Encephalon ve Medulla spinalis’in dışında yer alan tüm sinirler, plexuslar ve ganglionlar; periferik sinir sistemi yapılarına dahil edilir

Encephalon ve Medulla spinalis’in dışında yer alan tüm sinirler, plexuslar ve ganglionlar ; periferik sinir sistemi yapılarına dahil edilir.

• Encephalon ve Medulla spinalis’in dışında yer alan tüm sinirler, plexuslar ve ganglionlar ; periferik sinir sistemi yapılarına dahil edilir.

• Periferik sinirler 3 ana başlıkta incelenir : 1 - Nn.craniales 2 - Nn.spinales 3 - Otonom sinirlerin periferik yapıları

12 çift kranial sinir vardır.

• 12 çift kranial sinir vardır.

• Kafatasındaki delik veya kanalları kullanarak kafatasına girer veya çıkarlar (N.vestibulocochlearis CN-VIII hariç)

• Fonksiyonel ve morfolojik özelliklerine göre isimlendirilirler veya

• Beyine bağlanma dizilişine göre önden – arkaya doğru numaralandırılabilirler (Romen rakamları ile)

• İlk 2 çift ; Prosencephalon’a > Ön beyin bağlanırken (Bunlar tipik kranial sinir değildir),

• Geri kalan 10 çift ; Truncus cerebri’ye (Beyin sapı) bağlanırlar.

• III-XII kranial sinirlere ait motor ve duysal çekirdekler; Truncus cerebri’de (beyin sapı) yer alırlar.

Tüm kranial sinirler (N.accessorius hariç) beyin ve beyin sapı orijinlidir.

• Tüm kranial sinirler (N.accessorius hariç) beyin ve beyin sapı orijinlidir.

• Tüm kranial sinirler – Baş ve boyun bölgesindeki yapıları innerve ederler.

• N.vagus adlı (CN-X) sinir ise ek olarak thorax ve abdomen içi organları da innerve eder.

• Baş bölgesinde bulunan parasempatik sinir sistemi ganglionlarından çıkan lifler, 4 kranial sinirin bir parçası olarak beyine taşınmaktadır. Bu sinirler :

• N.oculomotorius, N.facialis, N.glossopharyngeus ve N.vagus (CN- III,VII,IX ve X)
• CN- III,VII ve IX’un preganglionik parasempatik lifleri, baş bölgesinde bu sinirlerden ayrılarak, N.trigeminus’un (CN-V) dalları aracılığıyla hedef organlara gider.
• CN-X’un preganglionik parasempatik lifleri ise baş ve boyun bölgesini terk ederek, thorax ve abdomen içi organlarına gitmektedir.

Kranial sinirler, spinal sinirlere benzemekle birlikte birçok farklılıklar da bulunmaktadır :

• Kranial sinirler, spinal sinirlere benzemekle birlikte birçok farklılıklar da bulunmaktadır :

• Topografik olarak beyin/beyin sapından çıkarlar,
• Düzenli bir segmental çıkış göstermezler,
• Kafa tabanı ile sıkı bir ilişki içindedirler,
• Faringeal arkus taslaklarından gelişen kasları innerve eden özel visseral efferent (ÖVE / SVE) ve afferent (ÖVA / SVA) liflere sahiptirler.

• İnsan embriyolojisinde 5 tane faringeal/brankial arkus oluşur. Her bir faringeal arkus’tan gelişen yapılar, bir kranial sinir veya dalı ile ilişkilidir.

• 1.faringeal arkus- N.trigeminus (N.mandibularis),
• 2.faringeal arkus- N.facialis,
• 3.faringeal arkus- N.glossopharyngeus ve
• 4.ve 6.faringeal arkus- N.vagus
• 5.faringeal arkus- Sıklıkla yoktur veya rudimanterdir.

Cavitas nasi’nin üst tarafında yer alan olfaktor epitelyum’daki koku reseptör hücrelerinden (bipolar nöronlar) başlar.

• Cavitas nasi’nin üst tarafında yer alan olfaktor epitelyum’daki koku reseptör hücrelerinden (bipolar nöronlar) başlar.

• Bir taraf burun boşluğundaki mukozada yaklaşık 25 milyon nöron vardır.

• Bu kemoreseptör özellikli koku nöronlarının periferik uzantılarının ucunda cilia’lar vardır.
• Merkezi uzantıları ise yaklaşık 20 tane kadar olup demet şeklindeki Fila olfactoria’yı oluşturur.

