Gabriel marcel felsefesinde kiŞİ (Şahis) FİKRİ koç, Emel
Yüklə 76,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anahtar Kelimeler
- KAYNAKÇA
- Tragic Wisdom and Beyond (Including Conversations between Paul Ricoeur and Gabriel Marcel)
- Searchings.
- The Philosophy of Existentialism.
- G. Marcel’in Varoluşçuluğu.
- The Library of Living Philosophers: The Philosophy of Gabriel Marcel
| 259 GABRIEL MARCEL FELSEFESİNDE KİŞİ (ŞAHIS) FİKRİ KOÇ, Emel TÜRKİYE/ТУРЦИЯ ÖZET G. Marcel felsefesinde gezgin bir varlık olarak ‘kişi’ fikri, merkezi bir yer işgal etmektedir. Onun kişi hakkındaki düşüncelerini ayrıntılarıyla irdelemeksizin, felsefesinin bütünü hakkında net bir fikir sahibi olabilmek neredeyse imkânsızdır. Marcel’e göre, insan ne olacağı önceden belirlenmemiş olan, kendi istenciyle ‘yaşamak’ ve ‘varolmak’ arasında karar vererek, varolmayı seçmek suretiyle kendini gerçekleştirmeye çalışan bir varlıktır. Bu suretle ‘kişi için varolmak, kendini, kendi dışına açarak ve kendini aşarak kendini yaratmak’ anlamına gelir. Yani varlık tecrübesi, komünyonda ortaya çıkar. Varolmak, varlığa katılmaktır. Dolayısıyla kişi, kendi imkân ve sınırlarını tanımak isterken ‘ontolojik bir bütünlüğü’ kavrayarak, doğayla, başka benlerle ve nihai noktada da Mutlak Sen (Tanrı) ile uyumlu ilişkiler kurma girişiminde bulunan özgür bir varlıktır.
özgürlük. ABSTRACT The Notion of Person in the Philosophy of Gabriel Marcel In G. Marcel’s philosophy, the notion of ‘person’ as a homo viator occupies a central place. Without discussing his view of person in detail, it is nearly impossible to have a clear understanding of his whole philosophy. According to Marcel, human is a being who tries to realize himself through selecting to exist, deciding between ‘to live’ with his own will, which has not been determined what to happen before, and ‘to exist’. In this way, existence for person means to create himself by opening himself to out of himself and exceeding himself. In other words, the experience of being arises in communion. To be is to participate in being. Therefore, person is a free being who attempts to establish conformable relations with the nature, otherselves and the Absolute Thou (God) at the ultimate point, 260 apprehending ‘an ontological integrity’ while asking to recognize his opportunities and limits.
freedom.
----- Gabriel Marcel (1889-1973), teist egzistans felsefesinin Fransa’daki ünlü simalarındandır. Konkre (somut) olana dönme eğiliminde olan egzistans felsefesi, insanı bireysel orijinalitesi ve kendine özgü yaşam biçimiyle biricik bir varlık olarak değerlendirir. Konkre felsefede insan, tamamlanmış bir ürün olmayıp, kendini gerçekleştirme yolundaki bir varlık olduğu için, konkre felsefe yapmak sistematik bir araştırma yapma ve rasyonel bir sistem kurma kaygısından uzaklaşarak âdeta bir keşif yolculuğuna çıkmaktır. Bu sebeple Marcel felsefesinde gezgin bir varlık (homo viator) olarak kişi fikri (Marcel, 1962: 60) merkezi bir yer işgal etmektedir. Onun ‘kişi’ hakkındaki düşüncelerini ayrıntılarıyla irdelemeksizin, felsefesinin bütünü hakkında net bir fikir sahibi olabilmek neredeyse imkânsızdır. Kişi fikri Marcel’in felsefi çalışmalarında “…tamamıyla temalaştırılmış bir fikir olarak belirlenmekten çok…işlevsel…” yönüyle (O’Mally,1984: 276) ön plana