Гядим дювр вя орта ясрляр
Тарих вя онун проблемляри, №3 2010
12
ZABİL BAYRAMLI
BDU-nun dosenti,
f.e.n.
zabil_bayramlı@mail.ru
II ŞAH ABBASIN DAXİLİ VƏ XARICI SİYASƏTİ
(MƏHƏMMƏD TAHİR VƏHİDİN “ABBASNAMƏ” ƏSƏRİ ÜZRƏ)
Açar sözlər: hakim, qızılbaş, sultan, şah, vəzir
Ключевые слова: хаким, кызылбаш, султан, шах, визирь
Keywords: hakim, qizilbash, sultan, shah, vazir
Səfəvi hökmdarı II Şah Abbasın (1642-1666) daxili və xarici siyasətinə həsr edilmiş ən qiymətli
mənbə “Abbasnamə” adı ilə məlum olan əsərdir. Əsərin müəllifi Mirzə Hüseyin xan Qəzvininin oğlu
Mirzə Məhəmməd Tahir Vəhiddir. O, h. 1015-ci ildə Qəzvində anadan olmuşdur. Mirzə Məhəmməd
Tahir və onun kiçik qardaşı Məhəmməd Yusif Qəzvini (“Xolde bərin” adlı əsərin müəllifi) II Şah
Abbas dövrünün çox böyük tarixçilərindən olmuşdular. Məhəmməd Tahir Vəhid II Şah Abbasın
hakimiyyətinin əvvəllərində məclisnəvis vəzifəsində işləmiş və bir qədər sonra vaqiyənəvis vəzifəsinə
təyin olunmuşdur. Baş vəzir Mirzə Tağı h. 1055-ci ildə öldürülüb yerinə Xəlifə Sultan təyin edildikdə,
Mirzə Tahir Vəhid məclisnəvis vəzifəsində olmuşdu. Bir az sonra isə II Şah Abbasın rəsmi saray
tarixçisi olur. Molla Kamal yazır ki, Mirzə Məhəmməd Tahir bacarıqlı, ağıllı və istedadlı olub, əvvəl
baş vəzir Xəlifə Sultanın yanında yazı işləri ilə bağlı xidməti vəzifədə olmuşdu. Onun ata-babası da
sarayda çalışmışdılar. O, Şah yanında xidmətə qabil şəxs olaraq tezliklə sarayda vaqiyənəvis və
məclisnəvis vəzifəsinə yüksəlmişdir (2, 103).
Məhəmməd Tahir Vəhid əsərində özü haqqında yazır ki, mən arzu edirdim ki, yüksək vəzifəli
böyüklərdən birinin xidmətində qərar tutam. Və bu arzuma çatdım. Etimadəddövlə Xəlifə Sultanın
yanında qulluğa götürüldüm. Mən kiçik vəzifədən böyük vəzifəyə qədər yüksəldim. Yavaş-yavaş
inkişaf edib, irəliyə getdim . Gecə-gündüz o həzrətin xidmətində oldum və o, tarixi kitablara maraqlı
olub çox mütaliə edirdi. Mənə əmr etdi ki, II Şah Abbas dövrünün tarixini onu anadan olmasından
etibarən yazım. Əmrə qulaq asıb bu tarixi yazmağa başladım (3, 13, 14). Beləliklə etimadədövlənin
tapşırığı ilə o, II Şah Abbasın hakimiyyəti dövrünün tarixini yazmağa başlayır. Müəllifin çox ciddi
səyi ilə yazıb tamamladığı əsərə “Abbasnamə” adı verilir. Şah Süleyman dövründə (1666-1694)
Məhəmməd Tahir Qəzvini baş vəzir vəzifəsinə yüksəlir. Şah Süleymanın hakimiyyətinin son illərində
Məhəmməd Tahir Vəhid qocalığına görə öz arzusu ilə tutduğu vəzifədən azad olur. Onun vəfatı tarixi
dəqiq məlum deyildir. Təxminən h. 1110-1119-cu illər arasında dünyasını dəyişmişdir.
