140
xeyir qapısı
Bu kitab
“DİNİ QURUMLARLA İŞ ÜZRƏ DÖVLƏT KOMİTƏSİ”
– nin
DK-1053 d saylı razılığı ilə nəşr edilmişdir
Pulsuzdur
2
3
Mərhəmətli və Rəhmli Allahın adı ilə!
Həmd olsun Allaha! Bütün peyğəmbərlərin
və elçilərin sonuncusu peyğəmbərimiz Muhəm-
mədə, onun ailəsinə və bütün səhabələrinə Alla-
hın xeyir duası və salamı olsun.
Uca Allahın: “İnsanlara doğru yolu göstərən,
bu yolun və haqqı batildən ayırd edənin açıq-ay-
dın dəlilləri olan Quran ramazan ayında nazil
edilmişdir. Sizlərdən bu aya çatan şəxslər hə-
min ayı oruc tutmalıdırlar” deyə buyurduğu
razılıq və bağışlanma ayı sayılan bu möhtəşəm
ramazan ayını dirçəltmək üçün qərara gəldik
ki, bu gözəl risalədə fəzilətli ramazan ayında
yerinə yetiriləcək müxtəlif xeyir və yaxşılıq qa-
pıları barəsində olan hədis və əsərləri cəm edək.
Bununla bərabər bütün fərz və nafilə ibadətlə-
rin yerinə yetirilməsinin zəruriliyini də diqqə-
tinizə çatdırmaq istəyirik. Məhz Allahdır istə-
diyini doğru yola yönəldən.
1 – İxlas; Uca Allah buyurur: “Halbuki onla-
ra, dini məhz Allaha məxsus edərək, həniflər
kimi ibadət etmək, namaz qılmaq və zəkat ver-
mək əmr olunmuşdu. Doğru din də elə budur!”
2 – Allah üçün edilən tövbəni təzələmək;
“Günəş batdığı yerdən çıxana qədər tövbə edən
şəxsin tövbəsini Allah qəbul edər.” (Muslim).
4
“Həqiqətən Allah bəndəsinin tövbəsini ölüm
boğazına yetişənə qədər qəbul edir.” (Tirmizi).
3 – Hilalı (təzə ayı) gördükdə dua etmək;
“Allahummə əhilləhu aleynə bil-əmni, vəl-ima-
ni, vəs-səlaməti, vəl-islami. Rabbi və Rabbukəl-
lahu.”
1
(Əhməd və Tirmizi).
4 – Ramazanı imanla və mükafatını yalnız
Allahdan umaraq oruc tutmaq; “Kim Ramazan
ayını imanla, mükafatını yalnız Allahdan uma-
raq oruc tutarsa, keçmiş günahları bağışlanar.”
(Buxari və Muslim).
5 – Şəvval ayının altı gününü oruc tutmaq;
“Ramazanı oruc tutub ardından da şəvval ayın-
dan altı gün oruc tutan şəxs bir il oruc tutmuş
kimidir.” (Muslim).
6 – Ramazan gecələrində imanla və mükafa-
tını yalnız Allahdan umaraq nafilə namazları
qılmaq; “Kim Ramazan gecələrində imanla, mü-
kafatını yalnız Allahdan umaraq nafilə namaz-
ları qılsa, keçmiş günahları bağışlanar.” (Buxa-
ri və Muslim).
7 – Qədr gecəsində imanla və mükafatını
yalnız Allahdan umaraq ibadət etmək; “Hər kəs
Qədr gecəsində imanla, mükafatını yalnız Allah-
1
Allahım! Onu əmin-amanlıqla, imanla, salamatlıqla və islam-
la başımız üzərinə çıxart! (Ey hilal!) Mənim də Rəbbim, sənin də
Rəbbin Allahdır!
5
dan umaraq ibadət edərsə, keçmiş günahları
bağışlanar.” (Buxari və Muslim).
8 – Ramazanın axır on günündə ibadətləri
artırmaq; “(Ramazanın) axır on günü yetişdik-
də Peyğəmbər r belbağını bərk-bərk bağlayar-
dı
1
və gecələri həm özü ibadət edər, həm də
ailəsini yuxudan oyadardı (ki, onlar da ibadət
etsinlər).” (Buxari və Muslim).
9 – Ümrə ziyarəti; “Ramazanda ümrə ziya-
rəti etmək həcc ziyarətinə və ya mənimlə yeri-
nə yetirilən həcc ziyarətinə bərabərdir.” (Buxa-
ri və Muslim).
10 – Etikaf; “Peyğəmbər r ramazan ayının
son on gününü etikafda keçirərdi.” (Buxari və
Muslim).
11 – Oruc tutana iftar yeməyi vermək; “Kim
oruc tutan şəxsə iftar yeməyi verərsə, onun sa-
vabı qədər savab qazanar və bu oruc tutanın
savabından heç bir şey əskiltməz.” (Tirmizi).
12 – Quran oxumaq; “Quran oxuyun! Çünki
o, Qiyamət günü öz sahibinə şəfaətçi olacaq-
dır.” (Muslim).
13 – Quranı öyrənib başqalarına öyrətmək;
“Sizin ən xeyirliniz Quranı öyrənən və onu
başqalarına öyrədən kimsədir.” (Buxari).
1
Yəni, ramazanın axır on günündə canla-başla ibadət etməyə
ciddi hazırlıq görərdi.
6
14 – Uca Allahı zikr etmək; “Sizə əməllərini-
zin ən xeyirlisini, Sahibiniz yanında ən təmiz
olanını, dərəcələriniz içində ən yüksəyini, sizin
üçün qızıl-gümüş xərcləməkdən daha xeyirlisi-
ni, düşməninizlə qarşılaşıb onların boyunlarını
vurmağınızdan, onların da sizin boyunlarınızı
vurmasından daha xeyirlisini sizə bildirimmi?
(Əshabələr) dedilər: “Bəli!” O dedi: “(Bu,) Uca
Allahı zikr etməkdir.” (Tirmizi).
15 – Allahdan bağışlanma diləmək; “Kim
Allahdan davamlı şəkildə bağışlanma diləyərsə,
Allah onun hər bir kədərini aradan qaldırar,
hər bir sıxıntısı üçün çıxış yolu açar və ağlına
gəlmədiyi yerdən ona ruzi verər.” (Əbu Davud
və Nəsai).
