Dr. Mustafa GÖRÜryilmaz
Yüklə 3,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qismət, 2009 3 T Ə Q D Ġ M
- ÖN SÖZ
- TURQUT ƏR
| 1
Dr. Mustafa GÖRÜRYILMAZ TÜRK QAFQAZ ĠSLAM ORDUSU VƏ ERMƏNĠLƏR (1918) BAKI – QĠSMƏT – 2009 2
G-80
Editor, Bədii və texniki redaktor: Halil ÖZTÜRK NəĢriyyatın direktoru: Zahid MƏMMƏDRZAYEV Redaktor: Azad AĞAOĞLU Korrektor: Yusif ƏFġAR
G-80 Dr.Mustafa GÖRÜRYILMAZ, TÜRK QAFQAZ ĠSLAM ORDUSU VƏ ERMƏNĠLƏR (1918) Qismət, Bakı, 2009, 408 səhifə.
TRT-nin Bakı nümayəndəsi olmuĢ Mustafa Görüryılmazın bu kitabında, Türk Qafqaz Ġslam Ordusunun Azərbaycan və Dağıstanda apardığı hərbi əməliyyatlar və bu əməliyyatların nəticələri, Birinci Dünya müharibəsi dönəminin mürəkkəb siyasi və hərbi hadisələri fonunda ələ alınmıĢdır. Ermənilərin, Azərbaycanda əhaliyə qarĢı törətdikləri qətliamlar və Qafqaz Ġslam Ordusunun bu qətliamları nə Ģəkildə önlədiyi də kitabda öz əksini tapmıĢdır.
0503000000 M-085-62-09 ĠSBN 10 9952-8082-5-9 ĠSBN 13 978-9952-8082-5-4
3
Azərbaycan cəmiyyətinin yaxĢı tanıdığı və ölkəmizin dostları siyahısına daxil olan TRT-nin Bakı ofisinin sabiq müdiri, Mustafa Görüryılmazın "Türk Qafqaz İslam Ordusu və ermənilər" adlanan kitabının mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu düĢünürəm. Çünki təxminən 70 il ərzində sovet imperiyasının əsarəti altında yaĢayan Azərbaycanda Qafqaz Ġslam Ordusu və onun fəaliyyəti ilə bağlı həqiqətlərin iĢıq üzü görməsinə imkan verilmədi. Bir sıra hallarda qəhrəman türk əsgərlərinə, onların Qafqazda bolĢevik-daĢnak qüvvələrinə qarĢı mübarizəsinə qərəzli münasibət göstərildi. Ona görə də bu sahədə daha çox araĢdırmalar aparılmalı, real faktlar cəmiyyətə, Azərbaycan və Türkiyə ictimaiyyətinə təqdim olunmalıdır. Məhz bu səbəbdən Mustafa Görüryılmazın gərgin çalıĢmalarının nəticəsi olan kitabın Türkiyə türkcəsindən Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaĢdırılmasıyla insanlarımız bir daha o dövrün hadisələrinə obyektiv qiymət vermək Ģansı əldə edəcəklər. Kitaba diqqət yetirdikdə müəllifin yalnız Qafqaz Ġslam Ordusunun Azərbaycandakı fəaliyyətini araĢdırmaqla qalmadığını, eyni zamanda Dağıstan hərəkatının məqsədini, məramını da təqdim və təhlil etdiyini görmək mümkündür. Müəllifin kitabda Qafqazın və Azərbaycanın coğrafi mövqeyindən ictimai-siyasi durumuna qədər olan bütün məsələləri iĢıqlandırması, I Dünya müharibəsi ərəfəsində Osmanlı imperiyasındakı siyasi vəziyyət, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə bağlı da oxucuya geniĢ informasiyalar verməsi onun məlumat dairəsinin geniĢliyindən, Azərbaycana, ümumən Türk Dünyasına olan sevgisindən irəli gəlir. Yazarın kitabda faktlara istinad etməklə yanaĢı, müasir dövrdə araĢdırma aparan Ģəxslərin fikirlərinə nəĢrdə yer ayırması onun həm keçmiĢ nəsil, həm də gələcək nəslin arasında məhz Qafqaz Ġslam Ordusunun vasitəsilə vəhdət yaratmaq istəyindən irəli gəlir. Kitabda həmin hadisələri gözləri ilə görmüĢ Ģahidlərin, Ģəhidlik abidələri komplekslərinin qurulmasında, sovet hakimiyyəti illərində türk hərbiçilərinin məzarlarının