F.K öçər li a dına Respublika
Uşa q Kita bx anası
Yubilyar xarici ölkə yazıçıları
Bakı – 2016
1
Redaktor Zahirə Dadaşova
Tərtibçi Nərgiz Məcidova
Bu vəsait 2016-ci ildə yubileyi qeyd olunacaq xarici ölkə
ədəbiyyatı nümayəndələrinin həyat və yaradıcılığından
bəhs edir.
©F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası, 2016
2
Yubilyar xarici ölkə yazıçıları
İnformasiya texnologiyalarının bol olduğu əsrdə
uşaqlar internetə və müxtəlif kompyuter oyunlarına daha
çox maraq göstərirlər. Bu, uşaqların əqli inkişafına, ətraf
aləmi qavramalarına çox kömək etsə də, kompyuterdən
mütəmadi istifadə onların sağlamlığına mənfi təsir göstərir.
Bu baxımdan uşaqların tərbiyəsində kitab və kitabxananın
əhəmiyyəti böyükdür. Kitabxanada yubileyi qeyd edilən
xarici ölkə ədəbiyyatı nümayəndələri, həmçinin onların
yubilyar kitabları haqqında oxucuları tanış etmək məqsədilə
maraqlı tədbirlər keçirilir, xarici ölkə yazıçılarının
əsərlərindən ibarət sərgilər təşkil edilir, icmallar hazırlanır.
Bunlarla yanaşı, azyaşlı oxucularla müəlliflərin nağıl
qəhrəmanları əsasında söhbətlər aparılır, onların əsərləri
əsasında çəkilmiş cizgi filmlərinə, nağıllara tamaşa edilir.
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının elmi
metodika şöbəsinin tərtib etdiyi əlamətdar və tarixi günlər
təqviminə əsasən 2016-cı ildə yubileyi qeyd olunacaq xarici
ölkə yazıçıları bunlardır: Amerika uşaq yazıçısı, nağılçı
Frenk Baumun anadan olmasının 160 illiyi, Amerika
yazıçısı H. Biçer-Stounun anadan olmasının 205 illiyi,
klassik rus şairi N. Nekrasovun 195 illiyi, Amerika yazıçısı
Teodor Drayzerin anadan olmasının 145 illiyi, Amerika
rəssamı, kinorejissor, ssenarist, cizgi filmlər ustası Uolt
Disneyin anadan olmasının 115 illiyi, alman yazıçısı Ernest
Teodor Amadey Hofmanın 240 illiyi, alman filoloqu,
folklorçu, nağılçı Vilhelm Qrimin 230 illiyi, ingilis uşaq
yazıçısı Maykl Bondun anadan olmasının 90 illiyi, ingilis
uşaq yazıçısı Eleanor Farconun anadan olmasının 135 illiyi,
3
ingilis yazıçısı Valter Skotun 245 illiyi, ingilis yazıçısı və
dramaturqu Corc Bernard Şounun 160 illiyi, ingilis yazıçısı
Beatriks Poterin 150 illiyi, tatar şairi Musa Cəlilin anadan
olmasının 110 illiyi, özbək şairi Əlişir Nəvainin 575 illiyi,
rus uşaq şairi A.L.Bartonun 110 illiyi, rus uşaq şairi Vitali
Korjikovun 85 illiyi .
Kitabxanada bu yubilyarlarla bağlı müxtəlif tədbirlərin -
maraqlı viktorinaların, səhərciklərin, bədii gecələrin,
həmçinin onların yazdığı nağılların ssenarisi əsasında
çəkilmiş cizgi filmləri həftələrinin, kitab sərgilərinin
keçirilməsi məqsədəuyğundur.
Yubilyarlar haqqında kitabxanada “Dünya ədəbiyyatına
səyahət” başlıqlı güşə təşkil etmək olar. Aşağıda
istifadəçilərə kömək məqsədilə hazırlaya biləcəyimiz
guşənin sxemini təqdim edirik.
Guşə
Frenk Baum- 160
4
1856-cı ildə anadan olmuş Amerika uşaq yazıçısı, jurnalist,
Liman Frenk Baumu üçün nağıl otağında təşkil edilən guşə
ilə tanışlıq zamanı “Cəsur Dorita”nın müəllifini birlikdə
tanıyaq” adlı söhbət keçirə bilərik. Yazıçının həyatı
haqqında uşaqlara kitabxanaçı məlumat verir.
Kitabxanaçı: - Əziz uşaqlar, Frenk Baumu tanıyırsınızmı?
“Zümrüd şəhərinin sehirbazı” cizgi filminə baxmısınızmı?
Bax, bu film onun eyniadlı əsəri əsasında çəkilmişdir. Uşaq
ikən Frenk Baum yazıçı olmaq fikrində deyilmiş. Birinci
kitabını o, dostu, rəssam Denskonun xahişi ilə qələmə
almışdır. Bizlərə bu kitab “Zümrüd şəhərinin sehrbazı” adı
altında gəlib çatmışdır. Nağıl müvəffəqiyyət qazanmış,
tezliklə səhnəyə qoyulmuş və oxucular müəllifdən nağılı
davam etdirməyi xahiş etmişlər. Baum özü də
qəhrəmanlarını xoşlamış və onlarla bir də görüşməyə
həvəslə razılıq vermişdir. Bu nağılda Dorita adlı cəsur qız və
onun şən dostlarından danışılır. Dorita qasırğa nəticəsində
doğma Kanzasdan sehrli bir ölkəyə düşür. Orada onun
başına bir çox macəralar gəlir. O, özü də bilmədən qəddar
cadugəri öldürür. Cənub cadugəri ilə tanış olduqdan sonra
onun və yaxın dostlarının köməyi ilə o, yenidən Kanzas
5
şəhərinə qayıdır. Sonda bu nağılda dostluq, birlik, yaxşılıq
qalib gəlir.