çıkmaktadır. Çünkü insan, ne olacağı önceden belirlenmemiş olan, kendi istenciyle ‘yaşamak’ ya da ‘varolmak’ arasında karar vererek, varolmayı seçmek suretiyle kendini gerçekleştirmeye çalışan bir varlıktır. Bu seçim, kişinin kendi beni karşısında ‘objelerin’ olduğu kadar ‘başkalarının’ yani ‘ben-olmayanların’ da bulunuşunu fark etmesinden kaynaklanan bir onaylamadır. Bu suretle ‘kişi için varolmak, kendini, kendi dışına açarak ve kendini aşarak kendini yaratmak’ anlamına gelir. Zira kişisel tecrübe, kendi üzerine odaklanan bir ‘ben’in tecrübesi olmayıp, ‘başkasına’ açılan ve onun tarafından beslenen bir ‘ben’in tecrübesi olmak durumundadır. Yani varolmak, birlikte-varolmaktır. Dolayısıyla aşk, bağlanma, sadakat ve umut gibi değerlere dayalı insan ilişkileri doğrultusunda gerçekleşen ortak bir yaşantı olmaksızın kişi olabilmek ve derin bir insanlık tecrübesinden söz edebilmek mümkün değildir. Kişisel tecrübe derinleştiği ölçüde yalıtlanmış bir ‘ben’den söz etme imkânımız azalacağı için insanlar, kendilerini aşarak ‘Varlığa açılma’ yolundaki çabalarının yoğunluğu ve tecrübelerinin derinliği açısından birbirlerinden ayrılırlar. Bu sebeple Marcel felsefesinde “…kişi, hem araştırma konteksi hem de…analiz edilmesi gereken epistemolojik bir modelden çok, gerçekleştirilmesi gereken bir görev…”(O’Mally, 1984: 276) olarak karşımıza çıkar. Bu görev ilk bakışta gerek düşünce gerekse aksiyon bağlamında bireysel yönüyle ön plana çıkma zaruretinde olsa da, 261 onun, ‘insanın ontolojik anlamı’ ve konumu itibarıyla nihai noktada ‘katılım (participation)’ yani, ‘Varlıkla doğrudan bütünleşme’ esasına dayalı olan evrensel bir görev olduğu anlaşılmaktadır. O hâlde Marcel felsefesinde kişi fikri, kişi olmanın ne anlama geldiğine dair spesifik bilimsel incelemelere dayanan genellemelerden değil, egzistansiyel tecrübelerimizden hareketle ve insan olmanın asli anlamının keşfedilmesi suretiyle anlaşılabilecektir. Marcel’e göre, insan ancak Sokratesvari bir ‘ben kimim?’ sorusunun izlerini sürerek kendi imkan ve sınırlarını tanımak suretiyle modern düşüncenin objektifleştirme eğilimlerinden kendisini kurtarabilir, doğrudan tecrübesine dönebilir ve bu suretle insan olmanın asli anlamını fark edebilir. Ben kimim? sorusunu Marcel şu ya da bu biçimde tüm problemlerin kendisine bağlandığı “biricik metafizik problem” (Marcel, 1967: 24) olarak görür. Konkre felsefede ‘ben’in keşfedilmesi ya da insanın tanınması Varlık probleminden ayrı düşünülemez. Bu sebeple Marcel, ilk bakışta birbirine karşıt gibi görünebilen ‘metafizik olan’ ile ‘egzistansiyel olan’ı birleştirebilen bir yol bulunduğunu ve bunun da kendi varoluşsal derinliklerimizden geçtiğini ifade etmiştir. Yani biz bireysel varlığı kendi varoluşsal derinliği içinde ne denli tanıma imkanı bulabilirsek, “o denli…Varlık olarak varlığa dair bir kavrayış…” (Marcel, 1964: 148) mümkün olabilecektir. Zira ontolojik problem, varlığın kendi bütünlüğü içerisinde kavranmasını esas alan ve “süjenin Varlığa…angaje olduğu bir araştırmadır.” (Muşta, 1998; 54) Bu sebeple Varlığı dışarıdan bir ‘problem’ olarak düşünmek imkânsızdır. O, kendisini ‘problem-ötesi (meta-problematik)’ bir ‘sır’ halinde açığa vurmaktadır. Sır, bilinemez olan değil, objektifleştirilmesi ve ayrıntılanması mümkün olmayan, bizzat yaşanan ve içsel olarak tecrübe edilendir. Bu