Dramatik asarlar bilan ishlashda ta'limiy o`yinlardan foydalanish

DRAMATIK ASARLAR BILAN ISHLASHDA TA'LIMIY O`YINLARDAN FOYDALANISH

Reja:
1. Dramatik asarlar bilan ishlashda tizimidagi o'yinlardan foydalanishning uslubiy jihatlari.
2. Dramatik asarlar bilan ishlashda tizimidagi o'yin. Didaktik o'yinning o'ziga xos xususiyatlari faol ta'lim usuli sifatida.
3. Dramatik asarlar bilan ishlashda qo’yiladigan talablar va yuzaga keladigan muommolar.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

O`qitish metodikasini takomillashtirish pedagogika fani bilan bir qatorda xususiy metodlar tomonidan hal etilayotgan asosiy vazifalardan biridir. U o’zbek tilini o'qitishning maqsadlari va mazmunini qayta ko'rib chiqish davrida alohida faollikka ega bo'ladi. Shunday ekan, hozirgi vaqtda o‘qitish metodikasi ta’limning yangi mazmuni va ta’lim jarayoniga qo‘yiladigan talablarga muvofiqlashtirilishi zarur.

Zamonaviy maktabda o'qitish usullarini takomillashtirish vazifalari ko'rib chiqiladi va ma'lum darajada hal qilinadi. Bu muammo bilan ko'plab o'qituvchilar va metodistlar shug'ullangan va hozir ham shug'ullanmoqdalar: K.D. Ushinskiy, F.I. Buslaev, M.R. Lvov, T.G. Ramzaeva, Ladyzhenskaya va boshqalar. Ular ona tilini o'rganish bunda ajralmas yordam bo'lishi mumkin, deb hisoblashgan, chunki til insonga fikrlarni loyihalash va ifodalash vositasi, jamiyat a'zolarining bir-biri bilan muloqotida xizmat qilishning kommunikativ vositasi, fikrni ifodalash vositasi sifatida xizmat qiladi. his-tuyg'ular, kayfiyat va bilim olish.
Odamlar o'z ona tilini erta bolalikdan o'rganishlari kerak, lekin boshlang'ich maktabda bunga alohida e'tibor berish kerak. Bolalarning boshlang‘ich sinflarda o‘zlashtirgan o’zbek tilini bilishi ularga bilim, ta’lim, ongni chinakam rivojlanishiga kalit bo‘lib, o‘quvchilarning dunyoqarashini shakllantirish, abstrakt tafakkurini rivojlantirishni ta’minlaydi va nazariy bilim beradi. imlo, grammatik va boshqa ko'nikma va malakalarni egallash uchun asos.
Drama - maktab o'quvchilari uchun eng qiyin o'qish turi. Asarni takrorlashning qiyinligi ham rekreativ, ham ijodiy fikrlashning etarli darajada rivojlanmaganligi bilan bog'liq. Dramani o'rganishda tasavvurni rivojlantirishga ko'proq e'tibor berish kerak, buning uchun texnikalar qo'llaniladi: o'qituvchining so'zi - nima bo'layotganini ko'rish, suhbat, mezzaninalarni yaratish - ma'lum bir vaqtda personajlarni taqdim etish. moment. Siz qahramonlarning fotosuratlarini chizishingiz mumkin. Maktab o'quvchilariga ish bilan oldindan tanishishni taklif qilish shart emas, o'qishdan bir hafta oldin va 2-3 savol berish yaxshiroqdir. 1 ta harakat o'qituvchi tomonidan sinfda o'qiladi. Bundan tashqari, individual eng muhim hodisalar o'qituvchi tomonidan tanlanadi. Ovoz yozishdan foydalanishingiz mumkin. Talabalar tomonidan o'qishga e'tibor berish kerak: u ovozsiz, ovoz chiqarib, rollar, sahnalashtirish bo'yicha bo'lishi mumkin. O'qishning ifodaliligiga e'tibor.
Dramatik asarni o‘rganishning muvaffaqiyati uning sahna tarixidan qay darajada foydalanilishiga ham bog‘liq. Hikoyaning manbalari: 1) dramaturgning taqrizlari, 2) aktyorlarning rollar haqidagi fikrlari, 3) tomoshabinlarning xotiralari va xatlari, 4) teatr sharhlari va boshqalar.