16 – Kamil şəkildə dəstəmaz almaq; “Kim
gözəl bir şəkildə dəstəmaz alarsa onun günah-
ları bütün bədənindən, hətta dırnaqlarının al-
tından belə çıxar.” (Muslim).
17 – Dəstəmaz aldıqdan sonra şəhadət kəl-
məsini demək; “Kim gözəl bir şəkildə dəstəmaz
aldıqdan sonra “Əşhədu ən lə ilahə illəllahu vəh-
dəhu lə şərikə ləhu və əşhədu ənnə Muhəm-
mədən abduhu və Rasuluhu. Allahumməc'alni
minət-təvvabinə vəc'alni minəl-mutətahhirin”
1
1
Mən şahidlik edirəm ki, Allahdan başqa məbud yoxdur, O
təkdir, Onun şəriki yoxdur və şahidlik edirəm ki, Muhəmməd
7
– deyərsə onun üçün Cənnətin qapıları açılar və
o istədiyi qapıdan içəri daxil ola bilər.” (Muslim).
18 – Dəstəmazı qorumaq; “Sabit olun, amma
bunu tam bacarmayacaqsınız. Bilin ki, sizin əməl-
lərinizin ən xeyirlisi namazdır. Dəstəmazı isə
ancaq mömin qoruya biləcəkdir.” (İbn Macə).
19 – Misvakdan istifadə etmək; “Əgər üm-
mətimə ağır gəlməsəydi, onlara əmr edərdim
ki, hər namazdan əvvəl (dişlərini) misvakla tə-
mizləsinlər.” (Buxari və Muslim).
20 – Dəstəmazdan sonra iki rükət namaz qıl-
maq; “Kim gözəl tərzdə dəstəmaz alıb iki rükət
namaz qılar, qəlbini və üzünü buna yönəldər-
sə, Cənnətə girmək ona vacib olar.” (Muslim).
21 – Azandan sonra dua etmək; “Hər kim
azanı eşitdikdə: “Allahummə Rabbə həzihid-
dəvətit-tammə, vəs-səlatil qaimə, ati Muhəm-
mədənil-vəsilətə vəl-fədilətə, vəb'ashu məqa-
mən məhmudənilləzi vəadtəhu”
1
– desə, Qiya-
mət günü mənim şəfaətimə qovuşar.” (Buxari).
22 – Azanla iqamə arasında dua etmək;
“Azanla iqamə arasında edilən dua cavabsız
Onun qulu və elçisidir! Allahım! Məni tövbə edənlərdən et! Və
məni təmizlənənlərdən et!
1
Tərcüməsi: “Bu tam dəvətin və qılınacaq namazın Rəbbi olan
Allahım! Muhəmmədə vasitəçilik haqqı və fəzilət ver. Onu vəd
etdiyin təriflənən məqama çatdır.”
8
qalmır.” Digər rəvayətdə deyilir: “Səhabələr so-
ruşdular: “Ey Allahın elçisi, biz həmin vaxt nə
deyək?” Peyğəmbər r dedi: ”Allahdan əfv və
salamatlıq diləyin!” (Əbu Davud və Tirmizi).
23 – Beş vaxt namazı qorumaq; “Hər hansı
bir müsəlman fərz namazının vaxtı gəldiyi za-
man gözəl şəkildə dəstəmaz alıb mütiliklə nama-
zını yerinə yetirərsə, böyük günahlar etmədikcə,
bu onun keçmiş günahlarının kəffarəsi olar. Və
bu, beləcə bütün il boyu davam edər.” (Muslim).
24 – Namazları vaxtında qılmaq; “Peyğəm-
bərdən r hansı əməlin daha əfzəl olması barə-
sində soruşduqda o dedi: “Namazı vaxtlı-vax-
tında qılmaq.” (Buxari və Muslim).
25 – Sübh və Əsr namazlarını vaxtında qıl-
maq; “Kim sübh və əsr namazlarını (vaxtında)
qılarsa, Cənnətə girər.” (Buxari).
26 – Cümə namazını qorumaq; “Beş vaxt
namaz, cümə namazı növbəti cüməyə qədər,
ramazan (orucu) növbəti ramazana qədər olan
kiçik günahlar üçün kəffarədir. Əgər böyük
günahlardan çəkinilərsə.” (Muslim).
27 – Cümə günündə olan duaların cavabsız
qalmayan saatını axtarmaq; “Həmin gün elə
bir saat var ki, müsəlman olan kəs (həmin vaxt)
namaz qılıb Uca Allahdan bir şey istəsə, Allah
9
ona istədiyini mütləq verər.” (Buxari və Mus-
lim).
28 – Cümə günü əl-Kəhf surəsini oxumaq;
“Kim cümə günü əl-Kəhf surəsini oxuyarsa, bu,
növbəti cüməyə qədər onun üçün nur saçar.”
(Nəsai və Hakim).
29 – Məscidlərə getmək; “Kim səhər və ya ax-
şamüstü məscidə gedərsə, hər gedişində Allah
onun üçün Cənnətdə bir yer hazırlayar.” (Bu-
xari və Muslim).
30 – Məscidülhəramda namaz qılmaq; “Mə-
nim bu məscidimdə qılınan (bir) namaz Məsci-
dülhəram istisna olmaqla, digər məscidlərdə
qılınan min namazdan daha üstündür. Məsci-
dülhəramda qılınan (bir) namaz isə bu məscid
istisna olmaqla, digər məscidlərdə qılınan yüz
min namazdan daha üstündür.” (Əhməd və
İbn Xuzeymə).
31 – Peyğəmbərin r məscidində namaz qıl-
maq; “Mənim bu məscidimdə qılınan (bir) na-
maz Məscidülhəram istisna olmaqla, digər məs-
cidlərdə qılınan min namazdan daha yaxşıdır.”
(Muslim).
32 – Beytülmüqəddəsdə namaz qılmaq; “Üç
məsciddən başqa heç bir yerə (ibadət məqsədi
ilə) səfər etmək olmaz: (bu) – Məscidülhəram,
10
Peyğəmbərin r məscidi və Məscidüləqsadır.”
(Buxari).
33 – Quba məscidində namaz qılmaq; “Ora-
da namaz qılan şəxs ümrə ziyarəti etmiş kimi-
dir.” (İbn Hibban).
34 – Camaat namazını qorumaq; “Camaat
namazı fərdi namazdan iyirmi yeddi dərəcə
üstündür.” (Buxari və Muslim).
