F k öçər LI a dına Respublika Uşa q Kita bx anası
Yüklə 148,53 Kb. Pdf görüntüsü
|
| F.K öçər li a dına Respublika Uşa q Kita bx anası
Yubilyar xarici ölkə yazıçıları Bakı – 2016 1
Redaktor Zahirə Dadaşova Tərtibçi Nərgiz Məcidova Bu vəsait 2016-ci ildə yubileyi qeyd olunacaq xarici ölkə ədəbiyyatı nümayəndələrinin həyat və yaradıcılığından bəhs edir. ©F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası, 2016 2
Yubilyar xarici ölkə yazıçıları İnformasiya texnologiyalarının bol olduğu əsrdə uşaqlar internetə və müxtəlif kompyuter oyunlarına daha çox maraq göstərirlər. Bu, uşaqların əqli inkişafına, ətraf aləmi qavramalarına çox kömək etsə də, kompyuterdən mütəmadi istifadə onların sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Bu baxımdan uşaqların tərbiyəsində kitab və kitabxananın əhəmiyyəti böyükdür. Kitabxanada yubileyi qeyd edilən xarici ölkə ədəbiyyatı nümayəndələri, həmçinin onların yubilyar kitabları haqqında oxucuları tanış etmək məqsədilə maraqlı tədbirlər keçirilir, xarici ölkə yazıçılarının əsərlərindən ibarət sərgilər təşkil edilir, icmallar hazırlanır. Bunlarla yanaşı, azyaşlı oxucularla müəlliflərin nağıl qəhrəmanları əsasında söhbətlər aparılır, onların əsərləri əsasında çəkilmiş cizgi filmlərinə, nağıllara tamaşa edilir. F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının elmi metodika şöbəsinin tərtib etdiyi əlamətdar və tarixi günlər təqviminə əsasən 2016-cı ildə yubileyi qeyd olunacaq xarici ölkə yazıçıları bunlardır: Amerika uşaq yazıçısı, nağılçı Frenk Baumun anadan olmasının 160 illiyi, Amerika yazıçısı H. Biçer-Stounun anadan olmasının 205 illiyi, klassik rus şairi N. Nekrasovun 195 illiyi, Amerika yazıçısı Teodor Drayzerin anadan olmasının 145 illiyi, Amerika rəssamı, kinorejissor, ssenarist, cizgi filmlər ustası Uolt Disneyin anadan olmasının 115 illiyi, alman yazıçısı Ernest Teodor Amadey Hofmanın 240 illiyi, alman filoloqu, folklorçu, nağılçı Vilhelm Qrimin 230 illiyi, ingilis uşaq yazıçısı Maykl Bondun anadan olmasının 90 illiyi, ingilis uşaq yazıçısı Eleanor Farconun anadan olmasının 135 illiyi, 3
ingilis yazıçısı Valter Skotun 245 illiyi, ingilis yazıçısı və dramaturqu Corc Bernard Şounun 160 illiyi, ingilis yazıçısı Beatriks Poterin 150 illiyi, tatar şairi Musa Cəlilin anadan olmasının 110 illiyi, özbək şairi Əlişir Nəvainin 575 illiyi, rus uşaq şairi A.L.Bartonun 110 illiyi, rus uşaq şairi Vitali Korjikovun 85 illiyi . Kitabxanada bu yubilyarlarla bağlı müxtəlif tədbirlərin - maraqlı viktorinaların, səhərciklərin, bədii gecələrin, həmçinin onların yazdığı nağılların ssenarisi əsasında çəkilmiş cizgi filmləri həftələrinin, kitab sərgilərinin keçirilməsi məqsədəuyğundur. Yubilyarlar haqqında kitabxanada “Dünya ədəbiyyatına səyahət” başlıqlı güşə təşkil etmək olar. Aşağıda istifadəçilərə kömək məqsədilə hazırlaya biləcəyimiz guşənin sxemini təqdim edirik.