“Abbasnamə” adlı kitabda II Şah Abbasın hakimiyyətinin ilk günlərindən, yəni daha dəqiq
desək, h. 1052-ci ildən h. 1074-cü ilə qədərki tarixi hadisələr təsvir edilmişdir. Ancaq II Şah Abbasın
hakimiyyətinin son dörd ilinin tarixi hadisələrini müəllifin qələmə almamasının səbəbi məlum
deyildir. Halbuki müəllif II Şah Abbasın vəfatından sonra da uzun illər yaşamışdır.Ancaq kitabda olan
bu çatışmamazlıqlar onun elmi dəyərini azaltmışdır. Müəllif Şahın rəsmi tarixçisi olsa da, əsərində
zamanın tələblərindən irəli gələn qüsurlara yol verməmiş, tarixi hadisələrin olduğu kimi təsvirinə cəhd
göstərmişdir. Elə buna görə də, əsər dövrün araşdırılıb öyrənilməsində əvəzi olmayan mənbə
təəssüratını oyadır. Həm də müəlif təsvir etdiyi hadisələrin birbaşa şahidi olmuşdur. Əsərdə qeyd
etdiyi tarixi hadisələrin çoxunda birbaşa özü iştirak etmişdir. İştirak etmədiyi hadisələr barədə isə
saray tarixçisi olduğuna görə dövlət məmurları ona vaxtında məlumat vermişdilər. Bəzən II Şah
Abbasın fəaliyyəti ilə bağlı olmayan bir çox məsələlərə də kitabda təsadüf edilir ki, bu məlumatları
müəllif dövlət xadimlərindən əldə etmişdir. Müəllif əsərdə Səfəvi dövlətinin siyasi tarixi ilə yanaşı,
Гядим дювр вя орта ясрляр
Тарих вя онун проблемляри, №3 2010
13
qonşu dövlətlərlə, xüsusən də Hindistan, Türküstanla qarşılıqlı əlaqələrə geniş yer verir. Mirzə
Məhəmməd əsərində bütün məsələləri obyektiv təsvir edərək yanlışlığa yol vermir. Əsər II Şah Abbas
dövrünün ən qiymətli qaynağıdır (3, 12).
Sultan Məhəmməd Mirzənin atası Şah Səfi (1629-1642) dövründə Türk-Qızılbaş əmirlərinin
dövlətin suverenliyini və imperiyanın ərazi bütövlüyünü qorumaq cəhdlərinin güclənməsinə
baxmayaraq, onlar bir neçə cəbhədə müharibə aparmaq məcburiyyətində olduqları üçün ciddi
çətinliklərlə üzləşmişdilər. Osmanlı dövləti Ərəb İraqını (1638) fəth etmiş, Moğol dövlət başçıları isə
Qəndəharla kifayətlənməyərək, bütün Əfqanıstanı ələ keçirmək fikirində idilər. Özbək sultanları da
Səfəvi imperiyasının düşdüyü gərgin hərbi-siyasi vəziyyətdən istifadə edir, Xorasana yürüşlərini
dayandırmırdılar. Belə bir şəraitdə Şah Səfi 12 səfər h. 1052 (1642)-ci ildə Kaşanda vəfat edir (3,7).
Onun vəfatından çox keçmədi ki, Sarı Tağı ayaması ilə məşhur olan baş vəzir Mirzə Tağının
rəhbərliyi ilə dövlət şurasının iclası çağrıldı. O cümlədən hakimiyyətə namizəd irəli sürülməsi
məsələsi ilə bağlı Qızılbaş əmirlərinin də toplantısı oldu. Şah Səfinin beş oğlu vardı ki, onlardan yaşca
daha böyük olan şahzadə Sultan Məhəmməd on yaşında idi. Ümumi razılıq əsasında onun namizədliyi
dəstəklənir. Qızılbaş əmirlərinin rəyi ilə 16 may 1642-ci ildə (16 səfər1052) Sultan Məhəmmədin
ikinci Şah Abbas adı ilə Kaşanda tacqoyma mərasimi keçirildi. Tacqoyma mərasiminin günü və saatı
münəccim Mövlanə Məhəmməd Səfi Xorasani tərəfindən müəyyən edilmişdi. Tacqoyma mərasimində
Səfəvi şahlıq sülaləsinin əsasını qoymuş I Şah İsmayılın qılıncı II Şah Abbasın kəmərinə bağlanmış və
onun adına xütbə oxunmuşdur. Məclisdə iştirak edən əyanlara, vəzifə sahiblərinə qiymətli hədiyyələr
verilmiş və onlar Şaha təzim edərək onun hakimiyyətini rəsmən tanıdıqlarını ifadə etdikdən sonra
tacqoyma mərasimi yekunlamışdı. Mirzə Tağı yenə də baş vəzir oldu. O, ömrünün sonuna, yəni
öldürülməsinə qədər (h. 1055) Səfəvi dövlətinin baş vəziri olmuşdu (3, 15, 16).
