Dərslik komplekti Mü əlliflər: Elbrus Əlizadə
Yüklə 139,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 2
RОspublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 6- cı sinifləri üçün “CoğraПiвa” dərslik komplekti Mü əlliflər: Elbrus Əlizadə N ərminə Seyfullayeva İrken Rakçeyeva Yelena Şabanova Bakı: Bakı Nəşr, 2015.
ərslik komplekti ilə bağlı TQDK-вa Нaбil olmuş və aхıq müzakir ələrdə bilНirilmiş qОвНlər, iradlar və təkliflər əsasınНa haгırlanmış YEKUN RƏY 3
Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. M əгmunun işlənməsi baбımınНan 2. Dil v ə вaгı üslubu baбımınНan 3. Dizayn v ə bədii tərtibat baбımınНan 4. Tapşırıqların Оlmi-mОtoНiki uвğunluğu baбımınНan 5. “Müəllim üçün metodik vəsait”in (MMV-nin) məгmununun işlənməsi baбımınНan 1. M əгmunun işlənməsi baбımınНan D ərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dərslik 160 s əhifədən ibarət olub, 8 tədris vahidi (“CoğraПiвa: Нünən və bu gün”, “Cəmiyyət”, “Yerin bərk təbəqəsi”, “Şəffaf kürə”, “Yerin su təbəqəsi”, “Təbiət v ə insan”, “Yer – Günəş sistОminНə”, “Yer səthinin təsviri”) üzrə 50 mövzunu əhatə edir. D ərslikdə “Mündəricat”, “Dərsliyinizlə tanış olun!”, “Giriş”, “Azərbaycan RОspublikasının siвasi-inzibati xəritəsi”, “Dünвanın siвasi бəritəsi”, “Yay layih ələri”, mövzular üzrə “Maraqoyatma”, “Fəaliyyət”, “İгahlar”, “Bu maraqlıНır”, “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin”, “Açar sözlər”, “Nə öyrəndiniz”, “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın”, “Dərsdən sonra” kimi bloklar, hər tədris vahidinin sonunda
“ÜmumiləşНirici tapşırıqlar” verilmişdir. Komplektd ə verilmiş materiallar “CoğraПi məkan”, “Təbiət” və “Cəmiyyət” m əzmun xətləri üzrə 6 əsas və 20 alt standartın reallaşdırılmasına yönəlmişdir. D ərslikdə verilmiş materialların elmi-metodiki baxımdan standartlara uyğunluğu, şagirdlərin dünyagörüşünün formalaşmasına, müstəqil təlimə imkan verm
əsi, fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya, əsasən, nəzərə alınmışdır. Qeyd etm ək lazımdır ki, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən d ərslik komplektinin 2013-cü il nəşrinə dair hazırlanmış yekun rəydə göstərilən irad v ə təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə nəzərə alınmışdır. Lakin bəzi iradlar olduğu kimi qal mış, dəyişikliklər zamanı isə yeni səhvlərə yol verilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır: B əzi mövzularda fənn kurikulumunun yuxarı sinif alt standartlarına aid materiallar verilmişdir:
əhifə 48. “c” bəndində verilmiş tapşırıq (“Azərbaвcanlı ailəsinin nümun əsində əhali artımını hОsablaвın”), həmçinin MMV-də (səh. 64) bu 4
mövzuda d ərsin məqsədi olaraq qeyd edilmiş “əhalinin təbii artımını hОsablaвır” ifad
əsi bu mövzuda reallaşdırılması nəzərdə tutulan 6-cı sinfin 3.1.1. “Dünya бalqlarının fərqli xüsusiyyətlərini təsvir edir” (MMV, səh. 12) və 3.2.1. “Ölkələri müxt əlif əlamətlərinə görə müqayisə edir” (MMV, səh. 64) alt standartlarına deyil, 8-ci sinfin 3.1.2. “Əhalinin təbii artımına Рörə СОsablamalar aparır” alt standartına aiddir.
mövzuda reallaşdırılması nəzərdə tutulan 6-cı sinfin 2.1.1. “YОrin Нaбili quruluşunu, relyefini v ə oraНa baş vОrən hadisə və prosesləri təsvir edir” və 2.1.2. “İri rОlвОf formalarını kontur бəritədə qeyd edir” (MMV, səh. 12) alt standartlarına deyil, 7-ci sinfin 2.1.1. “Yer səthində relyefin müxtəlifliyinin yaranma səbəblərini şərh edir” alt standartına aiddir.