35 – Birinci səfdə namaz qılmağa həris olmaq;
“Əgər insanlar azan (verməyin) və (namazda)
birinci sırada (durmağın nə qədər xeyirli və bə-
rəkətli) olduğunu bilsəydilər və (buna nail ol-
maq üçün) püşk atmaqdan başqa bir çarə tap-
masaydılar, hökmən püşk atardılar.” (Buxari
və Muslim).
36 – Duha namazını davamlı qılmaq; “Sizin
hər birinizin gün ərzində bütün fəqərələrinə
görə sədəqə vardır; Belə ki, hər bir təsbih
1
sə-
dəqədir, hər bir təhmid
2
sədəqədir, hər bir təh-
lil
3
sədəqədir, hər bir təkbir
4
sədəqədir, yaxşı
işləri əmr etmək sədəqədir, pis işlərdən çəkin-
dirmək sədəqədir. Bütün bunları isə duha vax-
tı qılınan iki rükət namaz əvəz edir.” (Muslim).
1
“Sübhanəllah” demək.
2
“Əlhəmdulilləh” demək.
3
“Lə ilahə illəallah” demək.
4
“Allahu əkbər” demək.
11
37 – Ratibə
1
namazlarını qorumaq; “Kim
fərz namazlarından əlavə Allah üçün hər gün
on iki rükət ratibə namazını qılarsa, Allah onun
üçün Cənnətdə bir ev bina edər.” (Muslim).
38 – Nafilə namazlarını evdə qılmaq; “Na-
mazlarınızın bir qismini öz evlərinizdə qılın və
oranı qəbirlərə çevirməyin.” (Buxari).
39 – Səcdələrin sayını çoxaltmaq; “Bəndənin
rəbbinə ən yaxın olduğu məqamı onun səcdə
etdiyi vaxtdır. Elə isə (səcdədə ikən) dualarını-
zı artırın.” (Muslim).
40 – Zikr etmək üçün sübh namazından
sonra namazgahda oturmaq; “Sübh namazını
camaatla birgə qıldıqdan sonra gün çıxana qə-
dər həmin yerdə oturub Allahı zikr edən, son-
ra isə iki rükət nafilə namazı qılan şəxs – tam
olaraq, yenə tam olaraq və yenə tam olaraq –
həcc və ümrə ziyarətinin savabını qazanır.”
(Tirmizi).
41 – Cənazə namazı qılmaq və cənazənin
ardınca getmək; “Kim dəfndə cənazə namazı
qılınana qədər iştirak edərsə, bir qirat, dəfn
edilənə qədər iştirak edərsə, iki qirat savab qa-
zanar. Peyğəmbərdən r iki qirat nədir deyə
1
Sübh namazından əvvəl iki, zöhr namazından əvvəl dörd,
sonra isə iki, məğrib namazından sonra iki, işa namazından son-
ra iki rükət qılınan nafilə namazlar.
12
soruşduqda dedi: “İki böyük dağ qədər.” (Bu-
xari və Muslim).
42 – Qadının namazı evində qılması; “Qa-
dınlarınıza məscidlərə getməyi qadağan etmə-
yin. Amma (onlar bilməlidirlər ki), evləri onlar
üçün daha xeyirlidir.” (Əbu Davud).
43 – Bayram namazını namazgahda qılma-
ğa həris olmaq; “Peyğəmbər r orucluq və qur-
ban bayramlarında çıxıb namaz qılınan yerə
gedərdi.” (Buxari).
44 – Uşaqları namaz qılmağa alışdırmaq;
“Yeddi yaşından uşaqlarınıza namaz qılmağı
əmr edin. On yaşından isə (namaz qılmadıqla-
rına görə) onları vurun və yataqlarını ayırın.”
(Əbu Davud).
45 – Uşaqları oruc tutmağa alışdırmaq; “Ru-
beyyi bint Muəvviz O demişdir: Biz (hər il
aşura günü) həm özümüz oruc tutar, həm də
uşaqlarımıza oruc tutmağı əmr edərdik. Biz
onlar üçün yundan oyuncaq düzəldərdik ki,
onlardan biri ağlayıb yemək istədikdə bunu
ona verək, iftar vaxtına qədər (başı qarışsın).”
(Buxari).
46 – Fərz namazlarından sonra Allahı zikr
etmək; “Kim hər namazdan sonra otuz üç dəfə
subhanallah, otuz üç dəfə əlhəmdulilləh, otuz
üç dəfə Allahu əkbər, sonra da “Lə ilahə illəl-
13
lahu vəhdəhu lə şərikə ləhu. Ləhul-mulku və
ləhul-həmdu və huvə alə kulli şeyin qadir”
1
–
deyərsə, günahları dəniz köpüyü qədər olsa
belə bağışlanar.” (Muslim).
47 – Təravih namazını qılmaq; “Fərz na-
mazlarından sonra ən əfzəl namaz gecə nama-
zıdır.” (Muslim).
48 – İftar vaxtı girən kimi orucu açmaq; “İn-
sanlar oruclarını erkən açacaqları müddət ər-
zində xeyir içində olacaqlar.” (Buxari).
49 – İftarı namazdan qabaq etmək; “Peyğəm-
bər r iftarı namaz qılmamışdan öncə edərdi.”
(Əhməd).
50 – İftarı xurma ilə açmaq; “Kim xurma ta-
pa bilsə qoy orucunu onunla açsın, tapa bilmə-
sə, su ilə açsın, çünki su pakdır.” (Əhməd, Əbu
Davud, Tirmizi).
51 – İftar duasını oxumaq; “Zəhəbəz-zəməu,
vəbtəllətil-uruq, və səbətəl-əcru inşə Allah.”
2
(Əbu Davud, Dəraqutni, Hakim).
52 – İftar vaxtı dua etmək; “Oruc tutanın if-
tar vaxtı etdiyi dua cavabsız qalmır.” (İbn Macə).
1
Allahdan başqa məbud yoxdur, O təkdir, Onun şəriki yox-
dur. Mülk Onundur və həmd Onadır! O hər şeyə Qadirdir!
2
Susuzluq getdi və damarlar islandı. Allah istəsə, savab yazıl-
dı!
14
53 – Ümumiyyətlə dua etmək; “Uca Allah
buyurur: “Mən qulumun barəmdəki zənni ya-
nındayam, Mənə dua etdikcə onunlayam.” (Bu-
xari və Muslim).
