin əsas anlayışları, elektron biznesin əsas modelləri, elektron biznes 
üçün texnoloji həllər və elektron biznesin ödəmə (tədiyyə) sistemləri kimi iri 
bölmələr daxildir. 

---