• Tamamı duysal (SVA) bir sinirdir.

• Nn.olfactorii > lamina cribrosa’dan geçer,fossa cranii ant.’a girer, Bulbus olfactorius’taki nöronlara ulaşır.

Buradaki nöronların aksonları ise Bulbus olfactorius’un arka ucundan başlayan dar-beyaz bir yapı oluşturur.

• Buradaki nöronların aksonları ise Bulbus olfactorius’un arka ucundan başlayan dar-beyaz bir yapı oluşturur.

• Bu yapı Tractus olfactorius adını alarak substantia perforata anterior’a ulaşınca ikiye ayrılır :

• Stria olfactoria lateralis ve medialis.

• Stria olfactoria lateralis – cortex cerebri’deki (lobus temporalis) primer koku merkezine> area-34 (area periamygdaloideus ve area prepiriformis) ulaşır (Talamus’a uğramadan cortex’e giden tek duysal yol).

• Primer koku merkezinden de birçok lif, sekonder koku merkezine> area-28 (area entorhinalis) ulaşır.
• Her iki koku merkezi de gyrus parahippocampalis’te yer almaktadır.

• Stria olfactoria medialis – commissura anterior ve orta düzlemde çaprazlaşan lifleri, karşı taraf bulbus olfactorius’una ulaşır.

Sinir lifleri: Duysal (SVA)

• Sinir lifleri: Duysal (SVA)

• Fonksiyon: Koku

• Koku Yolları:

• 1.Nöron: Olfaktor epitelde yer alan bipolar hücreler
• 2.Nöron: Bulbus olfactori us’daki mitral hücreler

N.opticus’un orijini, gözün retinasında yer alan (stratum ganglionicum tabakası) multipolar nöronlardan başlar (1 milyon akson).

• N.opticus’un orijini, gözün retinasında yer alan (stratum ganglionicum tabakası) multipolar nöronlardan başlar (1 milyon akson).

• Discus nervi optici’de (kör nokta) bir araya gelen bu aksonlar, N.opticus’u oluşturur.

• Tamamı duysal (SSA) ve miyelinli bir sinirdir.

• N.opticus, canalis opticus’dan geçip cavitas cranii’ye girer ve liflerin çoğu (retina medial yarımından gelenler) karşı eşi ile birleşerek çapraz yapar (chiasma opticum).

• Bu çapraz, III.ventrikülün döşemesi ile ön duvarın birleşim yeri civarıdır.

• Çaprazın arka-dış köşelerinden çıkan lifler, tractus opticus adını alır ve pedunculus cerebri’yi dolanarak arka-dışyana metahalamus’a doğru devam eder.

Bu liflerin çoğunluğu metathalamus’daki corpus geniculatum laterale’ye ; az bir kısmı ise mesencephalondaki colliculus sup. ve nuc.pretectales’e (ışık refleksi ile ilgili lifler) ulaşır.

• Bu liflerin çoğunluğu metathalamus’daki corpus geniculatum laterale’ye ; az bir kısmı ise mesencephalondaki colliculus sup. ve nuc.pretectales’e (ışık refleksi ile ilgili lifler) ulaşır.

• Corpus geniculatum laterale’de nöron değiştiren lifler radiatio optica olarak capsula interna içinden geçerek lobus occipitalis cortex’indeki temel görme merkezine (area-17) ulaşır.

• Az olan ve mesencephalon’a giden lifler ise daha sonra CN III-IV-VI. kranial sinir çekirdeklerine ulaşarak bilinçsiz visual reflekslerde (göz kırpma, pupiller yanıt…) etkili olur.

• N.opticus da, n.olfactorius gibi embriyolojik gelişimi ve yapısı açısından prosencephalon uzantısı olarak geliştiği için gerçek kranial sinir sayılmaz.

Sinir lifleri : Duysal (SSA)

• Sinir lifleri : Duysal (SSA)

• Fonksiyon : Görme duyusunu, Retina’dan → Cortex’e taşır

• Görme Yolları :

• 1.Nöron : Retinadaki özel reseptör hücreler (rod ve koni hücreleri)
• 2.Nöron : Retinadaki bipolar nöronlar
• 3.Nöron : Retinadaki multipolar ganglion hücrelerinin aksonları n.opticus’u oluşturur.
• N.opticus → chiasma opticum → tractus opticus olarak metathalamus’a doğru ilerler.
• 4.Nöron : Metathalamus’da corpus geniculatum laterale’deki nöronların aksonları, radiatio optica’yı oluşturarak lobus occipitalis cortex’indeki temel görme merkezine (area-17) ulaşır.
• Tractus opticus’un bir kısım lifleri ise visual reflekslere katılmak için mesencephalondaki colliculus superior ve nuc.pretectales’e gider.

