Bu kitab "Xaqani Şirvanı Seçilmiş əsərləri" (Bakı, Yazıçı, 1985)
kitabı əsasında təkrar nəşrə hazırlanmışdır.
T ə r t i b e d ə n i :
M əm m ədağa Sultanov
İ z a h l a r ı n m ü ə l l i f l ə r i :
Əkrəm Cəfər
M əm m ədağa Sultanov
Ö n s ö z ü n m ü ə l l i f i v ə
e lm i r e d a k t o r u :
X əlil Y usifli
894.361’1 - de 21
AZE
X aqani Şirvani. Seçilmiş əsərləri.
" L İ d e r n ə ş r i y y a t " , B a k ı , 2 0 0 4 ,
6 7 2 sə h .
Ç o x ə s r l i k v ə z ə n g i n ə d ə b i ə n ə n ə y ə m a l i k o l a n A z ə r b a y c a n x a l q ı d ü n y a ş ö h r ə t i
q a z a n m ı ş b i r ç o x s ö z u s t a d l a r ı y e t i r m i ş d i r . O n l a r ı n s ı r a s ı n d a " D i v a n " v ə " K ü l l i y y a t "
m ü ə l l i f i
Ə f z ə l ə d d i n
X a q a n i
Ş i r v a n i n i n
ö z ü n ə m ə x s u s
y e r i
v a r .
X a q a n i n i n
d ə r i n
h u m a n i z m l ə a ş ı l a n m ı ş , b i r - b i r i n d ə n g ö z ə l ə s ə r l ə r i Y a x m v ə O r t a Ş ə r q x a l q l a r ı n ı n b ö y ü k
m a r a ğ ı n a s ə b ə b o l m u ş , o n u n s o n d ə r ə c ə p o e t i k v ə f ə l s ə f i m ə z m u n l u ş e i r l ə r i n ə ş a i r l ə r
ç o x l u n ə z i r ə l ə r , b ə n z ə t m ə l ə r y a z m ı ş l a r .
X a q a n i y a r a d ı c ı l ı ğ ı A z ə r b a y c a n v ə d ü n y a p o e z i y a s ı n m q i y m ə t l i h a d i s ə l ə r i n d ə n b i r id i r .
O x u c u l a r a t ə q d i m o l u n a n b u k i t a b d a q ü d r ə t l i ş a i r i n ö l m ə z ə d ə b i i r s i n i n b ö y ü k b i r
h i s s ə s i - " T ö h f ə t ü l - İ r a q e y n " ə s ə r i , r u h u o x ş a y a n l i r i k q ə z ə l l ə r i , f ə x r i y y ə , m ə d h i y y ə v ə
f ə l s ə f i q ə s i d ə l ə r i , z ə m a n ə v ə z ə m a n ə ə h l i n d ə n ş i k a y ə t l ə r i , q i t ə v ə r ü b a i l ə r i , ö z ü v ə ə s il-
n ə s ə b i h a q d a y a z d ı ğ ı ş e i r l ə r t o p l a n m ı ş d ı r .
ISBN 9952-417-23-1
© " L İ D E R N Ə Ş R İ Y Y A T " , 2 0 0 4
2
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İLHAM ƏLİYEVİN
“Azərbaycan dilində latın qrafikası
ilə kütləvi nəşrlərin həyata
keçirilməsi haqqında"
12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamı
ilə nəşr olunur ve ölkə kitabxanalarına
hədiyyə edilir
3
X AQ AN İ ŞİRVANİ VƏ ƏDƏBİ İRSİ
Bir Əcəm türküyəm, dəricə deyən,
Yalvac tanıyanam. Tanrı istəyən,
X aqani Şirvani
A z ə r b a y c a n d a İ n t i b a h d ö v r ü ə d ə b i y y a t ı n m i l k q ü d r ə t l i n ü m a y ə n d ə s i d a h i ş a i r X a q a n i
Ş i r v a n i d i r . O , N i z a m i y ə q ə d ə r
ə d ə b i y y a t a g ü c l ü i c t i m a i - h u m a n i s t m ə z m u n v ə y ü k s ə k
s ə n ə t k a r l ı q g ə t i r m i ş d i r . X a q a n i A z ə r b a y c a n ə d ə b i y y a t ı n d a i l k p o e m a n ı n m ü ə l l i f i o l m u ş ,
ç o x ə s r l i k t a r i x ə m a l i k q ə s i d ə j a n r ı n ı ə l ç a t m a z b i r y ü k s ə k l i y ə q a l d ı r m ı ş d ı r . O n u n ə s ə r l ə r i
ç o x c ə h ə t l i h u m a n i s t m ə z m u n u i l ə s e ç i l ir . İ l k d ə f ə X a q a n i i r s i n d ə ş ə r i n e h t i r a s l ı i n k a r ı n a ,
x e y r i n ,
g ö z ə l l i y i n
o d l u - a l o v l u
t ə s d i q i n ə
r a s t
g ə l i r i k .