Guşə Frenk Baum- 160 4
1856-cı ildə anadan olmuş Amerika uşaq yazıçısı, jurnalist, Liman Frenk Baumu üçün nağıl otağında təşkil edilən guşə ilə tanışlıq zamanı “Cəsur Dorita”nın müəllifini birlikdə
haqqında uşaqlara kitabxanaçı məlumat verir. Kitabxanaçı: - Əziz uşaqlar, Frenk Baumu tanıyırsınızmı? “Zümrüd şəhərinin sehirbazı” cizgi filminə baxmısınızmı? Bax, bu film onun eyniadlı əsəri əsasında çəkilmişdir. Uşaq ikən Frenk Baum yazıçı olmaq fikrində deyilmiş. Birinci kitabını o, dostu, rəssam Denskonun xahişi ilə qələmə almışdır. Bizlərə bu kitab “Zümrüd şəhərinin sehrbazı” adı altında gəlib çatmışdır. Nağıl müvəffəqiyyət qazanmış, tezliklə səhnəyə qoyulmuş və oxucular müəllifdən nağılı davam etdirməyi xahiş etmişlər. Baum özü də qəhrəmanlarını xoşlamış və onlarla bir də görüşməyə həvəslə razılıq vermişdir. Bu nağılda Dorita adlı cəsur qız və onun şən dostlarından danışılır. Dorita qasırğa nəticəsində doğma Kanzasdan sehrli bir ölkəyə düşür. Orada onun başına bir çox macəralar gəlir. O, özü də bilmədən qəddar cadugəri öldürür. Cənub cadugəri ilə tanış olduqdan sonra onun və yaxın dostlarının köməyi ilə o, yenidən Kanzas 5
şəhərinə qayıdır. Sonda bu nağılda dostluq, birlik, yaxşılıq qalib gəlir. Uşaqlar üçün bu əsər əsasında çəkilmiş cizgi filmindən hissələr nümayiş edilir. Onların Frenk Baum yaradıcılığını nə dərəcədə mənimsədiklərini öyrənmək üçün suallar verilir. Kömək məqsədilə hazırladığımız sualları təqdim edirik: 1). Hansı rus yazıçısı Baumun yazdığı “Zümrüd şəhərinin sehirbazı” nağılından istifadə etməklə, özünün eyniadlı nağılını yazmışdır. a.Vitali Korjikov b. Aqniya Barto
__________________________________________ 3) Necə oldu ki, o, Kanzasdan uzaqlaşdı? a. Dostlarına qoşulub yolu azır. b. Güclü qasırğa nəticəsində. c. Fırtına nəticəsində. 4) Dorita nağılda necə qələbə əldə edir? a. Dostlarını aldatmaqla. b. Dostluq, səmimiyyət, yaxşılıq sayəsində. c. Cəldliyi sayəsində. 5) Doritanın dostlarından kimlərin adlarını çəkə bilərsiniz? ______________________________________________ 6) Dorita fırtına nəticəsində Kanzasdan uzaqlaşarkən hansı dostu yanında olur? a. Aslan. b.balaca Toto. c. ördək balası. 6
7) Doritanın dostlarından biri siz olsaydınız ona necə kömək edərdiniz? 8) Nağılda Doritanın hansı dostunu yüksək qiymətləndirirsiniz? __________________________________________
edir?
a. cadugər. b.dəmir odunçu. c. Toto.
Rus yazıçısı Aleksandr Volkov Amerika yazıçısı Baumun əsərindən bəhrələnərək “Zümrud şəhərinin sehirbazı” əsəri əsasında eyniadlı nağılını yazmışdır. “Nağıl otağı”nda bu əsərlərin nağıl saatını təşkil etmək olar. Bunun üçün əvvəlcə hazırlıq işləri görülməlidir. Nər şeydən əvvəl, kitabxananın saytında, kitabxanada və məktəblərdə nağıl saatının keçiriləcəyi barədə elan verilməlidir.
7
Amerika yazıçısı
H.Biçer- Stounun
bu il anadan olmasının 205 iliiyi (1811-1896) tamam olur. Harriet Biçer-Stou 1811-ci il, iyunun 14-də Amerikanın şimalındakı kiçik bir şəhərdə - Liçfilddə məşhur din xadimi Layman Biçerin ailəsində dünyaya göz açmışdır. Layman uşaqlarının hamısına yaxşı tərbiyə və təhsil vermiş, onların cəmiyyətdə layiqli insan kimi yaşamalarına çalışmışdır. Xanım Biçer-Stou qadınların cəmiyyətdəki rolunu və mövqeyini yüksək qiymətləndirirdi. Stou ailəsi ilə birgə Nyu-York yaxınlığındakı kiçik bir əyalət şəhərində yaşayarkən cəmiyyətdə qadın hüquqsuzluğu ilə daha çox rastlaşırdı. Burada o, qaradərili qulların ağır və dözülməz həyatı, zəncilərin hüquqsuzluğu barədə “Tom dayının daxması” adlı roman yazmaq fikrinə düşür... Bədii ədəbiyyatı təbliğ еtməyin ən gеniş yayılmış üsullarından biri kitab müzakirəsidir. Belə müzakirələr kitabxanada oxucu fəallığının artmasına, onlarda bədii- estetik zövqün formalaşmasına, oxuduqları əsərlər haqqında 8
sərbəst fikir yürütmə bacarığının yaranmasına kömək edir. Müzakirəyə isə həyat həqiqətlərini düzgün əks etdirən, ictimaiyyəti narahat edən problemlərlə səsləşən, vətənpərvərlik hissləri aşılayan bədii əsərlər çıxarılır. Belə əsərlərdən biri də Biçer-Stounun dünya şöhrətli “Tom
kitabxanada təşkil etmək olar. İcmal zamanı kitabxanaçı əvvəlcə oxuculara əsərin yaranma tarixi haqqında məlumat verir.
