2
Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin
10-cu sinifləri üçün “Azərbaycan tarixi” dərsliyi
Müəlliflər: Tofiq Vəliyev
Rəhim Əliyev
Həcər Əlişova
Kifayət Məmmədova
Bakı: Çaşıoğlu, 2012.
Dərsliklə bağlı TQDK-ya daxil olmuş və açıq
müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər
əsasında hazırlanmış
YEKUN RƏY
Şövkət Tağıyeva
Əkbər Qocayev
3
Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır:
1. Məzmunun işlənməsi baxımından;
2. Dil və yazı üslubu baxımından;
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından;
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından.
1. Məzmunun işlənməsi baxımından
Dərslik hazırda respublikanın ümumtəhsil məktəblərində qüvvədə olan tədris
proqramı əsasında hazırlanaraq, 3 bölmə ( “Azərbaycan XIX əsrin 30-50-ci
illərində”, “Şimali Azərbaycan XIX əsrin 60-90-cı illərində”, “Azərbaycan XX
əsrin əvvəllərində”) 16 fəsil və 240 səhifədən ibarət olmaqla, 61 paraqrafı əhatə edir.
Tədris proqramında nəzərdə tutulan mövzular dərslikdə tam əhatə olunmuş,
proqramdan kənar heç bir mövzu dərsliyə daxil edilməmişdir. Azərbaycan tarixinin
XIX əsrin 30-cu illərindən XX əsrin 20-ci illərinə qədər olan dövrünü əhatə edən
dərslik şagirdlərdə Vətən tarixinin müvafiq dövrü ilə bağlı biliklərin
formalaşdırılmasına əsasən imkan verir. Dərslik “Giriş”lə başlayır. Burada,
dərslikdəki materiallar haqqında ümumi məlumat öz əksini tapmışdır. Bəzi
paraqrafların sonunda “Sənəd” başlığı altında əlavə oxu materiallarının verilməsi
təqdirəlayiqdir.
Bununla yanaşı, dərslikdə müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır:
Səhifə 12. 2-ci abzasda “İlk mərhələdə ordu qərargahları ətrafında
təsərrüfatlar və hərbi məskənlər yaratmaq nəzərdə tutulmuşdu” cümləsinin
ardınca nəticəsi verilməyib. Buraya “Lakin hərbi xidmətini başa vurmuş əsgərlər
burada qalmaq istəmirdilər və evlərinə qayıdırdılar.” fikrinin əlavə olunması təklif
edilir.
Yenə həmin səhifədə almanların hansı krallığın ərazisindən köçürülməsinin
yazılması mühüm deyil.
Səhifə 13. 1823-cü ildə Qarabağ xanlığı mövcud olmadığından, “ Qarabağ
əyaləti” və ya “ ləğv edilmiş Qarabağ xanlığının ərazisində”
yazmaq daha doğru olar.
Səhifə 14.“Əhalinin sosial tərkibi” yarımbaşlığında 2-ci təbəqəyə aid olanların
kimliyi bilinmir.
4
Yenə həmin səhifədə sonuncu abzasda 3-cü cümlədə şeyxülislam vəzifəsinin
1829-cu ildə yaradıldığı göstərilir. 4-cü cümlədə isə bu vəzifənin 1823-cü ildə artıq
mövcud olduğu yazılır. Həmçinin sünnilikdə “axund” titulunun mövcudluğu barədə
dəqiqləşdirilmə aparılmalıdır.
Səhifə 15. Alban katolikosluğu haqqında əlavə məlumata ehtiyaca var. Onun
ləğvində çarizmin siyasi məqsədləri haqqında məlumat vermək lazımdır.
Səhifə 16. Təsdiq edilməmiş, kağız üzərində qalmış Qriboyedov-Zavileyski
layihəsindən dərslikdə bəhs olunmasının mənası yoxdur.
Səhifə 20. Xanabad manufakturası fabrik deyildi. İlk ipək fabriki 1861-ci ildə
Nuxada Alekseyev və Voronin qardaşları tərəfindən yaradılıb.
Səhifə 22. 3 -cü abzasda 1821-ci il 8 oktyabr çar fərmanına görə gətirilən əcnəbi
mallardan alınan gömrük rüsumunun dəqiqləşdirilməsi məsləhətdir.
