AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
MƏDƏNİYYƏT
TARİXİ
VƏ
NƏZƏRİYYƏSİ
Dərslik
(əlavə olunmuş və redaktə edilmiş ikinci nəşri)
Dərslik Azərbayjan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi-Metodik Şurası
«İnjəsənət və musiqişünaslıq» bölməsinin 07.10.2005-ji il tarixli
əmrilə təsdiq edilmişdir (protokol № 01)
BAKI - 2010
2
Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
12 oktyabr 2005-ci il tarixli, 700 №-li qərarı ilə təsdiq edilmişdir
Rəyçilər: AMEA-nın «Memarlıq və İncəsənət» İnstitutunun şöbə müdiri, AMEA-nın
müxbir üzvü, sənətşünaslıq doktoru, professor
İNQİLAB KƏRİMOV;
Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının
professoru,
filologiya elmləri doktoru
GÜLTƏKİN SULTANOVA;
Bülbül ad.Bakı OİMM-nin direktoru, fəlsəfə elmləri doktoru, professor
NİGAR CƏRULLA qızı;
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının
professoru,
fəlsəfə elmləri doktoru
ŞƏHRƏDDİN MƏMMƏDOV
Elmi redaktor : Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının «Humanitar və ictimai
elmlər» kafedrasının müdiri, Əməkdar İncəsənət Xadimi, filologiya elmləri namizədi,
professor
VALİDƏ İMRAN qızı MƏMMƏDOVA
Mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsi.
Ali məktəblər üçün dərslik
M.J.MANAFOVA,
N.T.ƏFƏNDİYEVA və
S.A.ŞAHHÜSEYNOVANIN ümumi
redaktəsilə. Bakı: Sabah nəşriyyatı (2008), 2010, 876 səh.
İSBN 5-86106-104-1
Dərslik mövcud proqram əsasında yazılaraq mədəniyyətin nəzəri problemlərini və dünya
mədəniyyətinin əsas dövrlərini əhatə edir. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin
əməkdaşlarının hazırladığı bu dərslik tələbələr, magistrlar, aspirantlar, tədqiqatçılar, müəllimlər və
müvafiq problemlərlə maraqlanan geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuşdur.
2008
029
4901000000
−
Qrifli nəşr.
©M.J.Manafova, N.T.Əfəndiyeva, S.A.Şahhüseynova
© Sabah, 2008.
© Təkrar nəşri, 2010
3
MÜNDƏRİCAT:
Ön söz - Maral
Manafova
I BÖLMƏ
MƏDƏNİYYƏTİN NƏZƏRİYYƏSİ
1.1. Mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsinə giriş - M.Manafova
1.2. Mədəniyyət anlayışına tarixi və müasir yanaşmalar – M.Manafova
1.3. Mədəniyyət və sivilizasiya - M. Manafova
1.4. Mədəniyyətin tədqiqində müxtəlif məktəb və nəzəriyyələr-M. Manafova
1.5. Mədəniyyət və təbiət - M. Manafova
1.6. Maddi və mənəvi mədəniyyət - M. Manafova
1. 7. Mədəniyyətin funksiyaları - M. Manafova
1.8. Mədəniyyətdə milli və beynəlmiləl cəhətlər. Mədəniyyətin inkişafında varislik
qanunu - M. Manafova
1.9. Mənəvi mədəniyyətin tərkib hissələri - M. Manafova
1. 10
.Estetik mədəniyyətin tarixi və kulturoloji aspektləri – Apdin Əlizadə
1.11. Milli müəyyənlik və estetik mədəniyyət – A.Əlizadə
1.12. Estetik mədəniyyətin inkişafında
bədii irsin rolu – A.Əlizadə
1. 13. Mədəniyyətin qorunması və müdafiəsi - M.Manafova
1. 14. Mədəniyyətdə mentalitet problemi – M. Manafova
1.15.Elitar və kütləvi mədəniyyət anlayışları. «Elitarizm» və «kütləvi cəmiyyət»
nəzəriyyələri – M. Manafova
1.16. Elitar və kütləvi mədəniyyət sosial-mənəvi fenomen kimi – M.Manafova
