1
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ
MAGİSTRATURA MƏRKƏZİ
Əlyazması hüququnda
Emil Əhmədov Rafael oğlu_
Magistrin ad , soyad v atas n n ad
“_Azərbaycan dövlət büdcəsinin xərclərinin səmərəliliyinin
artırılması yolları_
”
mövzusunda
MAGİSTR DİSSERTASİYASI
İxtisasın şifri və adı:
_060403_
Maliyy _
İxsisaslaşmanın adı:
_Maliyyə nəzarəti və audit__
Elmi rəhbər:
Magistr proqramının rəhbəri:
prof.Xankişiyev B.A
prof.Kərimov A.M
Kafedra müdiri
i.e.d. prof. H s nli M.X
BAKI - 2015
2
MÜNDƏRİCAT
Magistr dissertasiyasının adı: Azərbaycan dövlət büdcəsinin xərclərinin
səmərəliliyinin artırılması yolları
GİRİŞ…...……………………………………………………………...……3
FƏSİL
I
DÖVLƏT
BÜDCƏSİNİN
XƏRCLƏRİNİN
NƏZƏRİ
METODOLOJİ ƏSASLARI…………………….…………………………………6
1.1 . Dövlət büdcə xərclərinin mahiyyəti və təsnifatı…………………….…6
1.2 . Dövlət büdcə xərclərinin maliyyələşmə forması və metodları…………15
1.3.Dövlət büdcə xərclərinin–borcların ödənilməsi mənbəyi kimi…………23
FƏSİL
II
DÖVLƏT
BÜDCƏ
XƏRCLƏRİNİN
SƏMƏRƏLİ
XƏRCLƏNMƏSİNİN TƏHLİLİ…………………………………………………26
2.1. Büdcə xərclərinin səmərəli istifadə edilməsində xəzinədarlığın rolu…26
2.2.
Dövlət büdcə xərclərinin proqramlaşdırılmasının təhlili……………36
2.3. Dövlət büdcə xərclərinin iqtisadi inkişaf baxımından
qiymətləndirilməsi …………………………………………………………42
FƏSİL III DÖVLƏT BÜDCƏ XƏRCLƏRİNİN SƏMƏRƏLİLİYİNİN
ARTIRILMASI YOLLARI………………………………………………………47
3.1. Dövlət büdcə xərc noromativlərinin təkmilləşdirilməsi………………47
3.2. Büdcə xərclərinin informasiya axınının avtomatlaşdırılması…………61
3.3. Dövlət büdcə xərclərinin səmərəliliyinin artırılması istiqamətləri……65
NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR...........……………………………………….…74
İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT …..………………………………….78
ƏLAVƏLƏR……………………………………………………………….79
REZÖME…………………………………………………………………...83
SUMMARY………………………………………………………………..84
Magistrant ____Əhmədov Emil Rafael oğlu_____
Elmi rəhbər ________prof. Xankişiyev B. A _____
3
GİRİŞ
Mövzunun aktuallığı. Artıq bir neçə ildir ki, Azərbaycan Respublikası
müstəqil bir dövlət kimi özünün yeni siyassi və iqtisadi inkişaf yolunu keçmiş və
inzibati idarəetmə ideyalarından imtina etmişdir. Bu da iqtisadi və sosial həyatda
zəruri dəyişikliklərə səbəb olmuş, respublikada bazar iqtisadiyyatına keçidi və azad
sektorun inkişaf etdirilməsi şəraitini yaratmışdır. Bu isə dövlət büdcəsinin
əhəmiyyəti və rolunu heç də azaltmır, lakin onun bazar iqtisadiyyatı və sosial
şəraitə uyğun olaraq bazar iqtisadiyyatı tələblərinə cavab verə biləcək səviyyədə
inkişaf etdirilməsi zərurətini irəli sürür.
Hal-hazırda respublikamızda büdcə xərclərinin çox geniş şəbəkəsi fəaliyyət
göstərir. Olduqca zəruri olan geniş istiqamətdə mövcud olan ən ciddi problem
büdcədən maliyyələşdirilmədə qarşıya çıxan çətinliklərdir.
Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcə xərcləri 2014-cü ildə 20,063
milyon manat proqnozlaşdırılmışdır ki, bu da 2013-cü ilin xərclərindən 10,4 %
artıqdır.
Müasir şəraitdə bazar iqtisadiyyatı şəraitində zəruri maliyyə vəsaiti üçün
mənbələr tapılmasında ciddi manelər meydana çıxır. Eyni zamanda büdcə
xərclərinin səmərəliliyinin təkmilləşdirilməsi və həmin vəsaitlərin xərclənməsinə
maliyyə nəzarətinin gücləndirilməsi və yenidən qurulması zərurəti yaranır.
Bazar iqtisadiyyatı və elmi-texniki tərəqqinin getdikcə sürətlənməsi şəraitində
büdcə idarə və təşkilatların fəaliyyətin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, inkişafının və
idarə olunmasının habelə ümumi problemin özəyində duran büdcə xərclərinin
təkmilləşdirilməsi məsələsi son dərəcədə böyük əhəmiyyətə malikdir.
İndiki şəratidə ölkənin milli-ictimai inkişafı prosesində yeni mərhələlər, bəzən
çətin dərk edilə bilən,lakin mütləq və zəruri proseslər meydana çıxır ki, bunların da
həlli ölkənin sosial və iqtisadi səviyyəsindən aslıdır. Dövlət büdcəsi bu proseslərin
hər biri ilə əlaqədardır. Belə ki, məlum olduğu kimi respublikada bütün sosial-
mədəni tədbirlər, idarəetmə aparatı, elmin inkşafı və sair idarə və təşkilatlar hal-