Sahna hikoyalari darsning istalgan bosqichiga kiritilishi mumkin. Talabalar nazariy va adabiy tushunchalarni o'zlashtirishlari kerak: harakat, hodisa, monolog, replika, dialog va boshqalar. Ular bilan tanishish 1-darsda dramatik asar tahlilidan boshlanadi.
Dramaturgiyani o‘rganishning 3 asosiy yo‘li: 1) adabiy asar sifatida – matn tahlili. 2) Bosqich - ijro-sahna-matn. 3) Sintetik - an'anaviy.
Kirish darsi: dastlabki sharh, asarning paydo bo'lish davridagi teatr repertuarining tavsifi, davr haqida ma'lumot. Texnika: o’qituvchi hikoyasi, o’quvchilar xabari, xotiralar o’qish, tarixiy materiallar, ko’rgazmali materiallardan foydalanish. Tahlil. Uslublar: ifodali o`qish, rol bo`yicha, yoddan o`qish, so`z ustalari tomonidan o`qish, suhbat, videorolik tomosha qilish, sahnalashtirish, javob va muammoli savollar, qiyosiy tahlil, sharhlash, personajlar xarakterini belgilash.
Dramaturgiyani o'rganishda samarali texnika rejissyorning sharhi - og'zaki rasm, harakatlardan birining momentidagi voqeani tasvirlashdir. Rejissyor stsenariysi tuziladigan reja: 1) Qanday manzaralar, yoritish. 2) Qahramonlarning o'zini qanday tutishi. 3) Ularning kayfiyati qanday. 4) Ularning satrlarini qanday talaffuz qilishlari. 5) Rasmning umumiy ma'nosi.
Sintez bosqichida usullar: suhbat, sahnalashtirish, ifodali o'qish, rollar bo'yicha, kompozitsiya, eng yaxshi ijrochi uchun tanlov, turli aktyorlar ijrosini qiyosiy tahlil qilish, adabiy tanqidiy material bilan ishlash, taqriz yaratish.
Rollar bo‘yicha o‘qish ham o‘quvchilarning dramatik asarni tushunish darajasini ko‘rsatadi. O'qituvchi rollarni taqsimlashga turli yo'llar bilan yondashishi mumkin. Bunday dars uchun uy vazifasi o'quvchi rolini o'ynaydigan qahramonning xususiyatlarini yozma yoki og'zaki yig'ish bo'lishi mumkin.
Yakuniy mashg'ulotlarda - individual sahnalar o'quvchilari tanlovi, dramaning sahna tarixi, film moslashuvini tomosha qilish va muhokama qilish.
Dramaturgiyani o'rganish bilan bog'liq holda talaba bir qator nazariy va adabiy tushunchalarni o'zlashtirishi kerak: harakat, harakat, hodisa, monolog, dialog, personajlar ro'yxati, mulohazalar. Ular dramaga kirib borishi bilan maktab o'quvchilarining so'z boyligi to'ldiriladi: konflikt, syujet, ekspozitsiya, syujet, avj, tanqid, janrlar: komediya, drama, tragediya.; o'ynash, o'ynash. Spektakl spektakldagi illyustratsiya emas, balki teatr tomonidan yaratilgan, dramaturg pyesalarini o‘ziga xos tarzda talqin etgan yangi san’at asaridir.
Interfaol metod - ta‘lim jarayonida o‘quvchilar hamda o‘qituvchi o‘rtasidadagi faollikni oshirish orqali o‘quvchilarning bilimlarni o‘zlashtirishini
faollashtirish, shaxsiy sifatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Interfaol
metodlarni qo‘llash dars samaradorligini oshirishga yordam beradi. Interfaol
ta‘limning asosiy mezonlari: norasmiy bahs – munozaralar o‘tkazish, o‘quv
materialini erkin bayon etish va ifodalash imkoniyati,o‘quvchilar tashabbus
ko‘rsatishlariga imkoniyatlar yaratilishi, kichik guruh, sinf jamoasi bo‘lib ishlash
uchun topshiriqlar berish va boshqa metodlardan iborat bo‘lib, ular ta‘lim –
tarbiyaviy ishlar samaradorligini oshirishda o‘ziga xos ahamiyatga ega.