Uşaqlar üçün bu əsər əsasında çəkilmiş cizgi filmindən
hissələr nümayiş edilir. Onların Frenk Baum yaradıcılığını
nə dərəcədə mənimsədiklərini öyrənmək üçün suallar verilir.
Kömək məqsədilə hazırladığımız sualları təqdim edirik:
1). Hansı rus yazıçısı Baumun yazdığı “Zümrüd şəhərinin
sehirbazı” nağılından istifadə etməklə, özünün eyniadlı
nağılını yazmışdır.
a.Vitali Korjikov
b. Aqniya Barto
c. Aleksandr Volkov
2) Frenk Baumun nağılında Dorita necə qəhrəman idi?
__________________________________________
3) Necə oldu ki, o, Kanzasdan uzaqlaşdı?
a. Dostlarına qoşulub yolu azır.
b. Güclü qasırğa nəticəsində.
c. Fırtına nəticəsində.
4) Dorita nağılda necə qələbə əldə edir?
a. Dostlarını aldatmaqla.
b. Dostluq, səmimiyyət, yaxşılıq sayəsində.
c. Cəldliyi sayəsində.
5) Doritanın dostlarından kimlərin adlarını çəkə bilərsiniz?
______________________________________________
6) Dorita fırtına nəticəsində Kanzasdan uzaqlaşarkən hansı
dostu yanında olur?
a. Aslan.
b.balaca Toto.
c. ördək balası.
6
7) Doritanın dostlarından biri siz olsaydınız ona necə kömək
edərdiniz?
8)
Nağılda Doritanın hansı dostunu yüksək
qiymətləndirirsiniz?
__________________________________________
9) Ölkəsinə qayıtmaq üçün meşədə Doritaya kim bələdçilik
edir?
a. cadugər.
b. dəmir odunçu.
c. Toto.
Rus yazıçısı Aleksandr Volkov Amerika
yazıçısı Baumun əsərindən bəhrələnərək
“Zümrud şəhərinin sehirbazı” əsəri əsasında
eyniadlı nağılını yazmışdır. “Nağıl otağı”nda bu
əsərlərin nağıl saatını təşkil etmək olar. Bunun
üçün əvvəlcə hazırlıq işləri görülməlidir. Nər
şeydən əvvəl, kitabxananın saytında,
kitabxanada və məktəblərdə nağıl saatının
keçiriləcəyi barədə elan verilməlidir.
Sərgidə istifadə edə biləcək
nağıl kitabları
7
Amerika
yazıçısı
H.Biçer-
Stounun
bu il anadan olmasının 205 iliiyi (1811-1896) tamam olur.
Harriet Biçer-Stou 1811-ci il, iyunun 14-də Amerikanın
şimalındakı kiçik bir şəhərdə - Liçfilddə məşhur din xadimi
Layman Biçerin ailəsində dünyaya göz açmışdır. Layman
uşaqlarının hamısına yaxşı tərbiyə və təhsil vermiş, onların
cəmiyyətdə layiqli insan kimi yaşamalarına çalışmışdır.
Xanım Biçer-Stou qadınların cəmiyyətdəki rolunu və
mövqeyini yüksək qiymətləndirirdi. Stou ailəsi ilə birgə
Nyu-York yaxınlığındakı kiçik bir əyalət şəhərində
yaşayarkən cəmiyyətdə qadın hüquqsuzluğu ilə daha çox
rastlaşırdı. Burada o, qaradərili qulların ağır və dözülməz
həyatı, zəncilərin hüquqsuzluğu barədə “Tom dayının
daxması” adlı roman yazmaq fikrinə düşür...
Bədii ədəbiyyatı təbliğ еtməyin ən gеniş yayılmış
üsullarından biri kitab müzakirəsidir. Belə müzakirələr
kitabxanada oxucu fəallığının artmasına, onlarda bədii-
estetik zövqün formalaşmasına, oxuduqları əsərlər haqqında
8
sərbəst fikir yürütmə bacarığının yaranmasına kömək edir.
Müzakirəyə isə həyat həqiqətlərini düzgün əks etdirən,
ictimaiyyəti narahat edən problemlərlə səsləşən,
vətənpərvərlik hissləri aşılayan bədii əsərlər çıxarılır. Belə
əsərlərdən biri də Biçer-Stounun dünya şöhrətli “Tom
dayının koması” adlı əsəridir. Bu əsərin icmalını da
kitabxanada təşkil etmək olar. İcmal zamanı kitabxanaçı
əvvəlcə oxuculara əsərin yaranma tarixi haqqında məlumat
verir.
Kitabxanaçı: - Bu kitab müəllifin quldarlıq əleyhinə
yazdığı dəyərli romandır. O, bu əsəri ilə köləliyin ləğv
edilməsində böyük bir ordunun görə bilmədiyi işi
görmüşdür. Əsərdə qüdrətli ABŞ-da köləlik sistemi, irqçilik,
bunların insanların psixologiyasına, intellektinə vurduğu
mənfi təsirlər, zəngin mənəviyyatlı zəncilərin yaşadıqları
məhrumiyyətlər ustalıqla qələmə alınmışdır. Bu əsərdən
sonra Amerikada köləliyə qarşı yeni savaş başlayır. 1854-cü
ildə bu mübarizə geniş vüsət alır və ölkədə yeni demokratik
təməllərə sahib olacaq Respublikaçılar Partiyası yaradılır.