Səhifə 27. Şeyx Şaban və Həmzət bəyin rus zabitləri tərəfindən ələ alınması
düzgün təqdim edilmir. Əslində, onlar tələblərinin bir qisminin yerinə yetirilməsindən
sonra müqaviməti dayandırmışlar.
Səhifə 32. Quba üsyanının başçısı Hacı Məhəmmədin edam olunması, Yarəlinin
xilas olması göstərilir. Burada, ya çar hökumətinin ikili siyasəti, ya da Hacı
Məhəmmədin Yarəlinin razı olduğu şərtlərlə razılaşmaması vurğulanmalıdır.
Səhifə 41. 2-ci abzasın axırında yazılmış “Bəylər həmçinin kənd
idarəçiliyindən uzaqlaşdırıldılar” cümləsindən aydın olur ki, 1841-ci ilədək kənd
və mahal idarəçiliyi bəyin əlində olub. Buna görə də səhifə 14-də 3-cü abzasın 3-cü
cümləsində “idarəetmədə iştirak etməmək” sözlərindən əvvəl “əyalət və dairə
idarəetməsində iştirak etməmək şərti ilə” sözləri yazılmalıdır. Çünki əyalət və dairəni
yalnız komendant idarə edirdi.
Səhifə 42. Xronoloji ağırlığı qaldırmaq məqsədilə 5-ci abzasda verilmiş ayın
tarixlərini ixtisar etmək məqsədəuyğundur. Yalnız ilin göstərilməsi kifayətdir.
Səhifə 43. 2-ci abzasda “verilirdi” sözünün “ qalırdı” kimi yazılması yaxşı olar.
Çünki təhkimçilik hüququ olmadığı üçün Azərbaycanda kəndlilər həmişə köçə
bilirdi.
Səhifə 47. 5-ci abzasda verilən Nəmin və Gərgər xanlıqlarının hansı ərazidə
yerləşdiyini qısa yazmaq olar.
Səhifə 48. Babilər hərəkatı haqqında məlumat sistemli deyil. Hərəkatın səbəbi
və rəhbərləri haqqında lazımi məlumat verilməmişdir.
5
Səhifə 50. 1-ci abzasda məktəblərin açıldığı şəhərlərin, xüsusilə illərin
sadalanması mövzunu olduqca yükləyir.
Səhifə 57. 2-ci abzasda mətbəələrin Azərbaycan türkcəsində ədəbiyyat
buraxmağa imkan verilməməsinin səbəbi göstərilməmişdir.
Səhifə 59. Aşağıdakı şeir parçası “Durnalar” şeirinin başqa bəndi ilə əvəz edilsə,
şairin sürgün həyatı daha dolğun əks olunar.
Səhifə 65. 2-ci cümlədə yazılıb: “Mərkəzi Rusiya ilə müstəmləkələr arasında
iqtisadi əlaqə ikitərəfli xarakter daşıyırdı”. Lakin mətndə bu xarakterin ikitərəfli
olması göstərilmir.
Səhifə 71. 2-ci abzasda Rusiyada hakimlərin seçildiyi yazılır. 10-cu sinif “Yeni
tarix” dərsliyində (Bakı: Çaşıoğlu, 2010; səh.26, axırıncı abzas) isə hakimlərin
hökumət tərəfindən təyin edildiyi göstərilir. Ziddiyyətin aradan qaldırılması təklif
edilir.
Səhifə 75. “Qafqaz ipəkçilik stansiyası”nın məhz hansı yerlərdə şöbələrinin
olmasının göstərilməsi vacib deyil.
Səhifə 78- 85. Bu paraqrafda 20-dən çox xronoloji fakt var.
Səhifə 87. 2-ci abzasın 1-ci cümləsində “yeyinti” sözü ixtisar edilməlidir, çünki
yarımbaşlıqda yalnız ipək emalı haqqında yazılmışdır.
Səhifə 97- 99. Milli məfkurənin formalaşması şagirdin başa düşəcəyi şəkildə
izah edilsə, yaxşı olar. Bu prosesin özülünü təşkil edən A.Bakıxanov, M.F.Axundov,
H.Zərdabi, M.Ə.Sabir, C.Məmmədquluzadə, Ü.Hacıbəyov varislik xətti şagirdlərə
aşılanmalıdır.
Səhifə 100. Zaqatala üsyanı ilə bağlı mövzuda 1-2-ci abzasların mövzudan
çıxarılması və 19-cu paraqrafa keçirilməsi məqsədəuyğundur. Ona görə ki, həmin
abzasları öyrənən şagird Zaqatala üsyanının səbəblərini düzgün anlaya bilmir.