54 – Səhur
1
yeməyi; “Səhur yeməyini yeyin!
Həqiqətən, səhurda bərəkət var.” (Buxari və
Muslim).
55 – Yemək-içməkdən sonra Allaha həmd
etmək; “Yeməkdən sonra və ya içməkdən son-
ra buna görə Allaha həmd edən bəndədən Allah
(həmişə) razı qalır.” (Muslim).
56 – Zəkat vermək; Uca Allah buyurur:
“Halbuki onlara, dini məhz Allaha məxsus
edərək, həniflər kimi ibadət etmək, namaz qıl-
maq və zəkat vermək əmr olunmuşdu. Doğru
din də elə budur!” (əl-Beyyinə, 5).
57 – Fitrə zəkatı; “Oruc tutanın oruc zamanı
danışdığı lağlağı və nalayiq sözlərini təmizlən-
mək və kasıbları yedizdirmək üçün Peyğəmbər
r
(Ramazan bayramında) fitrə zəkatı verməyi
əmr etdi. Kim bu zəkatı bayram namazından
əvvəl verərsə, fitrə zəkatı kimi qəbul olar. Kim
də bayram namazından sonra verərsə, bu adi
sədəqə kimi qəbul olar.” (Əbu Davud).
1
Oruc tutan müsəlmanın səhər dan yeri sökülməmişdən əv-
vəl yediyi yemək.
15
58 – Allah yolunda malından xərcləmək;
Uca Allah buyurur: “Qabaqcadan özünüz üçün
nə xeyir hazırlasanız, onun əvəzini Allahın ya-
nında tapacaqsanız. Şübhəsiz ki, Allah nə et-
diklərinizi görür.” (əl-Bəqərə, 110).
59 – Sədəqə vermək; “Su odu söndürdüyü
kimi sədəqə də günahları silir.” (Tirmizi).
60 – Kasıbın sədəqəsi; “Peyğəmbərdən r
soruşdular: “Ey Allahın elçisi! Hansı sədəqə
daha üstündür?” O dedi: “Ehtiyac içində olanın
verdiyi sədəqə. Elə isə baxmağın vacib olan
kimsələrdən
1
başla.” (Əbu Davud, İbn Xuzey-
mə və Hakim).
61 – Gizli sədəqə; “Xeyirxah işlər insanı bə-
lalardan qoruyur, gizli sədəqə Allahın qəzəbini
söndürür, qohumluq əlaqələrini birləşdirmək
isə ömrü uzadır.” (Təbarani).
62 – Sədəqəni yerinə yetirən işçinin fəziləti;
“Özünə əmr ediləni mükəmməl şəkildə – kö-
nül xoşluğu ilə yerinə yetirib (sədəqəni) verilə-
cək adama çatdıran, (başqasının malını) qoru-
yan etibarlı müsəlman sədəqə verən iki nəfər-
dən biri hesab olunur (sədəqəni verən adam
qədər savab qazanır).” (Buxari və Muslim).
1
Burada insanın özü, ata-anası və digər ailə üzvləri nəzərdə
tutulur.
16
63 – Məscid tikmək; “Kim Allahın Üzünü
diləyərək bir məscid tiksə, Allah onun üçün
Cənnətdə buna bənzər (bir ev) tikər.” (Buxari).
64 – Salamı yaymaq və yemək yedirtmək;
“Ey insanlar! Salamı yayın, yemək yedirdin,
qohumluq əlaqələrini birləşdirin və insanlar
yatarkən namaz qılın ki, sağ-salamat Cənnətə
daxil olasınız.” (Tirmizi).
65 – Yoldan (insanlara) əziyyət verən şeyi
dəf etmək; “Peyğəmbər r demişdir: “Yolun
üzərindəki ağacı kəsdiyinə görə Cənnətdə gə-
zən insan gördüm. Çünki o (ağac) insanlara
əziyyət verirdi.” (Muslim).
66 – Valideynlərin qayğısına qalmaq və on-
lara itaət etmək; “Zəlil oldu! Zəlil oldu! Zəlil
oldu!” (Səhabələr) dedilər: “Kim, ya Rəsulallah?”
O dedi: “Valideynləri, yaxud ikisindən biri qo-
calanadək onlarla yaşayıb, sonra da (üzlərinə ağ
olaraq) Cənnətə daxil olmayan kəs.” (Muslim).
67 – Qadının öz ərinə itaət etməsi; “Qadın
beş vaxt namazlarını qılarsa, (ramazan) ayını
oruc tutarsa, namusunu qoruyarsa və ərinə ita-
ət edərsə Cənnətin hansı qapısından istəsə da-
xil olar.” (İbn Hibban).
68 – Halal qazanc və öz əlinin əməyi ilə (qa-
zanmaq); “Peyğəmbərdən r “hansı qazanc da-
17
ha gözəldir?” –deyə soruşduqda o dedi: “Kişi-
nin öz zəhməti ilə qazanması və hər bir halal
qazanc.” (Hakim).
69 – Malından ailə üçün xərcləmək; “Bir mü-
səlman əvəzini Allahdan umaraq (malından)
ailəsinə bir şey xərcləsə, bu onun üçün sədəqə
sayılar.” (Buxari və Muslim).
70 – Malından dul qadınlara və kasıblara
xərcləmək; “Dul qadınlara və kasıblara əl tutan
kimsə Allah yolunda olan mücahid kimi, habe-
lə, gündüz oruc tutub, gecə namaz qılanlar ki-
midir.” (Buxari).
71 – Yetimə himayədarlıq etmək və ona (ma-
lından) xərcləmək; “
Mən və yetimin himayədarı
Cənnətdə (bu iki barmaq kimi) olacaq” – deyib
peyğəmbər r şəhadət və orta barmağını gös-
tərdi.” (Buxari).
72 – Yetimin başını sığallamaq və ona qarşı
şəfqətli olmaq; “Bir kişi peyğəmbərə r daş qəlb-
li olması barədə şikayət etdikdə peyğəmbər r
ona dedi: “Yetimin başını sığalla və miskinləri
yedirt.” (Əhməd).
73 – Müsəlman qardaşların ehtiyaclarını
ödəmək; “Peyğəmbər r barmağı ilə işarə edib
dedi: “Sizlərdən birinin öz qardaşı ilə onun eh-
tiyacını ödəməyə getməsi mənim məscidimdə
iki ay etikaf etməsindən daha əfzəldir.” (Hakim).