1860-cı ildə Avraam Linkolnun başçılıq etdiyi bu partiya
hakimiyyətə gəlir və köləliyi qoruyub saxlamaq istəyən
Cənuba qarşı müharibə başlayır. Müharibə şimalın qələbəsi
ilə başa çatır və köləlik rəsmən ləğv edilir. Harriyet bu
qələbədən sonra dövlət xadimi Linkoln ilə görüşür. Linkoln
görüş zamanı “demək o böyük savaşı başladan kitabı yazan
kiçik qadın sizsiniz” - deyərək, onunla salamlaşır.
“Tom dayının koması” əsərini Azərbaycan dilinə şair-
daramaturq Hidayət Orucov tərcümə etmişdir. Roman ilk
dəfə Azərbaycan dilində kütləvi tirajla oxuculara 1991-ci
9
ildə “Gənclik” nəşriyyatı tərəfindən çatdırılmışdır. 2011-ci
ildə isə “Apostrof” MMC-də təkrar çap olunmuşdur. Kitab
haqqında oxucuların nə qədər məlumatlı olduğunu
öyrənmək üçün müzakirəni başlamazdan əvvəl onlarla rəy
sorğusu da aparmaq olar:
1) Harriyet Biççer-Stou hansı xarici ölkə ədəbiyyatının
nümayəndəsidir?
2) Əsər Amerika ölkəsində nəyi ləğv etmişdir?
3) Cəmiyyətdə qadın hüquqsuzluğuna necə baxırsınız?
______________________________________
4) Bu əsərdən sonra ölkədə hansı dəyişiklik baş verir?
a. Ölkədə köləlik ləğv edilir, hüquqlar bərpa edilir.
b. Qadın hüquqsuzluğu bərpa edilir.
c. Qadınların azadlığı alınır.
5) “Demək o böyük savaşı başladan kitabı yazan kiçik qadın
sizsiniz”- deyə görüş zamanı yazıçıya müraciət edən kim
olmuşdur?
a. Linkoln.
b. Napaleon Bonapart.
c. Vaşinqton.
6) “Tom dayının daxması” əsərini Azərbaycan dilinə kim
tərcümə etmişdir?
a. şair, drammaturq Bəxtiyar Vahabzadə
b. ədəbiyyatşünas Bəkir Nəbiyev
c. şair-dramaturq Hidayət Orucov.
10
Maykl Bond -90
İngilis yazıçısı, ssenarist Maykl Bond
13 yanvar 1926-cı ildə Böyük
Britaniyanın cənub-şərqində, BerkŞir
qəsəbəsində anadan olub. Ayı balası
Paddinqton haqqında məşhur kitablar
seriyasının müəllifi olan M. Bond
yazıçılığa 1945-ci ildə başlayıb. Bir çox pyeslərin və
hekayələrin müəllifi olan yazıçı 1958-ci ildə Paddinqton
haqqında ilk hekayəsini nəşr etdirib. BBC radiosunda
işləyən M. Bond 1965-ci ildə balaca ayı haqqında hekayələr
seriyasını çapa verib. Bundan sonra radiodan işdən çıxan
yazıçı əsasən bədii yaradıcılıqla məşğul olub.
Yazıçı 1997-ci ildə “Britaniya imperiyası” ordeni ilə təltif
edilib. Hazırda o, Londonda yaşayır. 2007-ci ildə yazıçı
Redinq Universiteti tərəfindən ədəbiyyat üzrə fəlsəfə doktor
seçilib.
Müəllifin yubileyi ilə əlaqədar sərgi hazırlamaq və məşhur
“Paddinqton ayı balası” nağılı əsasında çəkilmiş cizgi
filmlərindən ibarət “Cizgi filmləri” həftəsi keçirmək
məqsədəuyğundur. Çünki uşaqların mütaliəyə cəlb
edilməsində cizgi filmlərinin nümayişinin xüsusi əhəmiyyəti
var. İstifadə üçün müəllifin “Paddinqton ayı balası”
seriyasının nəşr tarixlərini təqdim edirik:
1958 - A Bear Called Paddington / Padinqton adlı ayı balası.
1959 - More about Paddington / Ayı balası Paddinqton. Yeni
macəralar.
11
1960 - Paddington Helps Out / Ayı balası Paddinqton
köməyə tələsir.
1961 - Paddington Abroad / Ayı balası Paddinqton xaricdə.
1962 - Paddington at Large / Ayı balası Paddinqton gah
burda, gah orda.
1964 - Paddington Marches On / Ayı balası Paddinqton
təslim olmur.
1966 - Paddington at Work / Ayı balası Paddinqton işdə.
1968 - Paddington Goes to Town / Ayı balası Paddinqton
Londonun mərkəzində.
1970 - Paddington Takes the Air / Ayı balası Paddinqton
çıxış yolu axtarır.
1974 - Paddington on Top / Ayı balası Paddinqton zirvədə.
1979 - Paddington Takes the Test / Ayı balası Paddinqton
imtahan verir
2008 - Paddington Here and Now / Ayı balası Paddinqton
indi və burada.
2012 - Paddington Races Ahead / Ayı balası Paddinqton
çempiondur.
Eleanor Farcon – 135
12
İngilis uşaq yazıçısı Eleanor Farcon şeirlər,
hekayə və povestlər, uşaqlar üçün opera
tamaşalarına şeir mətnləri və s. yazmışdır.
Lakin
onun yaradıcılığının əsasını nağıllar
təşkil
edir.
Yazıçı 13 fevral 1881-ci ildə İngiltərədə
dünyaya gəlmişdir. E. Farconun atası da
yazıçı olmuşdur. 1912-ci ildə yazıçı “Pançi”
jurnalında özünün London haqqında şeirlərini çap etdirməyə
başlamışdır. 1916-cı ildə onun “Köhnə Londonun uşaq
nəğmələri” adlı kitabı çapdan çıxmışdır. “Şahzadə qızın izi
ilə” və “Girdə gümüşü ay” adlı nağılları ona keçmiş SSRİ-
də şöhrət qazandırmışdır. O, “Qoca dayənin nağılları”,
“Büllur başmaq”, “Qaraçı və zəncəfil”, “Kaleydoskop” və s.