durumda: ‘Varlık Sırrı’na nüfuz etmemize imkân verecek olan bireysel yaşantı ya da egzistansiyel tecrübe nedir sorusuyla?” karşı karşıya kalırız ki Marcel’e göre, bu tecrübe bağlanma (commitment) ve sadakattir. Zira, “…varoluşsal olanın alanı bağlanma ya da angajman…” (Marcel, 1973: 35) alanıdır. Yani, konkre felsefede varolmak, seyirci değil, katılımcı olmaktır. Kişinin, temel varoluşsal tecrübesi katılımdır. Katılım ise ancak bağlanma ve bağlılığa sadık kalma suretiyle gerçekleşebilecektir. Marcel, çok sayıda katılım örneğinden söz ederek üç temel katılım düzeyi tespit eder: ‘Bedene bürünme düzeyi’, ‘komünyon düzeyi’ ve ‘aşkınlık düzeyi.’ Marcel’e göre, ‘bedene bürünme (incarnation)’ yani ‘cisimleşme’, katılımın ve kişi olabilmenin esasını oluşturur. Zira somut felsefeye
262 göre insan, ‘durum içindeki bir varlık’ olup, dünyada kökleşmiş olarak keşfedilmek durumundadır. Ancak insanın kendisini bir durum (bağlam) içinde bulması, onun tamamıyla determine edilmiş bir varlık olduğu anlamına gelmemektedir. O, özgür bir varlık olarak bağlı bulunduğu koşullara dair yaptığı değerlendirmeler doğrultusunda, kendi ontolojik anlamına uygun, istikrarlı bir düzen oluşturabilme ve içsel birliğini – fonksiyonlaşma ile bürokratikleşme sonucu–yitiren bir dünyayı yeniden inşa edebilme çabalarıyla, somut bir durumdan bir diğerine geçecek surette daimi yolculuk halindeki ‘gezgin bir varlık’tır. Bu perspektiften bakıldığında Varlığı ya da nihai anlam kaynağını arayan insanın bu dünyadaki durumu “…bir nehrin…kaynağını bulmaya kalkışan bir kaşifin …” (Marcel, 1967: 95) maceracı bir gezginin * durumundan farksızdır. Durum içindeki insanı, cisimleşmiş varlığından yani bedeninden ayrı düşünmek mümkün değildir. Zira varoluş, ‘bir bedene bürünme’dir; yani insanı kendi bedenine bağlayan bir bağdır. Bu sebeple Marcel, bedene bürünmeden “temel metafizik veri” (Marcel, 1952: 18) olarak söz eder. ‘Dünya’ ile ‘ben’ arasındaki ilişki ‘beden’ * * aracılığıyla sağlanır. “Bedenim benimki olarak öncelikle hissedilmiş bir beden olarak kendini gösterir ve kendisinden başka olarak hissettiğim her şeye göre, mutlak bir önceliğe sahiptir.” (Marcel, 2001: 101) Bu suretle beden, yalnızca biyolojik ya da araçsal anlamıyla değil, ‘benimki olan bedenim’ ile hissedebilmem, edimlerde bulunabilmem, başka benlere yönelebilmem, anlamında da tüm kişisel tecrübelerim için temel oluşturan bir kesinliktir. Katılımın ikinci düzeyi, bedene bürünmüş varlığın aşk, sadakat, umut gibi edimlerle ‘başkasına’ bağlanması sonucu gerçekleşen komünyon (communion) düzeyidir. Marcel’e göre, insan varlığını anlamaya imkan veren şey, öncelikle insan ilişkileridir. Zira ‘ben’, kendisini başkasına yönelimi aracılığıyla gerçekleştirir ve başkasına tam anlamıyla bağlandığı anda kendisini gerçekten tanıyabilir. ‘Başkası’, üçüncü tekil kişi olan ‘o’ olabileceği gibi, ∗ İnsanın bir durum içinde olma özelliği onun nihai noktada özgürce kendisine yönelebileceği bir hedefe ulaş- ma ve ‘ontolojik bir bütünlüğü’ kavrama teminatından yoksun değildir. ‘Önsezi’ ya da ‘kör sezgi’ de denilebile- cek olan bir sezgiyle beslenen refleksiyon ‘varlığın gerekliliği’ konusunda primitif bir teminat oluşturarak insa- nın Ebedi olana açılmasına olanak sağlamaktadır. **Beden, ‘objektif’ bir bakış açısının yanı sıra ‘varoluşsal’ bir bakış