Hozirda ta‘lim metodlarini takomillashtirish sohasidagi asosiy
yo‘nalishlardan biri interfaol ta‘lim va tarbiya usullarini joriy qilishdan
iboratdir.
Interfaol metodlarni qo‘llash natijasida o‘quvchilarning mustaqil fikrlash,
tahlil qilish, xulosalar chiqarish, o‘z fikrini bayon qilish, uni asoslangan holda
himoya qila bilish, sog‘lom muloqot, munozara, bahs olib borish ko‘nikmalari
shakllanib, rivojlanib boradi.
Bunda dars mobaynida o‘qituvchi va o‘quvchi munosabatidagi
an‘anaviy, majburiy itoatkorlik o‘rnini ongli intizom egallashiga katta e‘tibor
qaratiladi, buning uchun esa o‘quvchiga tanqidiy, mustaqil fikrlash malakasini
singdirib borish zarur. Bu borada quyidagilarni hisobga olish muhim ahamiyat
kasb etadi:
1) matematikada o‘qitish jarayoni zamonaviy pedagogik texnologiyalar
yordamida tashkil qilinishini talab etadigan ma‘lum tizimga ega bo‘lgan
yondashuvlar tamoyillari;
2) uzluksiz matematika ta‘limini tizimiga pedagogik texnologiyalarni samarali
qo‘llash zarurati haqidagi ilg‘or pedagogik g‘oyalari;
3) o‘qitish jarayonini faollashtirish hamda uzluksiz ta‘limda pedagogik
texnologiyalar nazariyasi;
4) tanqidiy tafakkurni rivojlantirish nazariyasi;
5) shaxsning ijobiy rivojlanish nazariyasi;
Umuman olganda,matematika o‘qitishda eng yuqori rivojlantiruvchi samaraga
erishish mumkin, agar:
- uzluksiz matematik ta‘lim tizimida o‘qitishning interfaol metodlari
o‘qitilayotganlarning mustaqil, tanqidiy tafakkurini rivojlantirish vositasi
sifatida qo‘llanilsa;
- uzluksiz matematik ta‘lim tizimida pedagogik texnologiyalarni qo‘llash
jarayonini o‘qitilayotganlar haqiqiy o‘quv imkoniyatlarini iloji boricha aniq
hisobga olgan holda,ularda matematik bilimlarni o‘zlashtirishga nisbatan
mustahkam qiziqishlarni shakllantirish imkoniyatlari ta‘minlasa;
- uzluksiz ta‘lim tizimida matematika o‘qitish jarayoni murakkab aqliy
faoliyat sifatida qaralib, u faqatgina ahdozali darsdagi da‘vat, anglash va
fikrlash bosqichlari to‘g‘ri amalga oshirilgandagina to‘laqon bo‘ladi, deb
qaralsa;
- uzluksiz ta‘lim tizimida amaliy mazmunga ega bo‘lgan matematik
tushunchalarni o‘qitishdan 3 ta asosiy (ta‘limiy, tarbiyaviy, rivojlantiruvchi)
maqsadlarni amalga oshirish vositasi sifatida foydalanilsa.
Buning uchun quyidagi ishlarni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir.
1) o‘quvchilarni matematika o‘qitishda pedagogik texnologiyalarning
ta‘limiy – rivojlantiruvchi rolini aniqlash;
2) o‘quvchilarni matematika o‘qitishda interfaol metodlarni tanlash mezonini
va ularni qo‘llash tamoyillarini aniqlash;
3) uzluksiz matematik ta‘lim tizimida ilg‘or pedagogik texnologiyalarni
qo‘llashda mavjud darslik va o‘quv qo‘llanmalardan foydalanish usullarini
aniqlash;
4) matematika o‘qitish jarayonida interfaol metodlarni qo‘llash bo‘yicha
maktablarga mo‘ljallangan o‘quv – metodik, didaktik tarqatma
materiallarni ishlab chiqish.