(
hОsablaвın”) bu mövzuda reallaşdırılması nəzərdə tutulan 6-cı sinfin 2.1.3. “Yerin Сava qatını şərh edir” və 2.1.4. “Hava üzərində müşaСiНələr aparır, nəticələrini t əqdim edir” (MMV, səh. 12) alt standartlarına deyil, 7-ci sinfin 2.1.4. “Hava elementl ərinə dair sadə СОsablamalar aparır” alt standartına aiddir.
əhifə 96. “ÜmumiləşНirici tapşırıqlar”da 3-cü tapşırıq (“Lənkəran şəhərinə il ərzində Нüşən вağıntının miqНarını qraПikə görə təyin edin”) 8-ci sinfin 2.1.4. “Atmosfer hadisələrinə dair sxem və diaqramlar tərtib edir” alt standartına aiddir.
materiallar, “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda verilmiş tapşırıqlar, həmçinin MMV-d
ə (səh. 141) bu mövzuda dərsin məqsədi olaraq qeyd edilmiş “miqyasdan istifad ə etməklə obyektlər arasınНa məsafəni təyin edir, planda (xəritədə) riyazi m əsələləri həll edir” ifadəsi bu mövzuda reallaşdırılması nəzərdə tutulan 6-cı sinfin 1.3.1. “Kartoqrafik təsvirlərdə istifadə olunan elementləri şərh edir” alt standartına (MMV, s əh. 13) deyil, 7-ci sinfin 1.3.2. “Kartoqrafik elementlərə əsasən sadə СОsablamalar aparır” alt standartına aiddir.
D ərslikdə 2.1.6. “Təbiətdə su Нövranının sбОmini tərtib edir”, 3.1.2. “Kontur x əritədə ilk вaşaвış məntəqələrini qeyd edir”, 3.2.2. “Kontur xəritədə Azərbaycanla h əmsərhəd ölkələri qeyd edir” alt standartlarının reallaşdırılması bir mövzuda nəzərdə 5
tutulmuşdur (MMV, səh. 12, 13). Alt standartların reallaşdırıldığı mövzuların sayının artırılması tövsiyə edilir. S əhifə 13. Mövzuda 1.3.1. “Kartoqrafik təsvirlərdə istifadə olunan elementləri şərh edir” alt standartının tam reallaşdırılması üçün “Üfüqün cəhətləri”nə aid qısa m əlumat verilməsi tövsiyə edilir. Çünki mövzunun 2-ci abzasında “Paralellər Yer üz ərində şərqdən qərbə Нoğru хəkilmiş бəyali çevrələrdir” yazılmış, həmçinin m ətndə şimal, cənub, şərq və qərb yarımkürələrinə bölünmədən də bəhs edilmişdir. S əhifə 33. “Maraqoyatma” hissəsində “Bu gün insanların saвı 7 milвarН n əfərə вaбınНır” cümləsinin “HaгırНa insanların saвı 7 milyard nəfərdən artıqНır” kimi verilm əsi tövsiyə edilir.
cüml
əsində “ölkələrdə” sözünün “regionlarda”, yaxud “bölgələrdə” ilə əvəz edilm
əsi məqsədəuyğundur. Həmçinin MMV-də (səh. 56) qeyd edilmiş “E” nöqtəsi bu x
əritədə göstərilməmişdir. S əhifə 39. “İnsanların təsərrüfat fəaliyyəti” mövzusunda “təsərrüfat” anlayışının mahiyyətinin izah edilməsi tövsiyə edilir. S əhifə 44. 1-ci abzasda “Dünyada 200-dən çox dövlət varНır” cümləsinin d əqiqləşdirilməsi məqsədəuyğundur. Çünki “dövlət” deyəndə BMT və bir çox dövl ətlər tərəfindən tanınan ərazilər nəzərdə tutulur. Bu cür dövlətlərin sayı isə “196”-dır (2016-cı il).
mövzusunun “Vulkan və qeyzerlər” mövzusundan (səh. 59) sonra verilməsi tövsiyə edilir. S əhifə 79. Mövzuda reallaşdırılması nəzərdə tutulan 2.1.3. “YОrin Сava qatını şərh edir” alt standartının tam reallaşdırılması üçün atmosferin bütün qatlarının verilm
əsi tövsiyə edilir.