əsərlərin müəllifidir. E.Farcon 1955-ci ildə uşaqlar üçün
yazdığı əsərlərə görə Karnegi medalı, 1956-cı ildə isə
YUNESKO-nun Uşaq və gənclər ədəbiyyatı üzrə
Beynəlxalq Şurasının (İBBY) Hans Xristian Andersen adına
mükafatının ilk laureatı olmuşdur.
E.Farcon 1965-ci il iyunun 5-də 85 yaşında öz vətənində
vəfat etmişdir.
Yubileylə bağlı “Dünya ədəbiyyatı nağıllarından
seçmələr” adlı sərgi və həmin nağılların ucadan oxusunu
təşkil etmək maraqla qarşılanar. Sərgidə nağıl
qəhrəmanlarından ibarət personajlarin şəkillərindən də
istifadə etmək olar. İstifadəçilərə kömək məqsədilə
müəllifin maraqlı “Ay istəyirəm” nağılının səhnəciyini
təqdim edirik.
İştirakçılar səhnəyə gəlir.
13
Aparıcı: - Bir axşam kralın qızı başını pəncərədən çölə
çıxarıb aya baxırdı. Səmadakı gözəl, dəyirmi ay gözünə
sataşdı. Əllərini yuxarı uzatdı ki, onu götürsün. Ancaq əli
aya çatmadı. Çardağa qalxan kral qızı ordan da əlini uzadıb
ayı götürə bilmədi. Acı-acı ağlamağa başladı. Yarasa ona
yaxınlaşıb niyə ağladığını soruşur.
Kral qızı: - Ay istəyirəm, ancaq əlim çatmır.
Yarasa: - Hə, mən də bacarmaram. Ancaq gedib Gecədən
xahiş edərəm, sənə kömək etsin.
Yarasa uçub getdi, kral qızı ağlaya-ağlaya damda qaldı.
Səhər yuxudan oyanan Qaranquş kral qızını damda görüb
soruşdu.
Qaranquş: - Niyə ağlayırsan?
Şahzadə: - Ay istəyirəm...
Qaranquş: - Mən isə Günəşi daha çox sevirəm. Uçub
ancaq Gündüzdən xahiş edərəm ki, sənə kömək etsin.
Aparıcı: - Qaranquş sözünü qurtarıb Gündüzü qarşılamaq
üçün,Yarasa isə Kral qızını sakitləşdirmək üçün Gecəni
axtarmağa gedir. Nəhayət meşədə Gecəyə rast gəlir. Yarasa
Gecənin çiyninə qonur.
(Səhnəyə yarasa və Gecə paltarında oxucular gəlir)
Gecə: - Nə istəyirsən?
Yarasa : - Kral qızı Ay istəyir.
Gecə: - Mən niyə Ayı verməliyəm Kral qızına. Get işinlə
məşğul ol, Yarasa.
Bu zaman Yarasanın dostları gəlib onun səsinə səs verir:
Bayquş: - Onun gözləri aladır?
Köstəbək: - Onun saçları qaradır?
Gecəkəpənəyi: - Onun dərisi ağdır?
Birlikdə səslənirlər:
14
-
Bəli, onun gözləri ala, saçları qara, dərisi ağdır.
Deməli, o bizim bacımızdır və biz onu müdafiə
etməliyik. Ay istəyirsə, mütləq ona Ay verməliyik.
Aparıcı: - Meh bu sözləri bütün dünyaya yaydı. Qaranlığın
bütün övladları – bayquşlar, tülkülər, dələlər, pərvanələr,
siçanlar bu nəğməni oxumağa başladılar.
- Gecə haqlı deyil!
- Gecə haqlı deyil!
Ay birdən deyir:
-
Sakit olun! Hər şeyi fikirləşib yoluna qoyaq. Aprelin
birinə qədər gözləyək. Onda görərik ki Gecə
haqlıdır, ya yox.
Nəhayət aprelin biri gəlir. Vur çatlasın düşür. Bu gün şah
qızını oğurlamaqda şübhəli bilinənlərin həbs edilməsi günü
idi. Təbiət hadisələrindən olan Ayın tutulması baş verir.
Günəş şərqdən batdı, itlər pişik kimi miyoldamağa başladı,
Ulduzlar səmadan enib Yerin üstündə gəzməyə başladılar,
saatlar günorta gecə yarısını vurdu, külək öz istiqamətini
dəyişib başqa səmtə əsməyə başladı, Xoruz üzünü Aya tutub
banladı, Ay çıxdı amma həmişəki kimi gümüşü deyil
qapqara idi.
Kral qızı: - Ay daha mənim xoşuma gəlmir. Mən elə
bilirdim ki, o gümüş kimidir. Sən demə, qapqara imiş.
Nahara nəyimiz var?
Bu sual bütün krallığa yayılır. Bütün işlər qaydasına düşür,
Günəş yenə şərqdən çıxır, itlər hürür, külək öz səmtinə əsir.
Qaranlığın övladları isə deyir.
- Görünür, Gecə haqlıdır!
- Gecə haqlıdır!
15
- Gecə haqlıdır!
Mahnı səslənir.
Yubilyar alman yazıçıları
Zaman-zaman bəşər mədəniyyətinə
dühalar bəxş etmiş alman ədəbiyyatı
dövrümüzədək gəlib çatmış ən qədim
yazılı abidələri ilə zəngindir. XVII əsrdə
alman maarifçilik ideyalarının təsiri ilə
XVIII əsrin sonu, XIX əsrin əvvələrində
isə müntəzəm inkişaf edən alman
ədəbiyyatı Ernest Teoder Amadey
Hofman, Yakob və Vilhelm Qrimm
qardaşları, Fridrix Şiller, Teodor Ştorm və digər yazıçıların
əsərləri ilə zəngindir. Bu vəsaitdə isə sizi bu il yubileyləri
qeyd edilən Hofman və Qrimm qardaşları ilə tanış
edəcəyik.