Kitabxanaçı: - Bu kitab müəllifin quldarlıq əleyhinə yazdığı dəyərli romandır. O, bu əsəri ilə köləliyin ləğv edilməsində böyük bir ordunun görə bilmədiyi işi görmüşdür. Əsərdə qüdrətli ABŞ-da köləlik sistemi, irqçilik, bunların insanların psixologiyasına, intellektinə vurduğu mənfi təsirlər, zəngin mənəviyyatlı zəncilərin yaşadıqları məhrumiyyətlər ustalıqla qələmə alınmışdır. Bu əsərdən sonra Amerikada köləliyə qarşı yeni savaş başlayır. 1854-cü ildə bu mübarizə geniş vüsət alır və ölkədə yeni demokratik təməllərə sahib olacaq Respublikaçılar Partiyası yaradılır. 1860-cı ildə Avraam Linkolnun başçılıq etdiyi bu partiya hakimiyyətə gəlir və köləliyi qoruyub saxlamaq istəyən Cənuba qarşı müharibə başlayır. Müharibə şimalın qələbəsi ilə başa çatır və köləlik rəsmən ləğv edilir. Harriyet bu qələbədən sonra dövlət xadimi Linkoln ilə görüşür. Linkoln görüş zamanı “demək o böyük savaşı başladan kitabı yazan kiçik qadın sizsiniz” - deyərək, onunla salamlaşır. “Tom dayının koması” əsərini Azərbaycan dilinə şair- daramaturq Hidayət Orucov tərcümə etmişdir. Roman ilk dəfə Azərbaycan dilində kütləvi tirajla oxuculara 1991-ci 9
ildə “Gənclik” nəşriyyatı tərəfindən çatdırılmışdır. 2011-ci ildə isə “Apostrof” MMC-də təkrar çap olunmuşdur. Kitab haqqında oxucuların nə qədər məlumatlı olduğunu öyrənmək üçün müzakirəni başlamazdan əvvəl onlarla rəy sorğusu da aparmaq olar:
nümayəndəsidir? 2) Əsər Amerika ölkəsində nəyi ləğv etmişdir? 3) Cəmiyyətdə qadın hüquqsuzluğuna necə baxırsınız? ______________________________________ 4) Bu əsərdən sonra ölkədə hansı dəyişiklik baş verir? a. Ölkədə köləlik ləğv edilir, hüquqlar bərpa edilir. b. Qadın hüquqsuzluğu bərpa edilir.
sizsiniz”- deyə görüş zamanı yazıçıya müraciət edən kim olmuşdur? a. Linkoln. b. Napaleon Bonapart. c. Vaşinqton. 6) “Tom dayının daxması” əsərini Azərbaycan dilinə kim tərcümə etmişdir? a. şair, drammaturq Bəxtiyar Vahabzadə b. ədəbiyyatşünas Bəkir Nəbiyev c. şair-dramaturq Hidayət Orucov. 10
Maykl Bond -90 İngilis yazıçısı, ssenarist Maykl Bond 13 yanvar 1926-cı ildə Böyük Britaniyanın cənub-şərqində, BerkŞir qəsəbəsində anadan olub. Ayı balası Paddinqton haqqında məşhur kitablar seriyasının müəllifi olan M. Bond yazıçılığa 1945-ci ildə başlayıb. Bir çox pyeslərin və hekayələrin müəllifi olan yazıçı 1958-ci ildə Paddinqton haqqında ilk hekayəsini nəşr etdirib. BBC radiosunda işləyən M. Bond 1965-ci ildə balaca ayı haqqında hekayələr seriyasını çapa verib. Bundan sonra radiodan işdən çıxan yazıçı əsasən bədii yaradıcılıqla məşğul olub. Yazıçı 1997-ci ildə “Britaniya imperiyası” ordeni ilə təltif edilib. Hazırda o, Londonda yaşayır. 2007-ci ildə yazıçı Redinq Universiteti tərəfindən ədəbiyyat üzrə fəlsəfə doktor seçilib. Müəllifin yubileyi ilə əlaqədar sərgi hazırlamaq və məşhur “Paddinqton ayı balası” nağılı əsasında çəkilmiş cizgi filmlərindən ibarət “Cizgi filmləri” həftəsi keçirmək məqsədəuyğundur. Çünki uşaqların mütaliəyə cəlb edilməsində cizgi filmlərinin nümayişinin xüsusi əhəmiyyəti var. İstifadə üçün müəllifin “Paddinqton ayı balası” seriyasının nəşr tarixlərini təqdim edirik: 1958 - A Bear Called Paddington / Padinqton adlı ayı balası. 1959 - More about Paddington / Ayı balası Paddinqton. Yeni macəralar. 11
1960 - Paddington Helps Out / Ayı balası Paddinqton köməyə tələsir. 1961 - Paddington Abroad / Ayı balası Paddinqton xaricdə. 1962 - Paddington at Large / Ayı balası Paddinqton gah burda, gah orda. 1964 - Paddington Marches On / Ayı balası Paddinqton təslim olmur. 1966 - Paddington at Work / Ayı balası Paddinqton işdə. 1968 - Paddington Goes to Town / Ayı balası Paddinqton Londonun mərkəzində. 1970 - Paddington Takes the Air / Ayı balası Paddinqton çıxış yolu axtarır. 1974 - Paddington on Top / Ayı balası Paddinqton zirvədə. 1979 - Paddington Takes the Test / Ayı balası Paddinqton imtahan verir 2008 - Paddington Here and Now / Ayı balası Paddinqton indi və burada. 2012 - Paddington Races Ahead / Ayı balası Paddinqton çempiondur.