ə həmin səhifədə 2-ci abzasın “Havada daim su mövcuddur” cümləsində “su” əvəzinə “su buбarı” yazılması tövsiyə edilir. S əhifə 81. 2-ci abzasda “Yayda günəş şüaları YОr səthinə böyük bucaq altınНa Нüşür” cümləsinin əvvəlinə “Şimal вarımkürəsində” ifadəsinin yazılması m əqsədəuyğundur. 6
əhifə 82. 1-ci abzasda “Belə müşahiНələrin aparılНığı məntəqələr meteoroloji stansiyalar adl anır” fikri düzgün deyil. Çünki məntəqə və stansiya f ərqli anlayışlardır. S əhifə 84. Sonuncu abzasın 1-ci cümləsində “günortadan bir-üç saat sonra” ifad
əsinin “günortadan iki-üç saat sonra” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. S əhifə 85. 3-cü abzasda “Ərazinin iqlimi iqlim xəritələrində təsvir edilir” cüml
əsində “iqlimi” əvəzinə “iqlim göstəriciləri” yazılması tövsiyə edilir. S əhifə 100. “Açar sözlər”də verilən “Xammal” sözü təkrardır (səh. 43; “Açar sözl
ər”). S əhifə 102. 3-cü abzasda “Adalar hər tərəfdən su ilə əhatə olunan nisbətən kiçik quru sah ələridir. Onlar nə vaxtsa materikdən aвrılmış bir parхa, okОan dibind ə püskürmüş vulkanın ən yüksək hissəsi və вa suНa вaşaвan Нəniz canlılarının qalıqları Нa ola bilər” fikri dəqiqləşdirilməlidir. Çünki ada dəniz canlılarının qalıqları deyil, onların qalıqlarından yarana bilən coğrafi obyektdir. S əhifə 106-108. MMV-də (səh. 105) dərsin 4-cü məqsədinə (“kontur xəritədə хaвları qОвН ОНir”) aid dərslikdə material verilməmişdir. S əhifə 107. Sonuncu abzasda “Uca zirvələrdəki buzlaq və qarın ərinti suları, Нağ gölləri, bataqlıqlar Нa хaвların qidalanma mənbəyi ola bilər” cümləsində “qidalanma mənbəyi” ifadəsi “mənbəyi” sözü ilə əvəz edilməlidir (irad növbəti cüml
əyə də aiddir). S əhifə 112, 113. “Debat dərs. Aral – səhraya çevrilmiş Нəniz” mövzusunda Aral gölü əvəzinə Urmiya gölünün verilməsi tövsiyə edilir. Çünki “Həyat bilgisi 4” d ərsliyində səhifə 90-91-də bu mövzu “Aral gölünün haraвı” adı altında təxminən eyni m əzmunla və şəkillərlə verilmişdir. S əhifə 120. 1-ci abzasda “Ekvatorial mОşələr digər təbii zonalarla müqayis ədə ən zəngin heyvanat aləminə malikdir” fikri mübahisəlidir. Bir çox m ənbələrdə ən zəngin heyvanat aləminin savanna zonası üçün səciyyəvi olduğu bildirilir. S əhifə 123. 1-ci abzasda “Kaktusların kökləri isə səthə вaбınНır. Bu köklər gec ələr вaranan şОhlə qiНalanır” fikrinin “Kaktuslar suya olan tələbatını, səthə вaбın olan kökləri СОsabına şОСlə ödəyir” ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur. 4-cü abzasda
“Heyvanlar çətin şəraitə uвğunlaşmaq üхün iti qaхırlar” fikri “Bəzi heyvanlar ç ətin şəraitə uвğunlaşmaq üхün iti qaхırlar” kimi verilməlidir. 7
D ərsliyin rus dilində olan variantında da müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır: S əhifə 21. 3-cü abzasın sonuncu cümləsində “ ” ifad
əsinin əvəzinə “ ” yazılmalıdır. SəhiПə 25. “ ” blokunda cədvəldə “Э ” sözünün əvəzinə “Э ” yazılması məqsədəuyğundur.
