ÖZET
Doktora Tezi
KARAÇAM (ESKİŞEHİR) LATERİTİK NİKEL CEVHERİNİN FİZİKSEL
VE KİMYASAL YÖNTEMLERLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ
Tevfik AĞAÇAYAK
Selçuk Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü
Maden Mühendisliği Anabilim Dalı
Danışman: Prof. Dr. Veysel ZEDEF
2008, 215 sayfa
Jüri: Prof. Dr. Veysel ZEDEF
Prof. Dr. M. Kemal GÖKAY
Doç. Dr. Salih AYDOĞAN
Doç. Dr. Murat ERDEMOĞLU
Yrd. Doç. Dr. Adnan DÖYEN
Bu tez, Karaçam (ESKİŞEHİR) lateritik nikel cevherinin fiziksel ve kimyasal Yöntemlerle zenginleştirilmesini kapsamaktadır. Bu amaçla, öncelikle fiziksel ve Fizikokimyasal yöntemler kullanılmıştır. Yeterli tenör ve verime ulaşılmadığı için asit liçi çalışmaları yapılmıştır. Asit olarak, sülfürik asit (H2SO4), hidroklorik asit (HCl) ve nitrik asit (HNO3) kullanılmıştır.
XRD sonuçlarına göre, cevher içerisinde bulunan nikel minerallerinin redgersit (NiSO4.6H2O) ve gaspeit (NiCO3) olduğu belirlenmiştir. Demir mineralleri olarak, götit (FeO(OH)), hematit (Fe2O3), vustit (FeO) olduğu ve demir yanında kil (montmorillonit, (Ca0,2(Al,Mg)2Si4O10(OH)2·4(H2O) saponit (Ca0,5(Mg,Fe)3(Si,Al) 4O10(OH)2·4(H2O)) ve silikatlı kayaçların olduğu tespit edilmiştir.
Fiziksel zenginleştirme yöntemlerinde, multi gravite seperatör ve yüksek alan şiddetli yaş manyetik ayırıcılar kullanılmıştır. MGS deneylerinde, 2° tambur eğiminde konsantredeki Ni içeriği % 2,55 ve artıkdaki Ni içeriği % 1,08 olarak belirlenmiştir.
Manyetik ayırma deneylerinde, 9,2 tesla manyetik alan şiddetinde,
ii konsantredeki Ni içeriği % 2,02, 12,6 tesla manyetik alan şiddetinde, konsantredeki
% Ni içeriği 2,08 iken, 17,4 tesla manyetik alan şiddetinde, konsantredeki Ni içeriği %0,81 olarak belirlenmiştir.
Fizikokimyasal zenginleştirme yöntemlerinden sadece flotasyon uygulanmıştır. Flotasyon deneylerinde, pH’ın, toplayıcı cinsinin ve canlandırıcı miktarının Ni flotasyonuna etkisi araştırılmış ve en uygun pH’ın 8, toplayıcı cinsinin Na-oleat ve canlandırıcı miktarı ise 10 g/t olarak belirlenmiştir.
80 °C’de, 2 M H2SO4 kullanılarak yapılanliç deneylerinden elde edilen sülfatlı çözeltilere solvent ekstraksiyon uygulanmıştır. Deney sonuçlarına göre, pH 3,09 değerinde % 0,04 nikel organik faza alınırken, pH 9,24 değerinde % 99,66 nikel organik faza alınmıştır.
Liçing çalışmalarında, yüksek verimle nikel çözeltiye alınabilmiştir. Kullanılan bütün asitlerde, nikel çözünmesi % 100’e ulaşmış ve nikel çözündürmesinin teknolojik olarak mümkün olabileceği ortaya konulmuştur. Ayrıca, birçok parametrenin Ni çözünmesine olan etkisi incelenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre Ni çözünme hızının karıştırma hızından bağımsız olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra, sıcaklık ve asit derişimi arttıkça Ni çözünme hızının da arttığı tespit edilmiştir.
Tez kapsamında, ayrıca nikel çözünme kinetikleri de incelenmiştir. Buradan yola çıkılarak her bir asit ortamı için sistemdeki her hangi bir değişiklikte muhtemel Ni çözünme verimi tahmin edilebilecek genel hız eşitliği oluşturulmuştur. Benzer eşitlik demir çözünmesi içinde oluşturulmuştur.
Çalışma sonucu, cevher içerisindeki nikel minerallerinin herhangi bir yükseltgen iyonda (ferik iyonları ve hidrojen peroksit) etkilenmediği, sadece asit derişimi ve sıcaklığın etkili olduğu ortaya koymuştur. Ni çözünme hızı difüzyonla kontrol edilirken, Fe çözünme hızı kimyasal olarak kontrol edildiği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Nikel, lateritik, asit, liç kinetiği, difüzyon, Eskişehir, Türkiye
Dostları ilə paylaş: |