Din ve uyarlanma iLİŞKİSİ
Yüklə 186,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anahtar sözcükler
- Keywords
- Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(1), DOI:10.1501/sbeder _ 0000000065
- Zerdüştilik: “Üretken ve Çalışkan Çiftçiler”
| Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(1), DOI:10.1501/sbeder _ 0000000065
134 DİN VE UYARLANMA İLİŞKİSİNE ANTROPOLOJİK BİR BAKIŞ Çakır Ceyhan SUVARİ
Özet Din, insan yaşamını her açıdan etkilemektedir. Söz gelimi sosyal, siyasal, sanatsal, toplumsal cinsiyet rolleri ve hatta mutfak kültürü alanlarında dinin etkisini görmek mümkündür. Aynı şekilde uyarlanma biçimleri de dinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Din, bir taraftan uyarlanma stratejileri tarafından şekillendirilirken, öte yandan uyarlanma biçimleri de etkinliklerinin kutsanması bağlamında dine ihtiyaç duymaktadır. Bu makalede din ve uyarlanma arasındaki diyalektik ilişkiye değinilmektedir.
ANTHROPOLOGICAL PERSPECTIVE Abstract Religion has effects on many aspects of human lives, including the cultural, the social, the political, the economic, the artistic and even the gender and the culinary. This study aims to establish the relationship between religious adherence and forms of adaptation. There are significant effects of religion in the process of adaptation. On the other hand the adaptation forms need to be blessed by religion. Keywords: Religion, adaptation, Zoroastrianism, Christianity, Judaism, Islam Giriş Dinler, sadece öte dünyayla ilgilenen ruhani ve zühdi alanlar olmayıp aynı zamanda, hatta daha çok, seküler alana da müdahalede bulunan ve iktidar ilişkileri, üretim ilişkileri, aile yapısı, mutfak kültürü gibi pek çok değişken üzerinde de etki kuran önemli bir fenomendir. En yalın anlamda “geçim örüntüsü”nü ve en geniş anlamda “kültür”ü uyarlanma olarak kabul edersek her iki değişken üzerinde de dinin, ilksel olmasa da, doğrudan ya da dolaylı olarak etkisinin ve yönlendirmesinin olduğu görülmektedir.
Ersoy (2008: 13), uyarlanmayı “basitçe organizmanın, çevrenin karşısına çıkardığı sorunlara tepki ya da cevap olarak geliştirdiği daha etkin çözümler” olarak tanımlamaktadır. Bennett (akt. Kottak, 2001: 267) ise, uyarlanmayı iki kısma ayırmaktadır. Bunlardan ilki “tikel bir toplumdaki
Yrd. Doç. Dr., Çakır Ceyhan Süvari Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Antropoloji Bölümü, Van Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(1), DOI:10.1501/sbeder _ 0000000065
135 bireylerin, gereksinimlerini karşılamalarını ve ivedi sorunlarını çözmelerini sağlayan çok sayıda ayrı düzenleme tarafından biçimlendirilmiş uyarlanma stratejileri”yken, ikincisi “tikel bir mahalde, benzeri stratejilerin yinelenerek uygulanmasından kaynaklanan uzun-süremli değişimleri” imleyen uyarlanma süreçleridir. Cohen de (akt. Kottak, 2001: 268), ekonomi ve toplumsal özellikler arası ilişkiler temelinde geçmişten günümüze; avcı-toplayıcılık, bahçecilik, tarım, çobanlık, ticaret ve sanayi olmak üzere altı farklı uyarlanma stratejisi belirlemiştir.
Kottak (2001: 273), ekonomi ve toplumsal hayat arasında birçok ilişkinin olduğuna ve her uyarlanma stratejisiyle birlikte tikel bir kültürel özellikler kümesi bulunduğuna dikkat çekmektedir. Dolayısıyla buraya kadar anlatılanlardan yola çıkarak dini; insandan, çevreden ve toplumların sosyo- ekonomik yapılarından bağımsız olarak yaşamdaki her şeyin belirleyicisi şeklinde sunmak pek doğru görünmemektedir. Ancak dinin çoğu zaman, insanların tüm yapıp etmelerinde çok önemli bir motivasyon kaynağı olduğu da açıktır. Toplumların uyarlanma stratejilerine göre bir kültür ve din inşa ettikleri, yani ilksel itici gücün uyarlanma stratejileri ve süreçleri olduğu, söylenebilir. Ancak daha sonra uyarlanma stratejilerine anlam kazandıran, onu kutsayan, belli kurallara ve ahlaki sisteme oturtan dinin kendisi de, özellikle topluluğun motivasyon kaynağı olarak etkisini göstermekte ve sadece uyarlanma stratejilerini yönlendirmekle kalmayıp aynı zamanda özellikle küçük ölçekli topluluklarda kaynakların denetlenmesi ve dağıtılmasında da aktif rol almaktadır.
Turner (1999: 109), “tarihsel olarak dinin, toplum içinde malların kontrolü ve dağıtımında oldukça önemli bir işlev gördüğünü” söylerken, dinin ekonomiyi yönlendiren tarafına değinmektedir. Kehrer (1996: 73) ise, “hakim ekonomik ilişki tarzı da dini organizasyonlara yönelmelerin sürdürülmesinde önemli bir rol oynar” saptamasıyla ekonomik faaliyetler tarafından belirlenen dine dikkat çekmektedir. Din ve uyarlama biçimleri arasındaki bu diyalektik ilişkiyi ayrıntılı olarak tartışmak için Hıristiyanlık, İslamiyet ve Musevilik örneklerine geçmeden önce Zerdüştiliğe de bakmakta fayda görüyorum. Zira din ve uyarlanma stratejileri arasındaki ilişki sadece Semitik dinlerde değil, en basit kabile dininden, Zerdüştilik gibi artık çok az mensubu olan eski dinlere kadar bütün inançlarda görülebilmektedir.
Günümüz İranı’na yerleşen ilk toplulukların dinlerinde kutsal varlıklar adeta gerçek hayattaki toplumsal yapılarının bir yansıması şeklinde, “ahuralar” ve “daivalar” olmak üzere iki sınıfa ayrılmaktaydı. Bunların ikisi de iyi ruhlardı. Savaşçı ve göçebe bir topluluk olan ilk İranlılarda din, aristokratlar tarafından idare edilmekteydi. Tapınımın merkezinde sığır kurbanı ve “haoma” olarak adlandırılan içki kullanımı yer almaktaydı (Eliade, 1997: 303). Tanrısal görevler ise üç geniş Yüklə 186,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|