Səhifə 101. 4-cü abzasda yazılıb: “Üsyan geniş sosial təbəqələri əhatə edərək
ümummilli səciyyə daşıyırdı”. Lakin səhifə 102-də axırıncı abzasda göstərilir ki,
“Üsyan mütəşəkkil xarakter daşımırdı, yalnız Zaqatala dairəsi ilə
məhdudlaşırdı”. Cümlələr arasında ziddiyyəti aradan qaldırmaq üçün düzəliş etmək
təklif edilir.
Səhifə 102. Ən fəal üsyan iştirakçıları edam olunduğu halda, üsyan başçısının
sürgünə göndərilməsi sual doğurur. Həmçinin, sonuncu abzasda üsyançıların kimdən
kömək gözlədikləri də bəlli olmur.
6
Səhifə 103-106, 164-165. Qaçaqçılıq hərəkatının Sovet ideologiyasından qalmış
ideoloji miras olaraq kəndli hərəkatı kimi təqdim edilməsi, bütünlüklə təqdir edilməsi
düzgün deyil.Çünki müstəmləkə rejiminə qarşı etiraz edən bəylər də qaçaq düşür,
bəzən isə quldurlara da qaçaq deyilirdi.
Səhifə 107. 1886-cı ildə xalisə torpaqlarının satılmasının səbəbi var, məqsədi isə
verilmir.
Səhifə 111. Xronoloji ardıcıllıq baxımından 3-cü abzasın 2-ci abzasdan əvvəl
verilməsi məqsədəuyğundur.
Səhifə 137. 2-ci abzasın 2-ci cümləsinə H. Z. Tağıyevin adının salınması
məsləhətdir.
Səhifə 139. 1-ci abzasda gəmi təmiri zavodları ilə bağlı yalnız xarici şirkətlərin
adı çəkilir. Azərbaycanlı kapitalistlərin adları sadalanır, lakin müəssisələrinin adı
göstərilmir.
Səhifə 142-143. İki müxtəlif istehsal sahəsinin eyni yarımbaşlıqda (“Gön-dəri
və şərab istehsalı”, “Tütün və balıq sənayesi”) verilməsi qarışıqlıq yaradır.
Səhifə 157. 1-ci abzasda Fərrux bəy Vəzirovun kəndlilərin qayğısına
qalmasından bəhs olunduğu halda, səhifə 154-də kəndlilərin əleyhinə canişin
idarəsinə etiraz məktubu göndərdiyi yazılır.
Səhifə 163. Axırıncı sətirdə Bakıda qırğının tarixi 6-9 fevral, səhifə 168-də 2-ci
sətirdə isə 6-10 fevral göstərilmişdir. Dəqiqləşdirilməsi məsləhətdir.
Səhifə 177. Difai partiyasının yarandığı il qeyd olunmadığı halda,
xronologiyada verilmişdir.
Səhifə 182- 183. İ. Ziyadxanovun I Dumadakı çıxışından bir parçanın mövzunun
sonunda verilməsi təklif edilir.
Səhifə 184. 6-cı abzasda İran tarixçilərinin azərbaycanlı inqilabçıların Tehrana
çatmasını yakobinçilərin Parisə daxil olmalarına bənzətdiyini qeyd etmək
məqsədəuyğun deyil. Müasir ədəbiyyatda yakobinçilər heç də birmənalı olaraq
müsbət tərəfdən təsvir olunmurlar.
Səhifə 193. Teymur Novruzov “Müqəddəs Georgi” ordeninin dörd dərəcəsi ilə
deyil, dördüncü dərəcəsi ilə təltif edilmişdi.
Səhifə 194. “Tatar süvari alayı”nın niyə belə adlanması izah edilməlidir.
Məsələn, səhifə 115-də adı “rus-Azərbaycan məktəbi” kimi çəkilən məktəb,
əslində, “rus-tatar məktəbi” kimi adlandırılmışdır. O dövrdə Rusiyada
azərbaycanlılar daha çox “Qafqaz tatarları” kimi adlandırılırdılar.
7
Dərsliyin mətni müxtəlif faktlar, adlar, rəqəmlərlə yüklənmişdir. Onların bir
qismi çıxarılsa, bir qismi isə sxem, cədvəl və s. köməkçi materiallar şəklində verilsə,
daha yaxşı olar. Dərslik daha çox təsərrüfat və mədəniyyət tarixi xarakteri daşıyır,
statistik, demoqrafik və lazımsız xronoloji faktlarla həddindən artıq yüklənmişdir.