Məlumat üçün deyək ki, alman ədəbiyyatı ilə
maraqlananlar üçün “Dünya ədəbiyyatı antalogiyaları”
seriyasından olan “Alman ədəbiyyatı antalogiyası” kitabı
gözəl bir vasaitdir. “Şərq-Qərb” nəşriyyatı tərəfindən
2009-cu ildə çap edilən bu kitaba Y. Höte, F. Şilleer, Teder
Ştorm, Fridrix Volf, Volfqanq Borxert, Qrimm qardaşları
və başqalarının əsərlərindən nümunələr daxil edilib.
Yazıçı, bəstəkar və rəssam Teodor Amadey Hofman 24
yanvar 1776-cı ildə Şərqi Prussiyada kral advokatının
16
ailəsində anadan olmuşdur. Onun musiqi və rəssamlığa
həvəsi erkən yaşlarında, ədəbiyyata olan meyli isə
yetkinlik yaşlarında başlayıb. 1800-ci ildə o, Könisberq
Universitetinin hüquqşünaslıq fakültəsini bitirmiş və bir
çox vəzifələrdə çalışmışdır. Hofmanın məşhur əsərlərindən
“Qızıl küpə nağılı”, “Şelkunçik və siçanlar
padşahı”,“Sinnober ləqəbli Balaca Saxes”, “Çəlləkçi usta
Martin və onun şagirdləri” dünya uşaq ədəbiyyatında
layiqli yer tutmuş və müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir.
Hofmanın təmiz insani hisslərin aşılanmasına həsr olunmuş
“Şelkunçik və siçanlar padşahı” əsəri uşaqlara şahzadə
Mari kimi dostluğun qədrini bilməyi, sözübütöv və sədaqətli
olmağı tövsiyə edir. Bu əsərin tamaşasında nağılabənzər
çoxlu hadisələr baş verir. Maraqlı nağıl qəhrəmanları ilə
zəngin olan tamaşanın gözəl dekorasiyası, musiqisi var.
Uşaqlarla əsərin tamaşa-müzakirəsini keçirmək olar.
Əvvəlcə tamaşaya baxılır, sonra isə aktryorla birgə əsərin
müzakirəsi aparılır. Müzakirə zamanı tamaşadan çəkilən
şəkillər əsasında foto stendin qurulması da tədbirin maraqlı
olmasına kömək edər. Qeyd etmək istərdik ki, bu il həm də
müəllifin bu kitabının yubileyidir (200 yaşı tamam olur).
Nağıl ilk dəfə 1816-cı ildə nəşr edilmişdir. İlin yubilyarları
siyahısına daxil olan bu kitabı tanıtmaqdan ötrü uşaqlar
üçün sərgilər keçirə bilərik. Tamaşadan bəhs edən maraqlı
şəkillər əsasında əlfəcinlər hazırlayıb tədbirdə paylamaq
yaxşı olar.
Hofman yaradıcılığı təkcə Almaniya deyil, bütün Avropa, o
cümlədən Rusiyada yüksək qiymətləndirilir. Yazıçının
yaradıcılığı ilə bağlı tədbirlərin təşkilində XIX əsr rus
17
ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Dostoyevskinin
aşağıdakı fikrindən sərgidə istifadə etmək olar:
“Hofmanda böyük ideal var, bu idealda insanlığa aid
olan gerçəklik, təmizlik və həqiqi gözəllik vardır”.
Çaykovskinin Teoder Amadey
Hoffmanın
“Fındıqqıran”
əsərinə yazdığı baleti dünya
səhnələrində ən çox izlənilən
tamaşalardandır.
Kitabxanada keçiriləcək tədbirlərdə, xüsusilə ədəbi-bədii
gecədə bu baletin musiqisindən istifadə edib, əsərdən bəzi
parçalar göstərmək olar.
Qrimm qardaşları
Alman ədəbiyyatının uşaqlar tərəfindən ən çox sevilən
nümayəndələri sırasına Vilhelm və Yakob Qrimm qardaşları
daxildir. Almaniyanın Hanau şəhərində məmur ailəsində
dünyaya gələn qardaşlar hələ tələbəlik illərində alman və
xarici ədəbiyyatın öyrənilməsinə maraq göstərmiş və çox
keçmədən hər ikisi alman xalq mədəniyyətinin tədqiqatçıları
və dilşünasları kimi tanınmağa başlamışlar. Onlar “Qrimm
qardaşlarının nağılları” adı altında dərc olunan bir neçə
məcmuələri ilə qısa müddət ərzində məşhur olmuşlar. Bəzi
alimlər Qrimm qardaşlarının nağıl yazmadıqlarını, sadəcə
18
xalqın dilindən eşitdiklərini düzəldib nağıl etdiklərini iddia
edirlər. Qrimm qardaşlarının nağılları bir çox dünya
dillərinə, o cümlədən Azərbaycan dilinə də tərcümə
edilmişdir. “Bremen musiqiçiləri”, “Çəkməli pişik”,
“Qırmızıpapaq”, “Canavar və yeddi keçi”, “Varlı və
yoxsul” və s. nagıllarını kiçikdən-böyüyə kimi hər kəs bilir
və sevə-sevə oxuyur.
