Forum pedag 015 druk



Yüklə 34,36 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix14.06.2018
ölçüsü34,36 Kb.
#48789


Forum Pedagogiczne

2015/1


Myśl pedagogiczna neoscholastyki i neotomizmu, 

red. M. Krasnodębski, 

Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, 

Warszawa 2014, ss. 256.

Praca Myśl pedagogiczna neoscholastyki i neotomizmu jest dziewiątym tomem serii nauko-

wej Filozofia i Pedagogika. Redaktorem tejże serii jest Andrzej Murzyn. „Celem serii nauko-

wej Filozofia i Pedagogika jest przede wszystkim ukazanie wkładu wniesionego przez różne 

osoby do historii myśli edukacyjnej. […] Znaczenie rozważań filozoficznych dla myślenia 

o edukacji” (Murzyn 2011, s.8). Murzyn planuje wydanie 26 tomów w tej serii. „Rozważania 

zawarte w każdym tomie serii […] dotyczą myślicieli usytuowanych w konkretnej epoce” 

(Murzyn 2011). Redaktor serii już na wstępie zaznacza, że tomy nie będą ukazywały się 

w porządku chronologicznym. Dowodem jest ukazanie się dziewiątego tomu trzy lata po 

ukazaniu się pierwszego. Niniejszej serii patronuje Towarzystwo Pedagogiki Filozoficznej.

Koncentrując swoją analizę na tomie IX, należy nadmienić, że niniejsza praca jest jedyną, 

która ukazuje wątek pedagogiczny w historii myśli neoscholastycznej i neotomizmie. Wkład 

myśli neotomistycznej oraz neoscholastycznej w rozwój polskiej filozofii wychowania 

jest znaczny. Tom ten porusza poglądy Jacka Woronieckiego, Konstantego Michalskiego, 

Michała Klepacza, Feliksa Bednarskiego, Stefana Swieżawskiego, Mieczysława Krąpca 

oraz Mieczysława Gogacza. W monografii poruszono również polemikę Józefa Tischnera 

z tomistami (s. 11). 

Na niniejszy tom składa się 10 artykułów. Pracę otwiera artykuł redaktora tomu IX 

Mikołaja Krasnodębskiego pt. Polska «paideia» neoscholastyczna i neotomistyczna (s. 15-43), 

który zarysował historię polskiej myśli neotomistycznej i neoscholastycznej. Autor zwraca 

uwagę na to, że myśl ta znajduje swoich licznych zwolenników już w XIX wieku, oddziału-

jąc na idee pedagogiczne. Oba nurty przeżywają swoisty renesans na przełomie XIX i XX 

wieku. Krasnodębski dokładnie definiuje, czym jest neoscholastyka, neotomizm, filozofia 

wieczysta oraz chrześcijańska, podpierając się autorytetami naukowymi. Mimo silnego 

oddziaływania marksizmu na duchowość Polski, neotomizm nie został zapomniany dzięki 

wysiłkom M. Krąpca oraz M. Gogacza. Autor przywołuje wiele faktów oraz nazwisk, które 

potwierdzają, że nurt neotomistyczny i neoscholastyczny nie został całkowicie wyparty 

z nauki polskiej. Wydaje się, że jednym z największych sukcesów neotomizmu i neoscho-

lastyki jest uzmysłowienie pedagogom, że niezwykle istotną kwestią w wychowaniu jest 

ukazanie wyjątkowo ważnej roli siły woli wychowanka, która jest skutecznym sposobem 

na realizowanie celów życiowych. 

Anna Szudra-Barszcz w swoim artykule Wychowanie jako przyzwyczajenie do do-

bra. O podstawach etyki wychowawczej o. Jacka Woronieckiego (s. 45-65) zwraca uwagę 

na proces wychowania, który traktowany jest jako budowanie cnót moralnych, będąc 




280 

SEBASTIAN TABOŁ 

[2]

przyzwyczajaniem człowieka do dobra. Człowiek, który dokona wyboru dobra w swoim 



postępowaniu, ma czerpać radość ze swojej egzystencji. Wiele miejsca autorka poświeciła 

rozważaniom o sprawności, nawykach, dobru jako zasadzie wychowania oraz potencjal-

ności człowieka jako zasadzie wychowania. Zdaniem Szudry-Barszcz, powołującej się na 

idee Woronieckiego, wychowanie człowieka wiąże się ze sprawnościami, przede wszystkim 

z czynnikami duchowymi. Dla myśli pedagogicznej istotne jest również to, że „afirmacja 

dobra moralnego ma […] określone konsekwencje dla sfery duchowej człowieka” (s. 49). 

Człowiek jest bytem nie tylko materialnym, realnym, ale również duchowym, i z tego 

powodu w procesie wychowania należy uwzględniać aspekt metafizyczny. 

Następnym rozdziałem monografii jest praca Izabelli Andrzejuk «Educatio Est continua 

generatio». Problematyka wychowania i jego podstaw w ujęciu Konstantego Michalskiego. 