• GSE liflerinin çekirdekleri; Mesencephalon’da colliculus sup. seviyesinde, aqueductus mesencephali’nin çevresindeki gri maddenin ön kısmında ve orta hat yakınlarındaki nuc.nn. oculomotorii’deki nöronlardır

• Somatomotor innervasyon.

• GVE liflerin çekirdekleri; Mesencephalon’da, nuc.nervi oculomotorii çekirdeklerinin arka-üst tarafında bulunan nuc.accessorius nervi oculomotorii (Edinger –Westphal)’deki nöronlardır.

• Parasempatik innervasyon.

N.oculomotorius (Göz hareketleri siniri) CN-III

Çapı (kalınlığı) en geniş kranial sinirdir.

• Çapı (kalınlığı) en geniş kranial sinirdir.

• Pons’un dışyan tarafından beyin sapını terk eder/girer.

• Başın esas duysal siniridir;

• Ağrı, Isı ve Dokunma duyularını beyin sapına iletir.

• Çiğneme kasları dahil birçok kasın da motor siniridir.

• 4 merkezi çekirdeği,

• 2 kökü- radix motoria ve radix sensoria,

• 1 duysal ganglion’u (Ganglion trigeminale / Gasser ganglionu),

• 3 temel periferik uç dalı

• N.ophtalmicus - V1,
• N.maxillaris - V2 ve
• N.mandibularis- V3 vardır.

N.TRIGEMINUS - DUYSAL ÇEKİRDEKLERİ

• 2- Nuc.mesencephalicus nervi trigemini – Mesencephalon’da Aqueductus mesencephali’yi çevreleyen substantia grisea centralis’in dış parçasında yer alır (Propriyosepsiyon Duyusu).

• 3- Nuc.principalis nervi trigemini – Ponsun arka kısmında ve nuc.motorius n.trigemini’nin hemen dışyan tarafında yer alır. N.trigeminus’un 3 duysal çekirdeğin- den orta bölümde yer alanıdır (Dokunma Duyusu).

• 2- Nuc.spinalis nervi trigemini – Tüm medulla oblongata boyunca uzanarak, medulla spinalis’in üst bölümünde 2.servikal segmente kadar ulaşır. (Ağrı – Isı Duyusu).

N.OPHTALMICUS’un PERİFERİK DALLARI

N.OPHTALMICUS’un PERİFERİK DALLARI

N.OPHTALMICUS’un PERİFERİK DALLARI

N.nasociliaris Dalları

N.nasociliaris Dalları

1 - R.meningeus : Cavitas cranii’de verdiği ince bir dal olup, a.meningea ile beraber seyrederek dura mater’in duysal innervasyonunu sağlar.

• 1 - R.meningeus : Cavitas cranii’de verdiği ince bir dal olup, a.meningea ile beraber seyrederek dura mater’in duysal innervasyonunu sağlar.

• 2 - Rr.ganglionares : Gang.pterygopalatinum ile bağlantılı 2 küçük, ince ve kısa duysal daldır.

• Bu dallara, parasempatik lifler (gang.pterygopalati- num) + sempatik lifler (plex.caroticus) eşlik eder.
• 3 tip lif özelliği taşıyan bu sinirler, gittiği yerlerin innervasyonunu sağlar ve adlarını da buradan alır (Rr.orbitales, Nn.palatini, Nn.nasales, N.pharyngeus)

• 3- Nn.alveolares superiores :

• Posteriores / Medius / Anteriores dalları vardır.
• Posterior dallarını > fossa pterygopalatina’da verir.
• Medius ve Anterior dallarını > orbita içinde iken verir
• Tüm dallar ; plexus dentalis (alveolaris) superior’un oluşumuna katılarak, üst çenenin diş, diş etleri ve mukozaları ile birlikte sinus maxillaris’in innervasyon unu sağlayan dallardır.

4- N.zygomaticus: Fossa pterygopalatina’da iken ayrı- lan bu dal, fissura orbitalis inferior yoluyla orbitaya girer.

• 4- N.zygomaticus: Fossa pterygopalatina’da iken ayrı- lan bu dal, fissura orbitalis inferior yoluyla orbitaya girer.

