Epilepsiyanın diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- EPİLEPTİK STATUS (ES)
- XBT-10 üzrə təsnifatı
- Dövrləri
- Diferensial diaqnoz
36 Dini məzmunlu sayıqlama artıq epilepsiyalı xəstələrə müstəsna şəkildə xas olan cəhət deyildir, bu vəziyyət cəmiyyətin mentalitetinin dəyişməsində ümumi təmayülləri əks etdirir. Epileptik psixozlar zamanı görmə hallüsinasiyaları endogen psixozlar zamanı olduğundan daha tez-tez rast gəlinir. Eşitmə verbal hallüsinasiyalarına təxminən şizofreniyada olduğu tezlikdə rast gəlinir. Onlar praktik olaraq şizofreniya üçün xarakterik olan bütün xüsusiyyətlərə malikdirlər, o cümlədən öz "Mən"inin "düzəldilmiş" və sərhədlərinin yayğın olması halları, psixoz bitdikdən sonra ona qarşı tənqidi münasibətin olmaması. Diferensial diaqnostika üçün şəxsiyyətin dəyişməsinin xarakteri əsas əhəmiyyət daşıyır. Postiktal və interiktal psixozların müalicəsini neyroleptiklərlə aparırlar. Bu zaman əsasən yeni (atipik) neyroleptiklərdən (risperidon, amisulprid), yaxud yaxşı dözülə bilən, epileptik aktivlik hüdudunu aşağı salmayan və ekstrapiramid effektlər yaratmayan atipik neyroleptiklərdən (zuklopentiksol) istifadə olunur. Kəskin postiktal psixozun "kəsilməsi" üçün, adətən neyroleptiklərin yüksək dozaları tələb olunmur. Belə hallarda 2-4 mq rispolept, 300-400 mq kvetiapin, yaxud 20-30 mq/sut zuklopentiksol kifayətdir. Bu zaman EƏP qəbulunu dayandırmaq lazım deyil. Ədəbiyyatdan (N. Əliyev, Z. Əliyev 2007-2008) məlumdur ki, valproatlar və lamiktal antipsixotik, normotimik xüsusiyyətlərə malikdirlər. Bu xüsusiyyətlər epileptik psixozların müalicəsində nəzərə alınmalıdır. (D) İnteriktal psixozların müalicəsi üçün həmin neyroleptikləri bir qədər yüksək dozada və daha uzun müddət təyin etmək məqsədəuyğundur. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
37 EPİLEPTİK STATUS (ES) Epileptik status – uzunsürən epileptik tutma (30 dəqiqədən artıq) və ya aralarındakı fasilə zamanı şüurun tam bərpa olunmadığı çoxsaylı təkrarlanan tutmalarla özünü büruzə verən təxirəsalınmaz vəziyyətdir.
G41.0 Epileptik status
grand mal (tonik-klonik tutmalar) G41.1 Epileptik status
epilepsiya əleyhinə preparatların tətbiqində fasilə, yaxud onların qəbulunun dayandırılması və ya dozasının azaldılması. Dövrləri: predstatus (tutmanın başlanmasından 0-9 dəq), başlanğıc ES (10-30 dəq), inkişaf etmiş ES (31-60 dəq), refrakter ES (60 dəq-dən artıq).
qeyd olunur, çox vaxt gözlərin çevrilməsi və ya onların klonik dartılması ilə birgə baş verir, birtərəfli xarakter daşıya bilir. Absanslar ES-si zamanı şüurun dəyişməsi qeyd olunur, bu zaman reaksiyalar hissəvi olaraq saxlana bilər, dezorientasiya, afaziya, amneziya, oral və bilək avtomatizmləri müşahidə edilir. Absanslar ES-si diaqnozu EEQ-də epileptik aktivlik aşkar olunduqda təsdiq edilə bilər. Diferensial diaqnoz: metabolik ensefalopatiyalar (qara ciyərin, böyrəklərin zədələnməsi və s.), dərman intoksikasiyaları, psixozlarla aparılır.