əhifə 62. 2-ci abzasın 2-ci cümləsində “ ” ifadəsi “ З ” kimi
yazılmalıdır (irad səh. 64, 93, 96, 110-a da aiddir). SəhiПə 64. “Ч ” blokunda sondan 2-ci cümlədə “ я я” ifadəsinin “ я я” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. S əhifə 80. “ я” blokunda sağ tərəfdə 1-ci qrafanın t ərcüməsi dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantına uyğun deyil. S əhifə 90. “Ч ” blokunda 3-cü cümlədə “ ” ifad
əsinin “ ” kimi verilməlidir. S əhifə 102. “Д я ” blokunda “ ” əvəzinə “ ” yazılmalı, şəkil isə d ərsliyin Azərbaycan dilində olan variantına uyğunlaşdırılmalıdır. S əhifə 123. Sonuncu abzasda “З ” cüml
əsinin “А я ” kimi yazılması məqsədəuyğundur. S əhifə 157. 1-ci cədvəldə “ ” əvəzinə “ ”, 2-ci cədvəldə isə “ ” əvəzinə “ ” yazılmalıdır.
Dərslikdə verilmiş fikirlərin ifadə tərzi şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinə, əsasən, uyğundur. Yeni terminlərin izahı verilmişdir. Mətnlərdə qrammatik və orfoqrafik qaydalara demək olar ki, əməl edilmişdir. Materialların seçimində şagirdlərin dünyagörüşünün formalaşdırılması, söz ehtiyatının və nitq mədəniyyətinin inkişafı, əsasən, nəzərə alınmışdır.
Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır: S əhifə 16. “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın” blokunda 2-ci tapşırığın cədvəlində “Ekvator xəttində yerləşənlər” əvəzinə “Ekvator xəttini kəsənlər” yazılması m əqsədəuyğundur. MMV-də (səh. 40) bu ifadə “Ekvator xəttini kəsir” kimi verilmişdir. 8
əhifə 37. “Məişət tullantıları problОmi” yarımbaşlığında “Zibillər гibilбanalara atılır, хirkli sular isə qismən təmizləndikdən sonra kanalizasiyalar vasit əsilə Xəzər dənizinə aбıНılır” cümləsindən belə nəticəyə gəlinir ki, dünyanın bütün çirkab suları Xəzər dənizinə axıdılır. Ona görə də, cümlənin “Zibillər гibilбanalara atılır, хirkli sular isə qismən təmizləndikdən sonra kanalizasiyalar vasit əsilə okean və dənizlərə aбıНılır” kimi verilməsi tövsiyə edilir. S əhifə 40. 2-ci abzasda “Beləliklə, sadə əməkdən daha fərqli olan sənətkarlıq meydana g əldi” cümləsinin “Beləliklə, sənətkarlıq pОşəsi вaranНı” kimi verilməsi m əqsədəuyğundur. S əhifə 61. 2-ci abzasda “Onların püskürməsi гamanı lava əvəzinə səthə duru palхıq tökülür” cümləsində “tökülür” əvəzinə “хıбır” verilməsi tövsiyə edilir. S əhifə 82. “Meteoroloji stansiyada istifadə olunan cihazlar”da “Flüger (kül əyin istiqamətini ölçən cihaz)” ifadəsində “ölçən” əvəzinə “müəyyən edən” yazılması tövsiyə edilir. Çünki küləyin istiqaməti ölçülmür, müəyyən edilir. S əhifə 92. 3-cü abzasda “Lakin buluddan tökülməyən вağıntı Нa ola bilər” cüml
əsinin “Birbaşa СavaНan хökən вağıntılar Нa ola bilər” kimi yazılması m əqsədəuyğundur. S əhifə 151. “Fəaliyyət” blokunun altındakı abzasda “Yer səthində olan əraziləri kağıг üгərində təsvir etmək üхün onları kiхiltmək laгımНır” cümləsinin “Yer səthində olan əraziləri kağıг üгərində təsvir etmək üхün onların təsvirinin ölçül ərini kiçiltmək laгımНır” kimi verilməsi məqsədəuyğundur.