Mədəniyyət bölmələri şagirdlərin qavraması üçün xüsusilə çətindir. Nəzərə alınsa ki,
dərslikdə ümumiyyətlə 17 paraqraf mədəniyyətə həsr olunub, onda dərsliyin üçdə biri
mədəniyyətdən bəhs edir. Həmçinin, dərslikdə Cənubi Azərbaycan tarixi daha geniş
şəkildə işıqlandırılmalıdır.
Dərsliyin rus dilində olan variantında uyğunsuzluq, yanlış tərcümə xətası var.
Məsələn, səhifə 7-də “Qafqazın baş hakimi” ifadəsi yanlış olaraq “Наместник на
Кавказе” kimi tərcümə olunmuşdur. Bu ifadə “Главный правитель Кавказа” kimi
verilməlidir.
2. Dil və yazı üslubu baxımından
Dərsliyin dili sadə deyil. Bəzi abzaslar bir cümlədən ibarətdir. Bəzi cümlələrdə
sözlərin sayı çoxdur. Termin və ifadələrin bəzilərinin açıqlaması verilsə də, bir
çoxlarının açıqlanması verilməmişdir.
Səhifə 7. 3-cü cümlədə Car-Balakən dairəsinin “yaradıldığı”, lakin səhifə
40-da1846-cı il fərmanına əsasən“təşkil edildiyi” yazılmışdır. Burada “ yenidən təşkil
edildi” yazılması və ya da yaradılma tarixinin eyni götürülməsi təklif edilir.
Səhifə 10. “Katolikos” sözünün izahı verilməlidir.
Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasda XV maddə ilə bağlı cümlə 35 sözdən
ibarətdir.
Səhifə 11. Şavrovun sitatının erməni-müsəlman müharibəsindən bəhs edilən
paraqrafda verilməsi daha düzgün olar.
Yenə həmin səhifədə “desyatin” sözünün izahı verilməlidir.
Yenə həmin səhifədə 4-cü abzasda 34,8 % yerinə üçdə birindən çox yazılsa,
daha yaxşı olar.
Səhifə 13. 1-ci abzasda aşağıdan 2-ci cümlənin “Əgər Qarabağ xanlığında
1823-cü ildə əhalinin sayı 19 min idisə,1833-cü ildə bu rəqəm 38 mindən çox
olmuşdu.” kimi verilməsi təklif edilir.
Səhifə 14.Sünnü, şiə və axund, şeyxülislam, müfti vəzifəsində olanların
adlarının ixtisar edilməsi məsləhətdir.
8
Yenə həmin səhifədə sonuncu abzasın sonuncu cümləsini ixtisar etmək olar.
Səhifə 15. “Mürtəce” sözünün izah edilməsi məqsədəuyğundur.
Səhifə 16. 1-ci cümlə 27 sözdən ibarətdir.
Səhifə 18. 2-ci abzasda 1-ci və 2-ci cümlələrin yeri dəyişilsə, xronoloji ardıcıllıq
doğru olar.
Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasda “pud” sözünün izahı verilməlidir. Həmin
abzasın sonuncu cümləsini ixtisar etmək olar.
Səhifə 19. 1-ci cümlə 34 sözdən ibarətdir.
Səhifə 21. “Zəy” sözünün izahı verilməmişdir.
Səhifə 25. Sonuncu abzas 3-cü cümlədə “qar bağladığından” sözlərini “ buz
bağladığından”, yaxud “ dağ keçidlərini qar bağladığından” kimi yazmaq olar.
Səhifə 31. Axırıncı cümlədə “dağ mahalları” ifadəsini dəyişmək təklif edilir.
Səhifə 34. Sonuncu abzasda “rutullu” ifadəsinə aydınlıq gətirilməlidir.
Səhifə 35. “İndən belə” ifadəsinin “ bundan sonra” və ya “ indidən belə” ifadəsi
ilə əvəz olunması məsləhətdir.
Səhifə 36. 1-ci abzasda mötərizədə verilmiş adları çıxarmaq olar, çünki onların
bir neçəsinin adları sonrakı abzasda yenə çəkilir.
Səhifə 38. “Pozen” əvəzinə “ Rozen” yazılmalıdır.
