AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI
MƏRKƏZİ ELMİ KİTABXANA
CAVİD CƏFƏROV
KİTABXANA-İNFORMASİYA
XİDMƏTİNDƏ ELEKTRON
KATALOQ
Monoqrafiya AMEA MEK-in
Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur.
Bakı-Proqres-2012
_
İA zo ri..ıy G a ı. R e s p u b lik a s ı P re z ıd e .ıtin m
ı
İ
m
İ
s i
' idarosi
i PRS
ı
EZİ OENT K İ T A L X A N A S I
%h,%0
UOT 025:004
Elm i redaktor:
A buzər X ələfov
Əməkdar elm xadimi, tarix
elmləri doktoru, professor
Elm i rəyçilər:
Redaktor:
A ybəniz ƏIiyeva-K əngərli
AMEA MEK-in direktoru,
fılologiya elmləri doktoru,
R asim Əliquliyev
AMEA-nın müxbir üzvü, AMEA
İTİ-nin direktoru, texnika elmləri
doktoru, professor
H əbib H üseynov
AMEA MEK-in “Kitabxana
prosesbrinin avtomatlaşdırılması’'
şöbəsinin müdiri, fəlsəfə doktoru
Cəfərov Cavid. Kitabxana-informasiya xidmətində elek-
tron kataloq. Bakı: Proqres, 2012, 224 s.
İnformasiya işçiləri və kitabxanaçılar üçün nəzərdə tutulmuş monoqrafıya
növündən və təyinatından asılı olmayaraq bütün kitabxanalanmızda sahəvi ədəbiy-
yat kimi istifadə oluna bilər. Həmçinin ali məktəblərin “Elektron kataloqlann yara-
dılması”, “Kitabxana proseslərinin avtomatlaşdınlması”, “Kitabxana informatikası”,
“Kitabxanalarda İKT-nin tətbiqi” və “Elektron kitabxanalarm yaradılması” adlı
ümumi kurslarmda monoqrafiyadan faydalanmaq mümkündür.
Xahiş olunur, tə k lif və iradlannızı M EK-in və ya müəllifin elektron poçtuna
ünvanlayasınız: b ib iio_az@ yah oo.com və ca v id @ lit.a z.
ISBN: 978-9952-8142-8-6
MÜNDƏRİCAT
GİRİŞ.......................................................................................................... 5
I FƏSİL: AZƏRBAYCAN VƏ DÜNYA
KİTABXANALARINDA ELEKTRON KATALOQLARIN
YARADILM ASI TARİXİ......................................................................13
1.1. Elektron kataloqların yaradılması sahəsində dünya təcrübəsi.. 15
1.2. Azərbaycan kitabxanalarında elektron kataloqların
yaradılması və inkişafı (1973-2011-ci illər)................................ 31
1.2.1. Azərbaycan kitabxanalarında elektron
kataloqlardan istifadə......................................................... 31
1.2.2. Kitabxanalarda biblioqrafik yazıların
elektronlaşdırılması və elektron kataloqun
xarici informasiya ilə təmin olunması vəziyyəti.............61
1.3. Milli elektron kataloqlann linqvistik təminatı
və interpretasiyası........................................................................... 77
1.3.1. Süni intellekt vasitəsilə elektron
kataloqun linqvistik təminatı.............................................. 77
1.3.2. İnformasiya mühitində elektron kataloqun
interpretasiyası..................................................................... 92
II FƏSİL: KOMMUNİKATİV FORMATLARIN VƏ
AKİS-lərin TƏŞƏKKÜL TARİXİ VƏ MÜASİR VƏZİYYƏTİ.... 97
2.1. Kommunikativ formatlann yaradılması və
müasir vəziyyəti: (MARC, UNIMARC, USMARC,
RUSMARC və digər formatlar üzrə)........................................... 99
2.2. AZMARC Milli biblioqrafık yazı formatının
yaradılmasının tarixi zəruriliyi.....................................................109
Kitabxana-irıformasiya xidmətində elektron kataloq
| 3
2.3. Azərbaycan kitabxanalarında istifadə olunan AKİS-lər
(“İRBİS-64” və “VTLS”-in nümunəsində):
mövcud imkanlar və problemlər................................................ 121
III FƏSİL: MÜASİR KİTABXANALARIMIZDA
ELEKTRON KATALOQ SİSTEMLƏRİNİN İNKİŞAF
PERSPEKTİVLƏRİ............................................................................ 135
3.1. Elektron kataloqlu kitabxanalar İnformasiya
cəmiyyəti şəraitində....................................................................
137
3.2. Elektron kataloqlar elektron kitabxanalara
əsas əlyetərlik vasitəsi kimi........................................................ 145
3.3. Elektron kataloq sistemlərinin inkişafperspektivləri:
yeniliklər və təkliflər................................................................... 156
NƏTİCƏ................................................................................................190
İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT............................................198
4
|
C.A. Cəfərov
GİRİŞ
Elm, təhsil və mədəniyyətimizin aynlmaz tərkib his-
səsi olan kitabxanalarımız çoxəsrlik tarixi inkişaf yolu
keçməklə milli-mənəvi dəyərlərin qorunub inkişaf etdiril-
məsində əhəmiyyətli rol oynayıblar. Maddi-mənəvi irsimi-
zin qoruyucusu və təbliğatçısı hesab edilən bu elm, təhsil,
mədəniyyət məbədləri-kitabxanalar əsrlər boyu nəsillərin
bilik mənbəyi rolunda çıxış edib və öz humanist mahiyyə-
tini zəngmləşdirib.
İlk yaranış dövründən, uzaq V-VI əsrlərdən bugünə-
dək kitabxanalanmız daim inkişaf edərək hazırda gördü-
yümüz forma və məzmunda, başqa sözlə, həm ənənəvi ki-
tab saxlancı, həm hibrid informasiya mərkəzi (yarım elek-
tronlaşdırılmış), həm də elektron kitabxana (tam elektron-
laşdırılmış) şəklində oxucularımıza xidmət edir.
Müasir dövrdə kitabxanalar ənənəvi, təcrübədə öz
təsdiqini tapmış xidmətlərlə yanaşı, informasiya və kom-
munikasiya texnologiyalanna (İKT) əsaslanan xidmətlər
də təqdim etməklə biliklər iqtisadiyyatmm apancı qüvvə-
sinə çevrilirlər.
Postsənaye, başqa sözlə, informasiya cəmiyyəti döv-
ründə dövlət tərəfmdən kitabxana işi sahəsinə diqqət artı-
rılır, bu sahəyə intellektual və maddi investisiyanm həcmi
günü-gündən çoxalır. İKT-nin kitabxana işi sahəsinə
tətbiqi nəticəsində ortaya bir çox yeni tələblər çıxır. Oxu-
culara xidmətin səviyyəsini yüksəltməklə bilavasitə uz-
Kitabxana-irıformasiya xidmətində elektron kataloq
| 5
Dostları ilə paylaş: |