ə bədii tərtibat baбımınНan Dizayn və bədii tərtibat baxımından dərslik qənaətbəxşdir. İstifadə edilən şriftlər müvafiq yaş qrupuna uyğundur. Üz qabığının tərtibatı, orada verilmiş illüstrasiyalar dərsliyin məzmununa uyğundur. Vahid dizayn qorunmuşdur. İllüstrasiyalar ifadəli və dəqiqdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır: S əhifə 16. “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda Hind və Atlantik okeanlarının sahələri təxminən eyni göstərilmişdir. S əhifə 19. “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın” blokundakı xəritədə “B” nöqtəsi 0 metrd
ən aşağıda göstərilsə də, MMV-də (səh. 42) bu nöqtənin hündürlüyü “0-200 metr” kimi
verilmişdir. Uyğunsuzluğun aradan qaldırılması m əqsədəuyğundur. 9
əhifə 24. Xəritə-sxemdə Erikssonun da getdiyi yolun göstərilməsi tövsiyə edilir. Çünki s əhifə 25-də “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda cədvəldə onun getdiyi yolun tapılması tələb olunur. S əhifə 38. “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın” blokunda 2-ci tapşırığın “c” bəndində şəkildə adların Azərbaycan dilində yazılması məqsədəuyğundur. S əhifə 45. “Dünвanın varlı və kasıb ölkələri” düzgün rənglənməmişdir. Belə ki, Az
ərbaycan varlı, Küveyt, BƏƏ, Türkiyə kasıb ölkələr kimi göstərilmişdir. S əhifə 47. “Əhalinin sıбlığı” xəritəsində sıxlığın “11-100” aralığından sonra “>500” qeyd edilmiş, 100 ilə 500 arasında sıxlıq isə verilməmişdir. S əhifə 52. “Fəaliyyət” bölməsindəki şəkil-sxemdə Yerin daxili qatlarının qalınlıqlarının cəmi Yerin radiusunun ölçüsündən fərqlənir. Ədədlər d əqiqləşdirilməlidir. S əhifə 79. “Havanın tərkibi” diaqramında verilmiş faiz göstəricilərinin cəmi 100 deyil. S əhifə 98. 1-ci şəklin altında “Qədim dövrlərdə insanlar planetimizi belə t əsəvvür edirdilər: Yer ucsuz-bucaqsıг okОanНa üгən tısbağanın üstünНədir” fikri qeyd edils ə də, bu təsvirdə verilmiş binalar qədim dövrə uyğun deyil.
3- cü tapşırıqda dünya okeanının dərinliklərinə aid verilən diaqramın
a b c d a şağıdakı kimi verilməsi tövsiyə edilir:
a b c d
ərinlik min.m
2 0 4
D ərinlik min.m
10
əhifə 126. Səhifənin yuxarısında “Torpağın minОral tərkibi” və “Torpağın üzvi t ərkibi” şəkilləri aydın məna ifadə etmir. S əhifə 137. “Fəaliyyət” blokunda verilən şəklin dəyişdirilməsi m əqsədəuyğundur. Şəkildə Ayın görünüşünün dəyişməsi mərhələləri aydın göst ərilməmişdir. Ayın iki görünüşünün (1-ci gün və 14-cü gün) verilməsi və suallar vasit əsilə Ayın 7 və 21 günlük görünüşlərinin müəyyən edilməsinin tapşırılması şagirdlər üçün çətinlik yarada bilər.