Səhifə 45. 5-ci abzasda 2-ci cümlə 42 sözdən ibarətdir.
Səhifə 47. 3-cü abzasda verilmiş “renta” sözünün mənası açılsa, yaxşı olar.
Səhifə 49-50. 1-ci yarımbaşlıqda 18 xronoloji fakt verilmişdir.
Səhifə 54. Aşağıdan 2-ci abzas 2-ci cümləni ixtisar etmək olar.
Səhifə 55. Mirzə Cəfər Topçubaşovdan bəhs edən abzasın dili çox ağırdır.
Sadələşdirilsə, daha asan mənimsənilər. Həmin abzasın sonuncu cümləsində
“şöbəsinə” deyil, “ şöbəsinə” yazılmalıdır.
Səhifə 57. 6-cı abzasda verilən “qitə” sözünün mənası açıqlansa, daha aydın
olar.
Səhifə 62. “Parter” sözünün mənası göstərilsə, yaxşı olar.
Səhifə 63. 3-cü abzas “Zinət üt-təvarix” əsərinin mənası göstərilmir.
Səhifə 67. 1-ci cümlədə “K” hərfinin mənasını açmaq yaxşı olar.
Səhifə 69. Sərbəst sütunda “mərkəzləşdirmə”deyil, “ mərzləşdirmə”
yazılmalıdır.
Səhifə 75. 5-ci abzasda “kümdarlıq” anlayışı ipəkçilik mənasında işlənsə də,
səhifə 140- da “kümdar” sözünün izahı barama yetişdirən kəndli kimi göstərilir.
9
Səhifə 84. Sonuncu abzasda “ələ keçirərək” ifadəsinin “alaraq” kimi
yazılması, həmçinin ödənmiş məbləğin ixtisar edilməsi məqsədəuyğundur.
Səhifə 90. 2-ci abzasın 3-cü cümləsi səhifə 86-da sonuncu cümlənin təkrarıdır.
Səhifə 99. “Mesenat”, “panislamist” və “pantürkist” sözlərinin izahına
ehtiyac var.
Səhifə 101. İngiloylar hal-hazırda özlərini türksoylu hesab etmirlərsə, sərbəst
sütundakı izahda onların türksoylu tayfa kimi təqdim edilməsinə yenidən
baxılmalıdır.
Səhifə 106. 6-cı abzasda “tütünçü fəhlələrin” ifadəsinin “tütün fabriki
fəhlələrinin” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Həmin cümlədə “tələblərinin”
sözündən sonra “əksəriyyətinin” sözünün işlənməsi doğru olar. Çünki əvvəlki
abzasda maaş artımı tələbinin yerinə yetirildiyi yazılır.
Səhifə 107. 2-ci abzasda “qoyunun” sözünün əvəzinə “qoyun” yazılması
məqsədəuyğundur.
Səhifə 108. 1-ci yarımbaşlığın son 2 cümləsindəki məlumatlar səhifə 111-də
təkrar verilmişdir.
Səhifə 120. 4-cü abzasda işlənmiş “litoqafiya” və “poliqrafiya” sözlərinin
izahına ehtiyac var.
Səhifə 121. “Sxolastika” sözünün izahı verilməyib.
Səhifə123. “İncəsənətimizin tarixində” ifadəsinin “ incəsənət tariximizdə”,
“Bakı yadrosu” ifadəsinin “ Bakı özəyi” kimi təqdim edilməsi məqsədəuyğundur.
Səhifə 124. “Butafor” sözünün mənası verilməmişdir.
Səhifə 131- 132. Xalxali, Şükuhi, Ləli kimi Cənubi Azərbaycan şairlərinin həyat
və yaradıcılıq illərinin verilməsinə lüzum yoxdur.
Səhifə 135. 4-cü abzasda “Sell” deyil, “ Şell” yazılmalıdır.
Səhifə 154. 3-cü abzasın 6-cı cümləsində “həmçinin” əvəzinə “ amma” yazılsa,
cümlə ifadə baxımından daha doğru alınar.
Səhifə 162. Fəhlələrin tələblərini sadalamaqdansa, “Mazut konstitusiyası”
nəticəsində əldə etdikləri güzəştlər göstərilsə, daha yaxşı olar. Məsələn, onlar 8
saatlıq iş günü tələb etsələr də, 9 saatlıq iş gününə nail olmuşdular. Deməli, tələblərin
heç də hamısı yerinə yetirilməmişdi.