18
74 – Müsəlman qardaşları Allah xatirinə zi-
yarət etmək; “Peyğəmbər r Cənnətdə olacaq,
siddiq Cənnətdə olacaq, ucqar bir yerdə yaşa-
yan müsəlman qardaşını yalnız Allah xatirinə
ziyarət edən müsəlman Cənnətdə olacaq.” (Tə-
barani).
75 – Xəstələri ziyarət etmək; “Kim xəstə qar-
daşına baş çəksə, (onun yanından qayıdanadək)
Cənnət xürfəsində olar. Peyğəmbərdən r “Ey
Allahın elçisi! Cənnət xürfəsi nədir?“ –deyə so-
ruşduqda o dedi: “Cənnətin bir yerə yığılmış
meyvələridir.” (Muslim).
76 – Qohumlar əlaqələri kəssələr belə onu
birləşdirmək; “Qohumluq əlaqəsi Ərşdən asılı-
dır və o belə deyir: “Kim məni birləşdirərsə
Allah da onu birləşdirər, kim də məni kəsərsə
Allah da onu kəsər.” (Buxari və Muslim).
77 – Müsəlmanı sevindirmək; “Kim müsəl-
man qardaşı ilə qarşılaşdığı zaman onun xoşu-
na gələcək bir şeylə onu sevindirərsə Allah da
Qiyamət günü həmin şəxsi sevindirər.” (Təba-
rani).
78 – Çətin vəziyyətdə olanların işini asan-
laşdırmaq; “Kim çətin vəziyyətdə olan bir şəx-
sin işini asanlaşdırarsa, Allah da onun işini həm
bu dünyada, həm də axirətdə asanlaşdırar.”
(Muslim).
19
79 – Xidmətçilərin və işçilərin işlərini yün-
gülləşdirmək; “Kim öz qulunun işini yüngül-
ləşdirərsə, Allah onu bağışlayar və onu Oddan
azad edər.” (İbn Xuzeyma).
80 – Zəiflərə qarşı şəfqətli olmaq, onlara rəhm
etmək və onlarla mülayim rəftar etmək; “Rəhm
edənlərə Mərhəmətli Allah rəhm edir. Yerdə
olanlara rəhm edin ki, göydəki də sizə rəhm
etsin.” (Əbu Davud və Tirmizi).
81 – İnsanların arasını düzəltmək; “Sizə na-
mazdan, orucdan və sədəqədən daha fəzilətli bir
dərəcə barədə xəbər verimmi?” (Səhabələr): “Bə-
li!”– deyə cavab verdilər. O dedi: “(Bu,) küsülü-
ləri barışdırmaqdır!” (Əbu Davud və Tirmizi).
82 – Gözəl əxlaq; “Peyğəmbərdən r insan-
ları ən çox Cənnətə salacaq əməl barəsində so-
ruşduqda o demişdir: “(Bu,) Allah qorxusu və
gözəl əxlaqdır.” (Tirmizi).
83 – Həyalı olmaq; “Həya imandandır,
iman isə Cənnətdədir. Arsızlıq kobudluqdur,
kobudluq isə Cəhənnəmdədir.” (Əhməd, İbn
Hibban və Tirmizi).
84 – Doğruluq; “Doğru danışanlardan olun.
Çünki doğruluq (adamı) yaxşı işlər görməyə
yönəldir. Yaxşı işlər isə (adamı) Cənnətə apa-
rır.” (Buxari və Muslim).
20
85 – Mülayimlik, (insanları) bağışlamaq və
qəzəbi boğmaq; Uca Allah buyurur: “O müttə-
qilər ki,... qəzəblərini boğur və insanları bağış-
layırlar. Allah yaxşı iş görənləri sevir.” (Ali İm-
ran, 134). “Peyğəmbər r Əşəc Abdulqeysə t
demişdir: “Səndə iki xislət vardır ki, Allah on-
ları sevir. (Bunlar) mülayimlik və təmkinli ol-
maqdır.” (Muslim).
86 – Əl ilə salamlaşmaq; “Qarşılaşdıqları za-
man əl ilə salamlaşan hər iki müsəlmanın gü-
nahlarını Allah onlar ayrılana qədər bağışlayır.”
(Əbu Davud və Tirmizi).
87 – Gülərüz olmaq; “Yaxşı işləri heç vaxt
dəyərsiz hesab etmə, hətta qardaşınla gülərüz-
lü halda qarşılaşsan belə.” (Muslim).
88 – Alış-veriş zamanı üzüyola olmaq; “Sa-
tanda, alanda və haqqını tələb edəndə üzüyola
olan kimsəyə Allah mərhəmət etsin!” (Buxari).
89 – Gözləri Allahın haram buyurduqların-
dan çəkmək; “(Naməhrəmə) baxmaq iblisin zə-
hərli oxlarından biridir. Kim onu Məndən qorx-
duğuna görə tərk edərsə, onu, şirinliyini qəlbin-
də tapacağı imanla əvəz edərəm.” (Təbarani).
90 – Yaxşı işləri əmr edib, pis işlərdən çə-
kindirmək; “Sizlərdən biri münkər (günah) gör-
dükdə onu əli ilə düzəltsin! Ona qadir olmasa,
21
dili ilə düzəltsin! Ona da qadir olmasa, qoy
qəlbi ilə (o münkərə) nifrət etsin ki, bu da ima-
nın ən zəif mərtəbəsidir.” (Muslim).
91 – Əməlisaleh və xeyirli insanlarla otu-
rub-durmaq. “Oturub Uca Allahı yad edən hər
bir qövmü mələklər əhatəyə edər, onları rəh-
mət bürüyər, onların üzərinə sükunət nazil olar
və Allah onları Öz yanında olanların yanında
yad edər.” (Muslim).
92 – Dili və cinsiyyət orqanlarını qorumaq;
“Kim mənə iki çənəsi arasındakını və iki budu
arasındakını qoruyacağına zəmanət verərsə,
mən onun Cənnətə (girəcəyinə) zəmanət verə-
rəm.” (Buxari və Muslim).
93 – Peyğəmbərə r salavat; “Kim mənim
üçün bir dəfə salavat gətirsə, Allah bunun sa-
yəsində ona on dəfə salavat gətirər!” (Muslim).
