Фаиг Абдуллайев

---

 
 

---

Фаиг Абдуллайев____________________________________  
 
2
 
Faiq Abdullayev 
(тядгигатчы-щцгугшцнас) 
 
 
 
 
 
 
ZЯNGЯZUR ASLANI-   
 
Aslan Bяy Sultanov
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бакы-2012 

---

 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
 
 
3
 
Елми редактор: 
Шащсувар Щяшимов 
Республика Баш Милли Архив Идарясинин елм вя 
техника сянядляри архивинин директору, ямякдар 
мядяниййят ишчиси 
 
Няшриййат редактору:   Ибращим Илйаслы 
 
 
 
Фаиг Абдуллайев. Zяngяzur aslanы – Aslan bяy Sultanov.  
(Sənədli-tarixi-publisistik monoqrafiya) 
Бакы, «Билик» няшриййаты. 2012. 352  сящифя 
 
«Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов» сянядли-тарихи-публисис- 
тик монографийасы тядгигатчы-щцгугшцнас Фаиг Абдуллайевин узун 
сцрян  истинтаг  тядгигатларынын  вя  эярэин  ахтарышларынын  бящря- 
си  олараг  охужулара  тягдим  олунур.  Мцяллиф  бу  ясярдя  архив 
сянядляриня  истинадян  ХХ  ясрин  яввялляриндя  Азярбайжанын 
Зянэязур  мащалында  баш  верян  щадисялярин  ясл  мащиййятини  ачыб 
охужулара  чатдырыр,  бу  щадисялярин  фонунда  тарихи  шяхсиййят,  милли 
сяркярдя Аслан бяй Султановун шяряфли юмцр йолуна айна тутур. 
Инанырыг  ки,  китаб  тарихчиляр  вя  ейни  заманда  эениш  охужу 
кцтляси тяряфиндян бюйцк марагла гаршыланажаг. 
 
 
 
 
M
D
09
235
185
525000
−
−
 
 
© “Билик” няшриййаты, 2012 

---

Фаиг Абдуллайев____________________________________  
 
4
 
Аслан бяй Султанов 
Гарабаьын вя Зянэязурун  
фювгяладя комиссары олмушдур. 

---

 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
 
 
5
 
Öz keçmişini, tarixini bilməyən millətlər başqa millətlə- 
rin yeminə çevrilir. 
Mustafa Kamal Atatürk 
 
Azərbaycan xalqının çox qədim və şərəfli bir tarixi var. 
Hər bir azərbaycanlı bu tarixi bilməli, tarixdə baş ve- 
rən hadisələri öyrənməli və o tarixə hörmətlə yanaşma- 
lıdır. 
...Biz elə etməliyik ki, tarixdə baş verən səhvlər  bir da- 
ha təkrarlanmasın.  
 
Heydər  Əliyev,  
Azərbaycan xalqının ümummilli  lideri 
 
 
 
 
Ön Söz Əvəzi 
 
XX  əsrin  əvvəlləri Azərbaycan tarixinin ən qarışıq və  ən 
şərəfli dövrlərindən birinə  təsadüf edir.  Ona görə qarışıq 
dövrünə  təsadüf edir ki, bu dövrdə Azərbaycanın başına 
gətirilən bəlalar, daxili və xarici çəkişmələr, üsyanlar, 
inqilablar, vətəndaş müharibələri, Rusiyadan gələn   bolşevik 
dalğası, erməni daşnaklarının məkrli və iyrənc hərəkətləri 
həmin dövrün əsas mənzərəsini təşkil edir...  
Ona görə şərəfli tarixdir  ki, məhz  XX əsrin əvvəllərində  
Azərbaycan xalqı  şərqdə ilk dəfə özünün dünyəvi, demok- 
ratik cumhuriyyətini yaratmış, iyirmi üç aylıq bir zaman kəsi- 
yində xalqımız müstəqillik və demokratiya şərbətini dadaraq 
azadlıq, hürriyyət barədə olan təsəvvürlərini  əyani  şəkildə 
yaşaya bilmişdi.  

---

Фаиг Абдуллайев____________________________________  
 
6
Çox təəssüf ki, həmin dövr daha çox qarışıqlığı ilə yadda 
qalıb. 
Məqsədimiz həmin dövrlərdə bütövlükdə ölkənin siyasi 
mənzərəsini vermək olmadığı üçün məqsəddən yayınmaq 
istəmirik. Hədəfimiz konkret olaraq Zəngəzur və onun 
ətrafında baş verən siyasi, hərbi və iqtisadi  mənzərəyə 
aydınlıq gətirmək, illər uzunu arxivlərdə saxlanılan, nə 
üçünsə üzə  çıxarılması “unudulan” hadisələr haqqında söz 
açmaqdır.  
 
**** 
Azərbaycanın yenidən müstəqilliyini əldə etməsi  bir çox 
qaranlıq mətləblərə  işıq saldı. Arxivlərin açılması ilə uzun 
illər xalqdan  gizli saxlanılan faktlar və tarixi hadisələr üzə 
çıxdı. Sovet hökumətinin nə vaxtsa dağılacağını yuxusunda 
belə  təsəvvür edə bilməyən yalançı xalq qəhrəmanlarının, 
həqiqətdə isə xalqına və millətinə öz şəxsi məqsədləri naminə 
xəyanət edənlərin  maskası  yırtıldı. Ölməz azadlıq aşiqi 
Məmmədəmin Rəsulzadənin  bir vaxtlar dediyi sözlər:- “Bir 
kərə ucalan bayraq bir daha enməz”, -  fikirləri həqiqətə  
çevrildi, tarix təkrar olundu, tarixin təkrar olunması ilə də XX 
əsrin  əvvəllərində baş verən hadisələrin gercək mənzərəsi 
görünməyə başladı, o dövrdə baş verən xəyanətlərin üstünə 
çəkilmiş qaranlıq pərdələrin  götürülməsinə  münbit şərait 
yarandı.   
Həmin dövrün hadisələrini diqqətlə, soyuqqanlıqla analiz 
etdikdə  məntiqi bir sual yaranır; Nədən məhz Zəngəzur? 
Nəyə görə düşmən ilk olaraq Zəngəzurun Azərbaycandan 
ayrılmasını seçdi və bu fakta önəm verdi? Bu suala cavab 
tapmaq o qədər  çətin olmasa da, sarsıdıcıdır. Təbii ki, hədə- 

---