açısıyla da değerlendirilmeye müsaittir. Tümel, soyut ve doğrulanabilir bir bilgiye yönelerek ‘ben’im ve ‘bedenim’ arasındaki hassas bağı koparan ‘bi- rinci refleksiyon’un (kavramlaştırıcı düşünce) aksine, konkre düşünceye özgü olan ‘ikinci refleksiyon’ (düşü- nen düşünce), ‘ben’imle ‘bedenim’ arasındaki içsel birliği vurgulayarak, ‘ben’im ve ‘bedenim’ arasındaki iliş- kinin bir ‘problem’ değil, bir ‘sır’ olduğunu kavratır. Bu suretle Marcel’e göre, egzistansımın farkına varışım, ‘bilen bir ben’ ile ‘bilinen bir obje olarak bedenimin’ ayrımını değil ‘bedensel varoluşumun’ dünyaya katılımı- nı fark edebilme anlamına gelir. 263 ikinci tekil kişi olan bir ‘sen’ de olabilir. Ancak ‘ben’in özellikle ikinci kişiyle olan ilişkileri objektif olmama özelliğiyle ‘yaratıcı’ bir niteliğe sahiptir ve özünde sadakati barındırır. Oysaki üçüncü tekil kişi olan ‘o’, toplumda belli bir yeri ve görevi olan, doğrudan doğruya ilişkimin olmadığı rastgele bir insandır. İlk planda ‘o’, çehresiz ve anonim olandır. ‘Sen’ ise, somut ilişkiler yaşadığım, aracısız bir kavrayışla kendim gibi algılayıp denediğim bendir. Örneğin iki insanı karşılıklı olarak ciddi bir arkadaşlığa, dostluğa ya da aşka iten bir karşılaşma, iki insan arasında duygusal bir bağın oluşumuna imkân vererek, onlardan her birini bir diğeri için ‘ikinci bir kişi’ haline yani ‘sen’e dönüştürebilmekte ve nihayetinde birinci kişide temellenen ‘biz’ duygusuna olanak sağlamaktadır. Başkasının isimsizliğinden ‘sen’e doğru dönüşümü sağlayan şey, yaşanan ortak tecrübeler doğrultusunda oluşan, objektif bir biçimde bilinemeyecek olan içsel ve kişisel ilişkilerdir. Böylece ‘ben’ ile ‘sen’i birbirine bağlayan bir komünyon (birlik) gerçekleşmektedir. Bunun anlamı başkasının benim için artık ‘o’ olmaya ara verip, ‘sen’ hâline dönüşmesidir. Ben ve sen ilişkisi ‘başvuru-cevap’ esasına dayalı bir ilişki olup, bu ilişkinin temelini ‘hazır bulunma’ tecrübesi oluşturur. Hazır bulunma tecrübesinin temelinde, muhatabını bir obje gibi görmeyen, onu dikkate aldığını düşündürten içten ve samimi bir varlık vardır. “…kendisini tüm samimiyetiyle dışa vuran bir tecrübe olması sebebiyle hazır bulunma, intersübjektif bir yakınlaşmaya sebep olup, problematik olanın ötesine taşan sırlı bir anlam taşımakta ve özgür bir kişinin tecrübesi olarak görünmektedir. Bu sebeple hazır bulunma, istenç gücüyle ya da bedeli karşılığında temin edilemeyen, talep edilemeyen ve zorlanamayan bir tecrübedir. Dolayısıyla bu doğrultuda ben-sen ilişkileri de asla garantilenmiş bir düzen oluşturmayıp, sürekli tekrarlanması gereken bir fetih gibi düşünülmek durumundadır. Yani, birinci kişinin ‘sen’e bağlanmaya hazır bulunması, kazanmayı olduğu kadar kaybetmeyi ve riskleri de göze alması anlamına gelmektedir. Çünkü, ‘ben’in kendisini ‘sen’e olumlu hislerle bağlaması ve ‘sen’in de bu yönelime olumlu yanıt vermesi bir kez gerçekleştiğinde donup kalacak bir durum gibi görünmemektedir. Bilineceği üzere, bağlanma edimi söz verme kapasitesi olan özgür bir varlığın istekli bir edimi olup, verilen söze ya da sözle bağlanılan şeye sadık kalmayı gerektirir. Söz, hali hazırda söz verilen andaki içsel durumumuz temele alınarak verildiği için, söz vererek bağlandığımız andaki ruhsal ve duygusal durumumuzun değişmeyeceğinin garantisi yoktur. O hâlde tarafların (ben-sen) iç