12 İngilis uşaq yazıçısı Eleanor Farcon şeirlər, hekayə və povestlər, uşaqlar üçün opera tamaşalarına şeir mətnləri və s. yazmışdır. Lakin
onun yaradıcılığının əsasını nağıllar təşkil
edir. Yazıçı 13 fevral 1881-ci ildə İngiltərədə dünyaya gəlmişdir. E. Farconun atası da yazıçı olmuşdur. 1912-ci ildə yazıçı “Pançi” jurnalında özünün London haqqında şeirlərini çap etdirməyə başlamışdır. 1916-cı ildə onun “Köhnə Londonun uşaq nəğmələri” adlı kitabı çapdan çıxmışdır. “Şahzadə qızın izi ilə” və “Girdə gümüşü ay” adlı nağılları ona keçmiş SSRİ- də şöhrət qazandırmışdır. O, “Qoca dayənin nağılları”, “Büllur başmaq”, “Qaraçı və zəncəfil”, “Kaleydoskop” və s. əsərlərin müəllifidir. E.Farcon 1955-ci ildə uşaqlar üçün yazdığı əsərlərə görə Karnegi medalı, 1956-cı ildə isə YUNESKO-nun Uşaq və gənclər ədəbiyyatı üzrə Beynəlxalq Şurasının (İBBY) Hans Xristian Andersen adına mükafatının ilk laureatı olmuşdur. E.Farcon 1965-ci il iyunun 5-də 85 yaşında öz vətənində vəfat etmişdir. Yubileylə bağlı “Dünya ədəbiyyatı nağıllarından seçmələr” adlı sərgi və həmin nağılların ucadan oxusunu təşkil etmək maraqla qarşılanar. Sərgidə nağıl qəhrəmanlarından ibarət personajlarin şəkillərindən də istifadə etmək olar. İstifadəçilərə kömək məqsədilə müəllifin maraqlı “Ay istəyirəm” nağılının səhnəciyini təqdim edirik. İştirakçılar səhnəyə gəlir. 13
Aparıcı: - Bir axşam kralın qızı başını pəncərədən çölə çıxarıb aya baxırdı. Səmadakı gözəl, dəyirmi ay gözünə sataşdı. Əllərini yuxarı uzatdı ki, onu götürsün. Ancaq əli aya çatmadı. Çardağa qalxan kral qızı ordan da əlini uzadıb ayı götürə bilmədi. Acı-acı ağlamağa başladı. Yarasa ona yaxınlaşıb niyə ağladığını soruşur. Kral qızı: - Ay istəyirəm, ancaq əlim çatmır. Yarasa: - Hə, mən də bacarmaram. Ancaq gedib Gecədən xahiş edərəm, sənə kömək etsin. Yarasa uçub getdi, kral qızı ağlaya-ağlaya damda qaldı. Səhər yuxudan oyanan Qaranquş kral qızını damda görüb soruşdu. Qaranquş: - Niyə ağlayırsan? Şahzadə: - Ay istəyirəm... Qaranquş: - Mən isə Günəşi daha çox sevirəm. Uçub ancaq Gündüzdən xahiş edərəm ki, sənə kömək etsin. Aparıcı: - Qaranquş sözünü qurtarıb Gündüzü qarşılamaq üçün,Yarasa isə Kral qızını sakitləşdirmək üçün Gecəni axtarmağa gedir. Nəhayət meşədə Gecəyə rast gəlir. Yarasa Gecənin çiyninə qonur. (Səhnəyə yarasa və Gecə paltarında oxucular gəlir)
məşğul ol, Yarasa. Bu zaman Yarasanın dostları gəlib onun səsinə səs verir: Bayquş: - Onun gözləri aladır? Köstəbək: - Onun saçları qaradır? Gecəkəpənəyi: - Onun dərisi ağdır? Birlikdə səslənirlər: 14
- Bəli, onun gözləri ala, saçları qara, dərisi ağdır. Deməli, o bizim bacımızdır və biz onu müdafiə etməliyik. Ay istəyirsə, mütləq ona Ay verməliyik. Aparıcı: - Meh bu sözləri bütün dünyaya yaydı. Qaranlığın bütün övladları – bayquşlar, tülkülər, dələlər, pərvanələr, siçanlar bu nəğməni oxumağa başladılar. - Gecə haqlı deyil! - Gecə haqlı deyil!
- Sakit olun! Hər şeyi fikirləşib yoluna qoyaq. Aprelin birinə qədər gözləyək. Onda görərik ki Gecə haqlıdır, ya yox. Nəhayət aprelin biri gəlir. Vur çatlasın düşür. Bu gün şah qızını oğurlamaqda şübhəli bilinənlərin həbs edilməsi günü idi. Təbiət hadisələrindən olan Ayın tutulması baş verir. Günəş şərqdən batdı, itlər pişik kimi miyoldamağa başladı, Ulduzlar səmadan enib Yerin üstündə gəzməyə başladılar, saatlar günorta gecə yarısını vurdu, külək öz istiqamətini dəyişib başqa səmtə əsməyə başladı, Xoruz üzünü Aya tutub banladı, Ay çıxdı amma həmişəki kimi gümüşü deyil qapqara idi.