Kiçik yaşında hakimiyyətə keçən Şahzadə Sultan Məhəmməd Mirzənin uşaqlıq illəri və təlim-
tərbiyəsi haqqında dövrün (3, 14) tarixi ədəbiyyatlarında kifayət qədər məlumat yoxdur. Hətta onun
doğum tarixi də dəqiq məlum deyildir. O, təxminən 18 comadiyossani 1042-ci ildə (miladi 1633)
Qəzvində dünyaya gəlmişdir. Onun dörd qardaşı və iki bacısı vardı. O, kiçik yaşında hakimiyyətə
keçsə də, birinci tədbiri qardaşlarının gələcəkdə hakimiyyət iddiasına düşəcəklərini bəhanə edərək,
onların gözlərinə mil çəkdirmək olmuşdur (3, 7, 8).
Səfəvi dövlətində şahzadələr rəsmi qaydada təlim-tərbiyə alır, peşə öyrənir, dövlət idarəçiliyinə
cəlb edilir və onlardan bəziləri biliyinə, bacarığına görə böyük əyalətlərə, xüsusən Xorasana hakim
göndərilirdi. Adətən dövlət quruluşunda tutduğu vəzifədə özünü bacarıqlı bir xadim kimi göstərən
şahzadə vəlihəd təyin edilirdi (3,8).
II Şah Abbas öz lələsinin rəhbərliyi altında rəssamlıq və xarratlığı öyrənmiş, at minməkdə,
atıcılıqda, ox atmaqda, çövkən oyununda məharət qazanmışdı. O, dövrünün böyük bilim adamı və
məşhur seyidi Mir Murtuza İsfahanini özünə müəllim seçir. Qısa müddətdə yaxşı savad qazanır. Belə
ki, onun yazmaq və oxumağı öyrənməsi altı aydan çox çəkməmişdi. O, məharətli oxçu olan qulam
Əhməd bəy yüzbaşının nəzarətində ox atmağı da çox yaxşı öyrənmişdi (3, 18).
II Şah Abbas tacqoyma mərasimindən bir az sonra Kaşanda havalar isti olduğu üçün Qəzvinə
gəlir (3, 7; 2, 98).
Məhəmməd Tahir Vəhidin müasiri olan Molla Kamal yazır ki, II Şah Abbas hakimiyyətə
keçdikdən sonra özünün ilk fərmanı ilə məmalik-i məhrusədə şərabxanaların bağlanması və şərab
anbarlarının dağıdılmasını əmr edir. Bu hökmə əsasən Şirazda sərkare xassəyə aid olan şərab
çəlləkləri yerə axıdılır. Həm də borc dəftərlərində illər üzrə qeyd olunmuş vergi qalıqları silinir, yəni
rəiyyət və sənətkarlar 1052-ci ilə qədər Şahlıq xəzinəsinə qalan borclarından azad edilirlər (2, 98).
O,hakimiyyətinin ilk günlərindən sarayı fitnəkar, özbaşına adamlardan azad edib xalqın rəğbətini
qazanır. Bu istiqamətdə fəaliyyətini davam etdirib bütün nahiyələr üzrə əhalinin illərlə yığılıb qalmış
500 min tümən vergi borcunu onlara bağışladı və beləliklə, bütün məmləkət əhalisinin qəlbini ələ aldı.
Rəiyyəti ağır işlərdən azad etdi. Bütün vilayət və mahal hakimlərinə fərman verildi ki, bundan sonra
əhali ilə ədalətlə rəftar etsinlər (3, 7, 16).