• Orbitada iken n.lacrimalis ile bağlantı kurarak (n.facialis’ten gelen parasempatik liflerin) gl.lacrimalis’e ulaşmasını sağlar.
• N.zygomaticus, orbita dışyan duvarında öne doğru biraz ilerledikten sonra 2 dala ayrılır :
• R.zygomaticofacialis > yanak üst kısım derisi;
• R.zygomaticotemporale > şakak bölgesinin ön kısım derisinin duysal innervasyonunu sağlar.

• 5- N.infraorbitalis : N.maxillaris’in öne doğru devamı gibi olup, fissura orbitalis inferior yoluyla orbita’ya gelir.

• Orbita tabanındaki sulcus / canalis infraorbitalis’i takip ederek, for.infraorbitale yoluyla yüz bölgesine ulaşır ve burada uç dallarına ayrılır ;

• Rr.palpebrales inferiores (alt göz kapak derisi ve konjunktiva),
• Rr.nasales externi/interni (burun-ön yanak derisi),
• Rr.labiales superiores (yanak ve üst dudak derisi) adlı dalları, adı geçen yerlerde duysal innervasyon sağlarlar.

N.mandibularis Ana Kütük Dalları

1- N.auriculotemporalis – Arka kökten iki dal olarak çıkan duysal karakterli ilk daldır.

• 1- N.auriculotemporalis – Arka kökten iki dal olarak çıkan duysal karakterli ilk daldır.

• Arkaya doğru ilerler, başlangıç yeri yakınında a.meningea media’yı halka gibi sarar.
• Daha sonra dışyana doğru döner, gl.parotidea içinde ve derin olarak ilerler.
• Gl.parotidea içinde iken, a.-v.temporalis superficialis eşliğinde yukarı yönelir ve şakak derisinde dağılır.
• *N.auriculotemporalis’e eşlik eden parasempatik lifler, Rr.parotidei adıyla gl.parotidea’ yı innerve eder. (Nuc.salivatorius inf.> N.glossopharyngeus> Plexus tympanicus> N.petrosus minor> Gang.oticum> R.communicans> N.auriculotemporale> Rr.parotidei)

• 2- N.lingualis – Arka kökün en kalın dalı olup, tamamı duysal liflerden oluşur.

• M.pterygoideus med.’in dışyan yüzünde aşağı doğru seyrederken, chorda tympani ile birleşir.

1-N.massetericus – M.pterygoideus lateralis’in üzerinden dışyana doğru ilerler ve incisura mandibulae dan geçerek mandibula dışyüzdeki çiğneme kası olan m.masseter’e ulaşır.

• 1-N.massetericus – M.pterygoideus lateralis’in üzerinden dışyana doğru ilerler ve incisura mandibulae dan geçerek mandibula dışyüzdeki çiğneme kası olan m.masseter’e ulaşır.

• 2-N.pterygoideus lat. – Çıktıktan hemen sonra m.pterygoideus lateralis’e girer ve onu innerve eder.

• 3-Nn.temporales profundi – Genellikle 2 tanedir ve dışyana doğru ilerler. M.pterygoideus lateralis’in üzerinden geçip, fossa temporalis’e ulaşır ve burada m.temporalis’i innerve ederler.

• 4-N.buccalis – Tek duysal dal olup, yanak derisinin (M.buccalis’i örten) duyusunu sağlar (Bazen m.pterygoideus lat. ve m.temporalis’in bir kısmına giden motor dallar da taşıyabilir).

N.FACIALIS – PARS PETROSA’daki SEYRİ

N.FACIALIS – YÜZDEKİ SEYRİ

N.FACIALIS – GANGLION GENICULI

N.FACIALIS – INTRACANALICULER DALLARI

ve YÜZ BÖLGESİNE GİRİŞİ

İlk 3 dalı verdikten sonra gl.parotidea içinde 2 ana kütüğe ayrılır :

• İlk 3 dalı verdikten sonra gl.parotidea içinde 2 ana kütüğe ayrılır :

• 4- R.temporofacialis ; Gl.parotidea içinde plex.intraparotideus’u oluşturan ilk kütük olup yukarı doğru seyrederek dallarına ayrılır :

• Rr.temporales dalları m.occipitofrontalis (venter frontalis), m.orbicularis oculi ve m.corrugator supercilii’yi innerve ederler.
• Rr.zygomatici ise m.orbicularis oculi’yi innerve eder, Kornea refleksinin efferent kolunu yapar.