94 – Yaxşı işlər görmək və (başqalarını) xe-
yirxah işlərə yönəltmək; “Hər bir yaxşılıq sə-
dəqədir. Başqasını xeyirxah işə yönəldən onu
etmiş kimidir.” (Buxari və Muslim). “Başqasını
xeyirxah işə yönəldən şəxsə bunu edənin sava-
bı qədər savab yazılar.” (Muslim).
95 – Allahın dininə dəvət etmək; “Kim in-
sanları doğru yola dəvət edərsə həmin şəxsə o
yola tabe olanların savabı qədər savab yazılar.
22
Amma bu, o yola tabe olanların savabından heç
bir şey əskiltməz.” (Muslim).
96 – İnsanların eybini örtmək; “Kim bu dün-
yada başqa birisinin eybini örtərsə, Allah da
Qiyamət günü onun eybini örtər.” (Muslim).
97 – Səbirli olmaq; “Müsəlmana üz vermiş
elə bir yorğunluq, elə bir naxoşluq, elə bir kə-
dər, elə bir üzüntü, elə bir əziyyət, elə bir dərd,
hətta (ayağına) batan elə bir tikan yoxdur ki,
onun sayəsində Allah (həmin) müsəlmanın
günahlarını bağışlamasın.” (Buxari).
98 – Məclisin kəffarəsi;
1
“Kimin bir məclisdə
oturduğu zaman boş sözləri çox olarsa, həmin
məclisdən qalxmamışdan öncə: “Subhanəkə
Allahummə və bihəmdik, əşhədu ən lə ilahə
illə ənt, əstəğfirukə və ətubu ileyk”
2
–deyərsə
həmin məclisdə baş verən (xətalarını) Allah
bağışlayar.” (Əbu Davud və Tirmizi).
99 – Günah etdikdən sonra iki rükət namaz
qılmaq; “Günah etdikdən sonra gözəl şəkildə
dəstəmaz alıb, üstəlik iki rükət namaz qılıb Allah-
dan bağışlanma diləyən elə bir bəndə yoxdur
ki, onun günahı bağışlanmasın.” (Əbu Davud).
1
[Günahların bağışlanılması üçün şəriətin buyurduğu qay-
dada deyilən söz yaxud verilən sədəqə.]
2
Allahım! Sən pak və müqəddəssən! Sənə həmd olsun! Mən
şahidlik edirəm ki, Səndən başqa məbud yoxdur. Səndən bağış-
lanma diləyir və Sənə tövbə edirəm!
23
100 – Qız uşaqlarını tərbiyə etmək və onları
böyüdüb başa çatdırmaq; “Kimin üç qızı olsa,
onlara qayğı göstərsə, onlara yaxşı baxsa və
onlara rəhm etsə, Cənnətə daxil olmaq ona
mütləq vacib olar.” (Əhməd).
101 – Heyvanlarla gözəl davranmaq; “Bir
kişi bir itin ləhlədiyini, susuzluqdan yaş tor-
paq yaladığını görüb, su quyusuna düşdü və
ayaqqabılarını su ilə doldurdu. Sonra onu ağzı
ilə tutub (quyunun divarlarından yapışaraq
yuxarı qalxıb) itə su verdi. Allah ona təşəkkür
etdi və onu Cənnətə saldı.” (Buxari).
102 – İnsanlardan heç bir şey dilənməmək;
“Kim insanlardan heç bir şey dilənməməyə bo-
yun olarsa, onun üçün Cənnəti boyun olaram.”
(Əbu Davud, Nəsai, Tirmizi və İbn Macə).
103 – Təhlil və təsbih; “Kim gün ərzində
yüz dəfə: “Lə ilahə illəllahu vəhdəhu lə şərikə
ləhu, ləhul-mulku və ləhul-həmdu və huvə alə
kulli şeyin qədir
1
”- desə, on kölə azad etmiş sa-
yılar, üstəlik ona yüz savab yazılar və onun
yüz günahı silinər, (bundan başqa bu dualar)
həmin gün axşama qədər onu şeytandan qo-
1
Allahdan başqa məbud yoxdur, O təkdir, Onun şəriki yox-
dur. Mülk Onundur və həmd Ona məxsusdur və O hər şeyə Qa-
dirdir!
24
ruyar və (bu duanı) ondan çox deyən kimsə is-
tisna olmaqla heç kəs onun gətirdiyindən əfzəl
başqa bir şey gətirə bilməz.” “Kim gün ərzində
yüz dəfə: “Subhanəllahi və bihəmdihi
1
”– desə,
günahları dəniz köpüyü qədər olsa belə sili-
nər.” (Buxari və Muslim).
104 – Davamlı sədəqə; “Bəndə ölən kimi
onun bütün əməlləri kəsilir. Yalnız üç şey istis-
nadır: davamlı sədəqə, yaxud fayda verən elm,
yaxud da onun üçün dua edən əməlisaleh öv-
lad.” (Muslim).
105 – Qadınları sədəqə verməyə təşviq et-
mək; ““(Ey qadınlar,) heç olmasa, zinət əşyala-
rınızdan sədəqə verin!” (Buxari və Muslim).
106 – Qadının öz ərinin malından sədəqə ver-
məsi; “Qadın (ailə üzvlərinə) ziyan vurmadan
evində olan yeməkdən sədəqə versə, verdiyinin
savabını qazanar; əri də qazandığının savabını
alar; həmçinin xidmətçiyə də bir o qədər savab
çatar; birinin savabı digərinin savabından heç
bir şey azaltmaz.” (Buxari və Muslim).
107 – Verən əl alan əldən daha xeyirlidir;
“Uca əl alçaq əldən daha xeyirlidir. Uca əl (sə-
dəqə) verən əldir; alçaq əl isə dilənən əldir.”
(Buxari və Muslim).
1
Allah pak və müqəddəsdir! Allaha həmd olsun!
25
108 – Alış-verişdə düzgün olmaq; “Alıcı və
satıcı bir-birindən ayrılanadək ixtiyar sahibi-
dirlər.
1
Əgər onlar düz danışar və aydınlıq gə-
tirərlərsə
2
, alış-verişləri bərəkətli olar. Əgər (nə-
yi isə) gizlədər və yalan danışarlarsa, alış-ve-
rişlərinin bərəkəti gedər.” (Buxari).