Гядим дювр вя орта ясрляр
Тарих вя онун проблемляри, №3 2010
14
Xalqın içərisinə girir, bütün təbəqələrdən olan adamların dərdindən, çətinliklərindən xəbərdar
olub, ədalət məhkəməsində onların çətinliklərini həll edir, ölkənin abadlaşmasına çalışırdı. Cəmiyyəti
sağlamlaşdırmaq üçün fərmanlar verib, fitnə-fəsad evlərini, yəni meyxanaları, əyyaşxanaları,
şirekeşxanaları (tiryək çəkilən ev) bağlatdırdı (3,7).
H. 1064-cü ildə alimlərlə, fazillərlə yaxınlıq edib namazda Molla Möhsün Feyzə Kaşaninin
arxasında dayanır, namaz qılırdı. Molla Məhəmməd Tağı Məclisiyə, Molla Xəlil Qəzviniyə və böyük
üləmalara hədis kitablarını şərh etmək tapşırığı vermişdi. Şahın təşviği ilə qızılbaş əsgərləri vətən
yolunda canını qurban verir, islahatlar aparılır, abadlıq işləri həyata keçirilirdi (3, 7).
“Abbasnamə”də II Şah Abbasın xarici siyasəti, Səfəvi-Moğol, Səfəvi-Rusiya, Səfəvi-Osmanlı
dövlətləri arasında qarşılıqlı münasibətlərin təsvirinə geniş yer verilmişdir. Mənbədə Səfəvi-Moğol
dövlətləri arasında münasibətlərdən bəhs edilərkən bu iki dövlət arasında Qəndəhar üstə çəkişmələrə
daha ətraflı yer verilmişdir. Mənbədə göstərilir ki, I Şah Səfi zamanı Qəndəhar əmir əl-ümərası
Gəncəli xanın oğlu Əlimərdan xan Şaha üz çevirib 1638-ci ildə Qəndəharı Moğollara təslim etmişdi.
Şah Səfi 1642-ci ildə Qəndəhar yürüşü zamanı Kaşan şəhərində vəfat edir. Onun varisi II Şah Abbas
xarici siyasətində böyük uğurlar qazanıb Xorasanın müdafiəsini gücləndirmiş və h. 1059 (m. 1649)-cu
ildə Bost, Zəmindavər qalalarını fəth edib Səfəvi dövlətinin cənub-şərq sərhədlərinin tam bərpasına
nail olur (3, 43-47; 4, 174).
Mənbədə qeyd edildiyinə görə, I Şah Abbas dövründə Səfəvi-Rusiya dövlətləri arasında əlaqələr
yaxşı olmuş, bu iki dövlət başçısı arasında səfirlik mübadiləsinin daimi olması və Səfəvi şahlarının da
bir qayda olaraq buna riayət etməsi qeyd olunmuşdur (3, 55). Şpakovskinin yazdığı kimi, bu iki dövlət
arasındakı səfirlik mübadiləsində ənənəvi bir fikirə rast gəlirik: “Atalar və babalar kimi dost olaq, bir-
birimizə məhəbbətlə yanaşaq, düşmənə qarşı birlikdə dayanaq.” Moskvanın Səfəvi dövləti ilə
diplomatik əlaqələri məhz Osmanlı dövlətinə qarşı yönəlmişdi. Ona görə də həmişə səfirlərinə verilən
tapşırıqlarda Osmanlı-Səfəvi münasibətlərinin öyrənilməsi tələb edilirdi. Həm də Moskva səfirləri
Səfəvi məmləkətində Rusiya dövlətinin qüdrətli və güclü olması haqqında fikir yaratmalı və bunu
onlara təqdim etməli idilər (5, 20, 21). Bu fikirin arxasında artıq Kazanı (1552), Həştərxanı (1556)
işğal etmiş Moskvanın Güney Qafqaz və Orta Şərqə qarşı bir müstəmləkəçilik planı üzərində