Aksiomalar tizimini 3 guruhga ajratadi. Birinchisi – pedagogik texnologiyalarni bir butun ta‘limiy kenglikka qo‘shish aksiomalari, ikkinchisi –
o‘quv jarayonini modellashtirish aksiomalari, uchinchisi – o‘quv jarayonini 28
me‘yorlash aksiomalari. O‘z navbatida ularning har biri o‘zida uchtadan
aksiomalarni birlashtiradi.
Birinchisi (A1) – pedagogik texnologiyaning ta‘lim makoniga talab qo‘yish
aksiomasi; A2 - pedagogik texnologiyaning ―o‘qituvchi‖ tizimiga moslik
aksiomasi, A3 - pedagogik texnologiyaning predmet metodikasi tizimiga
nisbatan universallik aksiomasi.
Ikkinchi guruhga (A4) pedagogik texnologiya asosini tashkil etuvchi
o‘quv jarayoni modelini loyihalash aksiomasi kiritiladi. Bu axborotli model
quyidagi parametrli topshiriqlar yordamida tavsiflanadi:
1 – parametr (maqsadga joizlik) o‘quv – tarbiyaviy jarayonning umumiy
maqsad va yo‘nalishini mikromaqsadlar tizimi ko‘rinishida ifoda etadi.
2 – parametr ( tashxis ) mikromaqsadlarga erishish yoki erishmaslik dalili
to‘g‘risida boshqaruv axborotlarni mujassamlashtiradi.
3 - parametr ( miqdorli o‘lchov) o‘quvchilarning mustaqil faoliyati xususiyatlari, xarakteri va hajmi haqida tashxisning muvaffaqiyatli o‘tishini kafolatlash uchun yetarli bo‘lgan mazmunli va sonli axborotlar beradi.
4 – parametr ( mantiqiy tuzilma) – bu o‘qituvchining metodik fikrlarini o‘quv jarayonining yaxlit va mantiqan ko‘rsatmali modeliga aylantirish bosqichini
e‘tiborga oladi va o‘qituvchi mahoratining yuksak darajasini belgilab beradi.
Bu faoliyat shunchalik o‘quv jarayoning mantiqiy tuzilmasi fotografiyasi
emas, balki maxsus shakllangan ishchi maydon bo‘lib, unda barcha elementlar
texnologik qonuniyatlar asosida ifodalanadi va ma‘lum muolajalar yordamida
yetarlicha muqobillashtiriladi.
5 – parametr ( tuzatish ) pedagogik yaroqsizlik, ya‘ni tashxisdan o‘tmagan o‘quvchilar haqida va tuzatishning metodik yo‘llari to‘g‘risidagi axborotlarni
tasvirlaydi.
O‘quv jarayonini texnologiyalashtirish ob‘yekti har qanday premetrning o‘quv mavzusi bo‘lishi kerak, uning hajmi esa qat‘iyanligi bilan ajralib turadi: minimum 6 – 8 dars, maksimum – 22 – 24 dars. Ana shu mavzu
loyihasida bo‘lajak o‘quv jarayoni yuqorida nomlangan beshta parametr
yordamida yaxlit beriladi va aynan shu o‘quv mavzusi har qaysi predmet
bo‘yicha o‘quv jarayonini loyihalashga imkon beradigan bir xildagi
muolajalar ko‘rinishida texnologiyalashtirish va loyihalashning
takrorlanuvchanligini ta‘minlaydi.
O‘qituvchining kasbiy faoliyatini texnologiyalashtirish aksiomasi (A7) kasbiy faoliyatning quyidagi innovatsion komponentlariga tegishli:
- o‘quv jarayoni loyihasining pedagogik g‘oyalarini butun bir o‘quv yili
uchun o‘qituvchi tomonidan o‘z xususiy metodik tajribasiga, o‘quv
dasturi mazmuniga va davlat ta‘lim standarti talablariga tayangan holda
mikromaqsadlar ketma – ketligi ko‘rinishida ifodalash kasbiy
ko‘nikmasi. Boshqacha qilib aytganda, bu – standart talablarini
mikromaqsadlar tiliga o‘tkazishning texnologik muolajasidir,
mikromaqsad esa o‘quvchilarning bilish va rivojlanish zinopoyasidir. Bu
component bevosita an‘anaviy o‘quv mavzularini qaytadan tuzish bilan
bog‘liqdir.
