A nar Həsənli
MÜASİR ŞƏRAİTDƏ
AZƏRBAYCANDA DİNİ-MƏDƏNİ DƏYƏRLƏRİN
İNKİŞAF XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Bakı - 2014
Elmi redaktor:
Sakit Hüseynov - AMEA-nın Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun “Dinşünaslıq vo
mədəniyyətin fəlsəfi problemləri” şöbəsinin müdiri, fəlsəfə üzrə elmlər doktoru,
professor
Rəyçilər:
Əli Abbasov - AMEA-nın Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun “Müasir fəlsəfə
problemləri” şöbəsinin müdiri, fəlsəfə üzrə elmlər doktoru, professor
Füzuli Qurbanov - AMEA-nın Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun “İdrak nəzəriyyəsi
və elmin fəlsəfəsi” şöbəsinin müdiri, fəlsəfə üzrə elmlər doktoru, professor
Aydın Əlizadə - AMEA-nın Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun “Dinşünaslıq və
mədəniyyətin fəlsəfi problemləri” şöbəsinin müdiri, fəlsəfə üzrə elmlər doktoru,
dosent
Л.Həsənli: “Müasir şəraitdə Azərbaycanda dini-mədəni dəyərlərin
inkişaf xüsusiyyətləri”, Bakı, «Nur Art» nəşriyyatı, 2014,144 səh.
M onoqrafiya Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya
Komissiyasının 2013-cü il 11 fevral tarixli, 60 saylı əmrinə əsasan, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının Məhəmməd Füzuli adma Əlyazmalar İnstitutunun nəzdində yaradılmış
birdəfəlik dissertasiya şurasının 2 0 13-cü il 15 may tarixli iclasında nəşrə tövsiyə edilmişdir.
Monoqrafiyada müasir şəraitdə Azərbaycanda dini-mədəni dəyərlərin inkişaf
xüsusiyyətləri, ideya-fəlsəfi paradiqması araşdırılmış, insanların həyat tərzinə dini-
mədəni dəyərlərin təsiri, qloballaşma şəraitində Azərbaycanda dini tolerantlığın
vəziyyəti, Azərbaycan gerçəkliyinin dini-mədəni dəyərlər müstəvisində mümkün
mənzərəsi təhlil edilmiş, əldə olunmuş nəticələrə əsasən təklif və tövsiyələr
verilmişdir. Monoqrafiya doktorantlar, elmi işçilər, müəllimlər, ali məktəb
tələbələri, habelə ictimai-siyasi fikrimizi, mədəniyyətimizi öyrənən, xüsusilə bu
problemlə məşğul olan mütəxəssislər, humanitar sahədə çalışan şəxslər üçün
faydalı vəsait ola bilər.
©Л. V.Həsənli, 2014
ISBN 9 7 8 -9952-8240-7-0
M üasir şaraitda A zarbaycanda dini-m adam dayarlarin in k işa f xüsusiyyatlari
MÜNDƏRİCAT
Ön s ö z ................................................................................................... 7
G ir iş.................................................................................................... 11
I Fəsil
Dini-mədəni dəyərlərin inkişaf xüsusiyyətləri və onlara
münasibət
1.1. Azərbaycanda dini-mədəni dəyərlər tədqiqat obyekti k im i. . .
14
1.2. Qloballaşma şəraitində həyat tərzinə sosial-fəlsəfi və dini-
mədəni b ax ışlar..............................................................................30
1.3. M üasir Azərbaycanın inkişafında dini-mədəni dəyərlərin
transform asiyası............................................................................ 49
II Fəsil
Müasir dövrdə dini-mədəni dəyərlərinin inkişaf problemləri
2.1. Sivilizasiyalararası dialoqun təşəkkülü dini-fəlsəfi aspektdə . . 73
2.2. Azərbaycanda dini tolerantlıq yeni m üstəvidə.......................... 97
2.3. Qloballaşma şəraitində Azərbaycanın dini-mədəni dəyərləri
və ideya fəlsəfi paradiqm ası....................................................... 118
N ə tic ə .....................................................................................................128
Ədəbiyyat siy a h ısı..............................................................................134
-
5
-
M üasir şəraitdə A zərbaycanda dini-m ədəni dəyərlərin in kişa f xüsusiyyətləri
ön
söz
Ən qədim sivilizasiya mərkəzlərindən biri olan Azərbaycanda
elmin zəngin inkişaf tarixi və ənənələri vardır. Azərbaycan alimləri
əsrlər boyu antik dünya elmi irsinin müasir Avropaya çatdırılmasında
yaxından iştirak edərək, Şərqlə Qərb arasında elmin varislik
əlaqələrinin qorunub saxlanması işinə dəyərli töhfələr vermiş, elmi
təfəkkürün müxtəlif sahələrində yaratdıqları dəyərli əsərlərlə
bəşəriyyətin elmi-mədəni yüksəlişinə böyük töhfələr vermişlər.
Artıq 20 ildən çoxdur ki, müstəqillik əldə etmiş Azərbaycanda
dini-mədəni köklərimizə qayıdış, milli tariximizə həqiqi və obyektiv
baxış, milli-mənəvi dəyərlərə hörmətlə yanaşılması çox mühüm
uğurlarımızdandır. Müstəqillik əldə etdikdən sonra Azərbaycan dini,
milli və etnik tolerantlıq sahəsində əhəmiyyətli uğurlar qazanmışdır.
Dövlət tərəfindən atılan m əqsədyönlü addım lar dinindən,
millətindən, irqindən asılı olmayaraq Azərbaycan xalqının bütün
dövrlərdə mehriban ailə, dost, qardaş olaraq yaşamaq ənənələrini
daha da möhkəmləndirmişdir. Ümumilikdə, Azərbaycan dövləti
tərəfindən mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqi məqsədilə həm
beynəlxalq, həm də milli səviyyədə həyata keçirilən tədbirlər
ölkəm izin beynəlxalq arenada nüfuzunu artırm aqla yanaşı,
xalqım ızın milli həmrəyliyini daha da m öhkəm ləndirir və
Azərbaycanı dünya mədəniyyətlərini qovuşduran bir məkan kimi
beynəlxalq aləmə təqdim edir.
Azərbaycan bu gün sürətlə hərtərəfli inkişaf edərək dünya
sivilizasiyasına inteqrasiya etməkdədir. Müasir inteqrasiya prosesi
isə çoxtərəfli olması və mürəkkəbliyi ilə səciyyələnir. Bunu nəzərə
alan ölkə rəhbərliyi inteqrasiya siyasətini həyata keçirərkən bu
prosesin bütün detallarını diqqətdən qaçırmır və bu yolda səmərəli
üsullardan istifadə edir. İnteqrasiya prosesini demək olar ki, bütün
digər ölkələr də keçməkdədir. Çünki bu proses artıq başlayıb və onu
geri qaytarmaq mümkün deyil.
-
7
-