W polskiej myśli pedagogicznej postać Michalskiego jest kompletnie nieznana. Tym 

bardziej artykuł ten zasługuje na zapoznanie. Autorka tekstu wskazuje, że dla Michalaka 

wychowanie jest procesem polegającym na jednoczeniu duchowo-cielesnej konstrukcji 

człowieka, na którą składa się: ciało, duch i dusza. Elementy te są ze sobą powiązane i wza-

jemnie wpływają na zachowanie człowieka. Jednocześnie Michalski w procesie wychowania 

nie docenia ciała, dla którego nie widzi miejsca w refleksji filozoficznej. Ważnym akcentem 

w problematyce wychowania jest miłość, która zajmuje określone miejsce w strukturze 

bytowej człowieka. Wychowanie jest także ukazane jako proces sublimacji (uwzniośla-

nia, s. 74-78). Ważny pogląd Michalskiego autorka tekstu zawarła w części poświęconej 

pedagogice i jej związkom z etyką, w której zostało mocno podkreślone, że pedagogika 

powinna skupiać się na celach, które wyznacza etyka (s. 78-80). 

Karolina Zielińska-Kowalczyk oraz Artur Andrzejuk swoją pracę poświęcili myśli 

i działalności pedagogicznej Michała Klepacza. Autorzy wskazują, że dla Klepacza ważne 

było, by wysiłki pedagogiczne kształtowały ideały wychowawcze. Istotna jest droga, którą 

jednostka podąża, by ideały stały się częścią jej jestestwa. Kształtowanie i rozwój ideałów, 

zdaniem Klepacza, odbywa się poprzez budowanie silnego charakteru, kształtowanie 

postaw społecznych oraz formację religijną. Podstawowym celem wychowania jest kształ-

towanie cech indywidualnych, które doprowadzą do zrealizowania ideału człowieka. 

Wiele miejsca poświęcono poglądom Klepacza na wychowanie narodowe, państwowe oraz 

międzynarodowe, które są częściami składowymi wychowania społecznego. Niezwykle 

ważną rolę w kształtowaniu człowieka Klepacz przypisał szkole, której poświęcił część 

swojego dorobku. W artykułach opublikowanych w latach 1929–1930 naświetlił ówczesne 

nastroje oraz dążenia polskiego szkolnictwa, które państwo stale reformowało. 

Bogdan Bierant na podstawie pracy Zagadnienie historii filozofii sporządzonej przez 

Stefana Swieżawskiego, postanowił opracować artykuł o wychowaniu historyka oraz histo-

ryka filozofii (s. 131-144). Choć w tytule zostało umieszczone słowo „wychowanie”, to temu 

procesowi Biernat poświęcił jednak stosunkowo bardzo mało miejsca. Swoją uwagę autor 

skoncentrował na procesie krystalizowania się zainteresowań Swieżawskiego mediewistyką 

oraz tomizmem. Samowychowaniu oraz kształceniu sprawności, ułatwiających zrozumie-

nie złożonej rzeczywistości historycznej, Biernat poświęcił zaledwie jedną stronę (s. 136). 

Artykuł ks. Andrzeja Maryniarczyka pt. Rola filozofii w kształceniu humanistycznym 

w ujęciu Mieczysława A. Krąpca (s. 145-178) ukazuje ogromne znaczenie filozofii w edukacji 

obecnego pokolenia młodych ludzi. Zdaniem Krąpca współczesne szkolnictwo, w tym 

szkolnictwo średnie, powinno powrócić do edukacji filozoficznej, ponieważ przyczynia 




 MYŚL PEDAGOGICZNA NEOSCHOLASTYKI I NEOTOMIZMU… 

281


[3]

się ona do doskonalenia człowieka. Kształcenie filozoficzne może się stać sposobem na 

zażegnanie kryzysu kształcenia humanistycznego, gdyż staje się podstawą humanistycznej 

edukacji, w tym edukacji akademickiej. Kształcenie filozoficzne nie może zostać zreduko-

wane do historii filozofii, ale musi się opierać na filozofii metafizycznej. Filozofia metafi-

zyczna „może przerwać łańcuch dehumanizacji, dokonywanej przez źle wykształconego 

człowieka” (s. 165). Musi być ono nakierowane na odkrywanie prawdy i dobra jako celu 

każdej aktywności człowieka. Poznanie filozoficzne ma: dostarczyć wiedzy mądrościowej, 

doprowadzić do rozumienia świata i człowieka, stać się fundamentem nauk humanistycz-

nych i technicznych, być prawdziwym i wolnym poznaniem (s.165-172). Edukacja filozo-

ficzna jest potrzebna, „by człowiek mógł się w pełni rozwinąć jako osoba przez odkrycie 

prawdy, dobra i piękna świata, w którym żyje i którego sam jest cząstką” (s. 176). 

Dużą wartość poznawczą posiada praca Dawida Pełki Wychowanie cnót moralnych 

w perspektywie pedagogiki Mieczysława Gogacza (s. 203-219). Autor ukazał rozumienie 

pedagogiki przez Gogacza jako dyscypliny filozoficznej powiązanej z antropologią filozo-

ficzną i etyką. Pedagogika w tym rozumieniu jest autonomiczną subdyscypliną filozofii. 