Səhifə 192. 2-ci abzasın 1-ci cümləsinin “ Müharibə dövründə Avropadakı Qərb,
Şərq, Balkan cəbhələri ilə yanaşı, Qafqaz cəbhəsi də vardı” kimi yazılması
məqsədəuyğundur.
10
Səhifə 194. Azərbaycanlılardan ibarət diviziyanı təkcə çar generalları deyil,
həmin diviziyanın üzvlərinin də “vəhşi diviziya” adlandırmaları “vəhşi” sözünün
“cəsur, qorxmaz, ipə-sapa yatmayan” mənasında işləndiyini göstərir.
Səhifə 204. 4-cü sətirdə “milli- ərazi muxtariyyəti” sözündən sonra vergül
işarəsi qoyulmalıdır.
3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından
İllüstrasiyalar zəifdir. Xəritələr azdır və tematik deyil.
Səhifə 11. Köçürmə ilə əlaqədar xəritənin verilməsi, erməni,rus və almanların
ərazilərinin həmin xəritədə göstərilməsi təklif edilir.
Səhifə 31. Hacı Məhəmmədin şəkli Şeyx Şamil və Yarəli ilə müqayisədə
üsyançı kimi verilməmişdir.
Səhifə 48. Zərrintacın şəklindəki kəndirin təsviri anlaşılmazdır.
Səhifə 61. “Şikəstin sağalması”əsərinin təsvirini vermək məqsədəuyğundur.
Səhifə 72. Yelizavetpol quberniyasına aid olan Ərəş qəzası yanlış olaraq Bakı
quberniyasının tərkibində göstərilmişdir. Həmçinin, Dərbənd Samur çayından
şimalda verilməlidir.
Səhifə 104. Qaçaq Nəbinin fəaliyyət göstərdiyi əraziləri xəritədə göstərmək olar.
Səhifə 169. Xəritədə tarixi Azərbaycan torpaqları bir rəngdə verilmişdir. Bunun
ştrixlərlə ayrılması daha yaxşı olar.
Səhifə 136- 137. İllüstrasiyalar çox solğundur.
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından
Sərbəst sütunda düşündürücü sual və tapşırıqların qoyulması şagirdin tarixi
təfəkkürünü inkişaf etdirmək baxımından təqdirəlayiqdir.
Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır:
Səhifə 15. 2-ci sualda əhalinin sosial təbəqələrinin tərkibi soruşulmuş, lakin
mətndə 2-ci təbəqə göstərilməmişdir.
Səhifə 33. 2-ci sualda “məccani” deyil, “ məcburi” yazmaq lazımdır.
Səhifə 75. Axırıncı abzasda tütünçülüyün yeni sahə olduğu yazılmış, lakin
sərbəst sütundakı tapşırıqda tütün bitkisinin Azərbaycana nə vaxt gətirildiyini
xatırlamaq tapşırılmışdır. Əmtəə tütünçülüyünün yeni sahə olduğu yazılsa, daha
doğru olar.
11
Səhifə 87. Şagirddən Nuxa şəhərinin niyə “Qafqaz Lionu” adlandırılmasının
səbəbi soruşulur. Halbuki Lionun Fransa toxuculuğundakı mövqeyi müasir
dərsliklərdə izah edilmir.
Səhifə 155. Sərbəst sütundakı sualın cavabı haqqında mətndə məlumat
verilməmişdir.
Nəticə
1. Ümumiyyətlə, dərsliyin əhatə etdiyi zaman çərçivəsi 10-cu sinif “Yeni tarix”
dərsliyindəki zaman çərçivəsi ilə uyğun gəlmir. Bu, 9-cu sinif dərsliklərinin müxtəlif
illərdə baş verən hadisələrlə başa çatması ilə bağlıdır. Bunun aradan qaldırılması
üçün proqramlar üzərində xronoloji baxımdan unifikasiya aparılması zəruridir.
2. Dərsliyin mətni müxtəlif faktlar, adlar, rəqəmlərlə yüklənmişdir. Onların
azaldılması materialların mənimsənməsini asanlaşdırar, əvəzinə daha vacib fakt və
izahların verilməsinə şərait yaradar.
3. Mənası verilməmiş sözlərin açıqlanması, habelə xəritə və illüstrasiyaların
zənginləşdirilməsi dərsliyi daha oxunaqlı edər.
Dostları ilə paylaş: |