D
müxt əlifdir. Tapşırıqların əksəriyyəti biliklərin tətbiqinə və idraki bacarıqların formalaşdırılmasına yönəlmişdir. Reallığı əks etdirən, gündəlik həyatdan götürülən tapşırıqların sayı çoxdur. Tapşırıqların şərti lakonik verilmişdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır:
baxımından çətindir. S əhifə 47. “Praktiki dərs. Əhali бəritəsi və statistik göstəricilərlə iş”in “a” b əndində dünya əhalisinin sıxlığına dair tapşırıq verilsə də, bununla bağlı tədris vahidi boyunca m əlumat verilməmişdir. S əhifə 64. “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda xəritədə zəlzələlərin gücünün müxt əlif ballarla (“7-8”, “4-6”) verilməsi və onların hansı ölkələrə aid olmasının təyin edilməsi tapşırığı
şagirdlər üçün çətinlik yarada bilər. Tapşırığın sad ələşdirilməsi tövsiyə edilir. S əhifə 95. “Tapşırıq 4”-də sağ tərəfdə “+40ºC – məntəqənin ən yüksək temperaturu ” və “–30º – məntəqənin ən aşağı tОmperaturu” ifadələri qeyd edilsə d ə, xəritənin aşağı hissəsində “+44” və “–33” temperaturları göstərilmişdir. Uyğunsuzluq aradan qaldırılmalıdır. S əhifə 103. “Öyrəndiklərinizi вoбlaвın” blokunda “İslanНiвa” adasının başqa ada il
ə əvəz olunması tövsiyə edilir. Çünki İslandiya adası Şimal Buzlu okeanla Atlantik okeanın sərhədində yerləşdiyindən, onun hansı okeana aid olduğunu mü əyyən etmək şagird üçün çətinlik törədə bilər. 11
“Müəllim üçün metodik vəsait”in (MMV-nin) (2013) m əгmununun işlənməsi baбımınНan
Mü əllim üçün metodik vəsait 160 səhifədən ibarətdir. Burada “Dərslik komplОkti haqqınНa”, “Dərslik komplektinin strukturu”, “VI siniП CoğraПiвa f ənn kurikulumu”, “Fənn üzrə məгmun stanНartlarının rОallaşma cədvəli”, “Fənlərarası intОqrasiвa cədvəli”, “İllüstrasiвalar üгrə işin təşkili”, “İnklüгiv t əlim prinsipləri”, “CoğraПiвa Нərslərində yeni təlim tОбnologiвalarının tətbiqi” öz
əksini tapmışdır. V əsaitdə illik və gündəlik planlaşdırma nümunələri təqdim edilmiş, dərs zamanı əlavə vəsaitlərdən (elektron resurslar və s.) istifadə nəzərdə tutulmuş, hər bir dərs üçün mü
əllimə metodiki tövsiyələr verilmişdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır: B əzi mövzularda reallaşdırılması nəzərdə tutulan alt standartlar “Fənn üzrə m əгmun stanНartların rОallaşma cədvəli” (səh. 12) və mövzunun izahında fərqli verilmişdir: 4-cü mövzuda reallaşdırılması nəzərdə tutulan alt standart cədvəldə 3.1.1. “Dünвa бalqlarının fərqli xüsusiyyətlərini təsvir edir”, səhifə 41-də 1.3.1. “Kartoqrafik təsvirlərdə istifadə olunan elementləri şərh edir” kimi; 14-cü mövzuda reallaşdırılması nəzərdə tutulan alt standart cədvəldə 3.1.1. “Dünвa бalqlarının fərqli xüsusiyyətlərini təsvir edir”, səhifə 64-də 3.2.1. “Ölkələri müxtəlif əlamətlərinə görə müqayisə edir” kimi; 3-cü tədris vahidində “Layihə. Gəlin səyahətə хıбaq” mövzusunda reallaşdırılması nəzərdə tutulan alt standart cədvəldə 2.1.2. “İri rОlвОf formalarını kontur бəritədə qeyd edir”, səhifə 80-də isə 2.1.1. “Yerin daxili quruluşunu, rОlвОfini və oraНa baş vОrən hadisə və prosesləri təsvir edir” və 2.1.2. “İri rОlвОf formalarını kontur бəritədə qeyd edir” kimi verilmişdir. S əhifə 12, 13. Dərslikdə (səh. 67) “Dağlar” adı altında təqdim edilmiş 20-ci mövzu
“Fənn üzrə məгmun stanНartların rОallaşma cədvəli”ndə “Yer səthi – Нağlar” kimi, dərslikdə (səh. 119) “Təbiətin вaşıl gОвimi – mОşələr” adı altında t əqdim edilmiş 36-cı mövzu isə bu cədvəldə “MОşələr” kimi verilmişdir. Uyğunsuzluğun aradan qaldırılması məqsədəuyğundur. 12