1.17.Azərbaycan mədəniyyətinin inkişaf problemləri – M.Manafova
1.18.Azərbaycanın mədəniyyət siyasəti – Yeganə Əliyeva
1.19. Qloballaşma sosio-mədəni reallıq kimi – Y. Əliyeva
1.20. Gender və mədəniyyət – Aygün Eyvazlı
1.21. Mədəniyyətin gender aspektləri – A.Eyvazlı
II BÖLMƏ
MƏDƏNİYYƏT TARİXİ
I FƏSİL
İBTİDAİ İCMA VƏ QƏDİM DÖVR MƏDƏNİYYƏTİ
2.1.1. İbtidai icma dövrü mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.2. Misir mədəniyyəti – M.Manafov
2.1.3. Mesopotamiya mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.4. Fələstin, Finikiya və Suriya mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.5. Hettlərin mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.6. İran mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.7. Azərbaycan mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.8. Hindistan mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.9. Çin mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.10. Yaponiya mədəniyyəti – M.Manafova
4
2.1.11. Koreya mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.12. Vyetnam mədəniyyəti – M.Manafova
2.1.13.Şimali Amerika xalqlarının mədəniyyəti –Leylaxanım
Atakişiyeva
2.1.14.Cənubi Amerika mədəniyyəti – L. Atakişiyeva
2.1.15.Mezoamerika mədəniyyəti – L.Atakişiyeva
II FƏSİL
ANTİK DÖVR
2.2.1. Yunanıstan mədəniyyəti. Krit-Miken dövrü – Sədaqət Əliyeva
2.2.2. Homer və arxaik dövr mədəniyyəti – S.Əliyeva
2.2.3. Klassik dövr mədəniyyəti – S.Əliyeva
2.2.4. Ellinizm mədəniyyəti – S.Əliyeva
2.2.5. Qədim Roma. Etrussk mədəniyyəti – S.Əliyeva
2.2.6. Romada Respublika dövrü mədəniyyəti – S.Əliyeva
2.2.7. Romada imperiya dövrü mədəniyyəti – S.Əliyeva
III FƏSİL
ORTA ƏSRLƏR MƏDƏNİYYƏTİ
2.3.1. Qərbi Avropa mədəniyyəti – Sevinc Şahhüseynova
2.3.2. Roman və qotika mədəniyyəti – S.Şahhüseynova
2.3.3. Bizans mədəniyyəti – S.Şahhüseynova
2.3.4. Slavyan xalqlarının mədəniyyəti – Validə Məmmədova
2.3.5. Qurani-Kərim: strukturu və mədəniyyətdə önəmi – Niyazi Mehdi
2.3.6. Ərəb-müsəlman mədəniyyəti - M.Manafova
2.3.7. İran mədəniyyəti – M.Manafova
2.3.8. Orta Asiya xalqlarının mədəniyyəti -.M.Manafova
2.3.9.Osmanlı imperiyası dövründə türk mədəniyyəti–Yeganə Eyvazova
2.3.10. Azərbaycan mədəniyyəti – M.Manafova
2.3.11. Hindistan mədəniyyəti – M. Manafova
2.3.12. Çin mədəniyyəti – M.Manafova
2.3.13. Yaponiya mədəniyyəti – M.Manafova
2.3.14. Cənub-Şərqi Asiya dövlətlərinin mədəniyyəti: İndoneziya, Tailand, Kampuçi,
Birma –
Zərifə ƏliyevaAfət Mollayeva
2.3.15. Koreya mədəniyyəti – M.Manafova
2.3.16. Vyetnam mədəniyyəti – M.Manafova
2.3.17. Monqolustan mədəniyyəti – Zərifə Əliyeva
2.3.18. Avstraliya köçərilərinin mədəniyyəti – Tamilla Əhmədova
2.3.19. Afrika mədəniyyəti (Quzey və tropik) – Dilarə Mehdi
IV FƏSİL
YENİ DÖVR MƏDƏNİYYƏTİ
2.4.1. İntibah mədəniyyəti – S.Əliyeva
2.4.2. Şimali Avropa İntibahı – S.Əliyeva
2.4.3. Barokko mədəniyyəti - S.Şahhüseynova
2.4.4. Klassisizm mədəniyyəti – S.Şahhüseynova
2.4.5. Avropada maarifçilik dövrü mədəniyyəti – Z.Əliyeva