- texnologik xaritani loyihalash kasbiy ko‘nikmasi. Bu jarayon pedagogik
mahorat cho‘qqisi hisoblanadi, sababi o‘qituvchi bo‘lajak o‘quvjarayonini oldindan ko‘ra biladi, o‘z g‘oyalarini texnologik xaritada qoidali tarzda tasvirlaydi. Ta‘kidlash joizki, bu kasbiy ko‘nikma yetarlicha murakkab, ko‘p bosqichli, o‘z mohiyatiga ko‘ra integrative bolib o‘qituvchidan yaxshi rivojlangan refleks qobiliyatni talab etadi;
- darsning axborotli xaritasini konstruksiyalash kasbiy ko‘nikmasi yoki bu xaritalar yig‘indisi har bir o‘quv mavzusi uchun bo‘lajak o‘quv jarayonining aniqlashtirilgan loyihasi hisoblanadi;
- ikki pedagogik ob‘yektni taqqoslash kasbiy ko‘nikmasi: texnologik
xaritalar ko‘rinishidagi o‘quv jarayoni loyihasi va ma‘lum sinfda real
o‘quv jarayoni natijalari bilan birgalikda darsning axborotli xaritalar
tizimi. Taqqoslashni aniq ko‘rsatkichlar va texnologik muolajalar
bo‘yicha o‘tkazish kerak. Qiyoslash muolajalari asosida tashxislash
natijasiga ko‘ra mazkur sinfda o‘quv – tarbiyaviy faoliyat rivojini qayd
etuvchi maxsus monitoring yotadi.
Muammoli – modulli o‘qitish texnologiyasining yetakchi sifat belgisi – bu
egiluvchanlik hisoblanadi. Zamonaviy yuqori texnologiyali ishlab chiqarishda
egiluvchan avtomatlashtirilgan tizim muhim sanalgani kabi hozir ham,
kelajakda ham pedagogik texnologiya samaradorligi ko‘p jihatdan uning ilmiy
– texnikaviy va ijtimoiy – iqtisodiy o‘zgaruvchan sharoitga moslasha olish va
zudlik bilan ta‘sir etish qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi. Egiluvchanlik tuzilmasi,
mazmunli va texnologik holda bo‘lishi mumkin.
Ta‘lim mazmunini muammoli- modulli loyihalash quyidagi asosiy
tayanchlardan iborat bo‘ladi:
- bilish faoliyatining fundamental metodlari doirasida kursni joy-joyiga
qo‘yib tuzish. Misol uchun, matematika darsida bunday metodlarga
matematik modellashtirish, aksiomatik, koordinat, vektorli, mantiqiy
metodlar kiradi;
- tayanch muammoli modullarning mazmunini aniqlash. Saralashning
muhim sharti bilish faoliyati metodlarining prinsipli mazmuni
hisoblanib, umummadaniy va amaliy ahamiyat kasb etadi. Bu
o‘qitishning tayanch mazmuniga oid quyidagi mezonlarni hisobga
olishni taqoza etadi:
- fundamental, uzviylik, uzluksizlik va ta‘limni insonparvarlashtirish;
- yechimi bilish faoliyati metodlarining mosini qo‘llashni talab etadigan
yirik kasbiy-amaliy muammolarni turli guruh kasblarining o‘ziga
xosligini hisobga olib ajratish;
- ixtisosli va darajali tabaqalashtirishni ta‘minlashga yo‘naltirilgan
o‘zgaruvchan modullarning mazmunini tanlash va hajmini aniqlash,
shuningdek, muammoli- modulli dasturlarning turli – to‘liq, qisqargan va
chuqurlashtirilgan variantlari bo‘yicha o‘quvchilarning yakka tartibda
olg‘a siljishi uchun sharoitlar yaratish.