bilirdim ki, o gümüş kimidir. Sən demə, qapqara imiş. Nahara nəyimiz var? Bu sual bütün krallığa yayılır. Bütün işlər qaydasına düşür, Günəş yenə şərqdən çıxır, itlər hürür, külək öz səmtinə əsir. Qaranlığın övladları isə deyir. - Görünür, Gecə haqlıdır! - Gecə haqlıdır! 15
- Gecə haqlıdır! Mahnı səslənir. Yubilyar alman yazıçıları Zaman-zaman bəşər mədəniyyətinə dühalar bəxş etmiş alman ədəbiyyatı dövrümüzədək gəlib çatmış ən qədim yazılı abidələri ilə zəngindir. XVII əsrdə alman maarifçilik ideyalarının təsiri ilə XVIII əsrin sonu, XIX əsrin əvvələrində isə müntəzəm inkişaf edən alman ədəbiyyatı Ernest Teoder Amadey Hofman, Yakob və Vilhelm Qrimm qardaşları, Fridrix Şiller, Teodor Ştorm və digər yazıçıların əsərləri ilə zəngindir. Bu vəsaitdə isə sizi bu il yubileyləri qeyd edilən Hofman və Qrimm qardaşları ilə tanış edəcəyik. Məlumat üçün deyək ki, alman ədəbiyyatı ilə maraqlananlar üçün “Dünya ədəbiyyatı antalogiyaları” seriyasından olan “Alman ədəbiyyatı antalogiyası” kitabı gözəl bir vasaitdir. “Şərq-Qərb” nəşriyyatı tərəfindən 2009-cu ildə çap edilən bu kitaba Y. Höte, F. Şilleer, Teder Ştorm, Fridrix Volf, Volfqanq Borxert, Qrimm qardaşları və başqalarının əsərlərindən nümunələr daxil edilib. Yazıçı, bəstəkar və rəssam Teodor Amadey Hofman 24 yanvar 1776-cı ildə Şərqi Prussiyada kral advokatının 16
ailəsində anadan olmuşdur. Onun musiqi və rəssamlığa həvəsi erkən yaşlarında, ədəbiyyata olan meyli isə yetkinlik yaşlarında başlayıb. 1800-ci ildə o, Könisberq Universitetinin hüquqşünaslıq fakültəsini bitirmiş və bir çox vəzifələrdə çalışmışdır. Hofmanın məşhur əsərlərindən
layiqli yer tutmuş və müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir. Hofmanın təmiz insani hisslərin aşılanmasına həsr olunmuş
Mari kimi dostluğun qədrini bilməyi, sözübütöv və sədaqətli olmağı tövsiyə edir. Bu əsərin tamaşasında nağılabənzər çoxlu hadisələr baş verir. Maraqlı nağıl qəhrəmanları ilə zəngin olan tamaşanın gözəl dekorasiyası, musiqisi var. Uşaqlarla əsərin tamaşa-müzakirəsini keçirmək olar. Əvvəlcə tamaşaya baxılır, sonra isə aktryorla birgə əsərin müzakirəsi aparılır. Müzakirə zamanı tamaşadan çəkilən şəkillər əsasında foto stendin qurulması da tədbirin maraqlı olmasına kömək edər. Qeyd etmək istərdik ki, bu il həm də müəllifin bu kitabının yubileyidir (200 yaşı tamam olur). Nağıl ilk dəfə 1816-cı ildə nəşr edilmişdir. İlin yubilyarları siyahısına daxil olan bu kitabı tanıtmaqdan ötrü uşaqlar üçün sərgilər keçirə bilərik. Tamaşadan bəhs edən maraqlı şəkillər əsasında əlfəcinlər hazırlayıb tədbirdə paylamaq yaxşı olar. Hofman yaradıcılığı təkcə Almaniya deyil, bütün Avropa, o
yaradıcılığı ilə bağlı tədbirlərin təşkilində XIX əsr rus 17
ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Dostoyevskinin aşağıdakı fikrindən sərgidə istifadə etmək olar: “Hofmanda böyük ideal var, bu idealda insanlığa aid olan gerçəklik, təmizlik və həqiqi gözəllik vardır”.
Çaykovskinin Teoder Amadey Hoffmanın
“Fındıqqıran” əsərinə yazdığı baleti dünya səhnələrində ən çox izlənilən tamaşalardandır. Kitabxanada keçiriləcək tədbirlərdə, xüsusilə ədəbi-bədii gecədə bu baletin musiqisindən istifadə edib, əsərdən bəzi parçalar göstərmək olar. Qrimm qardaşları Alman ədəbiyyatının uşaqlar tərəfindən ən çox sevilən nümayəndələri sırasına Vilhelm və Yakob Qrimm qardaşları daxildir. Almaniyanın Hanau şəhərində məmur ailəsində dünyaya gələn qardaşlar hələ tələbəlik illərində alman və xarici ədəbiyyatın öyrənilməsinə maraq göstərmiş və çox keçmədən hər ikisi alman xalq mədəniyyətinin tədqiqatçıları və dilşünasları kimi tanınmağa başlamışlar. Onlar “Qrimm qardaşlarının nağılları” adı altında dərc olunan bir neçə məcmuələri ilə qısa müddət ərzində məşhur olmuşlar. Bəzi alimlər Qrimm qardaşlarının nağıl yazmadıqlarını, sadəcə 18
