ƏLİ ABASOV
ÖN SÖZ
Görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri Bəhmənyarın adını daşıyan Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müstəqil elmi qurumu kimi 1945-çi ildə təşkil
olunmuşdur. İnstitut 1950-1956-cı illərdə Tarix və Fəlsəfə İnstitutu, 1956-1967-ci illərdə
Azərbaycan EA Fəlsəfə sektoru, 1967-ci ildən isə Fəlsəfə və Hüquq İnsitutu adı ilə fəaliyyət
göstərməkdədir.
Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun təşkili Azərbaycan xalqı və elmi qarşısında misilsiz
xidmətləri olan akademik Heydər Hüseynovun adı ilə qırılmaz surətdə bağlıdır.
H.Hüseynovun Azərbaycan EA-nın vitse-prezidenti, ictimai elmlər bölməsinin sədri olması
bu işdə, heç şübhəsiz mühüm rol oynamışdır.
Aşağıda adları çəkilən alimlər müxtəlif illərdə instituta rəhbərlik etmişlər:
Akademik Makovelski Aleksandr Osipoviç- 1945-1950-ci illər.
F.e.d.Səmədov Vitali Yunisoviç, t.e.d. İsgəndərov Məmməd Salman oğlu, t.e.d. Quliyev
Əlövsət Nəcəfqulu oğlu-1950-1956-cı illər.
F.e.d. Qasımov Mehbalı Məmməd oğlu- 1956-1958-ci illər.
F.e.d. Şagirzadə Əddin Sədrəddin oğlu- 1958-1959-cu illər.
Akademik Köçərli Firudin Qasım oğlu- 1959-1984-cü illər.
F.e.d. Orucov Zahid Məlik olğlu- 1985-1987-ci illər.
Akademik Aslanov Aslan Məhəmməd oğlu- 1987-1995-ci illər.
1995-çi ildən başlayaraq f.e.d. Abasov Əli Seyidabas oğlu İnstitutda direktor vəzifəsini icra
edir.
Qafarov Tofiq Mikayıl oğlu, Məmmədov Nizami Mustafa oğlu, Əliyev İrşad Saleh oğlu ayrı-
ayrı vaxtlarda instituta rəhbərlik etmişlər.
İnstitutun elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsində Tofiq Qafarov, Nizami Məmmədov,
Həsən Quliyev, Əli Abasov işləmişlər. Həmin vəzifəni hazırda İrşad Əliyev aparır.
Rəşid Nurullayev, Həsən Şirəliyev, Cəmil Əhmədli, Mikayıl Məmmədov, Həsən Hüseynov,
Rəşid Vəkilov vaxtilə institutda elmi katib vəzifəsini daşımışlar. Hazırda İnstitutun elmi katibi
Səidə Məmmədovadır.
Akademik F.Q.Köçərli fəlsəfə elmləri doktoru alimlik dərəcəsini, Akademiyanın müxbir və
həqiqi uzvü elmi rütbələrini İnstitutda işlədiyi illərdə almışdır. Kadr hazırlığı, buna müvafiq
olaraq elmi məhsuldarlıq baxımından F.Köçərlinin İnstituta rəhbərlik etdiyi 25 illik dövr
xüsusilə fərqlənmişdir. Bununla əlaqədar belə bir faktı demək xarakterikdir ki, hazırda
institutun şöbə mudirlərinin, baş və aparıcı elmi işçilərinin böyuk əksəriyyəti onun rəhbərliyi
dövrundə doktorluq, eləcədə namizədlik dissertasiyaları müdafiə etmiş əməkdaşlardır.
Akademik F.Köçərli yetirmələrinin çoxunun elmi rəhbəri, məsləhətçisi, opponenti olmuşdur.
Məhz bütün bunları nəzərə alaraq elmi-təşkilati fəaliyyəti sahəsindəki səmərəli xidmətlərinə
görə ona "Əməkdar Elm Xadimi" kimi yüksək ad verilmiş, kollektivimiz isə onu "İstitutun
Fəxri Direktoru" seçmişdir.
Akademik Aslan Aslanovun 10 illik direktorluq fəaliyyəti də institut üçün uğurlu olmuşdur.
Akademik A.Aslanovun direktor olmaqla yanaşı Akademiyanın ictimai elmlər bölməsinin
akademik-katibi vəzifəsini daşıması institutun elmi-təşkilati fəaliyyətinə yaxşı təsir
göstərmişdir. Həmin illərdə də doktor və namizədlərin sayı xeyli artmış, institut maddi-
texniki cəhətdən nisbətən yaxşı təmin olunmuşdur. "Azərbaycan fəlsəfə tarixi"nin
hazırlanması sahəsində fəaliyyət onun rəhbərliyi dövründə daha da canlanmışdır.
İnstitutun fəaliyyət göstərdiyi 55 il ərzində respublikanın görkəmli filosof və
hüquqşünaslarının bütöv bir nəslinin yaradıcılığı institutla bağlı olmuşdur.
