Fənn: Maliyyə, pul tədavülü və kredit

---

Fənn: Maliyyə, pul tədavülü və kredit 
Mühazirə müəllimi: Dos. M.C.Hüseynov 
Mövzu 1. Maliyyənin mahiyyəti. 
P L A N 
1. Maliyyənin mahiyyəti, predmeti və metodu. 
2. Maliyyənin funksiyaları. 
3. Maliyyənin zəruriliyi. 
4. Maliyyə resursları. 
Ə D Ə B İ Y Y A T  
1. S.Məmmədov - Maliyyə, Bakı – 1997  
2. A.M.Kərimov və başqaları – Maliyyə, Bakı – 2001  
3. N.Novruzov, X.Hüseynov – Maliyyə, Bakı – 2007  
KitabYurdu.az 
1
 

---

 
 
1. Maliyyənin mahiyyəti, predmeti 
və metodu. 
 
Adətən  maliyyə  münasibətləri  pul  münasibətləri  kimi  başa  düşülür. 
Doğrudanda maliyyənin tarixi adı pul münasibətlərini ifadə edir. Bu anlayış qədim 
latın  sözü  olan,  “financia”  sözündən  götürülmüşdür.  Hərfi  mənası  pul  tədiyyəsi 
deməkdir.  
Maliyyə  anlayışı  pul  münasibətlərini  ifadə  etməsinə  baxmayaraq,  o  heç  də 
bütün pul münasibətlərini əhatə etmir. 
Pul münasibətləri maliyyə münasibətlərinə nisbətən daha geniş anlayışdır.   
Öz  iqtisadi  məzmununa  görə  maliyyə  münasibətləri  aşağıdakı  istiqamətlərə 
malikdir:  
1.  Təsərrüfat  subyektlərinin  nizamnamə  kapitalının  formalaşması  ilə 
əlaqədar olan maliyyə münasibətləri. 
2.  Müəssisə  və  təşkilatlar  arasında  məhsul  alqı-satqısı  ilə  əlaqədar  yaranan 
pul münasibətləri, sifatişçi və podratçı arasındakı iqtisadi münasibətləri. 
3.  Kommersiya  müəssisəsi  və  təşkilatları  arasında  qiymətli  kağızların 
emissiyası və yerləşdirilməsi, qarşılıqlı kreditləşmə, pay iştirakı əsasında müştərək 
müəssisələrinin yaradılması prosesində meydana çıxan iqtisadi münasibətlər. 
4.  Təsərrüfat  subyektləri  ilə  yuxarı  təşkilatlar  və  aşağı  həlqələr  arasındakı 
bölgü münasibətləri. 
5.  Kommersiya  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan  müəssisə,  birlik  və  təşkilatlarla 
ayrı–ayrı  işçilər  arasında  gəlirlərin  bölüşdürülməsi,  səhm  və  istiqrazların 
buraxılması və yerləşdirilməsi, dvidentlərin ödənilməsi prosesində meydana çıxan  
iqtisadi münasibətlər. 
6.  Təsərrüfat  subyektləri  ilə  maliyyə  orqanları  arasında  vergilərin  və  digər 
tədiyyələrin  ödənilməsi,  büdcədənkənar  fondların  yaradılması,  büdcədən  təxsisat 
alınması,  vergi  güzəştlərinin  verilməsi,  cərimə  sanksiyalarının  tətbiqi  ilə  əlaqədar 
yaranan iqtisadi münasibətlər. 
7.  Təsərrüfat  subyektləri  və  əhalinin  kredit  sistemi  ilə  qarşılıqlı  əlaqələri 
prosesində meydana çıxan pul münasibətləri. 
8. Sığortalama və sığorta ödənişlərinin verilməsi prosesində meydana çıxan 
pul münasibətləri. 
9.  Xarici  ölkələrlə  iqtisadi  əlaqələrin  həyata  keçirilməsi  zamanı  meydana 
çıxan pul münasibətləri. 
10.  Xarici  ölkələrlə  elmi-texniki  tərəqqinin  və  digər  əlaqələrin  inkişaf 
etdirilməsi prosesində meydana çıxan iqtisadi münasibətlər. 
Maliyyə  ancaq  müxtəlif  pul  vəsaitləri  fondlarının  formalaşdırılması  və 
istifadəsi  ilə  əlaqədar  olan  iqtisadi  münasibətləri  əhatə  edir.  Bu  pul  vəsaitləri 
fondları mərkəzləşdirilməmiş və mərkəzləşdirilmiş fondlara ayrılır. 
Mərkəzl
əş
dirilməmiş  pul  fondları  müəssisələrin  fondlarıdır  və  onlara 
daxildir: yığım fondu, istehlak və ehtiyat fondları. 
Yığım  fondunun  təşkili  mənbələrini  mənfəət,  amortizasiya  ayırmaları, 
sıradan  çıxan  əsas  fondların  satışından  gəlirlər  və  s.  təşkil  edir.  Yığım  fondunun