xalqın dilindən eşitdiklərini düzəldib nağıl etdiklərini iddia edirlər. Qrimm qardaşlarının nağılları bir çox dünya dillərinə, o cümlədən Azərbaycan dilinə də tərcümə edilmişdir. “Bremen musiqiçiləri”, “Çəkməli pişik”, “Qırmızıpapaq”, “Canavar və yeddi keçi”, “Varlı və yoxsul” və s. nagıllarını kiçikdən-böyüyə kimi hər kəs bilir və sevə-sevə oxuyur. Qrimm qardaşları haqqında hazırlanan yubiley tədbirləri üçün “Heç vaxt nağıl yazmayan nağılçılar”, “Alman filologiyasının əcdadları” başlıqlı foto slaydlar, kitab sərgiləri, bukletlər hazırlanması məqsədə uyğundur. Qrimm qardaşlarının elmə töhfəsini yüksək qiymətləndirən mütəxəssislər tərəfindən 1819-cu ildə onların “Alman qrammatikası” kitabının dördcildiyi işıq üzü görmüşdür. Onların yaradıcılığı azyaşlı uşaqlar, məktəblilər tərəfindən çox sevilir. Kitabxanada məktəbliləri Qrimm qardaşlarının yaradıcılığı ilə daha yaxından tanış etmək üçün uşaqları 2005-ci ildə “Qrimm qardaşları” haqqında çəkilmiş balacaların sevdiyi film-nağıla baxmağa dəvət etmək olar. 2011-ci ildə isə ABŞ-da “Qrimm” adlı serial lentə alınıb. Qardaşların nağılları əsasında 2013-cü ildə “Cadugərlər ovçusu” adlı filmi ekranlaşdırılmışdır. Bundan başqa, elə həmin nağıllar əsasında uşaqlar üçün “Simsala Qrimm” cizgi filmi çəkilmişdir. Kitabxanada filmlərin nümayişindən sonra söhbətlə uşaqları bu ekran əsəri və onun müəllifi ilə ətraflı məlumatlandıra bilərik. Bu cizgi filmlərini uşaqlar kiçik oxu zalındakı planşetlərlə də izləyə bilərlər. Kitabxanada tərtib olunmuş bukletlər oxucu cəlbi işində daha səmərəli vasitələrdən hesab edildiyindən F.Köçərli 19
adına Respublika Uşaq Kitabxanasının biblioqrafiya şöbəsi Qrimm qardaşlarının yubileyi ilə əlaqədar elektron kitab təqdimatı- sərgisi (slayd) və buklet hazırlamış, kitabxananın saytında www.clb.az yerləşdirmişdir. Rus ədəbiyyatı: Aqniya Barto-110 Aqniya Bartonun poetik xəzinəsi bütün zamanlara və bütün nəsillərə məxsusdur. Güldanda elə gül var, Nə solur, nə saralır, Həmişə təzə qalır, Həmişə gözəl qalır. Həm zərifdir, həm yüngül, Kağızdandır həmin gül! O, 1906-cı ildə Moskva şəhərində baytar ailəsində anadan olmuşdur. Məktəbdə oxuyarkən aktrisa olmaq istəyən qızın daha bir istedadı üzə çıxmışdır – o, şeir yazmağa başlamışdır. 1925-ci ildə “Çinli balası Van Li” şeirini redaksiyaya təqdim edəndən sonra ədəbiyyatşünas A.V. Lunaçarski onun şeirləri ilə maraqlanmış və gənc şairəyə uşaqlar üçün yazmağı tövsiyə etmişdir. 1928-ci ildə uşaqlar üçün yazdığı “Qardaşlar” adlı kitabı çap olunaraq, Rusiyada və bir sıra xarici ölkələrdə dəyərləndirilmiş, dəfələrlə çap edilmişdir. Şairənin yaradıcılığında yumoristik və satirik motivlər olduqca qüvvətlidir. Onun “Pinti qız”, “Ağlayan qız”, “Oyuncaqlar”, “Kobud ayı balası”, “Məni də başa düşün!..” və s. şeirləri bu qəbildəndir.
20 Bartonun yaradıcılığını uşaqlara tanıtmaq məqsədilə kitabxanada müxtəlif tədbirlər keçirmək olar. Məsələn, onun “Kobud ayı balası” şeirinin əsasında kiçikyaşlı uşaqlarla şeir saatı, səhnəcik hazırlamaq maraqli ola bilər. Şeirdə ana ayının tənbəl balasının necə qayğısına qalması, əzizləməsi önə çəkilir. Bu əzizləmə balanın tərbiyəsinin korlanmasına gətirib çıxarır. Çarəsiz qalan, balanın öhdəsindən gələ bilməyən ana ayı ata ayını işə qatmağa məcbur olur. Ata isə öz tədbirini belə görür: Ata qəzəblənərək, Bir-iki çəkdi ona. Tez özünü araya Atdı əzabkeş ana!... Bu şeiri səsli şəkildə nağıl otağında uşaqlara təqdim etmək olar. A. Barto ötən əsrin 70-ci illərində Bakıda keçirilmiş “Ədəbiyyatların dostluğu - xalqların dostluğudur” adlı müşavirədə iştirak etmək üçün Azərbaycana gəlmiş və uşaqlarla maraqlı görüşlər keçirmişdir. Onun bir çox əsərləri dəfələrlə dilimizə tərcümə edilmiş və kütləvi tirajla çap olunmuşdur.