Qrimm qardaşları haqqında hazırlanan yubiley tədbirləri
üçün “Heç vaxt nağıl yazmayan nağılçılar”, “Alman
filologiyasının əcdadları” başlıqlı foto slaydlar, kitab
sərgiləri, bukletlər hazırlanması məqsədə uyğundur.
Qrimm qardaşlarının elmə töhfəsini yüksək qiymətləndirən
mütəxəssislər tərəfindən 1819-cu ildə onların “Alman
qrammatikası” kitabının dördcildiyi işıq üzü görmüşdür.
Onların yaradıcılığı azyaşlı uşaqlar, məktəblilər tərəfindən
çox sevilir. Kitabxanada məktəbliləri Qrimm qardaşlarının
yaradıcılığı ilə daha yaxından tanış etmək üçün uşaqları
2005-ci ildə “Qrimm qardaşları” haqqında çəkilmiş
balacaların sevdiyi film-nağıla baxmağa dəvət etmək olar.
2011-ci ildə isə ABŞ-da “Qrimm” adlı serial lentə alınıb.
Qardaşların nağılları əsasında 2013-cü ildə “Cadugərlər
ovçusu” adlı filmi ekranlaşdırılmışdır. Bundan başqa, elə
həmin nağıllar əsasında uşaqlar üçün “Simsala Qrimm”
cizgi filmi çəkilmişdir. Kitabxanada filmlərin nümayişindən
sonra söhbətlə uşaqları bu ekran əsəri və onun müəllifi ilə
ətraflı məlumatlandıra bilərik. Bu cizgi filmlərini uşaqlar
kiçik oxu zalındakı planşetlərlə də izləyə bilərlər.
Kitabxanada tərtib olunmuş bukletlər oxucu cəlbi işində
daha səmərəli vasitələrdən hesab edildiyindən F.Köçərli
19
adına Respublika Uşaq Kitabxanasının biblioqrafiya şöbəsi
Qrimm qardaşlarının yubileyi ilə əlaqədar elektron kitab
təqdimatı- sərgisi (slayd) və buklet hazırlamış, kitabxananın
saytında
www.clb.az
yerləşdirmişdir.
Rus ədəbiyyatı: Aqniya Barto-110
Aqniya Bartonun poetik xəzinəsi bütün zamanlara və bütün
nəsillərə məxsusdur.
Güldanda elə gül var,
Nə solur, nə saralır,
Həmişə təzə qalır,
Həmişə gözəl qalır.
Həm zərifdir, həm yüngül,
Kağızdandır həmin gül!
O, 1906-cı ildə Moskva şəhərində baytar ailəsində anadan
olmuşdur. Məktəbdə oxuyarkən aktrisa olmaq istəyən qızın
daha bir istedadı üzə çıxmışdır – o, şeir yazmağa
başlamışdır. 1925-ci ildə “Çinli balası Van Li” şeirini
redaksiyaya təqdim edəndən sonra ədəbiyyatşünas A.V.
Lunaçarski onun şeirləri ilə maraqlanmış və gənc şairəyə
uşaqlar üçün yazmağı tövsiyə etmişdir. 1928-ci ildə uşaqlar
üçün yazdığı “Qardaşlar” adlı kitabı çap olunaraq, Rusiyada
və bir sıra xarici ölkələrdə dəyərləndirilmiş, dəfələrlə çap
edilmişdir. Şairənin yaradıcılığında yumoristik və satirik
motivlər olduqca qüvvətlidir. Onun “Pinti qız”, “Ağlayan
qız”, “Oyuncaqlar”, “Kobud ayı balası”, “Məni də başa
düşün!..” və s. şeirləri bu qəbildəndir.
20
Bartonun yaradıcılığını uşaqlara tanıtmaq məqsədilə
kitabxanada müxtəlif tədbirlər keçirmək olar. Məsələn,
onun “Kobud ayı balası” şeirinin əsasında kiçikyaşlı
uşaqlarla şeir saatı, səhnəcik hazırlamaq maraqli ola bilər.
Şeirdə ana ayının tənbəl balasının necə qayğısına qalması,
əzizləməsi önə çəkilir. Bu əzizləmə balanın tərbiyəsinin
korlanmasına gətirib çıxarır. Çarəsiz qalan, balanın
öhdəsindən gələ bilməyən ana ayı ata ayını işə qatmağa
məcbur olur. Ata isə öz tədbirini belə görür:
Ata qəzəblənərək,
Bir-iki çəkdi ona.
Tez özünü araya
Atdı əzabkeş ana!...
Bu şeiri səsli şəkildə nağıl otağında uşaqlara təqdim etmək
olar.
A. Barto ötən əsrin 70-ci illərində Bakıda keçirilmiş
“Ədəbiyyatların dostluğu - xalqların dostluğudur”
adlı müşavirədə iştirak etmək üçün Azərbaycana
gəlmiş və uşaqlarla maraqlı görüşlər keçirmişdir.
Onun bir çox əsərləri dəfələrlə dilimizə tərcümə
edilmiş və kütləvi tirajla çap olunmuşdur.
Əsərləri
“Şeirlər”, “Pinti qız”, “Kobud ayı balası”, “İpatdı”,
“Ağlayan qız”, “Oyuncaqlar”, “Məni də başa düşün!..”,
“Çinli balası Van Li” və s. Bu kitablar əsasında yubiley
sərgisi hazırlaya bilərik.
21
Sərgidə Bartonun şəkillərindən, kitablarından, sözlərinə
yazılmış uşaq mahnılarından da istifadə etmək olar.
“Uşaqlar Barto yaradıcılığını niyə sevir?” Bu başlıqla
səhərciklər hazırlamaq, həmçinin rəy sorğusu ilə balacaların
Barto yaradıcılığı barədə nə qədər məlumatlı olduqlarını
öyrənmək olar.
