Etimoloji nedir ne değİLDİr ve iSİmden iSİm yapan +ay /+ey eki ÜzeriNE
Yüklə 351,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sertkaya, Osman Fikri
- Anahtar Kelimeler
- CONCERNING ETYMOLOGY AND +ay /+ey AFFIX Abstract
- Keywords
- Etimoloji ciddi iştir. Amatörlerin eline bırakılamaz.
| Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 19, 1 (2012) 43-72 ETİMOLOJİ NEDİR - NE DEĞİLDİR VE İSİMDEN İSİM YAPAN +ay /+ey EKİ ÜZERİNE Sertkaya, Osman Fikri ∗ ∗∗ ∗ Özet ‘Köken bilimi, köken bilgisi’ anlamlarını taşıyan etimoloji terimi, Grekçe etimo(n) + logos’a dayanmaktadır. Bir dilin söz varlığında yer alan kelimelerin kökenini, dillerde kullanılan yabancı kelimelerin asıllarını ve eğer kelime Türkçe ek alarak Türkçeleşmişse yabancı kökünü gösterir nitelikte açıklamalar yapan etimoloji çalışmaları, özel bir hazırlık, bilimsel titizlik ve dikkat gerektirmektedir. Bu yazıda, “Eski Türkçede ve Türkiye Türkçesinde etimoloji nasıl yapılmalı?” sorusu cevaplandırılmaya çalışılmış, etimoloji yapan bireyi yanıltacak hususlardan söz edilmiştir. Đsimden isim yapan +ay / +ey eki üzerinde durulmuş; Eski, Orta ve Yeni Türkçede bu eke başvurularak türetilen örneklere (yokay, tolay, iley, ögey, kuzey, güney, aday, uzay vb.) yer verilmiş, söz konusu kelimeler üzerine etimolojik açıklamalar getirilmiştir. Bunun yanında iki ismin ilk hecelerinin birleştirilmesiyle (Eray = Ercan + Aygün vb.), isimlerin birleştirilmesiyle oluşturulan isimlere (Atalay = at + al + ay), ay “kamer”li isimlere (Serenay, Günay vb.) ve sondan kafiye olarak kullanılan isimlere (Özay, Sunay vb.) de değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: etimoloji, türetim, isimden isim yapan +ay / +ey eki
∗
Etimoloji Nedir - Ne Değildir ve… 44
1998 yılının 20 Kasım günü Türk Dil Kurumunun Konferans Salonunda “Dede Korkut’ta metin problemleri üzerine bazı görüşler” başlıklı bir konuşma yaptım. Türk Dil Kurumunun başkanı Prof. Dr. Hasan Eren ilk sırada idi. Beni dikkatle dinledi. Notlar da aldı. İki saate yakın konuşmam bitince yanıma geldi. Beni tebrik etti ve “yukarıya, odama çıkalım” dedi. Başkanlık odasına çıktığımızda da bana özetle şunları söyledi: “Osman Bey! Sen bilmezsin. Orhan Şâik Gökyay 1939’da yayımladığı
1 adlı çeviri cildinin yeni baskısını çıkarmadan önce, benden V. Bartold’un Kniga moego deda Korkuta.
1 Orhan Şâik Gökyay, Bugünkü Dille Dede Korkut Masalları, İstanbul, 1939, 135 s. Sertkaya, Osman Fikri 45
Oguzskiy geroiçeskiy epos 2 adlı kitabının çevirisini istemişti. Ben de onun bu isteğini kırmadım. Kitabın tamamını Rusçadan Türkçeye çevirdim ve kendisine gönderdim. Orhan Şâik de benim çevirimden faydalanarak 1976’da Dede Korkut Hikâyeleri 3 adlı çeviri cildini çıkardı. Dolayısıyla ben Dede Korkut metnini gayet iyi bilirim. Ayrıca bu güne kadar Dede Korkut Kitabı hakkında genellikle bilinenlerin tekrarlandığı birçok konuşma dinledim. Ancak senin konuşmanı onlardan çok farklı buldum. Sen imlâsıyla, anlamıyla Dede Korkut metninin içerisine girmişsin.Yaptığın kelime etimolojilerinin hepsine iştirak ediyorum. Senin daha önce Türk
’nde yayımladığın çın, 4 cebelü, yalanaç yalınaç, 5 okay 6 gibi etimoloji yazılarını da beğenmiştim. Sen artık bu gibi etimoloji yazılarına devam etmelisin”. Türk Dil Kurumu Yürütme Kurulunda uzun yıllar birlikte çalıştığım merhum hocamızın bu tavsiyesine uyarak, zaman zaman etimoloji yazıları yazdım. Bu yazıların sayısı yirmiye yaklaştı. Bunları bir kitapta toplamayı düşünüyorum. Bu makalelerimden birisinde “Etimoloji ciddi iştir. Amatörlerin eline
7 Benim etimoloji yazılarımı okuyan ve öküz altında buzağı arayan meraklı bir meslekdaşım bana ısrarla sordu. “Amatör kelimesi ile Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü başlığı ile iki ciltlik etimolojik sözlük yayımlayan Tuncer Gülensoy’u mu kasdediyorsun?” Cevabım “Hayır” oldu. Soru devam etti “Direk”
8 yazısıyla cevap verdiğin Necati Demir’i mi kasdediyorsun?” Cevabım “Hayır” oldu. Soru yine devam etti. “Çeşitli etimoloji yazıları
2 V. Bartold, Kniga moego deda Korkuta. Oguzskiy geroiçeskiy epos, Perevod Akademika V. V. Bartolda, İzdanie podgotovili V. M. Jirmunskiy, A. N. Kononova, M.- L., 1962, 299 s. 3 Orhan Şâik Gökyay, Dede Korkut Hikâyeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları: 252, İstanbul, 1976, 248 s. (16 resim ile). 4 Sertkaya, Osman Fikri, “Kelime dağarcığımızdan (1): ÇIN ‘doğru, gerçek’”, Türk Dili, LV/436, Nisan 1988, s. 175-181. 5 Sertkaya, Osman Fikri, “Kelime dağarcığımızdan (2): CEBELÜ ‘zırhlı” ve YALAÑAÇ~YALIÑAÇ ‘çıplak’”, Türk Dili, LVI/439, Temmuz 1988, s. 1-7. 6 Sertkaya, Osman Fikri, “Okay ‘Zühal/Satürn’ mü, yoksa ‘Müşteri/Jüpiter’ mi?”, Türk Dili, Cilt LXI=1991/I, Sayı 474, Haziran 1991, s. 321-325. 7 Sertkaya, Osman Fikri, “Kelime dağarcığımızdan (8): Çince Tay “büyük” kelimesi ile yapılan Damla, Dayı, Teyze ve Dede kelimeleri üzerine”, Türk Dili, XCVI, Sayı: 680, Ağustos 2008, s. 150-159. 8 Sertkaya, Osman Fikri, “Kelime dağarcığımızdan (6): Direk kelimesinin kökeni üzerine düşünceler”, Türk Dili, XCIII, Sayı 662, Şubat 2007, s. 113-119. Yüklə 351,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|