qorunmasında böyük səy göstərmiĢ insanların, o cümlədən Ģairlərin Ģeirlərinin əks olunması xüsusi bir vəhdət yaradır. Bununla da oxucu Qafqaz Ġslam Ordusunun fəaliyyəti ilə yanaĢı, həmin tarixdə cərəyan edən hadisələr haqqında da ətraflı məlumat almaq imkanı əldə edir. Belə sanballı araĢdırmaların sayının artmasına böyük ehtiyac var. Çünki bu araĢdırmalar da Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin möhkəmlənməsi istiqamətində ciddi töhfələr verir. Bu il Qafqaz Ġslam Ordusunun Bakı Ģəhərini azad etməsinin 90 ili tamam olduğu bir tarixdə belə bir kitabın çap olunmasını oxucular üçün yubiley töhfəsi saymaq olar. Müəllifə isə Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin möhkəmlənməsinə xidmət edəcək araĢdırmalarını davam etdirməsini arzulayıram. Nizami Cəfərov, professor, millət vəkili, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin müdiri 4
Onlar: Qar-boran demədən, Toroslardan, Palantökənlərdən Qatar-qatar qopub gəldilər. Qartallar kimi Qanad çalıb Qafqazlara, Hiddətlə düşmənin başına endilər. TURQUT ƏR Birinci Dünya müharibəsinin baĢlandığı illərdə yer üzündə türklərin qurduğu azad və müstəqil iki dövlət vardı. Bunlardan biri Osmanlı dövləti, digəri bugünkü Ġran coğrafiyasında vaxtilə hakimiyyətini sürdürən Qacar xanlığı idi. Geridə qalan coğrafiyada yaĢayan türklər Rus çarlığı və Çin idarəçiliyi altında varlıqlarını qorumağa və yaĢatmağa çalıĢırdılar. Osmanlı dövləti və Ġstanbul, türk ellərində yaĢayan soydaĢların diqqət mərkəzi idi. Onlar gözlərini və qulaqlarını Türkiyəyə çevirmiĢdilər. Rusiyadakı ixtilal çarlıq idarəçiliyinin basqı, Ģiddət və zülmünə məruz qalan türk ziyalılarını hərəkətə gətirdi. Ancaq nə onların, nə də Osmanlı dövlətinin bir və bərabər olmaq, gələcəyi birlikdə qurmaq üçün heç bir hazırlığı yox idi. Üstəlik Birinci Dünya müharibəsində imperialist qərb dövlətlərinin hədəfində Ģərq mədəniyyətinin (türk- islam dünyası) öncüsü və təmsilçisi olan Osmanlı dövləti var idi. Müstəmləkəçi ölkələr bu türk dövlətinin yıxılması və bölüĢdürülməsinə dair planlar qururdular. Müharibə baĢlayan kimi Osmanlı dövləti imperialist qərb qüvvələrinə qarĢı, baĢda Çanaqqala və Ģərq cəbhəsi olmaqla, cənubda Qut, Bağdad, Yəmən, Hicaz və Fələstin kimi bölgələrdə böyük hərbi uğurlar əldə etdi. Qəhrəman Türk Silahlı Qüvvələri Qafqazlarda da eyni üstün uğuru göstərdi. Türk Qafqaz Ġslam Ordusunun Azərbaycan və Dağıstandakı hərbi hərəkatı, böyük
ancaq yetərincə hazırlıq görülmədən və çox ağır Ģərtlər altında gerçəkləĢdirildi. Birinci Dünya müharibəsi, Ġttihad və Tərəqqi Partiyası iqtidarında çökməyə baĢlayan Osmanlı dövlətinin yerinə yeni bir Osmanlı dövləti, ya da Ənvər PaĢa və silahdaĢlarının söyləyiĢi ilə "Turan İmperatorluğu" qurmaq istəyənlərin dramına səhnə oldu. YaĢanan bu acıların qəhrəmanları bu dramın fədakar cəfakeĢləri, adsız əsgərindən komandirinə qədər cahan dövləti Osmanlının çökməsini dayandırmaq istəyən və böyük ideallarla silahlanmıĢ vətənsevərlər idi. Onlar tarixdə bir neçə Yüklə 3,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|