işləməsinin işartıları görünməkdə idi. Bunu tədqiqata cəlb etdiyimiz mənbədə II Şah Abbas zamanı
Səfəvi-Rusiya münasibətləri haqqındakı məlumatlar da təsdiq edir. Mənbədə göstərilir ki, XVII əsrin
50-ci illərində Səfəvi dövlətinə tabe olan Kaxetdə baş verən gərginliklərin qarşısını Qızılbaş ordusu
almış və bu vilayətin hakimi Təhmuras xan qaçdığına görə (1653) oranın idarəsi Rüstəm xana
tapşırılmışdı. Təhmuras xan Moskvaya nümayəndə göndərmiş və sonra özü də gedərək xəyanət və
düşmənçilik yolunu seçib Səfəvilərə qarşı hərbi yardım istəmişdi. Onun hiylələrinə inanan Rusiya
dövləti Şimali Qafqaz xalqları ilə Səfəvilərin əlaqəsini pozmaq və öz gələcək müstəmləkəçilik
planlarını reallaşdırmaq üçün Səfəvi dövlətinin sərhəd məntəqələrində Qoyun su çayı üzərində bir
neçə qala inşa etdirib, burada mühafizə dəstələri yerləşdirdi. Məmbənin verdiyi məlumata görə
Moskvada Kaxetiyaya hərbi yardım göstərilməsi də araşdırılıb müzakirə olunmuşdu. Şirvan
bəylərbəyi Xosrov xan dərhal Rusiyanın sərhəd məntəqələrində tikdirdiyi qalalar barədə Şaha
məlumat çatdırır. Elə bu andan Şah Çuxur-Səd, Qarabağ, Ərdəbil, Astara və Azərbaycanın müxtəlif
məntəqələrinin hakimlərinə əmr edir ki, qoşunları ilə Şirvana yola düşsünlər və Xosrov xanın hərbi
düşərgəsində cəmləşsinlər. Şahın fərmanı əsasında Xosrov xan qeyd edilən əmirlərlə yanaşı, Dərbənd
hakimi, Dağıstan Şamxalı Surxay xan, Abbasqulu xan Usminin də qoşunlarını səfərbər edib əks
hücuma keçir. 1653-cü ildə bir neçə döyüşdən sonra Səfəvi ordusu qələbə çalıb həmin qalaları
dağıdaraq, şimal sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin edə bildi (3,55, 56). Bu dövrdə kazakların Xəzər
dənizi sahillərinə qarət məqsədilə təşkil etdikləri yürüşlər haqqında da məlumatlara təsadüf edilir. II
Şah Abbas h. 1072-ci ildə Astrabaddan Dərbəndə qədər Xəzəryanı məntəqələrin hakimlərinə fərman
göndərib tapşırdı ki, öz nahiyələrinin hərbi-strateji əhəmiyyət kəsb edən yerlərində top və
tüfəngçilərdən ibarət mühafizə dəstələri yerləşdirib kafir kazakların yürüşlərinin qarşısını alsınlar (3,
113). Mənbənin verdiyi məlumata görə, Rusiya hökmdarının kazakların Xəzəryanı bölgələrə qarətçi
yürüşlərindən xəbəri yox idi. O, bu barədə eşitdikdə kazakların qarətçi dəstələrinin təqib edilməsi və
Гядим дювр вя орта ясрляр
Тарих вя онун проблемляри, №3 2010
15
onların qarşısının alınması barədə fərman verdi (3, 110). Beləliklə, Şah Abbas sani xarici siyasət
sahəsində böyük uğurlar əldə etmiş, rus hərbi alaylarını Dağıstandan çıxarmış, kazakların qarətçi
yürüşlərinin qarşısını almış və dövlətin şimal sərhədlərinin təhlükəsizliyini əsasən bərpa edə bilmişdir.