Aqniya Barto yaradıcılığı rus poeziyasının ayrıca bir
fəslidir. O, nəinki gözəl şair, həm də gözəl vətəndaş hesab
edilir. A.Barto nəinki şeirlərinə görə, həmçinin dünya
uşaqlarını düşündüyünə görə çox sevilirdi. Bu məqsədlə
azyaşlı uşaqlarla “Bartonun uşaq dilindən tərcümələri” adlı
söhbət hazırlamaq olar. Söhbəti şairə haqqında məlumatla
başlayan kitabxanaçı uşaqlarla birgə müxtəlif xalqların
uşaqlarının şeirlərini dinlədikdən sonra onlarla sual-cavab
apara bilər. Bundan əlavə, tədbir zamanı kitabxanaya gələn
uşaqlarla sərgi qarşısında söhbət təşkil etmək olar.
Bəs, Barto bu əsərin ərsəyə gəlməsinə necə nail olmuşdur?
Məlumata görə, o, dunya xalqları uşaqlarının şeirlərini
toplamaq üçün xarici ölkələrə səyahətə çıxıb. Şair ötən əsrin
yetmişinci illərində Azərbaycana da səfər edib və buradakı
uşaqlarla da görüşüb. Onu da deyək ki, Bartonun internat
22
evlərindəki uşaqlarının dilindən qələmə aldığı bu şeirlərlə
neçə-neçə ana öz övladına qovuşmuşdur. Bu kimi gözəl
işlərinə görə dünya uşaqları Barto yaradıcılığını çox sevir.
Bu şeirlərdə uşaqların həyatı necə görmək istədikləri
tərənnüm edilir, Bu şeirlərdə mərhəmət, yaxşılıq, sülh və
əmin-amanlıq hissləri güclüdür.
A.Bartonun yaradıcılığı ilə uşaqları daha yaxşı tanış
etmək məqsədilə səhərcik də keçirmək olar. Bu
məqsədlə şairin yaradıcılığından bəhs edən kitab
sərgisi hazırlana bilər.
Tədbirin əvvəlində öncə aparıcı qonaqları salamlayır. Slayd
nümayiş etdirilir. Bartonun şeirlərinə bəstələnmiş uşaq
mahnıları səslənir.
I aparıcı: - Çoxtərəfli istedada malik Aqniya Barto çox
sevilən uşaq şairi idi. O, şeirləri ilə yanaşı, müxtəlif
xalqların ədəbiyyatından çoxlu nümunləri rus dilinə tərcümə
etmişdir. Gəlin Barto yaradıcılığı ilə tanış olmaq üçün onun
şeirlərindən bir neçəsini yada salaq:
I oxucu: - Səhərdən axşamacan
Evimizdə mən hər gün
Hər nə iş görürəmsə -
Görürəm anam üçün.
Ondan ötrü, elə bil,
Səhər tezdən dururam,
Əl-üzümü yuyuram,
Paltarımı geyirəm,
Çörəyimi yeyirəm,
23
Oxuyuram dərsimi.
Ağıllı uşaq kimi
Göstərirəm özümü...
II aparıcı: - Bartonun Bolqarıstan haqqında təəssüratları isə
belə yaranmışdır:
-
Meşə ilə gedirəm, yaxınlıqda uşaqlar nəğmə
oxuyurlar. Səsləri cingiltili, ölçülü-biçilidir.
Fikirləşdim, yəqin hardasa pioner düşərgəsi var.
Talaya çıxanda nə görsəm yaxşıdı? Burada Balkan
qızları öz vətənləri haqqında mahnı oxuyurlar.
Onların dilindən müəllifin tərcümə etdiyi “Rəssam”,
“Lovğa güldan”, “Radopi dağları” və s. şeirləri çox
maraqlıdır.
I aparıcı: - Hissiyatı fərqli olan balaca macarların fikirləri
onları fərqləndirir. Barto burada yaşayan ikinci sinif
şagirdinin hekayəsini şeirə çevirir.
Dağların o yanında,
Çayın o sahilində
Toyuq cücələrini
Yem üçün gəzdirir gündə.
Ana balalarına
Tapır zibil topası.
Bu cür dadlı yem yerin
Çətin kimsə tapası.
Bütün cücələr yaxşı,
Bircəsi bəlalıdı.
Qəfildən yoxa çıxır,
24
Bilinmir harda qaldı.
Axır ki, gəlib çıxdı
Tamam hisin içində
Heç kim sarı cücəni,
Görməmişdi bu gündə...
Bu şeirlə bağlı oxucularla səhnəcik hazırlamaq olar. Nağılda
balanın ananın sözünə qulaq asmadığını və nəticədə onun
hisə bulaşaraq heç nə tapmayıb, təşvişlə hinə dönməsindən
danışılır. Bu nağıl uşaqları valideyin sözündən çıxmamağa
çağırır. “Təqaüdçü” şeirində isə tənbəl oğlanın
xəyyalları dilə gətirilir:
Qonşumuzda
bir oğlan var.
Gecə-gündüz
arzulayar
Nə olaydı, indi mən də
Tez çıxaydım təqaüdə!
Nəyi pisdir, axı, bunun?
Həmin gündən
ağasısan öz ağlının.
Nə xoşbəxtdir
Görün bizim Vanya dayı!
Kefi necə istəyirsə
Yola salır günü, ayı.
Nə vaxt yatır, nə vaxt durur –
özü bilir.
Hara gedir, hardan gəlir-
25
özü bilir.
Nə məktəbə get deyən var,
Nə dərs oxu...
Qeyd: A. Bartonun “Oyuncaqlar” kitabının bu il 80 yaşı
tamam olur.
Bernard Şou -160
İrland əsilli Corc Bernard Şou dünyada məşhur olan ingilis
yazıçı-dramaturqudur. B. Şou Dublində doğulmuşdur. Janr
və forma baхımından seçilən 60-dan çoх pyesin müəllifidir.