Əsərləri “Şeirlər”, “Pinti qız”, “Kobud ayı balası”, “İpatdı”, “Ağlayan qız”, “Oyuncaqlar”, “Məni də başa düşün!..”, “Çinli balası Van Li” və s. Bu kitablar əsasında yubiley sərgisi hazırlaya bilərik. 21
Sərgidə Bartonun şəkillərindən, kitablarından, sözlərinə yazılmış uşaq mahnılarından da istifadə etmək olar. “Uşaqlar Barto yaradıcılığını niyə sevir?” Bu başlıqla səhərciklər hazırlamaq, həmçinin rəy sorğusu ilə balacaların Barto yaradıcılığı barədə nə qədər məlumatlı olduqlarını öyrənmək olar. Aqniya Barto yaradıcılığı rus poeziyasının ayrıca bir fəslidir. O, nəinki gözəl şair, həm də gözəl vətəndaş hesab edilir. A.Barto nəinki şeirlərinə görə, həmçinin dünya uşaqlarını düşündüyünə görə çox sevilirdi. Bu məqsədlə azyaşlı uşaqlarla “Bartonun uşaq dilindən tərcümələri” adlı söhbət hazırlamaq olar. Söhbəti şairə haqqında məlumatla başlayan kitabxanaçı uşaqlarla birgə müxtəlif xalqların uşaqlarının şeirlərini dinlədikdən sonra onlarla sual-cavab apara bilər. Bundan əlavə, tədbir zamanı kitabxanaya gələn uşaqlarla sərgi qarşısında söhbət təşkil etmək olar. Bəs, Barto bu əsərin ərsəyə gəlməsinə necə nail olmuşdur? Məlumata görə, o, dunya xalqları uşaqlarının şeirlərini toplamaq üçün xarici ölkələrə səyahətə çıxıb. Şair ötən əsrin yetmişinci illərində Azərbaycana da səfər edib və buradakı uşaqlarla da görüşüb. Onu da deyək ki, Bartonun internat 22
evlərindəki uşaqlarının dilindən qələmə aldığı bu şeirlərlə neçə-neçə ana öz övladına qovuşmuşdur. Bu kimi gözəl işlərinə görə dünya uşaqları Barto yaradıcılığını çox sevir. Bu şeirlərdə uşaqların həyatı necə görmək istədikləri tərənnüm edilir, Bu şeirlərdə mərhəmət, yaxşılıq, sülh və əmin-amanlıq hissləri güclüdür. A.Bartonun yaradıcılığı ilə uşaqları daha yaxşı tanış etmək məqsədilə səhərcik də keçirmək olar. Bu məqsədlə şairin yaradıcılığından bəhs edən kitab sərgisi hazırlana bilər. Tədbirin əvvəlində öncə aparıcı qonaqları salamlayır. Slayd nümayiş etdirilir. Bartonun şeirlərinə bəstələnmiş uşaq mahnıları səslənir.
sevilən uşaq şairi idi. O, şeirləri ilə yanaşı, müxtəlif xalqların ədəbiyyatından çoxlu nümunləri rus dilinə tərcümə etmişdir. Gəlin Barto yaradıcılığı ilə tanış olmaq üçün onun şeirlərindən bir neçəsini yada salaq:
I oxucu: - Səhərdən axşamacan Evimizdə mən hər gün Hər nə iş görürəmsə - Görürəm anam üçün. Ondan ötrü, elə bil, Səhər tezdən dururam, Əl-üzümü yuyuram, Paltarımı geyirəm, Çörəyimi yeyirəm, 23
Oxuyuram dərsimi. Ağıllı uşaq kimi Göstərirəm özümü...
belə yaranmışdır: - Meşə ilə gedirəm, yaxınlıqda uşaqlar nəğmə oxuyurlar. Səsləri cingiltili, ölçülü-biçilidir. Fikirləşdim, yəqin hardasa pioner düşərgəsi var. Talaya çıxanda nə görsəm yaxşıdı? Burada Balkan qızları öz vətənləri haqqında mahnı oxuyurlar. Onların dilindən müəllifin tərcümə etdiyi “Rəssam”, “Lovğa güldan”, “Radopi dağları” və s. şeirləri çox maraqlıdır.
onları fərqləndirir. Barto burada yaşayan ikinci sinif şagirdinin hekayəsini şeirə çevirir. Dağların o yanında, Çayın o sahilində Toyuq cücələrini Yem üçün gəzdirir gündə.
Ana balalarına Tapır zibil topası. Bu cür dadlı yem yerin Çətin kimsə tapası. Bütün cücələr yaxşı, Bircəsi bəlalıdı. Qəfildən yoxa çıxır, 24
Bilinmir harda qaldı.
Axır ki, gəlib çıxdı Tamam hisin içində Heç kim sarı cücəni, Görməmişdi bu gündə...
Bu şeirlə bağlı oxucularla səhnəcik hazırlamaq olar. Nağılda balanın ananın sözünə qulaq asmadığını və nəticədə onun hisə bulaşaraq heç nə tapmayıb, təşvişlə hinə dönməsindən danışılır. Bu nağıl uşaqları valideyin sözündən çıxmamağa çağırır. “Təqaüdçü” şeirində isə tənbəl oğlanın xəyyalları dilə gətirilir: Qonşumuzda bir oğlan var. arzulayar Nə olaydı, indi mən də Tez çıxaydım təqaüdə! Nəyi pisdir, axı, bunun? Həmin gündən ağasısan öz ağlının. Nə xoşbəxtdir Görün bizim Vanya dayı! Yola salır günü, ayı. Nə vaxt yatır, nə vaxt durur – özü bilir. Hara gedir, hardan gəlir- 25
özü bilir. Nə məktəbə get deyən var, Nə dərs oxu...
tamam olur.