II Şah Abbas tikinti və təmir işlərinə də ciddi fikir verirdi. O, h. 1052-ci ildə Qəzvinə gəldikdən
dərhal sonra buradakı “Çehel sütun” sarayının təmir olunması haqqında göstəriş vermişdi. H. 1054-
1057-ci illərdə İsfahanda “Çehel sütun” saray- dövlətxana binasının tikintisi və bərpası haqqında
Molla Kamal, həm də Məhəmməd Tahir Vəhidin əsərində məlumatlar verilmişdir. Dövrün
qaynaqlarında göstərildiyi kimi II Şah Abbas İsfahanda bir çox binalar, o cümlədən dövlətxana binası
tikdirmiş, cümə məscidlərini bərpa etdirmişdir. Ancaq İsfahandakı “Ali qapı” adı ilə məlum olan saray
Səlcuqlu dövrünün əsəri olub I Şah Abbas və Şah Abbas sani isə onun uçub dağılan yerlərini tikdirib
bərpa etdirmişdir. Bu sarayın giriş darvazasının qapılarını isə I Şah Abbas Nəcəf şəhərində
düzəltdirmişdi. Elə bu qapıya görə saray “Ali qapı”, yəni hündür, uca qapı adı ilə tarixə düşmüşdür (2,
100, 105, 114; 3, 41).
H. 1065-ci ildə Şah İsfahanda olduğu zaman qərara aldı ki, Zayəndərud çayı üzərində bənd inşa
edilsin ki, həm abadlıq olsun, həm də əkinçilik təsərrüfatı su ilə təmin edilsin. Bənd həm də ona
baxanların xoşuna gəlməli, zövqlərini oxşamalı idi. Bu fərman verilən kimi sənətkar və məmurlar işə
başladılar. Qeyd edilən tarixdə bənd tikilib başa çatdırıldı. Bu bənd əkinçiliyi inkişaf etdirib İsfahanı
da abadlaşdırdı ( 3, 73).
H. 1070-ci ildə Zayəndərud dəryaçası sahilindəki körpü yaxınlığında Səadət adlı bağa başqa bir
bağın birləşdiyi yedə mübarək dövlətxana binasının tikintisi qərara alındı. Həmin bağın ətrafındakı
yəhudi və gebrlərə başqa yer verildi və orada isə əmirlər yerləşdirildi. Onların burada saldığı kvartal
Səadətabad adı ilə məşhur oldu (3, 105).
H. 1069-cu ildə Şah Zayəndərud çayı üzərində yeni su bəndinin inşası barədə fərman verdi.
Zayəndərud çayı üzərində bənd inşası üçün nəzərdə tutulan yerdə Həsən körpüsü yerləşirdi. Çay
daşqınları zamanı bu körpü dağılmışdı. Şahın göstərişi ilə bu körpü sökülüb yerində bənd salındı.
Çayın üzərində başqa yerdə qısa müddətdə möhkəm körpü də inşa edildi (3, 92).
H.1068-ci ildə Şah qərara aldı ki, həm yay, həm də qış üçün əzəmətli (böyük), gözəl və geniş bir
bina tikdirsin. Bu əzəmətli bina “Xəlvətxana” adlandırıldı (3, 94).
II Şah Abbas h. 1070-ci ildə rəiyyət, yoxsul və dərvişlərlə görüş keçirdi. Onların əhvalından
xəbərdar oldu. O, sufilərin və ilahiyyatçıların başçılarından Molla Rəcəbli Təbrizi və Dərviş
Məhəmmədsaleh Lobnanin evinə gedib onlara lütfükarlıq göstərdi. Bu zaman Osmanlı ölkəsində sufi
təriqətinin böyüklərindən olan Dərviş Məcnun və Dərviş Mustafa Həkim Məhəmmədhüseyin və
Həkim Məhəmmədsəidin evlərində yerləşmişdilər. Onları sorğu-sual etdi. O, bu dərviş və
ilahiyyatçılarla bir məclisdə olub onlarla yemək də yedi (3, 100, 101). H. 1072-ci ildə quraqlıq olmuş
və digər tərəfdən çəyirtkə taxıla ciddi ziyan vurduğuna görə ərzaq məhsulları, xüsusən çörəyin
İsfahanda qiyməti çox qalxmışdı. Yoxsullar saraya pənah gətirib Şaha bu barədə şikayət etdilər. Şah
dərhal naziri biyutat Səfiqulu bəyə göstəriş verdi ki, mağazıçıları toplasın və möhtəkirliyin qarşısını
alsın. Şahın göstərişi ilə Fars və Əlişəkərdən 20000 batman şahlıq taxılı İsfahana gətirildi (3, 113).