109 – Müsəlmanlara yardım etmək; “Kim
bir müsəlmanı bu dünya sıxıntılarının birindən
qurtararsa, Allah da onu Qiyamət gününün sı-
xıntılarının birindən qurtarar.” (Muslim).
110 – Müsəlmanlara əziyyət verməmək; “Pey-
ğəmbərdən r “hansı müsəlman daha fəzilətli
sayılır?” –deyə soruşdular. O dedi: “Dilindən
və əlindən müsəlmanlara zərər dəyməyən
(müsəlman).” (Buxari və Muslim).
111 – Başqalarına yardım etmək; "Hər gün
bütün fəqərələrə görə sədəqə vardır. Kişini
miniyinin üzərinə mindirmək və ya onun yü-
künü miniyinin üzərinə qaldırmaq sədəqədir.”
(Buxari).
112 – Ehtiyaclarını yerinə yetirmək üçün in-
sanlara şəfaətçilik etmək; ““(Ehtiyacı olanlara)
kömək edin ki, savab qazanasınız. Allah dilə-
1
Yəni ayrılanadək alıcı aldığını, satıcı da satdığını geri qayta-
ra bilər.
2
Başqa sözlə, satıcı malın keyfiyyətini və nöqsanını, alıcı da
öz şərtini və iradlarını bildirərsə.
26
diyi bir şeyə Öz peyğəmbərinin r dili ilə hökm
edəcəkdir.” (Buxari).
113 – Valideynlərin dostları ilə əlaqə qurmaq
və onlarla yaxşı rəftar etmək; “Həqiqətən də
ən gözəl yaxşılıq adamın öz atası ilə dost ol-
muş insanlarla olan əlaqələrini möhkəmləndir-
məsidir.” (Muslim).
114 – Gözəl söz; “Heç olmasa, yarım xurma
(sədəqə) ilə özünüzü Oddan qoruyun. Bunu
tapmasanız, onda gözəl söz danışmaqla (özü-
nüzü Oddan qoruyun).” (Buxari və Muslim).
115 – Rəiyyətlə, işçilərlə və bu cür insanlarla
mülayim rəftar etmək; “Allahım! Ümmətimə
başçılıq edənlər ümmətimi çətinliyə salarlarsa,
Sən də onları çətinliyə sal. Ümmətimə başçılıq
edənlər ümmətimlə mülayim rəftar edərlərsə,
Sən də onlarla mülayim rəftar et.” (Muslim).
116 – Az da olsa belə xeyirxah əməli da-
vamlı yerinə yetirmək; “Allah üçün ən sevimli
əməl, az da olsa belə davamlı yerinə yetiriləni-
dir.” (Muslim).
117 – Qonşulara yaxşılıq etmək; “Kim Alla-
ha və Axirət gününə inanırsa, qonşusuna ehti-
ram göstərsin.” (Muslim).
118 – Qonağa ehtiram göstərmək; “Müsafiri
bir gecə evdə saxlamaq hər bir müsəlmanın
üzərinə düşən haqdır. Kiminsə evinin divarı
27
yanında müsafir dayanarsa, ev yiyəsinin bor-
cudur ki, onu (bir gecə) evində qonaq saxlasın.
Müsafir istəsə (borcunu) tələb edə bilər, istəsə
də tərk edə bilər.” (Əhməd, Əbu Davud və İbn
Macə).
119 – Valideynlər üçün dua etmək; “Uca
Allah əməlisaleh bəndəsinin Cənnətdə dərəcə-
sini yüksəltdikdə o belə deyəcək: “Ey Rəbbim!
Bu, mənim üçün haradandır?
!” Allah buyura-
caq: “Övladının sənin üçün etdiyi dua sayəsin-
dədir.” (Əhməd).
120 – Müsəlman bəndənin yanında olma-
yan qardaşı üçün etdiyi dua; “Elə bir müsəl-
man bəndə yoxdur ki, yanında olmayan qarda-
şı üçün dua etdiyi zaman (dua edənin başı üstə
təyin olunmuş mələk) “Sənə də onun misli qə-
dər çatsın” –deməsin.” (Muslim).
121 – Müsəlmanlar üçün dua edib Allahdan
bağışlanma diləmək; Uca Allah buyurur: “Sə-
habələrdən sonra gələnlər deyirlər: “Ey Rəbbi-
miz! Bizi və bizdən əvvəl iman gətirmiş qar-
daşlarımızı bağışla. Bizim qəlbimizdə iman gə-
tirənlərə qarşı nifrət və həsədə yer vermə. Ey
Rəbbimiz! Həqiqətən də, Sən Şəfqətlisən, Rəhm-
lisən!” (əl-Həşr, 10).
28
122 – Məscidləri təmizləmək; Uca Allah bu-
yurur: “Evimi təvaf edənlər, namaza duranlar,
rüku və səcdə edənlər üçün təmizlə!” (əl-Həcc,
26).
123 – Həyat yoldaşına yaxşılıq etmək; “Si-
zin ən xeyirliniz ailəsinə qarşı ən xeyirli olan-
dır, mən də öz ailəmə qarşı ən xeyirliyəm.”
(İbn Hibban və başqaları).
124 – Evlənənlər üçün mehri yüngülləşdir-
mək; “Ən xeyirli nikah ən asan olanıdır.” (İbn
Hibban).
125 – Qadınlara qarşı qısqanc olmaq; “Səd
bin Ubadə belə deyərdi: “Əgər həyat yolda-
şımla bir kişinin getdiyini görsəydim qılıncı-
mın iti tərəfi ilə onu vurub öldürərdim.” Bu
söz peyğəmbərə r çatdıqda o dedi: “Sədin bu
cür qısqanclığına təəccüb edirsiniz? Bilin ki, mən
ondan da qısqancam. Allah isə məndən də qıs-
qancdır.” (Buxari).
126 – Kişinin öz ailəsinə elm öyrətməsi; “Üç
sinif insan vardır ki, onlar ikiqat savab qazanır:
Kitab əhlindən olub öz peyğəmbərinə iman gə-
tirmiş, sonra da Muhəmmədə r iman gətirən
adam; həm Allahın, həm də öz ağalarının haq-
qını ödəyən kölə; və bir də o kimsə ki, yaxınlıq
etdiyi kənizinə yaxşı tərbiyə vermiş, ona gözəl
29
tərzdə elm öyrətmiş, sonra da (o kənizi) azad
edib onunla evlənmişdir. Beləsinə də ikiqat sa-
vab vardır.” (Buxari).