nəqliyyatla göndərişin təşkilinə başlanmalıdır. Məqsəd – 30 dəq tamam olmamış tutmaların qarşısını almaqdır (30 dəq ərzində ES- dən sonra baş beyin neyronlarında patoloji dəyişikliklər baş verir). Xəstəxanaya qədər olan mərhələdə tənəffüs yollarının keçiriciliyi təmin olunur, oksigen verilir, benzodiazepinlərin (relanium) bütün üsullarla yeridilməsi effektivdir – v/d, ə/d, rektal. Stasionarda qanda qlükoza səviyyəsinin müəyyən edilməsi mümkün olmadıqda və ya hipoqlikemiya olduqda 25%-li qlükoza məhlulu (2 ml/kq, v/d) və benzodiazepin sırası preparatı – relanium Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 38
(0,2 mq/kq, hiperqlikemiya zamanı fizioloji məhlulda) yeridilir. Relaniumun bütün dozası bir dəfəyə şprisə yığılır və yavaş-yavaş (tənəffüsün dayanması təhlükəsi!) v/d yeridilir; 1 yaşa qədər uşaqlar üçün yeridilmə sürəti 0,2-0,5 mq/dəq, 1-dən 5 yaşa qədər – 1 mq/dəq, 5 yaşdan yuxarı 1-2 mq/dəq təşkil edir. Yeridilmə tutmaların dayanması və ya tənəffüsün tormozlanması əlamətlərinin meydana çıxmasına, yaxud maksimal dozaya çatana qədər davam etdirilir. Ehtiyac olduqda, 30 dəq sonra həmin dozanı təkrar yeritmək mümkündür. Relanium olmadıqda və ya ES-nin qarşısı alına bilmədikdə QOYT (natrium-oksibutirat) – 10%-li məhlul 50-70 mq/kq v/d damcı üsulu ilə, 10 dəfə artıq həcmdə fizioloji məhlulda, yaxud droperidol – 0,25%-li məhlul 0,1-0,25 mq/kq v/d təyin edilir. Ədəbiyyatda olan məlumatlara görə, həmçinin lorazepam 0,05- 0,1 mq/kq v/d 2 mq/dəq; fenitoin və ya fosfofenitoin 20 mq/kq v/d 50 mq/dəq (daha uzun müddətli təsirə malik preparat kimi tövsiyə olunur və benzodiazepinlərdən sonra təyin edilir); fenobarbital ∗ 10- 20 mq/kq v/d 100 mq/dəq; depakin 5 mq/kq v/d təyin olunur. Beyin ödemi zamanı əlavə terapiya vasitələri kimi prednizolon 2-4 mq/kq v/d və ya ə/d, furosemid 0,5 mq/kq v/d və ya ə/d; hipokalsiemiya zamanı kalsium-qlükonat 10%-li məhlul 0,2 ml/kq v/d; piridoksindən asılı tutmalar zamanı piridoksin 5%-li məhlul 1,0 v/d tətbiq edilir. ES-nin müalicəsinə qarşı rezistentlik inkişaf etdikdə, ağ ciyərlərin süni tənəffüs aparatına qoşulması və epileptik aktivliyin aradan qaldırılması məqsədilə narkoz (heksenal ∗∗ , tiopental ∗∗ ) verilməsi üçün pasiyenti intensiv terapiya şöbəsinə köçürürlər. Lümbal punksiya MSS infeksiyasına şübhə yarandıqda və əks- göstərişlər (ağır kəllədaxili hipertenziya, okklüzion hidrosefaliya) olmadıqda yerinə yetirilir.
∗ Klinik protokolun tərtib edildiyi dövrdə Azərbaycan Respublikasında inyeksion formada dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitəsi.
∗∗ Klinik protokolun tərtib edildiyi dövrdə Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitəsi.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|