İrland əsilli Corc Bernard Şou dünyada məşhur olan ingilis yazıçı-dramaturqudur. B. Şou Dublində doğulmuşdur. Janr və forma baхımından seçilən 60-dan çoх pyesin müəllifidir. Yaradıcılığında sosial mövzular daha geniç yer tutur. Yazıçının da etiraf etdiyi kimi, o, daha çoх oхuduğu kitabların – Şekspirin, Dikkensin əsərlərinin, “Min bir gecə” nağıllarının, “İncil”in təsiri altında formalaşmışdır. Anasının və ailənin dostu, dirijor Con Linin təşviqi ilə erkən yaşlarından musiqi ilə maraqlanmış, fortepiano ifaçılığı sənətinə yiyələnmişdi. 1997-ci ildə dramaturqun ABŞ-da səhnəyə qoyulan “Şeytanın şagirdi” tamaşası Şounu bütün Amerikada məşhurlaşdırdı. 1903-cü ildə ABŞ-da maraqla qarşılanan “Kandid” pyesindən sonra artıq İngiltərə də öz dramaturquna sahib durmaq istəyini nümayiş etdirməli oldu. Birinci Dünya Müharibəsi başa çatandan sonra müharibənin itkiləri, sarsıntıları, sağalmaz yaraları ilə üz-üzə qalan cəmiyyət Şounun vətənpərvərlik deyil, insanpərvərlik mövqeyinə dəyər verməyə başladı. 1925-ci ildə isə Bernard Şou “İdealizm və hümanizmlə səciyyələnən yaradıcılığına, müstəsna poetik gözəlliklə müşayiət olunan satirasına görə” 26
Nobel mükafatına layiq görüldu. Yazıçı bu mükafatın pul hissəsini İsveç ədəbiyyatının ingilis dilinə tərcümə olunması üçün yaratdığı fonda keçirdi. Bu o vaxta qədər Nobel mükafatı tarixində ilk hadisəydi. Onun bu addımını sonradan Boris Pasternak və Jan Pol Sartr təkrarlayıb. Nobel medalını qəbul edən Şou mükafatın təqdimetmə mərasimində iştirakdan da qətiyyətlə boyun qaçırıb. “Piqmalion” pyesi əsasında çəkilən filmə görə isə Şou 1938-ci ildə Oskar mükafatı qazanıb. Qeyd edək ki, Bernard Şou həm Nobel, həm də Oskar mükafatı alan yeganə yazıçıdır. Vəsaitin yazılmasında istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı Alman ədəbiyyatı antalogiyası: Bakı: Şərq-Qərb, 2009. - 688 s. Alman ədəbiyyatı . – B.: Gənclik, 2005. – 416 s. (1995-2004 seçmələri) Barto A. Seçilmiş əsərləri: Poeziya. - Bakı: Şərq-Qərb, 2007. - 184 s. Baum F. Oz ölkəsinin sehrbazı. - Bakı: BS Polygraphic, 2010. - 108 s. Biçer-Stou Harriyet. Tom dayının daxması: Roman. - Bakı : APOSTROF, 2012. - 480 s. Biçer-Stou Harriyet. Tom dayının daxması: roman. - Bakı: Altun Kitab, 2011. - 128 s. Drayzer T. Cenni Herhardt: Təkrar nəşr. - Bakı : Şərq-Qərb, 2006. - 360 s. Drayzer T. Kerri bacı: - Bakı: Avrasiya Press, 2006. - 472 s. İngilis ədəbiyyatı antologiyası: İki cilddə - II cild: - Bakı: Şərq-Qərb, 2007. - 318 s. 27
Nağıllar. - Bakı: Çaşıoğlu, 2005. - 424 s. Rus ədəbiyyatı antologiyası: 2 cilddə - Bakı: Avrasiya Press, 2007. - 232 s. Sabitova A. ABŞ abolisionist hərəkatı və Harriet Biçer-Stou: Ali məktəblərin xarici dil fakültələrinin tələbələri üçün dərs vəsaiti. - Bakı: Mütərcim, 2005. - 136 s. Xarici dildə Bartos-Höppner Barbara. Das grobe Schnüpperle schulgeschichtenbuch. - München: Omnibus, 2005 Bond M. A Bear Bond Paddington: Classic adventures of the bear from Drkest Peru Bond. - United Kingdom: Harper Collins Childrens Books, 2003. - 159 p. Bond M. Paddington adroad: Classic adventures of the bear from Drkest Peru. - United Kingdom: HarperCollins Childrens Books, 2008. - 144 p. Bond M. Paddington at Work: Classic adventures of the bear from Drkest Peru . - United Kingdom: Harper Collins Childrens Books, 2008. - 160 c. Elektron resurslar Andersen, H. X. Nağıllar: Nağıl; Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi. - Elektron mətn. - Bakı: İnnovativ Tədris Mənbələri.- 2012. - disk (CD-ROM) Drayzer, T. Kerri bacı: Roman.- Elektron mətn. - Bakı: İnnovativ Tədris Mənbələri, 2012. - disk (CD-ROM) 28
“Yubilyar xarici ölkə yazıçıları”. Bu vəsait xarici ölkə yazıçılarının yubileyi münasibətilə respublikada fəaliyyət göstərən MKS-nin uşaq şöbələri üçün hazırlanmışdır.
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş… Çapa imzalanmışdır: Tirajı:100 29
Pulsuz 30 Yüklə 148,53 Kb. Dostları ilə paylaş:
|