Dünyasını dəyişmiş alimlərimizdən Akademiyanın müxbir üzvü Ziyəddin Göyüşov, fəlsəfə
elmləri doktorları Şüküfə Mirzəyeva, Şeydabəy Məmmədov, Zaman Məmmədov, Adil
Nəcəfov, Midhəd Ağamirov, Həsən Şirəliyev, Ənvər Əhmədov, Artur Saqadeyev; Əhməd
Əminzadə, Əbdülhüseyn Agahi, Cahid Quliyev, Zakir Bağırov, Qurban Bayramov, Rəşid
Əliyev, fəlsəfə elmləri namizədləri Mikayıl Məmmədov, Mirzəağa Rüstəmov,
hüquqşünaslardan hüquq elmləri doktorları Vahid Qəhrəmanov, Qasım Cəfərov, Bilqeys
Həşimzadə, Məmməd Xələfov, Tofiq Qafarov, hüquq elmləri namizədləri Adil Babayev,
İmran Rəsulbəyov müxtəlif illərdə institutda çalışmışlar.
Hazırda müxtəlif elmi və pedaqoji fəaliyyət sahələrində çalışan filosoflardan akademik
Əfrand Daşdəmirov, Akademiyanın müxbir üzvü Fuad Qasımzadə, fəlsəfə elmləri doktorları
Cəmil Əhmədli, Həmid İmanov, Nurqələm Mikayılov, Camal Mustafayev, Məmmədəli
Zeynalov, Maarif Əkbərov, Yusif Rüstəmov, Sabir Daşdəmirov, Arif Bünyadov, Əsədulla
Qurbanov, Fərrux Ramazanov, Nizami Nəcəfov, Nazim Səfərov, Əhməd Həsənov, Əlipaşa
Əliyev, Maqsud Cəlilov, Zahid Məmmədov, Veli Paşayev, Gülnaz Abdullazadə, Məmməd
Balayev, Rafiq və Babək Qurbanov qardaşları, Kərim Qasımov, Rasim Osmanzadə,
Səlahəddin Xəlilov, Qoşqar Əliyev, professor Tofiq Rəsulov, hüquqşünaslardan
Akademiyanın müxbir üzvü Məsumə Məlikova, hüquq elmləri doktorları Ağababa Rzayev,
Cəfər Mövsümov, Elşad Abdullayev, hüquq elmləri namizədləri İsmayıl Səlimov, Aydın
Yusifov və başqaları kollektivimizlə səmərəli elmi əməkdaşlıq etmiş və edirlər.
Yeri gəlmişkən demək lazımdır ki, hazırda respublikanın ali məktəblərində, elmi-tədqiqat
müəssisələrində, eləcə də rəhbər orqanlarında çalışan filosof və hüquqşünasların
əksəriyyəti Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun yetirmələridirlər. Vaxtilə institutun yetirdiyi alimlər
hazırda Rusiyada (Moskvada), Türkiyədə, İsraildə, ABŞ-da və bir sıra başqa ölkələrdə elmi
fəaliyyətlə məşğuldurlar.
Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu nəzdində uzun illər Müdafiə Şurasının fəaliyyət; göstərməsi
nəinki institutda və respublikada, eləcə də keçmiş SSRİ məkanında fəlsəfə kadrlarının elmi
potensialının artmasında əhəmiyyətli rol oynamışdır. Müdafiə Şurasında Rusiya
Federasiyasının, o cümlədən Moskva, Şimali Qafqaz, həmçinin Orta Asiya, Moldova
alimləri doktorluq və ya namizədlik dissertasiyaları müdafiə etmiş, bəziləri isə opponent
kimi iştirak etmişlər. Hazırda Müdafiə Şurasının elmi əlaqələri başqa xariçi ölkələrlə də
yaradılmışdır.
İnstitutun kənar təşkilatlarla elmi əlaqələrinin genişlənməsini nəzərə alaraq Elmi Şuranın
təklifi ilə Fəlsəfə və Hüquq elmləri üzrə "Fəxri Doktor" adı təsis edilmişdir. "Fəxri Doktor"
adı alan alimlərdən biri də Azərbaycanın fəlsəfi fikrinin və hüquqlarının Avropada yayılması
və qorunmasında mühüm xidmətləri olan İsveç tədqiqatçısı Svante Kornelldir.
Elmi kadrların hazırlanmasında, onların yaradıcılıq əlaqələrinin genişlənməsində institutun
tərkibində fəaliyyət göstərən fəlsəfə üzrə Elmi Əlaqələndirmə Şurasının və Respublika
fəlsəfə Cəmiyyətinin fəaliyyəti də mühüm rol oynamış və oynamaqdadır.
İnstitutda aspirantlıq və dissertantlıq yolu ilə elmi kadrların hazırlanmasına daim diqqət
yetirilir. Təsədüfi deyildir ki, elmi dərəcə və adları olan əməkdaşlarımız demək olar ki,
vaxtilə institutda aspirantura, doktorantura və ya dissertantura yolu ilə dissertasiya müdafiə
etmiş şəxslərdir.
Hazırda institutda 25 əyani, 8 qiyabi aspirant və 30 dissertant vardır. Onlar təcrübəli
alimlərin rəhbərliyi altında dissertasiya işlərini uğurla davam etdirirlər.
Əməkdaşlarımızın fəlsəfi-nəzəri səviyyəsinin yüksəldilməsi, onların elmi-tədqiqat
bacarıqlarının artırılması daim diqqət mərkəzində olmuşdur. Elmi müşavirələr, konfranslar,
simpoziumlar, seminarlar, Elmi Şurada əməkdaşların elmi, hesabatları bu məsələlərin
uğurlu həllinə xidmət edir.
Əməkdaşlarımızdan bir çoxu respublikada, istərsə də xarici ölkələrdə fəlsəfə və hüquq
elmlərinin aktual problemlərinə həsr olunmuş beynəlxalq Elmi Konfranslarda,