• 5- R.cervicofacialis ; Gl.parotidea içinde plex. intraparotideus’u oluşturan 2.kütük olup aşağı doğru seyrederek dallarına ayrılır :

• Rr.buccales, her iki kütükten de lifler alır ve horizontale yakın seyrederler. Yanak,üst dudak ve burun çevresindeki mimik kaslarını innerve ederler.
• R.marginalis mandibulae dalı ; m.risorius, alt dudak depressor ve çene ucu kaslarını innerve eder.
• R.colli, aşağıya uzanır, m.platysma’yı innerve eder.

Motor fonksiyonları :

• Motor fonksiyonları :

• SVE lifler - m.stylopharyngeus’u innerve eder (Ayrıca rr.pharyngei dalları n.vagus ile birlikte plexus pharyngeus’ u oluşturup m.constrictor pharyngis sup. !? innerve eder)
• GVE lifler ise gl.parotidea’nın parasempatik innervasyonunu sağlar.

• Duysal fonksiyonları :

• SVA lifleri - dilin 1/3 arka kısmının tad duyusunu ;
• GVA lifleri - oropharynx, tonsilla palatina, larynx ve dilin 1/3 arka kısmının genel duyusunu (ağrı, ısı, basınç, dokunma) ; Ayrıca sinus caroticus ve glomus caroticum’ dan gelen baroreseptör ve kemoreseptör impulslarını da beyin sapındaki çekirdeklere iletir.
• GSA lifleri – auricula ve meatus acusticus externus derisi ile cavitas tympani ve tuba auditiva mukoza’sının genel duyusunu sağlar.

N.GLOSSOPHARYNGEUS PERİFERİK DALLARI

Cn-x

N.VAGUS SEYRİ – THORAX’a GİRİŞ

Motor fonksiyonları :

• Motor fonksiyonları :

• SVE lifler – 4. ve 6. faringeal arkusdan gelişen kaslara gider. M.levator veli palatini ve m.uvulae (yumuşak damak kasları), M.palatoglossus (dil kası), Pharynx kasları (plexus pharyngeus yoluyla) ve Larynx’in tüm kaslarını innerve eder.
• GVE lifler - Özofagus, Mide, İnce barsakların tümü, Kalın barsaklar (flexura coli sinistra’ya kadar), Trachea, Akciğer ve Safra yollarının düz kasları ile salgı bezlerini (parasempatik) innerve eder. Ayrıca kalbin parasempatik innervasyonunu sağlar.

• Duysal fonksiyonları :

• SVA lifleri - Dilin kök kısmının TAD duyusunu ;
• GVA lifleri - Pharynx, Larynx, Oesophagus, Mide, İnce barsakların tümü, Kalın barsaklar (flexura coli sinistra’ ya kadar), Trachea, Akciğer ve Safra yollarının mukozasının genel duyusunu (ağrı, ısı, basınç, dokunma) ; Ayrıca sinus caroticus ve glomus caroticum’dan baroreseptör ve kemoreseptör impulslarını da iletir.
• GSA lifleri – Dura mater, Kulak arka kısım derisi, meatus acusticus externus ve membrana tympanica genel duyusunu taşır.

1 motor (SVE) çekirdeği > Nuc.ambiguus

• 1 motor (SVE) çekirdeği > Nuc.ambiguus

• 1 parasempatik (GVE) çekirdeği > Nuc.dorsalis nervi vagi

• 2 tane de duysal (SVA, GVA, GSA) çekirdeği > Nuc.tractus solitarii ve Nuc.spinalis nervi trigemini

• 2 tane periferik ganglionu (Ganglion superius ve inferius) vardır.

Ganglion superius ve ganglion inferius adında 2 tane periferik ganglionu vardır.

• Ganglion superius ve ganglion inferius adında 2 tane periferik ganglionu vardır.

• Ganglion inferius‘da yer alan nöronların merkezi uzantıları

• SVA liflerini nuc.tractus solitarii’nin pars superior bölümüne taşırken,
• GVA liflerini ise nuc.tractus solitarii’nin pars inferior bölümüne taşımaktadır.

• Ganglion superius’da yer alan nöronların merkezi uzantıları

• GSA liflerini nuc.spinalis nervi trigemini’ye taşımaktadır.

N.VAGUS – THORAX SEYRİ

N.VAGUS – THORAX ve ABDOMEN SEYRİ

N.ACCESSORIUS (Eklenti Siniri) CN-XI