127 – Zülm etdiklərinin haqqını qaytarmaq
və boynunda haqqı qalan şəxslərdən halallıq
almaq; “Qoy birisinə zülm etmiş adam, bu gün,
dinar və dirhəmin (fayda verməyəcəyi gün)
gəlməmişdən əvvəl ondan halallıq diləsin. Əgər
(Qiyamət günü) onun savabı olarsa, etdiyi zülm
qədər savabından götürülər (və zülm etdiyi
adama verilər); yox əgər savabı olmazsa, onda
zülm etdiyi adamın günahlarından götürülüb
onun boynuna qoyular.” (Buxari).
128 – Pis işin ardından yaxşılıq etmək; “Ha-
rada olursansa ol, Allahdan qorx, pis işin ar-
dınca yaxşı iş gör ki, onu silib aparsın, insan-
larla gözəl əxlaqla davran.” (Əhməd və Ha-
kim).
129 – Xalaya və dayıya yaxşılıq etmək; “Xa-
la, ana yerindədir.” (Buxari).
130 – Əmanəti qorumaq və verilən vədi ye-
rinə yetirmək; “Etibar olunmayanın imanı ol-
maz, vədinin üstündə durmayanın da dini ol-
maz.” (Əhməd).
131 – Kiçiyə rəhmət, böyüyə hörmət; “Kiçi-
yimizə rəhm etməyən, böyüyümüzün haqqını
30
tanımayan bizdən deyildir.” (Əhməd və Tirmi-
zi).
132 – Müsəlmanlar üçün can yandırmaq, on-
larla mərhəmətli davranmaq və onlara diqqət
yetirmək; “Sən möminlərin bir-birilərinə mər-
həmət göstərməkdə, bir-birilərini sevməkdə və
bir-birilərinə can yandırmaqda bir bədən kimi
olduğunu görürsən. Belə ki, (bədənin) bir əza-
sına xəstəlik üz verdikdə bütün bədən yuxu-
suzluqdan və qızdırmadan əziyyət çəkir.” (Bu-
xari və Muslim).
133 – Dili qorumaq, susmaq və ancaq xeyir
söyləmək; “Kim Allaha və Axirət gününə ina-
nırsa, ya xeyir söyləsin, ya da sussun.” (Buxari).
134 – Müsəlmanların namusunu qorumaq;
“Kim müsəlman qardaşının namusunu qoru-
yarsa, Qiyamət günü Allah onun üzünü Od-
dan qoruyar.” (Tirmizi).
135 – Təmizqəlbli olmaq və nifrəti tərk et-
mək; “Hər bazar ertəsi və cümə axşamı günü
Cənnətin qapıları açılır və (müsəlman) qarda-
şına nifrət edən kimsədən başqa Allah Ona şə-
rik qoşmayan hər bir kəsi bağışlayır. (Bir-biri-
nə nifrət edən iki qardaş haqqında isə belə) de-
yilir: “Bu ikisini aralarındakı münasibətləri dü-
zəldənədək gözləyin. Bu ikisini aralarındakı
31
münasibətləri düzəldənədək gözləyin. Bu iki-
sini aralarındakı münasibətləri düzəldənədək
gözləyin (onların bağışlanmasını təxirə salın).”
(Muslim).
136 – İnsanlar arasında ədalətli hökm ver-
mək; “Günəşin doğduğu hər gün insanın bü-
tün fəqərələrinə görə sədəqə vardır. İnsanlar
arasında ədalətlə hökm vermək sədəqədir.”
(Buxari).
137 – Xeyirxah işlərdə müsəlmanların bir-
birilərinə kömək etmələri; Uca Allah buyurur:
“Yaxşılıq etməkdə və Allahdan qorxmaqda
bir-birinizə yardım edin. Günah işlər görmək-
də və düşmənçilik etməkdə bir-birinizə kö-
məkçi olmayın.” (əl-Maidə, 2). Peyğəmbər r:
“Möminlər bir bina kimidirlər, bir-birilərini
dəstəkləyirlər”– dedi və barmaqlarını bir-biri-
nə keçirtdi.” (Buxari).
138 – Çarəsiz adama kömək etmək; “Hər bir
müsəlman sədəqə verməlidir.” (Əshabələr) so-
ruşdular: “Ey Allahın peyğəmbəri! (Sədəqə ver-
məyə bir şey) tapmasa necə?” (Peyğəmbər r)
buyurdu: “Öz əlləri ilə işləyib qazansın və (bu
qazancından) həm özü faydalansın, həm də
(başqalarına) sədəqə versin.” (Əshabələr) soruş-
dular: “(Bunu) edə bilməsə necə?” (Peyğəmbər
32
r
) buyurdu: “Ehtiyacı olan çarəsiz adama kö-
mək etsin.” (Əshabələr) soruşdular: “(Bunu da)
edə bilməsə necə?” (Peyğəmbər r) buyurdu:
“Yaxşı işlər görsün və şər əməllərdən çəkinsin.
Həqiqətən də, bu onun üçün sədəqə olar.” (Bu-
xari).
139 – Xeyrə çağıranın çağırışına cavab ver-
mək və yardım istəyənin istədiyini vermək;
“Kim Allahın adı ilə sığınacaq istəsə, ona sığı-
nacaq verin. Kim Allahın adı ilə (yardım) istəsə,
ona istədiyini verin. Kim sizi dəvət etsə, onun
dəvətinə cavab verin. Kim sizə yaxşılıq etsə,
ona əvəzini verin.” (Əhməd, Əbu Davud və
Nəsai).
140 – Yaxşılıq edən adama təşəkkür etmək
və ona etdiyi yaxşılığın əvəzini vermək; “Kimə
yaxşılıq edilmişsə, qoy onun əvəzini versin.
Əvəz verməyə bir şey tapa bilmirsə, qoy (yax-
şılıq edən adamı) tərifləsin. Həmin adamı tərif-
ləsə, ona təşəkkür etmiş olar, elədiyi yaxşılığı
gizlətsə, ona nankorluq etmiş olar.” (Buxari
“Ədəbul-mufrad” kitabında rəvayət etmişdir).
Muhəmmədə, onun ailəsinə və səhabələrinə
Allahın xeyir-duası və salamı olsun!
Dostları ilə paylaş: |