Yaradıcılığında sosial mövzular daha geniç yer tutur.
Yazıçının da etiraf etdiyi kimi, o, daha çoх oхuduğu
kitabların – Şekspirin, Dikkensin əsərlərinin, “Min bir gecə”
nağıllarının, “İncil”in təsiri altında formalaşmışdır. Anasının
və ailənin dostu, dirijor Con Linin təşviqi ilə erkən
yaşlarından musiqi ilə maraqlanmış, fortepiano ifaçılığı
sənətinə yiyələnmişdi.
1997-ci ildə dramaturqun ABŞ-da səhnəyə qoyulan
“Şeytanın şagirdi” tamaşası Şounu bütün Amerikada
məşhurlaşdırdı. 1903-cü ildə ABŞ-da maraqla qarşılanan
“Kandid” pyesindən sonra artıq İngiltərə də öz
dramaturquna sahib durmaq istəyini nümayiş etdirməli oldu.
Birinci Dünya Müharibəsi başa çatandan sonra müharibənin
itkiləri, sarsıntıları, sağalmaz yaraları ilə üz-üzə qalan
cəmiyyət Şounun vətənpərvərlik deyil, insanpərvərlik
mövqeyinə dəyər verməyə başladı. 1925-ci ildə isə Bernard
Şou “İdealizm və hümanizmlə səciyyələnən yaradıcılığına,
müstəsna poetik gözəlliklə müşayiət olunan satirasına görə”
26
Nobel mükafatına layiq görüldu. Yazıçı bu mükafatın pul
hissəsini İsveç ədəbiyyatının ingilis dilinə tərcümə olunması
üçün yaratdığı fonda keçirdi. Bu o vaxta qədər Nobel
mükafatı tarixində ilk hadisəydi. Onun bu addımını
sonradan Boris Pasternak və Jan Pol Sartr təkrarlayıb.
Nobel medalını qəbul edən Şou mükafatın təqdimetmə
mərasimində iştirakdan da qətiyyətlə boyun qaçırıb.
“Piqmalion” pyesi əsasında çəkilən filmə görə isə Şou
1938-ci ildə Oskar mükafatı qazanıb.
Qeyd edək ki,
Bernard Şou həm Nobel, həm də Oskar mükafatı alan
yeganə yazıçıdır.
Vəsaitin yazılmasında istifadə olunmuş ədəbiyyat
siyahısı
Alman ədəbiyyatı antalogiyası: Bakı: Şərq-Qərb, 2009. -
688 s.
Alman ədəbiyyatı . – B.: Gənclik, 2005. – 416 s.
(1995-2004 seçmələri)
Barto A. Seçilmiş əsərləri: Poeziya. - Bakı: Şərq-Qərb,
2007. - 184 s.
Baum F. Oz ölkəsinin sehrbazı. - Bakı: BS Polygraphic,
2010. - 108 s.
Biçer-Stou Harriyet. Tom dayının daxması: Roman. - Bakı :
APOSTROF, 2012. - 480 s.
Biçer-Stou Harriyet. Tom dayının daxması: roman. - Bakı:
Altun Kitab, 2011. - 128 s.
Drayzer T. Cenni Herhardt: Təkrar nəşr. - Bakı : Şərq-Qərb,
2006. - 360 s.
Drayzer T. Kerri bacı: - Bakı: Avrasiya Press, 2006. - 472 s.
İngilis ədəbiyyatı antologiyası: İki cilddə - II cild: - Bakı:
Şərq-Qərb, 2007. - 318 s.
27
Nağıllar. - Bakı: Çaşıoğlu, 2005. - 424 s.
Rus ədəbiyyatı antologiyası: 2 cilddə - Bakı: Avrasiya
Press, 2007. - 232 s.
Sabitova A. ABŞ abolisionist hərəkatı və Harriet Biçer-Stou:
Ali məktəblərin xarici dil fakültələrinin tələbələri üçün dərs
vəsaiti. - Bakı: Mütərcim, 2005. - 136 s.
Xarici dildə
Bartos-Höppner Barbara. Das grobe Schnüpperle
schulgeschichtenbuch. - München: Omnibus, 2005
Bond M. A Bear Bond Paddington: Classic adventures of the
bear from Drkest Peru Bond. - United Kingdom: Harper
Collins Childrens Books, 2003. - 159 p.
Bond M. Paddington adroad: Classic adventures of the bear
from Drkest Peru. - United Kingdom: HarperCollins
Childrens Books, 2008. - 144 p.
Bond M. Paddington at Work: Classic adventures of the bear
from Drkest Peru . - United Kingdom: Harper Collins
Childrens Books, 2008. - 160 c.
Elektron resurslar
Andersen, H. X. Nağıllar: Nağıl; Azərbaycan Respublikası
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi. - Elektron mətn. - Bakı:
İnnovativ Tədris Mənbələri.- 2012. - disk (CD-ROM)
Drayzer, T. Kerri bacı: Roman.- Elektron mətn. - Bakı:
İnnovativ Tədris Mənbələri, 2012. - disk (CD-ROM)
28
“Yubilyar xarici ölkə yazıçıları”. Bu vəsait xarici ölkə
yazıçılarının yubileyi münasibətilə respublikada fəaliyyət
göstərən MKS-nin uşaq şöbələri üçün hazırlanmışdır.
Kompyuter yığımı:
Nərgiz Məcidova
Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh., S.Vurğun küç.88;
E-mail: childlibbaku@yahoo.com
URL: www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanasında
çap olunmuşdur.
Sifariş…
Çapa imzalanmışdır:
Tirajı:100
29
Pulsuz
30
Dostları ilə paylaş: |