Maktab va oliy o‘quv yurtlar oldidagi kechiktirib bo‘lmaydigan vazifalar borki, bu siz yutuqlar haqida gap bo‘lishi mumkin emas. Jumladan:
- Ta‘lim standartlari va o‘quv dasturini doimo takomillashtirib borish
muhimdir;
- O‘quv qo‘llanmalar va darsliklarini bugungi kun talabidan kelib yozish;
- Darslik va o‘quv qo‘llanmalar dunyo andozasiga to‘g‘ri kelishligi;
- Berilayotgan mavzularda mahalliy materiallardan keng foydalanishlik;
- Dars o‘tishdagi uslub va tavsiyalar ta‘lim jarayonini har jihatdan
boyitish;
- Natijasi ma‘naviy yetuk kadrlar yetkazish, mustaqil yurtimizni har
jabhada yutuqlarga olib keladi.
Pedagogik texnologiya mohiyatini to‘g‘ri tushunish, har tomonlama tahlil qilgan holda ilmiy tarzda o‘zlashtirish, tatbiq etish yo‘llarini qidirish o‘z ustida tinimsiz ishlashni talab etadi. Ta‘lim axborot muhitining kun sayin kengayotganligi, o‘quvchining o‘zlashtirish darajalarining pastligi (ularni
o‘zgaruvchan sharoit, vaziyatlardan to‘g‘ri yo‘l topish chiqa olishlari) kabi holatlar ta‘lim – tarbiya jarayoniga davr talabi nuqtai nazaridan yangicha qarashni, o‘qitishning samarali yo‘llarini izlashni talab etadi. Bu texnologiyani
o‘rganish, amalda qo‘llash ta‘lim – tarbiya sifatini oshirish talabidan kelib
chiqqan.
Ta‘lim – tarbiya jarayonini loyihalash, loyihalangan pedagogik
texnologiyani boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitish jarayoniga
tadbiq etish o‘qituvchidan texnologik loyihalash qobiliyatini talab etadi.
O‘qituvchining texnologik loyihalash qobiliyatiga quyidagi talablar qo‘yiladi;
- texnologiyalashtirish jarayonlarining o‘zaro bog‘liqliklari haqida
tushunchaga ega bo‘lish;
- individuallashtirish;
- ta‘limni taraqqiy ettirishda texnologiyalarning o‘rnini tushunish;
- o‘qitishni shaxsga yo‘naltirishning asosiy maqsad, tur, shakli va
darajalari haqida tasavvurga ega bo‘lish;
- individual yondashuv, o‘qitishni tabaqalashtirish, individual o‘qitish
tushunchalari o‘rtasidagi bog‘lanish va farqlanishlarini bilish;
- o‘quv jarayonini tashkil qilish vositalari orqali o‘quvchining individual
xususiyatlarini rivojlantirish yo‘llarini bilish;
- o‘quv materialni o‘lchanadigan, kuzatiladigan darajada qismlarga
ajratish;
- o‘quv jarayonining mantiqiy tuzilishini qulaylashtirish;
- xatolarni va qiyinchilik tug ‘dirishi mumkin bo‘lgan holatlarni aniqlay
olish;
- texnologiyalashtirishning umumiy mezonlarini bilish.
Ushbu talablarga javob berish uchun quyidagi dastur asosida o‘z ustida
ishlash tavsiya etiladi:
1. Ta‘limga texnologik yondashuvlar va shart – sharoitlar. Ta‘lim jarayoniga har xil qarashlar, o‘qitish va texnologiyalashtirishga texnokratik yondashuvlar haqida tasavvurga ega bo‘lish talab etiladi.
2. Ta‘lim jarayonini texnologiyalashtirishning psixologik – pedagogic asoslari. Ta‘lim texnologiyalarida maqsad qo‘yish, tashxislash, ta‘lim texnologiyalarida ta‘lim mazmunini texnologiyalashtirishni bilish talab etiladi.
3. Mualliflik ta‘lim texnologiyalari.
Bunda individual o‘qitish texnologiyasi, jamoa orqali o‘qitish texnologiyasi, pedagogik mahoratlar texnologiyasini bilishi lozim.
4. Ta‘lim jarayonini loyihalash texnologiyasi. Zamonaviy o‘qituvchining pedagogik faoliyati tuzilishi, o‘quvchilarning mustaqil faoliyati, o‘qitish ko‘nikma va malakalari – ta‘lim texnologiyalarini tatbiq etishning zarur sharti, o‘quvchi bilish faoliyatini rag‘batlantirib borish, didaktik tamoyillari haqida bilimga ega bo‘lish zarur.
