Görkem Çağan Çağlayan 10- B 219
İLK İSLAMİ TÜRK EDEBİYATI ESERLERİ Kutadgu Bilig Divan-ı Lügati’t Türk Atabetü’l Hakayık Divan-ı Hikmet
XI.yy’ da (1069-1070) Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır. XI.yy’ da (1069-1070) Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır. Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur. Kutadgu Bilig ‘’saadet veren bilgi,ilim’’ anlamına gelir. Didaktik bir eserdir.
İslam Kültürü etkisindeki ilk edebi eserdir. İslam Kültürü etkisindeki ilk edebi eserdir. Mesnevi tarzında yazılmıştır. Aruz ölçüsüyle 6645 beyit olarak yazılmıştır. Eserde 173 tane de dörtlük vardır. Eserde,toplum hayatındaki bozuklukları düzeltecek,insanı mutlu edecek yollar bulmak;bu yolları,devrin hükümdarına öğütler halinde göstermek amaçtır. Türk edebiyatının ilk ‘’siyasetname’’ kitabıdır.
Eser diyalog biçiminde yazılmıştır. Eser diyalog biçiminde yazılmıştır. Hakaniye Türkçesiyle yazılmıştır.Arapça ve Farsça kelimeler az kullanılmıştır. Eserde dört sembolik şahsiyet vardır. Gündoğdu :Hükümdar >>Adaleti temsil eder. Ay Toldı :Vezir >>Mutluluğu temsil eder. Ögdülmüş :Vezirin oğlu >>Aklı temsil eder. Odgurmuş :Vezirin kardeşi >>Kanaati temsil eder.
Kitaba ilk ilâve edilen 77 beyitlik bir manzûme vardır.Bu manzûm önsözde eserin kendisi ve yazarı hakkında malûmât verilmektedir. Burada hükümdârlara “ilig” ve “beg” yerine “melik” tâbiri kullanılmıştır. Kitaba ilk ilâve edilen 77 beyitlik bir manzûme vardır.Bu manzûm önsözde eserin kendisi ve yazarı hakkında malûmât verilmektedir. Burada hükümdârlara “ilig” ve “beg” yerine “melik” tâbiri kullanılmıştır. Diğer devletler bu esere başka adlar vermişlerdir. Çinliler Edebü’l-Mülûk, Maçinliler Enîsü’l-Memâlik, İranlılar Şehnâme ve Turanlılar (Türkler) Kutadgu Bilig demişlerdir.
Yûsuf Has Hâcib, İslâm sanatkârlarını örnek tutarak, arûz vezni kullanmıştır. Eser; Şehnâme vezni olarak bilinen; Fe’ûlün, fe’ûlün, fe’ûlün, fe’ûl vezninde yazılmıştır. Şâir bu vezni pürüzsüz bir şekilde kullanmıştır.
>Divan-ı Lügati’t Türk< XI.yy’ da (1072-1074) Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. Ebu’l Kasım Abdullah’a sunulmuştur. Türkçe’nin ilk sözlüğü ve ilk dil bilgisi kitabıdır. 7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmiştir.
Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla yazılmıştır.Bu nedenle Arapça olarak kaleme alınmıştır. Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla yazılmıştır.Bu nedenle Arapça olarak kaleme alınmıştır. Yazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını ve bunu halk dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir. Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler vardır. Devrinin Türk dünyasını gösteren bir haritada vardır.
Hakaniye lehçesi kullanılmıştır. Hakaniye lehçesi kullanılmıştır. Eserde kelimelerin anlamlarının yanında ; kelimenin türü,yapısı,cümledeki kullanımı,sözcüğün değişik Türk boyları arasındaki kullanımı da verilmiştir. Ansiklopedik özellik taşır.Tarih,coğrafya,folklor vb. bilimler açısından önemli bir kaynaktır.
>Atabetü’l-Hakayık< XII.yy’ da Edip Ahmet Yüknekî tarafından yazılmıştır. Eser Dad Sipehsalar Mehmet Bey’ e sunulmuştur. Aruz vezniyle mesnevî tarzında yazılmıştır.
Atabetü’l Hakayık ‘’hakikâtler eşiği’’ anlamına gelir. Atabetü’l Hakayık ‘’hakikâtler eşiği’’ anlamına gelir. Didaktik bir eserdir. Cömertlik,doğruluk,ilim,cimrilik,cahilliğin zararı,alçak gönüllülük,kibirliliğin kötülüğü,dünyanın geçiciliği gibi konular işlenmiştir. Ayet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını öğretmeye çalışan bir eserdir. Eser 46 beyit,101 dörtlükten oluşur.
101 dörtlükten oluşan bölüm asıl konuyu anlatır.Manilerdeki gibi ‘’aaxa’’ şeklinde kafiyelenmiştir. 101 dörtlükten oluşan bölüm asıl konuyu anlatır.Manilerdeki gibi ‘’aaxa’’ şeklinde kafiyelenmiştir. 46 beyitlik bölüm ise eserin giriş kısmı(Allah’ın,Peygamberimizin ve dört halifenin övüldüğü bölüm) olup gazel biçiminde kafiyelenmiştir. Eserin dili Kutadgu Bilig’e göre daha ağırdır. Arapça ve Farsça kelimeler fazladır. Hakaniye Lehçesi ile yazılmıştır.
>Divan-ı Hikmet< XII.yy’ da Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Hikmet;Ahmet Yesevi’nin şiirlerine verdiği isimdir. Eserin dili sadedir. Eserin yazılma gayesi ; halka İslamiyet'i hikmetli bir şekilde öğretmektir.
Gazel ve mesnevi biçiminde yazılmış hikmetlerde vardır. Gazel ve mesnevi biçiminde yazılmış hikmetlerde vardır. Dörtlüklerle (koşma nazım biçimi) ve hece ölçüsüyle yazılmıştır. Hakaniye lehçesi kullanılmıştır. Arapça ve Farsça sözcükler azdır.
Dostları ilə paylaş: |