Istotnym zadaniem pedagogiki, w analizowanym ujęciu, jest „ukazanie bogatej struk-

tury jego (człowieka – S.T.) istoty jako duszy rozumnej, wraz z poznającym intelektem, 

decydującą wolą” (s. 207). Opierając pedagogikę na etyce, Gogacz pragnie ustalić, które 

działania człowieka chronią dobro osób, „a określenie tych działań jest wskazaniem na 

normy wyboru działań chroniących” (s. 208). 

Wypowiedzi Gogacza w zasadzie koncentrują się na wychowaniu. Celem wychowania 

jest pozostanie człowieka w zgodzie z prawdą i dobrem. Poza tym pedagogika powinna 

kierować się: mądrością, wiara i cierpliwością, które wywołują realne zmiany w zachowa-

niu człowieka. W wyniku wychowania w człowieku ulegają usprawnieniu władze cielesne 

i duchowe. Wielką rolę w procesie wychowania odgrywa również rozum, „którego udział 

decyduje co nazywamy sprawnością, a co bezrefleksyjnym nawykiem” (s. 211). Sukcesem 

wychowania jest „nabycie cnót pozwalających mu (wychowankowi – S.T.) trwać w stałych 

relacjach z prawdą i dobrem” (s. 217). 

Pracę zamyka opracowanie Stefana Szarego Paideia w kontekście filozoficznej polemiki 

J. Tischnera (s. 221-247). Uważam, że ten artykuł nie powinien znaleźć się w niniejszej 

książce, ponieważ nie porusza kwestii, które mają związek z myślą pedagogiczną. Szary, 

co prawda, używa słowa paideia oraz „wychowanie” (s. 222), ale artykuł zawiera przedmiot 

sporu filozoficznego (a nie pedagogicznego) między Tischnerem a tomistami. Filozofia 

Tischnera była skoncentrowana na człowieku, który jest fundamentem wychowania, ale 

autor nie podjął tego wątku. Za to wiele miejsca Szary poświęcił rozumieniu chrześcijań-

stwa i filozofii. 

Opracowania, które składają się na książkę, akcentują znaczenie intelektu (racio) w roz-

woju człowieka. Praca przedstawia wartość także z tego względu, że porusza myśl wy-

chowawczą nieznanych nam postaci: K. Michalskiego, M. Klepacza czy F. Bednarskiego. 

Ich refleksje o wychowaniu rzucają nowe światło na rozumienie tego złożonego procesu, 

który w postmodernistycznym świecie zatraca swoje znaczenie. 

Uważam, że neoscholastyka oraz neotomizm nie mają tak wielkiego wpływu na wy-

chowanie współczesnego człowieka, jak oczekiwaliby autorzy tychże artykułów. Na pewno 

owe nurty mogą stać się alternatywą dla dehumanizującej się edukacji, która sprowadza 

się do sprawnego odpowiadania na pytania testowe oraz skutecznego poradzenia sobie 




282 

SEBASTIAN TABOŁ 

[4]

z kłopotem egzaminacyjnym. Neoscholastyka oraz neotomizm uzmysławiają refleksyjnym 



nauczycielom, że w edukacji nie jest istotna tylko wiedza, ale również mądrość i roztropność 

poznania. Nurty te mogą sprawić, że człowiek nie będzie tylko gruntownie wykształcony, 

ale także coraz doskonalszy w sensie aksjologicznym. Neoscholastyka oraz neotomizm 

na pewno są inspirującą płaszczyzną dla współczesnego wychowania. Nie tylko przecho-

wuje ona skarby dziedzictwa kultury europejskiej, ale posiada także bogatą propozycję 

wychowania człowieka, przed którym stoją ogromne wyzwania epoki postmodernizmu 

i z którymi może on sobie nie poradzić. Neoscholastyka, jak i neotomizm to propozycje 

pomocy człowiekowi w pokonaniu dzisiejszych problemów. 

Niestety ograniczona objętość recenzji nie pozwoliła na odniesienie się do artykułu 

Michała Zembrzuskiego pt. Wychowanie jako uprawa intelektu. Problematyka sprawności 

intelektu w ujęciu wybranych tomistów polskich (J. Woroniecki, S. Swieżawski, M. Gogacz) 

(s. 179-202) oraz Tomasza Beka i A. Andrzejuka Antropologiczne podstawy filozofii wycho-

wania F. W. Bednarskiego (s. 107-130). Autorom tekstów oraz redaktorowi tomu dziękuję 

za niezwykłą intelektualną wycieczkę w sferę poznania neotomizmu i neoscholastyki oraz 

zwrócenie mojej uwagi – jako nauczyciela szkoły średniej – także na walory wychowawcze 

tychże nurtów. 

Sebastian Taboł 

Uniwersytet Wrocławski, Wrocław



Bibliografia

Murzyn A. (2011). Wstęp. W: Murzyn A. (red.). Paideia starożytnej Grecji i Rzymu. Kraków: 



Wydawnictwo Impuls.

Yüklə 34,36 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə