3
Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır:
1. Məzmunun işlənməsi baxımından
2. Dil və yazı üslubu baxımından
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından
5. “Müəllim üçün metodik vəsait”in (MMV-
nin) məzmununun işlənməsi
baxımından
1. Məzmunun işlənməsi baxımından
Dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dərslik
4 bölmə (
“Azərbaycan XVI əsrin ikinci yarısı -
XVII əsrdə”,
“Azərbaycan XVIII
əsrin
birinci
yarısında”,
“Böyük
Əfşarlar
imperiyasından
xanlıqlara - Azərbaycan XVIII əsrin ikinci yarısında”,
“Xanlıqlardan
müstəmləkə asılılığına -
Azərbaycan XIX əsrin əvvəllərində”), 36 (26+10)
paraqraf və 200 səhifədən ibarətdir. Burada “Dərslikdə istifadə olunmuş şərti
işarələr”,
“Kitabın içindəkilər”,
“Əziz məktəblilər!” başlığı altında giriş,
“Motivasiya”, mövzular üzrə
“Yönləndirici sual”,
illüstrativ material, sual və
tapşırıqlar, “Mənbə”, “Çıxış məlumatı”, “Bunu bilmək maraqlıdır”, “Sənəd”
kimi rubriklər də verilmişdir. Dərslik komplektində verilmiş materiallar “Tarixi
zaman”, “Tarixi məkan”, “Dövlət”, “Şəxsiyyət”, “Mədəniyyət” məzmun xətləri
üzrə 7 əsas və 15 alt standartın reallaşdırılmasına yönəlmişdir.
Dərslik komplektində standartların tələbləri, əsasən, yerinə yetirilmişdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Təhsil Nazirliyinin rəsmi müraciətinə əsasən, dərslik
komplektinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası
tərəfindən hazırlanmış rəydə göstərilən irad və təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə
nəzərə alınmışdır. Lakin bəzi iradlar nəzərə alınmamış, dəyişikliklər zamanı isə yeni
səhvlərə yol verilmişdir.
Dərslik komplektində reallaşdırılması nəzərdə tutulan alt standartların say
nisbəti cədvəldə öz əksini tapmışdır:
4
Alt standartlar
Say
1.1.1. Azərbaycan və dünya ölkələrində baş vermiş mühüm hadisə, proses və təzahürlərin
sinxronluğunu izah edir.
1
1.1.2. Hadisə və proseslərin zamana görə əlaqələndirilməsinə dair tematik-sinxron cədvəllər
hazırlayır.
6
1.2.1. Dövrə aid hadisə, proses və təzahürləri yazılı mənbələrlə əlaqələndirir.
3
1.2.2. Öyrəndiyi dövrə aid yazılı mənbələri təhlil edir, nəticələrini təqdim edir.
18
1.3.1. Azərbaycan ərazisində yaşamış insanların həyat tərzi və məşğuliyyətlərində baş vermiş
dəyişiklikləri izləyir və onların səbəblərini izah edir.
3
2.1.1. Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və təbii amillərini təsərrüfatın, ictimai münasibətlərin
inkişafı və ölkənin siyasi vəziyyəti ilə əlaqələndirir.
2
2.1.2. Xəritələrdəki məlumatlara əsasən sxem və cədvəllər tərtib edir.
6
3.1.1. Mərkəzləşmiş dövlətin yaranması və tənəzzülü, Azərbaycan torpaqlarının birləşdirilməsi
uğrunda mübarizənin xüsusiyyətlərini şərh edir.
10
3.1.2. Dövlətlərarası münasibətlərdə Azərbaycanın mövqeyini dəyərləndirir.
5
3.1.3. Dövrlə bağlı mənbələrdən əldə etdiyi məlumatlar əsasında sxem və cədvəllər qurur.
9
4.1.1. Azərbaycan dövlətçiliyində mühüm rol oynamış tarixi şəxsiyyətlərin (Şah I İsmayıl, Şah I
Təhmasib, Şah I Abbas, Nadir şah, Qubalı Fətəli xan, Hacı Çələbi və b.) fəaliyyətlərini
dəyərləndirir.
6
4.1.2. Tarixi şəxsiyyətlər haqqında müqayisəli sxem və cədvəllər hazırlayır.
7
5.1.1. Yeni ictimai-iqtisadi münasibətlərin mədəniyyətə təsirini dəyərləndirir.
2
5.1.2. Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına təsir edən amilləri şərh edir.
2
5.1.3. Azərbaycanın mədəni nailiyyətlərini əks etdirən cədvəllər hazırlayır.
2
Cədvəldən göründüyü kimi, standartların reallaşdırılmasında diqqət ən az
mədəniyyət və məkanla bağlı məsələlərə yönəldilib. Ən çox diqqət yetirilən “Tarixi
zaman” məzmun xəttindəki 1.1.1. alt standartına cəmi bir dəfə müraciət olunmuşdur.
Bəzi paraqrafların (§ 12, 13 və 18) alt paraqraflara bölünməsi qarışıqlıq yaradır.
Mövzuların əvvəlində motivasiya məqsədi ilə verilmiş hissələr bəzən əvvəl
keçilənləri qısa xatırlatma, bəzən də yeni mövzu haqqında annotasiya xarakterli
məlumatlandırma funksiyası daşımışdır ki, bu da şagirdlərin fəallaşmasına tam
köməklik etmir. Burada hazır məlumatların verilməsi əksər hallarda yeni mövzuya
maraq oyatmaqda faydasız olur. Əksər hallarda yönləndirici sualların cavabları