əhifə 19. “Kiçik summativ qiymətləndirmə üçün nəzərdə tutulan tap şırıqlarНa vОrilmiş illüstrasiвalarla işə dair bəzi tövsiyələr”də “MV, 1-ci t əНris vahiНi. Tapşırıq 7”-nin izahı səhifə 50-də I tədris vahidi üzrə kiçik summativ qiym
ətləndirmədə verilən 7-ci tapşırığa, “MV, 4-cü təНris vahiНi. Tapşırıq 9”-un izahı isə səhifə 98-də IV tədris vahidi üzrə kiçik summativ qiymətləndirmədə verilən 9- cu tapşırığa aid deyil. Uyğunsuzluğun aradan qaldırılması məqsədəuyğundur. S əhifə 22. “Kontur xəritə üzrə işin вОrinə yetirilməsi”ndə sağ tərəfdə verilmiş x əritədə “9” və “10” ədədlərinin yerinin dəyişdirilməsi, “6” ədədinin isə bir qədər yuxarıda qeyd olunması tövsiyə edilir. S əhifə 40. “Öyrəndiklərinizi вoбlaвın” blokunda cədvəldə “Cənubi Amerika ” haqqında yazılmış “Qərb və Cənub вarımkürələrində yerləşir” cümləsi “Üç вarımkürədə yerləşir” kimi verilməlidir. S əhifə 41. “B” hissəsində cədvəldə “Xəritənin növü” sütunu üzrə “Topoqrafik”, “İqlim”, “Siyasi” yazılsa da, dərslikdə (səh. 17) “Fəaliyyət” blokunda h əmin xəritələr “Siyasi”, “Fiziki” və “İqlim” kimi verilmişdir.
qeyd edilmiş “AmОrikanın kəşПi” ifadəsinin dəqiqləşdirilməsi məqsədəuyğundur. Çünki bu fikir d ərslikdə səhifə 24-də 1-ci abzasın sonundakı “Leyf Eriksson dəstəsi il ə bu matОrikin şimal-şərqinə dəfələrlə səfər ОtmişНi” cümləsi ilə uyğun deyil. S əhifə 56. “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda hesablama zamanı mənfi ədəd (–102000) alınır. Fənlərarası inteqrasiya nəzərə alınarsa, riyaziyyat fənninin t ədrisində birinci yarımildə mənfi ədədlər anlayışı keçilmədiyinə görə, bu tapşırığın izahının dəyişdirilməsi məqsədəuyğundur. Yen ə həmin səhifədə “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın” blokunda Avstraliyanın və M ərkəzi Asiyanın (“C”, “D”) kənd yaşayış formaları “qrup” deyil, dərslikdəki (səh. 34) izaha uyğun olaraq “Нağınıq” kimi verilməlidir. S əhifə 76. “C” hissəsindəki sxemdə “200 m” deyil, “2000 m” verilməlidir. S əhifə 77. 1-ci abzasda “girdlərə izah edilməliНir ki, Нağ sistОmlərini müvafiq r ənglərlə - qəhvəyi rəngin müxtəliП хalarları ilə rəngləsinlər” cümləsi aydın olmadığından dəqiqləşdirilməsi tövsiyə edilir. S əhifə 80. “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın” cədvəlində “Düzənliklər” sütununda d ərsliyə uyğun olaraq (səh. 73) “Kür-Araz” da verilməlidir. S əhifə 87. Vəsaitin rus dilində olan variantında “ я” blokunda sağ tərəfdə dərslikdəki (səh. 80) 4-cü qrafa verilməmişdir. 13
əhifə 88. “Qiymətləndirmə mОвarları”nda mövzu yalnız iki meyara əsasən (
aparır, nəticələrini təqdim edir” və 3.2.5. “Ətraf mühitdə çirklənməyə məruг qalmış ərazilərin fotoalbomunu Сaгırlaвır” alt standartlarına uyğun meyar göstərilməmişdir. S əhifə 89. “C” hissəsində sxemdə “Hava hadisələri” ifadəsinin “Atmosfer hadis ələri” kimi yazılması tövsiyə edilir. Həmçinin bu hissədə 2-ci abzasdan sonra “Barometr” cihazının adı verilsə də, dərslikdə səhifə 82-də “Meteoroloji stansiyada istifad ə olunan cihazlar”da həmin cihaz göstərilməmişdir. S əhifə 96. “D” hissəsində 2-ci cümlədə yalnız “a, b, c, d, e” nöqtələri qeyd edils
ə də, dərslikdə səhifə 93-də “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda xəritədə “f” nöqtəsi də verilmişdir. S əhifə 98. 9-cu tapşırıqda xəritə-sxemdə verilmiş nöqtələr nəzərdə tutulan tapşırığa (“Xəritə-sxemdə göstərilən ərazilərə uвğun НağНakı küləklərin aНını mü əyyən edin”) uyğun deyil. Çünki həmin nöqtələr dağlara deyil, düzənliklərə uyğundur. S əhifə 103. “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda cədvəlin 1-ci xanasının
kimi verilm əsi məqsədəuyğundur.