dünyasındaki ve dış koşullardaki olası değişiklikler sebebiyle söz vererek bağlanılan andaki söze bağlı 264 kalmama olasılığı, bağlanma ediminin özünü zedelemez mi? İşte bu soru Marcel’i bağlanmanın edim olarak ne anlama geldiğini ve ‘kişi’ ile ‘edim’ ilişkisini araştırmaya yöneltmiştir. Edim, esas itibarıyla bir durumu değiştirebilecek olandır. Ancak her değişim edimden dolayı olmadığı gibi, belirsiz ve etkisiz olan, gelip geçici bir istek de edim değildir. Her edim kendisiyle ilgili soruya, failinin evet ya da hayır şeklinde bir cevap verebilmesini gerektirmektedir. Bu sebeple edimin temel özelliği ister iyi ister kötü olsun o edimi gerçekleştiren kişi tarafından “evet gerçekten bu edimi gerçekleştiren benim…”(Marcel, 1964: 107) biçiminde iddia edilebilecek olmasıdır. Yani kişisel olana başvurmaksızın edim düşünülemez. Edimimle dayanışma içinde olduğum için, kendimi tam anlamıyla reddetmeksizin edimimi ve onun sorumluluğunu reddetmem bir bakıma kendimi bir kişi olarak reddetmem, anlamına gelir. (Marcel, 1964: 109) Bu münasebetle kişinin temel erdemleri ‘sorumluluk alma cesareti’, ‘yüzleşmek’ ve ‘meydan okumaktır.’ (confront) (Marcel, 1964; 111) Kişi, bir durumu tasarlayabilen, o duruma dair olasılıkları tahmin edip değerlendirerek onlarla yüzleşebilen ve bu doğrultuda o duruma dair kişisel bir tavır alıp, bu tavrın arkasında durarak, iç tutarlılığını yakalayabilendir. Onun için kişi, yüzleşmeleri doğrultusunda kendi tavrını sergileyerek, edimlerinin sorumluluğunu almak suretiyle bir biçimde kendisiyle bütünleşebilmektedir. Ancak bu ifadelerden hareketle, Marcel’in kişinin özüne ilişkin metafizik bir sonuç çıkarma ya da kişi tanımına ulaşma eğiliminde olduğu sanılmamalıdır. (O’Hara, 1964: 149) Kişiyi bir veri (datum) ya da bir varolan (existent) olarak telakki edemeyeceğimizi (Marcel, 1964: 116) belirten Marcel’e göre, kişinin edimlerinin toplamından başka bir şey olmadığını ya da ard arda gelen edimlerinin bağlayıcısı-birleştirici bir prensip-olduğunu da düşünmek yanıltıcıdır. Zira böyle bir yaklaşım, ‘edim’ ve ‘kişi’ hakkında haddinden fazla teorik bir bakış açısı takınmak ve kişisel olduğu için objektif bir biçimde dışarıdan incelenmesi mümkün olmayan edime, seyirci * tavrıyla yaklaşmak anlamına gelecek, kişinin bir ‘davranışa’ dönüşme riskini doğuracaktır. Kişisel olana başvurmadan edim düşünülemese de, bu, insanın edimlerinin toplamına indirgendiği anlamına gelmez. Zira, Marcel, “insanın ‘ne olduğu’ ve ‘ne yaptığı’ arasındaki... ∗ Edime seyirci tavrıyla yaklaşmak, kişiyi belirli sayıda soyut belirlenimlere sahip bir birim, yapay bir birlik gibi görme eğilimi yaratacaktır. (Marcel, 1964; 116) Gerçekte kişiyi edimin süjesi olarak belirleme eğilimi duy- sak ve ‘edimin yapıcısı kimdir?’ sorusuna kişi yanıtını versek de, bu soru bizzat edimin dışında anlamdan yok- sun olup, edimlere dışarıdan seyirci gibi bakan ve edimin bir işlem (operation) gibi düşünüldüğü durumlarda söz konusu olmaktadır. 265 ayrımı” (Marcel, 1967: 81-82) gözden kaçırmanın insan doğasına dair en önemli şeyin yanlış anlaşılması anlamına geldiğini sık sık vurgulamaktadır. Bu sebeple kişi, kendisini edimleri dahilinde ortaya koyan, onlarla bütünleşebilen ve onların sorumluluklarını üstlenebilen, ancak edimlerine indirgenemeyen, bilinci itibarıyla özgür ve aşkın olan