X a q a n i n i n
ə s ə r l ə r i
d ü n y a
ə d ə b i y y a t ı n ı n , x ü s u s ə n İ n t i b a h d ö v r ü s ə n ə t k a r l a r ı n ı n ə n y ü k s ə k y a r a d ı c ı l ı q n ü m u n ə l ə r i ilə
y a n a ş ı d u r m a ğ a l a y i q v ə q a d i r d i r . Ş ə r q i n Ə m i r X o s r o v D ə h l ə v i , Ə b d ü r r ə h m a n C a m i ,
M ə h ə m m ə d F ü z u l i k im i d a h i l ə r i X a q a n i d ü h a s ı n a p ə r ə s t i ş e t m i ş , o n d a n t ə s i r l ə n m i ş , b ə z i
ə s ə r l ə r i n ə c a v a b l a r y a z m ı ş l a r . 1 5 - 2 0 il N i z a m i d ə n ə v v ə l y a r a d ı c ı l ı ğ a b a ş l a y a n X a q a n i n i n
ə s ə r l ə r i n d ə a r t ı q N i z a m i p o e z i y a s m m n ə f ə s i d u y u l u r . X Ü ə s r A z ə r b a y c a n İ n t i b a h ı ö z ü n ü n
ə n u c a z i r v ə l ə r i n ə X a q a n i p o e z i y a s ı i l ə b i r g ə y ü k s ə l m i ş d i r .
Ə b u B ə d i i Ə f z ə l ə d d i n İ b r a h i m İ b n Ə1İ N ə c c a r İ b n O s m a n İ b n İ b r a h i m H ə q a i q i
H ə s s a n ü l - Ə c ə m X a q a n i Ş i r v a n i
1 1 2 6 - c ı i l d ə Ş a m a x ı ş ə h ə r i n d ə a n a d a n o l m u ş d u r .
Ə s ə r l ə r i n d ə d ö n ə - d ö n ə Ş a m a x ı ş ə h ə r i n d ə , h ö r m ə t l i b i r a i l ə d ə d o ğ u l u ğ u n u y a z a n ş a i r i n
b a b a s ı t o x u c u , a t a s ı d ü l g ə r , ə m i s i v ə ə m i s i o ğ l u i s ə h ə k i m v ə a l i m i d i l ə r . Ş a i r i n a n a s ı
R a b i ə m ü s ə l m a n l ı ğ ı q ə b u l e t m i ş x r i s t i a n q ız ı id i. A n a s ı n m a t a s ı s ə r k ə r d ə , b a b a s ı i s ə K i ç i k
A s i y a n ı n T o q a t ş ə h ə r i n d ə n o l a n m ö b i d im iş . A t a s ı , o ğ l u İ b r a h i m i d ə d ü l g ə r e t m ə k i s t ə y i r ,
o n u n t ə l i m - t ə r b i y ə s i n ə a z d i q q ə t y e t i r i r d i .
Ə m i s i K a f ı ə d d i n Ö m ə r i b n O s m a n o n u k ö r p ə l i k d ə n ö z h i m a y ə s i n ə a l ı r , Q u r a n ı ,
f ə l s ə f ə , r i y a z i y y a t v ə b a ş q a e l m l ə r i ö y r ə d i r . 1 5 - 1 6 y a ş l a r ı n d a ş e i r y a z m a q d a m a h i r
o l d u ğ u n u g ö r ə n ə m i s i o n a H ə s s a n ü l - Ə c ə m ( y ə n i Ə c ə m H ə s s a n ı ) t ə x ə l l ü s ü v e r ir.
T ə x m i n ə n , 1 8 y a ş m d a s a r a y a d ə v ə t o l u n a n s ə n ə t k a r ə v v ə l c ə s e v i n i r , ş a d l a n ı r , m ə d h i y y ə l ə r
y a z ı r . S o n r a d a n o n u n m ə n ə v i a l ə m i n d ə b i r o y a n m a b a ş v e r i r . X a q a n i Ş i r v a n ş a h l a r
s a r a y m d a n c a n q u r t a r m a q ü ç ü n y o l l a r a r a y ı r . X o r a s a n a , İ r a q a g e t m ə k i s t ə y i r , ö m r ü b o y u
X o r a s a n a c a n a t a n s ə n ə t k a r b u a r z u s u n a n a i l o l a b i l m i r . İ k i d ə f ə Ə r ə b v ə Ə c ə m İ r a q ı n ı
s ə y a h ə t e t m ə k ü ç ü n K ə b ə z i y a r ə t i n ə g e d i r . İ k i d ə f ə h ə b s x a n a y a d ü ş ü r . H ə b s x a n a d a o l d u ğ u
v a x t l a r d a
4