d ərsliyə (səh. 103) uyğun olaraq “Qara dəniz” əlavə edilməlidir. 2-ci tapşırıqda “Yeni torpaq” sözündən sonra “;” qoyulmalıdır. Yen ə həmin səhifədə “Dərsdən sonra” bölməsindəki 2-ci və 3-cü məntəqəyə aid coğrafi adlar dərslikdə xəritə-sxemdə (səh. 103) göstərilmiş obyektlərə uyğun deyil. D ərslikdə 2-ci məntəqə Böyük Britaniya, MMV-də “AbşОron”, dərslikdə 3-cü m əntəqə Siciliya adası, MMV-də “Kiçik Asiya” yarımadası kimi verilmişdir. S əhifə 107. “Qiymətləndirmə mОвarı”nda “Şərhetmə”nin də digər meyarlar kimi verilm əsi tövsiyə edilir.
qrafa
nın kimi verilm əsi məqsədəuyğundur.
№ Okean
Coğrafi obyekt Materikl ər
Göll ər
14
ə həmin səhifədə “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın” blokunda 1-ci tapşırığın cavabı (“1. 1-b 2-a 3-c 4-d”) dəqiqləşdirilməlidir. Tapşırığın düzgün cavabı “a) axmaz m ənşəli, b) vulkanik mənşəli” kimi olmalıdır. S əhifə 127. “Öyrəndikləriniгi вoбlaвın” blokunda “1. Mars, Saturn, Yupiter ” yazılsa da, dərslikdə (səh. 136) “a” şəklində Yer planeti təsvir edilmişdir. S əhifə 142. “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” blokunda 1-ci həll dərslikdə (səh. 152) h
əmin blokdakı 4-cü tapşırığa, 2-ci həll 1-ci tapşırığa, 3-cü həll 2-ci tapşırığa, 4-cü h
əll isə 3-cü tapşırığa uyğundur. S əhifə 145. “Planın tərtibi və onun üzərində iş” mövzusunda verilən cədvəl
d ərslikdə (səh. 156) aşağıdakı kimi verilmişdir: C ədvəlin dərsliyə uyğunlaşdırılması məqsədəuyğundur.
M əntəqələr Plan üz
ərində m əsafə (sm-lə) İstiqamət H əqiqi məsafə 2-ci m əntəqə
6 Şərq
600 metr 3-cü m
əntəqə 4 C ənub-şərq 400 metr 4-cü m əntəqə
2 Şimal-şərq 200 metr 5-ci m
əntəqə 2 Şimal 200 metr 6- cı məntəqə 4 Şimal-şərq 400 metr 7-ci m
əntəqə 2 Şimal-şərq 200 metr 8-ci m
əntəqə 1 Şimal-şərq 100 metr Yolun ümumi uzunluğu
M əntəqələr Plan üz ərində
m əsafə (sm-lə) İstiqamət H əqiqi məsafə 1 →2
4 Şərq
400 m 2→3
3→4
4→5
5→6
6→7
7→8
Yolun ümumi uzunluğu
Document Outline
Yüklə 139,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|