bir varlıktır. İşte bu münasebetle bir edim olarak bağlanmanın yapısını irdeleyen Marcel, iç dünyamdaki ve dış koşullardaki olası değişiklikler sebebiyle söz veremem ve bağlanamam demenin, kişiyi an’lara indirgeyerek, onun ontolojik bütünlüğünü göz ardı etmek anlamına geldiğini ifade eder. Bu durumda yapılması gereken şey, cesurca bir karar vererek, olası değişiklikler her ne olursa olsun bunları ihmal* ederek sözüme ve edimime bağlılığımı sürdürmektir. Kendisiyle içsel birliğini ve tutarlılığını sağlayamayan bir kişinin başkalarıyla tam anlamıyla birleşebilmesi mümkün olamayacağı için, kişinin bağlılığına bağlılığı, kendisine sadakati olup, temel ontolojik
varoluşun zorunlu koşuludur. Bu münasebetle bağlanma, “…ancak o an’da yaşanılmakta olan dış duruma indirgenemeyen ve kendisiyle dış durumu arasındaki farkı algılayan, bundan dolayı da kendisini geleceğine nazaran…adeta aşkın bir biçimde ortaya koyan…” (Marcel, 1997: 42) özgür bir varlığın yani kişinin edimidir. Dolayısıyla ‘bağlanma’ ve ‘sadakat’ kişisel varoluşun zorunlu koşuludur. Bağlanma edimine değer kazandıran şey ise, kişinin geleceğe dair bilgisizliğine ve zamanın getirebileceği olası tüm değişimlere rağmen, kendisini değişmeyecek bir varlık olarak ortaya koyabilmesi, ediminin sorumluluğunu üstlenmesi ve ‘zaman’ ile ‘oluşa’ galip gelmesidir. Bu sorumluluk şüphesiz özgürlükle birlikte düşünüldüğünde yaratıcı bir güç hâline gelerek insan olmanın asli anlamını oluşturmaktadır. Kişiden farklı olarak birey ise, bölük pörçük durumda olan biri, bir numune, bir kırıntıdır. Birey, istatistik bir unsur olup, üçüncü tekil kişi olan o düzeyinde olanaklıdır. Ancak kişi, bireyle karşılaşmak suretiyle kendisini etkisiz hâle getirmeksizin, bireyin özgürleşebilmesi ve hazır bulunmasına yardımcı olarak onu kişi hâline dönüştürme eğilimindedir. Şüphesiz bu düşüncelerden hareketle Marcel’e göre, her bireyin kişi düzeyine yükselebileceğini tümel olarak söyleyebilmek mümkün olmadığı gibi, bu gelişimin tümel olup olmadığını garanti etmek de mümkün değildir. (O’Hara, 1964: 149) Ancak Marcel’e göre, kişi olabilme yolunda atılması gereken temel adım, bireyciliğin nihai bir hakikat olamayacağını fark etmektir. Zira kişi nihai noktada Aşkınlık düzeyine dahi komünyon 266 düzeyindeki intersübjektif * tecrübelerden hareketle açılabilme imkânı bulacaktır. Başka bir deyişle süje, intersübjektivite dünyasında kendini anlamlandırdığı ölçüde aşk, bağlanma, sadakat ve umudun, ‘etik değerler’ olmalarının yanı sıra, zamana meydan okuyan koşulsuzluklarıyla-koşulsuz aşk, koşulsuz bağlanma, koşulsuz sadakat ve koşulsuz umut-kişiyi Varlık Sırrına ulaştıran ‘ontolojik değerler’ olduğunu fark ederek, tam anlamıyla kendini aşarak koşulsuz bağlanmanın Aşkın Varlığı gerektirdiğini kavrayabilme imkanı bulacaktır. Koşulsuzluk, Tanrı’nın mevcudiyetinin bir belirtisi olduğu için Mutlak ve koşulsuz bir bağlılık ve sadakat de, ancak Mutlak Kişisel Varlığadır. Mutlak Varlığa koşulsuz aşk, sadakat ve umutla bağlılığın adı ise ‘iman’ ya da Marcel’in ifadesiyle ‘yaratıcı sadakat’tir. İnanan insan ile Tanrı arasındaki bir diyalogda, Tanrı’nın üçüncü kişi olarak görülemeyen bir Mutlak Sen olduğunu vurgulayan Marcel’e göre, iman bir özgürlük platformudur. Başka bir deyişle iman, inanmanın yanı sıra inanmama imkânı da bulunan bir varlığın tercihini