II Şah Abbas və vəziri Xəlifə Sultan uzaqgörən olub, onların hər ikisinin səyi nəticəsində ölkə
ərazisində kəşfiyyat işləri aparılmış, bir çox faydalı mədənlər istifadəyə verilmişdir. Bu məqsədlə bir
fransız da işə götürülmüşdü və o, dərhal işə başlamışdı. Ancaq on ildən sonra onun yalançı və
fırıldaqçı olduğu məlum olmuşdu (3, 9).
II Şah Abbasın hakimiyyətinin son illərində bir çox əmirlərinin vəfatı onu çox məyus edir. Belə
ki, 1059-cu ildən Qəndəhar hakimi olan Otar xan h. 1072-ci ildə vəfat edir. O, çox bacarıqlı, həm də
təcrübəli əmirlərdən idi. Davud bəy (pişxidmət) və Allahverdi xan (sipahsalar) da vəfat edir ( 3, 9, 10).
II Şah Abbas, 25 rəbioləvvəl h. 1077-ci ildə, hələ 34 yaşı tamam olmamış Damğanda vəfat edir.
Cənazəsi Quma gətirilir və Həzrəti Məsumənin məqbərəsi yanında dəfn edilir ( 3, 11).
Гядим дювр вя орта ясрляр
Тарих вя онун проблемляри, №3 2010
16
ƏDƏBİYYAT
1.
Bayramlı Z. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin quruluşu və idarə sistemi. Bakı 2006, 258 s.
2.
Do ketabe nəfis əz mədareke əvvəliyyə. Tarixi-Səfəviyyan. Xülasət ət-təvarix. Tarix-i Molla
Kamal. Ərak, 1334, 126 s.
3.
Məhəmməd Tahir Vəhid. Sərqozaşte Şah Abbbas devvom. Be kuşeşe Səttar Əvdi, Tehran,
1384, 126 s.
4.
Riyazülislam. Tarixe rəvabete İran və Hind. Tərcome-ye Məhəmməd Bağır Aram, Tehran,
1373, 428 s.
5.
Шпаковский А. Торговля Московской Руси с Персией в XVI-XVII вв: Сборник статей,
выпуск VII, Киев, 1915, ст. 1-54
ЗАБИЛ БАЙРАМЛЫ
Доцент БДУ
к.и.н.
zabil_bayramlı@mail.ru
ВНЕШНЯЯ И ВНУТРЕННЯЯ ПОЛИТИКА ШАХА АББАСА II
(НА ОСНОВАНИИ ТРУДА МУХАММЕД ТАХИР ВАХИДА“АББАСНАМЕ”)
Мухаммед Тахир Вахид составил историю правления Шаха Аббаса II (1642-1666)
доведенную до 1662 г. под називанием “Аббаснаме”. В нем излагаются политическая история
Сефевидов и его отношений с соседним государствами.
В статье рассматривается внешняя и внутренняя политика Шаха Аббаса II по
материалам “Аббаснаме”.
ZABIL BAYRAMLI
Senior Lesturer BSU
zabil_bayramlı@mail.ru
SHAH ABBAS`S II INNER AND FOREIGN POLICY
(MAHAMMAD TAHIR VAHID`S ON BASIS “ABBASNAMA” WORK )
Mahammad Tahir Vahid has written the politic history of Shafavi Emperio which covers the period
1642-1662.
In this article the inner and foreign policy of Shah Abbas II has been investigated on the bases of
“Abbasnama”.
Ðÿé÷èëÿð: ò.å.í Á. Øÿáèéåâ, ò.å.ä. Ñ. Ìÿììÿäîâ
Áàêû Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòè Òàðèõ ôàêöëòÿñèíèí Àçÿðáàéúàí òàðèõè (òÿáèÿò ôàêöëòÿëÿðè öçðÿ) êàôåäðàñûíûí 14
ñåíòéàáð 2010-úó èë òàðèõëè èúëàñûíûí ãÿðàðû èëÿ ÷àïà ìÿñëÿùÿò ýþðöëìöøäöð (ïðîòîêîë ¹01)
Dostları ilə paylaş: |