2
ЕLMĠ REDAKTORU:
Tofiq HACIYEV,
AMEA-nın müxbir üzvü,
Türk
Dil Qurumunun həqiqi üzvü,
filologiya üzrə elmlər doktoru,
professor,
Əməkdar
elm xadimi
RƏYÇĠLƏR: Əzizxan TANRIVERDĠ
filologiya üzrə elmlər doktoru, professor,
Əziz ƏLƏKBƏRLĠ
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Asif Hacıyev. “Dədə Qorqud Kitabı”nın Ģərhli oxunuĢu,
I kitab (Müqəddimə üzrə), Bakı,
Elm və təhsil, 2014, 112 səh.
“Dədə Qorqud kitabı”nın mövcud variantda Ģərhli oxunuĢu bu
monumental abidənin Drezden nüsxəsindəki yazılıĢına istinadən həyata
keçirilməklə müxtəlif nəĢrlərdə fərqli Ģəkildə transkripsiya edilib mübahisə
obyektinə çevrilən söz, ifadə və mətn parçalarının əslinə uyğun açıqlanması
məqsədi daĢıyır
.
folklorinstitutu.com
Q
4603000000
Qrifli nəĢr
N-098-2014
© Folklor Ġnstitutu, 2014
4
irəli sürür (141, 20). Dil, tarixi, coğrafi, dini və antropoloji göstəricilər
baxımından əsəri “Azərbaycan oğuznaməsi” adlandıran T.Hacıyev belə
bir ümumiləĢdirmə aparmağı lazım bilir: “ġübhəsiz, dastan konkret bir
zaman kəsiyində yaranmadığı kimi, onu mütləq coğrafi koordinata yer-
ləĢdirmək zorakılıq sayılardı. Bu oğuznamədir; oğuzlar tarixən müxtəlif
ərazilərdə dövlətlər yaratdığından burada oğuzların tarixi coğrafiyasının
izləri görünməkdədir. Oğuzların tarixi coğrafiyası, Sibiri çıxmaqla, təx-
minən bugünkü türk dövlətlərini əhatə edir. Həmin coğrafiyada çoxlu
oğuznamələr yaranmıĢdır. Əlimizdə olan əsər, deyildiyi kimi, məhz
Azərbaycan oğuznaməsidir” (46, 7).
Beləliklə, qorqudĢünaslığın gəldiyi baĢlıca fikir bundan ibarətdir ki,
ulu Qorqudun adı ilə bağlı olan bu oğuz boyları məhz Azərbaycan torpa-
ğı və xalqının tarixi keçmiĢinin ədəbi-bədii formaya salınmıĢ hekayətləri-
dir. Lakin bu da bir danılmaz gerçəklikdir ki, xüsusilə Türkiyə və Türk-
mənistan respublikalarında bu abidənin məhz onlara məxsus olduğu fikri
də geniĢ yayılmıĢdır. Fikrimizcə, tarixi baxımdan oğuz etnosu ilə bağlı
olan həmin xalqların buna mənəvi haqları çatır. Hətta
bu monumental söz
abidəsində öz tarixi keçmiĢinin izlərinin axtaran qazax, qırğız və digər
oğuz qarıĢığı olan xalqların da ona Ģərik gözü ilə baxmalarına təbii yana-
Ģılmalıdır. Qorqud obrazının bir övliya, bir müdrik ozan kimi həmin
xalqların rəvayət, atalar sözü və məsəllərində hələ də yaĢaması bir də onu
göstərir ki, ilkin mərhələdə “Dədə Qorqud” oğuznamələri daha geniĢ
arealda yayılmıĢ, zaman və həyat tərzinin dəyiĢməsi ilə variasiyalara uğ-
rayaraq ya tamamilə yeni dastanlar Ģəklini almıĢ, ya da yaddaĢlardan si-
linməklə epizodik məqamlarda qalmıĢdır. Bu fakt eposun “Bamsı Beyrək
boyu” ilə qırğızların “Manas”, baĢqırd, qaraqalpaq və özbəklərin “Alpa-
mıĢ” dastanlarının müqayisəsi fonunda daha aydın duyulur. Xalqımızın
bəxti onda gətirmiĢdir ki, yaranıĢca bütün oğuz etnosunu əhatə edən bu
epos Azərbaycan ərazisində yeni variantda formalaĢmaqla bərabər, yazı-
ya alınaraq kitablaĢdırılmıĢdır. Elm aləmində “Dədə Qorqud kitabı” kimi
məĢhurlaĢan Drezden nüsxəsi məhz qədim oğuz eposunun Azərbaycan
variantıdır. Bu fikir ayrı-ayrı boyların, Vatikan və Drezden nüsxələrinin,
xüsusilə də Qorqud adı ilə bağlı yazıya alınmıĢ əski mətn nümunələrinin
müqayisəli təhlili prosesində öz təsdiqini tapır ki, qorqudĢünasların dönə-
dönə müraciət etdikləri həmin faktları yeni baxıĢ bucağında açıqlamağa
çalıĢacağıq.