özgür iradesiyle inanma yönünde kullanarak, kendini gerçekleştirmeyi ve Mutlak Varlığa bağlanmayı seçtiği bir edimdir. Bu sebeple iman edimi, özgür yani kendine hâkim olabilen bir canlı için mümkün olabilmektedir. (Marcel, 1997: 212) İşte Marcel’e göre, kişi olabilmenin yaratıcı ayrıcalığı bu noktada bulunmaktadır. Görüleceği üzere Marcel’e göre, Varlığa açılan bir vizyon olmaksızın kişisel olandan söz edilemez. Bu sebeple kişi için varolmak, varlığa katılmaktır. Dolayısıyla kişi, kendi imkân ve sınırlarını tanımak isterken kendi varlık sebebini fark ederek ‘ontolojik bir bütünlüğü’ kavrayabilen bu doğrultuda temel varoluşsal tecrübesi olan ‘bağlanma’ ve ‘sadakat’ yoluyla yatay boyutta doğayla, başka benlerle ve toplumla; dikey boyutta ise, Mutlak Varlıkla ahenkli ilişkiler kurarak ‘ontolojik bir dostluk’ ortamı yaratma yolunda çaba harcayan ‘özgür’ ve ‘sorumlu’ bir varlıktır. ∗ Marcel felsefesinde, birbirlerine sevgiyle yönelen kişilerin birbirleri için ‘hazır bulunabilme’ ve ‘bağlanabil- me’ tecrübeleri özel ve kişisel ilişkilere imkan vermesinin yanı sıra sadık kalınan ortak değerler doğrultusun- da birbirlerine içtenlikle bağlanmış bir birlik olan geniş boyutlu bir komünyona yani gerçek toplum ile toplum- sal ilişkilere de olanak sağlamaktadır. Nihai noktada kişi, intersübjektif tecrübelerden hareketle Mutlak Varlığa yönelebilme imkanı bulmaktadır. Zira, komünyon düzeyindeki aşk, bağlanma, sadakat ve umut gibi tecrübeler, zamanla sınırlı ve yalnızca insani arzulara bağlı bir eğilim olarak kalıp, Ebedi olana yönelmediği sürece gerçek anlamını yitirecektir. Çünkü komünyondaki tecrübelerimiz temellerini Aşkınlık düzeyinde bulmaktadır. Başka bir deyişle, Varlık alanı, değerler alanı olduğu için değer tecrübesinden bağımsız olarak Varlık tecrübesine an- lam verebilmek mümkün olamayacaktır. 267 KAYNAKÇA Marcel, G., (1962), Homo Viator. (Tr. Emma Craufurd), New York: Harper and Brothers: 60. Marcel, G., (1967), Presence and Immortality. (Tr. Michael A. Machado), Pitsburgh: Duquesne University Pres: 24. Marcel, G., (1964), Creative Fidelity. (Tr. Robert Rosthal), New York: Farrar, Straus and Company: 148; 107; 109; 111; 116; 116. Marcel, G., (1973), Tragic Wisdom and Beyond (Including Conversations between Paul Ricoeur and Gabriel Marcel). (Tr. Stephen Jolin and Peter McCormick), Evanston: NorthWestern University Pres: 35. Marcel, G., (1967), Searchings. Maryland: Newman Press, Westminster: 95. Marcel, G., (1952), Metaphysical Journal. (Tr. Bernard Wall), Chicago: Henry Regnery Co: 18. Marcel, G., (2001), The Mystery of Being. 1 vol. (Tr. G. S. Fraser), Indiana: St. Augustine’s Pres: 101. Marcel, G., (1967), The Philosophy of Existentialism. (Tr. Manya Harari), New York: The Citadel Pres: 81-82. Marcel, G., (1997), Being and Having. ( Tr. Katharine Farrer), Westminster: Dacre Press:42, 212. Muşta, C., (1998), G. Marcel’in Varoluşçuluğu. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 54. O’Hara, M.K., (1964), “Person In The Philosophy of Gabriel Marcel”, Philosophy Today, 8: 3, 147-154. O’Mally, John B. (1984), “Marcel’s Notion of Person”. P. A. Schilpp and L.E. Hahn (ed.) The Library of Living Philosophers: The Philosophy of Gabriel Marcel. Illinois: Open Court, 275-294. 268 Yüklə 76,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|