5. Ta‘lim texnologiyalari – o‘quv jarayonini qulaylashtirish vositasi.
Ta‘lim texnologiyalarining o‘quvchilar individual xususiyatlariga moslashishi, tanlash holatlari haqida yaxshi tushunchaga ega bo‘lishi
talab etiladi.
Bu talablarning amalga oshishi quyidagi shart – sharoitlarni taqozo etadi:
- maktablarda doimiy ravishda pedagogik texnologiyalarni o‘rganish;
- umumlashtirish;
- amaliyotga tatbiq etish bo‘yicha ilmiy – amaliy seminarlar tashkil etish;
- o‘qituvchi o‘z ustida doim ishlashi va yangi kitoblar bilan tanishib
borishi.
Matematika o‘qitish jarayonida yangi ta‘lim texnologiyalaridan foydalanish
shaxs kamolotini ta‘minlashga xizmat qiluvchi mustaqil fikr yuritish, o‘z ustida
ishlash, faoliyatga nisbatan ijodiy yondashish kabi xislatlarning ham shakllanishiga
zamin yaratadi. Shu yerda bu boradagi ichki imkoniyatlarni ochib berish haqida
so‘z yuritamiz.


XULOSA
Dramatik asarni o‘rganishning muvaffaqiyati uning sahna tarixidan qay darajada foydalanilishiga ham bog‘liq. Hikoyaning manbalari: 1) dramaturgning taqrizlari, 2) aktyorlarning rollar haqidagi fikrlari, 3) tomoshabinlarning xotiralari va xatlari, 4) teatr sharhlari va boshqalar.
Sahna hikoyalari darsning istalgan bosqichiga kiritilishi mumkin. Talabalar nazariy va adabiy tushunchalarni o'zlashtirishlari kerak: harakat, hodisa, monolog, replika, dialog va boshqalar. Ular bilan tanishish 1-darsda dramatik asar tahlilidan boshlanadi.
Dramaturgiyani o‘rganishning 3 asosiy yo‘li: 1) adabiy asar sifatida – matn tahlili. 2) Bosqich - ijro-sahna-matn. 3) Sintetik - an'anaviy.
Kirish darsi: dastlabki sharh, asarning paydo bo'lish davridagi teatr repertuarining tavsifi, davr haqida ma'lumot. Texnika: o’qituvchi hikoyasi, o’quvchilar xabari, xotiralar o’qish, tarixiy materiallar, ko’rgazmali materiallardan foydalanish. Tahlil. Uslublar: ifodali o`qish, rol bo`yicha, yoddan o`qish, so`z ustalari tomonidan o`qish, suhbat, videorolik tomosha qilish, sahnalashtirish, javob va muammoli savollar, qiyosiy tahlil, sharhlash, personajlar xarakterini belgilash.
Dramaturgiyani o'rganishda samarali texnika rejissyorning sharhi - og'zaki rasm, harakatlardan birining momentidagi voqeani tasvirlashdir. Rejissyor stsenariysi tuziladigan reja: 1) Qanday manzaralar, yoritish. 2) Qahramonlarning o'zini qanday tutishi. 3) Ularning kayfiyati qanday. 4) Ularning satrlarini qanday talaffuz qilishlari. 5) Rasmning umumiy ma'nosi.
Sintez bosqichida usullar: suhbat, sahnalashtirish, ifodali o'qish, rollar bo'yicha, kompozitsiya, eng yaxshi ijrochi uchun tanlov, turli aktyorlar ijrosini qiyosiy tahlil qilish, adabiy tanqidiy material bilan ishlash, taqriz yaratish.
Rollar bo‘yicha o‘qish ham o‘quvchilarning dramatik asarni tushunish darajasini ko‘rsatadi. O'qituvchi rollarni taqsimlashga turli yo'llar bilan yondashishi mumkin. Bunday dars uchun uy vazifasi o'quvchi rolini o'ynaydigan qahramonning xususiyatlarini yozma yoki og'zaki yig'ish bo'lishi mumkin.